رابطه با زنان و دختران و وضعیت آنان بسیار پر اهمیت می باشد.
با توجه به پژوهش های انجام شده ،یکی از متغیرهایی که که در مصرف مواد مخدر نقش مهمی داردنحوه نگرش نسبت به مواد است .به عقیده فیش بین^[۱۲] (۱۹۶۷)، مصرف مواد مخدر تحت تاثیر نگرشی است که نوجوانان به مواد دارند. شکل گیری نگرش مثبت یا منفی ناشی از ترکیب دانش، اطلاعات، باورها وعواطف نوجوانان درباره مواد مخدراز یک سو و میزان ارزشمندی است که برای آنها قائل هستند .

نگرش ها بخش اصلی هویت انسان هستند و مرکز و محور روانشناسی اجتماعی. زیرا بر رفتار،پردازش اطلاعات و رویارویی اجتماعی تاثیر گذاشته وبخشی از خود انگاره فرد را تشکیل می دهند (بوهنر و وانک^[۱۳]،۲۰۰۲؛ ترجمه طهوریان،۱۳۹۰).
از آنجا که ناتوانی افراد یک جامعه در شناخت صحیح و تجزیه و تحلیل موضوعات گوناگون ، حل مشکلات، اتخاذ تصمیم های صحیح و ارزیابی نتایج انواع پدیده ها و جریانات، نسل های ناتوان و سازش پذیر در مقابل انواع مسائل اجتماعی و فرهنگی را نتیجه خواهد داد، بسیار مهم و ضروری است که دانش آموزان مهارت خود را در تفکر و استدلال افزایش دهند، اطلاعات موجود را پردازش کنند و آنها را به کار ببرند (مایرز^[۱۴]،۱۹۸۶؛ ترجمه ابیلی،۱۳۸۶ ).
پل^[۱۵] در توصیف فردی که دارای تفکر منطقی است اذعان می دارد “رغبت شدید برای نظم و ترتیب، دقت، ذهن روشن و خالی از غرض، اشتیاق به ژزف اندیشی، رغبت زیاد برای شنیدن نظرات مخالف، علاقه مندی به جست و جوی دلیل و مدرک، مخالفت با تناقض گویی و اغتشاش در فکرو به کار گیری امور مخالف با معیار ها و طرفداری از حقیقت برخلاف منافع شخصی از ویژگی های فرد منطقی محسوب می گردد “(نقل در مارزانو^[۱۶] ،۱۹۸۹،ص۲ ؛به نقل از خسرو جردی وقربان جهرمی،۱۳۸۶ ).
با توجه به اینکه مطالعات اخیر نشان داده اند که جوانان در برابر مصرف مواد، مقاومت کمی دارند ولی درباره خطرات ناشی از مصرف مواد، قابلیت درک و پذیرش بالایی دارند نخست؛ و با توجه به اینکه آمار ها حکایت از پدیده جوان گرایی نسبی به مواد مخدر دارند؛ و با توجه با اینکه دختران نقش خطیری در خانواده دارند چرا که این دختران امروز، مادران فردا هستند و اگر این مادران افراد سالم و موفقی نباشند یک نسل سالم هم نخواهند داشت. این پژوهش توجه و کار خود را بر روی دانش آموزان دختر سال اول دبیرستان که در دوره نوجوانی به سر می برند، متمرکز کرده است. انتظار می رود که مهارت تفکر انتقادی بتواند به نوجوان کمک کند تا با بهره گرفتن از مجموعه ای از مهارت ها، از دانش و ذکاوت خود استفاده نموده و به منطقی ترین و موجه ترین موقعیت درباره موضوعی خاص(مواد مخدر )دست یابد و با بهره گرفتن از این مهارت فردی بتواند بر موقعیت های پرخطر مثل گرایش و تمایل به سمت مواد مخدر غلبه پیدا کندو در قضاوت ارزشی دانش آموز در ارتباط با مواد مخدر موثر واقع شود.هم چنین با توجه به اهمیت تفکر نقاد در آموزش و پرورش ونقش آن در پرورش فکری و ذهنی دانش آموزان ،چنانچه تحقیق حاضر انجام شودمی توانددر سیاست گذاری های آموزش و پرورش ،سازمان آموزش و پرورش به کار گرفته شود.وعلاوه بر سازمان آموزش و پرورش ،در سازمان مبارزه با مواد مخدر نیز مفید واقع شود.
اهداف پژوهش
الف )هدف کلی عبارت است از:
تبیین رابطه تفکر نقاد با نحوه نگرش درباره مواد روان گردان در دانش آموزان دختر
ب)اهداف اختصاصی عبارتند از:
تبیین رابطه تفکر نقاد با مولفه عاطفی نگرش درباره مواد روان گردان در دانش آموزان
تبیین رابطه تفکر نقاد با مولفه شناختی نگرش درباره مواد روان گردان در دانش آموزان
تبیین رابطه تفکر نقاد با مولفه رفتاری نگرش درباره مواد روان گردان در دانش آموزان
فرضیه های تحقیق
بین تفکر نقاد با نحوه نگرش کلی درباره مواد روان گردان رابطه وجود دارد.
بین تفکر نقاد با باورهای نادرست (مولفه شناختی نگرش )درباره مواد روان گردان رابطه وجود دارد.
بین تفکر نقاد با حالات هیجانی و احساسی (مولفه هیجانی نگرش )درباره مواد روان گردان رابطه وجود دارد.
بین تفکر نقاد با آمادگی عمل (مولفه رفتاری نگرش )درباره مواد روان گردان رابطه وجود دارد.
تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها
تفکر انتقادی
تعریف نظری : تفکر انتقادی ،تفکر ماهرانه، مسئولانه است که قضاوت خوب را تسهیل می کند، به علت آنکه: متکی بر معیارهایی است، خود اصلاح است و به زمینه حساس است (لیپمن^[۱۷]، ۱۹۹۸).
تعریف عملیاتی: منظور از تفکر انتقادی در این پژوهش، نمره ای است که افراد در آزمون مهارت های تفکر انتقادی کالیفرنیا فرم ب بدست می آورند. این ابزار شامل ۳۴ سوال چند گزینه ای با یک پاسخ صحیح در ۵بعد مهارت های شناختی شامل توانایی تحلیل ،استنباط،ارزشیابی،استدلال قیاسی و استدلال استقرایی است.
نگرش^[۱۸]
تعریف نظری: آلپورت^[۱۹] (۱۹۳۵)نگرش را یک حالت عصبی و آمادگی که از طریق تجربه سازمان داده می شودو تاثیر آن روی پاسخ های فرد به اشیاءوموقعیت هایی که به آن مربوط می شود مورد توجه قرار می گیرد تعریف می کند.
تعریف عملیاتی نگرش به مواد روان گردان: در این پژوهش ، منظور از نگرش به مواد روان گردان نمراتی است که دانش آموزان در ابعاد شناختی، عاطفی، رفتاری بر اساس نمرات مربوط به سوالات هر مولفه و نگرش کلی پرسشنامه سنجش نگرش نسبت به مواد مخدر کسب می کنند.
مواد روان گردان: مواد شیمیایی هستند که عملکرد هیجانی، ذهنی یا رفتاری را تغییر می دهند (ویتن^[۲۰]؛ترجمه سیدمحمدی،۱۳۸۶).
این فصل با هدف بررسی پیشینه نظری و تجربی پژوهش تدوین شد .به این منظور،در این فصل به بحث درباره تاریخچه مواد مخدر،انواع داروهای روان گردان و بیان نظریه های مربوط به سوء مصرف مواد، تعریف نگرش و نحوه شکل گیری آن و رابطه آن با رفتار پرداخته شده است. و با مباحث تفکر، مهارت های محوری تفکر،تفکر انتقادی ادامه یافته است ودر پایان فصل، تحقیقات مرتبط با موضوع پژوهش بیان شده است. در این قسمت سعی شد تا سوابق مطالعات تجربی مربوط به متغیر های مورد نظر در پژوهش به طور مختصر گزارش شوند.
تاریخچه مواد مخدر
سابقه آشنایی بشر با مواد مخدر به زمان تشکیل اولین تمدن ها بر روی کره زمین باز می گردد. همر^[۲۱] نخستین کسی است که در نوشته های خود به گل خشخاش اشاره کرده است. سومریان در حدود یازده هزار قبل نه تنها افیون را می شناختند واستعمال می کردند بلکه به گیاه خشخاش، نام گیاه شادی آور داده بودند (پایگاه بسیج ،۱۳۸۶ ).
هندوها هنوز هم در برخی جشن های مذهبی خود از مواد مستی آور استفاده می کنند، امپراتوری مغول ها نیز از معجون بعضی مواد اعتیاد آور به عنوان منبع نیرو و قدرت استفاده می کردند (اعظم ^[۲۲]،۱۹۸۴؛ به نقل از مرمزی ،۱۳۸۹).
در طی جنگ داخلی آمریکا، مرفین آزادانه میان سربازان توزیع می شد، توشه سربازان زخمی برگشته از جنگ، مرفین و سرنگ و ترزیق زیر جلدی است (جونز^[۲۳] ،۱۹۹۹ ؛احمد وند ،۱۳۸۶ ).
درباره ورود تریاک به ایران نقل قول های متفاوتی وجود دارد. به نظر عده ای تریاک را عربها به ایران وارد کردند .برخی محققان مدعی اند که ، در حمله مغول به ایران، سربازان مغولی افیون را وارد ایران کردند و عده ای نیز ورود تریاک را تحفه نادر شاه از هند می دانند (همان منبع ).
هروئین^[۲۴] در ایران از سال ۱۳۳۵ رواج پیدا کرد و علیرغم قوانین زیادی مانند مجازات مرتکبین قاچاق تریاک و هروئین، قانون منع کشت خشخاش، قانون کشت محدود خشخاش و تصویب نامه های مختلف همچنان خرید و فروش آن در گوشه و کنار ایران به خصوص تهران به چشم می خورد طبق آمار انستیتوی روانپزشکی ایران در حدود ۵۵ درصد معتادان ایران در استان های سیستان و بلوچستان، تهران، خراسان و کرمانشاه هستند (میلانی فرد ،۱۳۸۲ ).
تعاریف
داروهای روان گردان
داروهایی هستند که روی دستگاه عصبی تاثیر می گذارندو هشیاری را تغییر می دهند، ادراکات را جرح و تعدیل کرده و خلق را عوض می کنند (سانتراک،ترجمه فیروز بخت ،۱۳۸۵).
وابستگی به دارو
عبارت از مجموعه ای از علائم و نشانگان بالینی است که به دنبال مصرف مواد در حالات رفتاری، شناختی و فیزیولوژی ظاهر می شود. فرد وابسته به مواد علیرغم تجربه مشکلات متعدد ناشی از مصرف مواد قادر به قطع مصرف نیست و به طور اجباری و وسواس گونه ای به مصرف آن ادامه می دهد. بر اساس ملاک های تشخیصی IV-DSM ترجمه (پور افکاری،۱۳۸۸ )، برای اینکه فرد را بیمار وابسته به مواد بدانیم لازم است حداقل ۱۲ ماه الگوی مستمر مصرف مواد را داشته باشد.
سوء مصرف مواد
در مقابل افراد “وابسته “کسانی قرار دارند که اقدام به مصرف می کنند اما نشانگان بالینی آنها با افراد وابسته مطابقت ندارد. الگوی مصرف آنها جنبه اجباری ندارد، اما نتایج مضر و مخرب به دنبال دارد. معیار های تشخیصی برای سوء مصرف مواد عبارتند از :
ناتوانی در برآورد کردن تعهدات
مصرف مواد در موقعیت های خطرناک مثلا” هنگام رانندگی
مشکلات قانونی
مشکلات میان فردی که با یک مورد یا بیشتر مشخص می شود (هالجین ،ویتبورن؛ به ترجمه سید محمدی ،۱۳۸۹ ).
دارو های روان گردان
روی پنج طبقه از داروهای روان گردان تمر کز می کنیم که عبارتند از: داروهای مخدر، داروهای آرامبخش، داروهای محرک، داروهای توهم زا، کانابیس.
داروهای مخدر یا افیونی
داروهایی هستند که از تریاک به دست می آیند و می توانند درد را تسکین ببخشند. داروهای اصلی در این طبقه هروئین و مرفین^[۲۵] هستند این داروها در مقادیر مصرف بالا می توانند سیستم عصبی مرکزی را به قدری کند کنندکه فرد در اثر توقف تنفس یا اضمحلال سیستم قلبی- عروقی بمیرد (ویتن ،ترجمه سید محمدی ،۱۳۸۶ ).
داروهای آرام بخش
باربیتوراتها طبقه ای از داروهای مسکن هستند که ویژگی آرام بخش دارند. باربیتورات ها موجب اختلال عملکرد های شناختی همچون قضاوت، کنترل تکانه و یادگیری مطالب جدید می شوند (دنینگ و همکاران، ترجمه میراکبری، ۱۳۸۵ ).
داروهای محرک^[۲۶]
دارو هایی هستند که بر انگیختگی سیستم عصبی مرکزی و فعالیت رفتاری را افزایش می دهند .این داروها می توانند نوعی روان پریش ایجاد کنند که با توهمات و هذیان ها مشخص می شود و مشکلاتی را در حافظه و سایر کارکرد های شناختی ایجاد می کنند (نوید، راتوس، ترجمه سید محمدی، ۱۳۸۸ ).
داروهای توهم زا^[۲۷]
داروهای توهم زای اصلی LSD ،مسکالین و سیلوسیبین هستند. این داروها تاثیرات مشابهی دارند، اما از لحاظ قدرت بسیار متفاوتند. مصرف LSD باعث تغییراتی در رفتار، اختلال در حواس بینایی و شنوایی، اضطراب و ترس ناگهانی، حتی اقدام به خودکشی در فرد می شود (شاکرمی ،۱۳۸۶ ) .
کانابیس^[۲۸]
گیاه شاهدانه است که از آن ماری جوانا، حشیش و THCبه دست می آید ماری جوانا به حافظه کوتاه مدت، ارتباط کلامی و یادگیری آسیب می رساند ومصرف بیش از حد آن خطرات زیادی به همراه می آورد از جمله افزایش فشار قلبی، تضعیف دستگاه ایمنی (زندن، ترجمه گنجی، ۱۳۸۸ ).
عوامل موثر بر گرایش نسل جوان به مواد روان گردان
از نظر باتوین (۲۰۰۰)، عوامل موثر در شروع مصرف مواد در چند طبقه قرار می گیرند. در این قسمت بر پایه طبقه بندی وی نقطه نظرات تکمیلی نیز اضافه می شود .