در ادامه مراحل سلوک از دیدگاه اسلام وقرآن با دیدگاه عرفا مقایسه گردید.این مراحل، ضمن این که شباهتهایی با هم دارند در مواردی نیز با هم متفاوت هستند. به عنوان مثال، در تعالیم اسلامی بلا و سختی ها از جانب خدا می رسد و موجب تصفیهی روح انسان میگردد اما عرفا معتقد به تحمل ریاضت با گسستن از مادیات و دوری از تعلقات دنیوی هستند که به اختیار عارف سالک انجام می گردد و موجب بروز کرامات در عارف میشود.
همچنین در تعالیم اسلامی با تأسی به روش ائمهی اطهار طی سلوک میکنند اما عارفان معتقدند که باید برای طی این مسیر دست ارادت به پیر و مرشدی بدهند که این مسیر را پیموده است و آداب خاص آن را میداند.

از طرفی در اسلام برای جلب رضای حق باید به دستگیری و راهنمایی مردم اهمیت داد و این مستلزم حضور در اجتماع و معاشرت با مردم است. در صورتی که در عرفان به عزلت و گوشهگیری تأکید شدهاست.
البته لازم به ذکر است که بین این دو دیدگاه شباهتهایی هم وجود دارد؛ از جمله تأکید به مراقبت نفس از گناه و جلب رضای حق وتلاش برای وصول به قرب الهی.
در مورد موانع سلوک ضمن مقایسه ادعیه شیعه ومناجات های شاعران به این نتیجه رسیدیم که :
در ادعیه شیعه به تفصیل از موانع سیر و سلوک و خطرها و آفتهای این راه سخن گفته اند و از طولانی بودن و سختی راه شکوه ها و شکایتها کرده و به خداوند متعال پناه برده اند.
ایشان در دعاهای خویش ضمن نام بردن آفت های اصلی یعنی شیطان، نفس، خلق، دنیا، عاملها و خطرهای دیگری را برای پویندگان این راه ذکر کرده اند تا سالکینی که در مراحل بالاتری از سلوک گام برداشته اند، دچار عجب و غرور و درگیری و حتی مشغول به کارهای کم اهمیت نشوند زیرا هرچه سالک خاص تر می شود و به مقام بالاتری می رسد موانع بیشتری او را تهدید می کند.
این موانع عبارتند از:اکتساب دنیا، اهتمام به غیر حق، مشغول بودن به غیر اهم و درگیری ها و حرص و آز و غرور و تکبر و خستگی و خشونت و ریا و حسد و غفلت و منت و ترس و یأس.
در مناجاتهای شاعران به صورت جسته و گریخته به این موانع اشاراتی شده و بیشتر به صورت کلی از بسیاری جرم و گناه خویش سخن به میان آوردهاند و به رحمت و مغفرت پروردگار امید دارند. هر چند در آثار شاعران به صورت مفصل در موردسلوک وهدف و مراحل و موانع آن بحث شده است، که به صورت مختصر به آن اشاره ای گردید. امادر مناجاتهایشان به صورت کامل به آن هانپرداختهاند. چون این تحقیق مقایسه ای بین ادعیه و مناجاتهای شاعران است، می توان نتیجه گیری کرد که ادعیهی شیعه از جامعیت و نظم و انسجام بیشتری نسبت به مناجاتهای شاعران برخوردارند.
منابع
فهرست کتب
قرآن کریم.
مفاتیح الجنان
نهج البلاغه
صحیفه سجادیه
ابراهیم فر، علی اصغر، بررسی نظام تربیتی صحیفه سجادیه، (برای) مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما، قم، صدا و سیماری جمهوری اسلامی ایران، مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما، دفتر عقل، ۱۳۸۵٫
ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی معروف به شیخ صدوق ،معانی الاخبار(به تصحیح علی اکبر غفاری)،قم،نشر دار الکتب اسلامی،۱۳۷۲٫
احمدی بیرجندی، احمد ، مناجات و دعا در شعر فارسی ، مشهد، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی،۱۳۷۱٫
اسدی گرمارودی، اسدالله ، راز و رمز نیایش، نشر سبحان، چاپ دوم، زمستان ۷۴٫
اسفندیاری، محمد؛ باقریان موحد، رضا و بابایی ، رضا، نمازیه های ماندگار، گزیده ای از مقالات دانشوران در آداب باطنی نماز، تهران، موسسه فرهنگی دین پژوهی بشرا، ۱۳۸۷٫
اسماعیل صائنی، محمد ، شرح دعای کمیل،زنجان، نیکان کتاب، ۱۳۸۹٫
اصفهانی، راغب ،ابولقاسم حسین بن محمدبن فضل،المفردات فی غریب القرآن،(ترجمه و تحقیق: دکتر سید غلامرضا خسروی حسینی)،تهران،انتشارات مرتضوی، چاپ دوم،۱۳۷۴، ج دوم.
اصفهانی، راغب ،ابولقاسم حسین بن محمدبن فضل،المفردات فی غریب القرآن،(ترجمه و تحقیق: دکتر سید غلامرضا خسروی حسینی)،تهران،انتشارات مرتضوی،چاپ دوم،۱۳۸۱، ج سوم.
افتخار، مهدی، اسماء الحسنی: شرح دعای جوشن کبیر،۲ جلد، قم،مطبوعات دینی، ۱۳۸۴٫
امامت کاشانی، سید عزیز اله ، معراج‌الذاکرین(مشتمل بر اصول عقاید حق و معارف الهیه)،کاشان،مجمع متوسلین به آل محمد^(ص)،۱۳۷۵٫
اوسترین ولفسن،هری، فلسفه علم کلام،( ترجمه احمد آرام)، انتشارات الهدی،۱۳۶۸٫
باقر مجلسی، ملا محمد ،بحارالانوار، ج۳ ،انتشارات کتاب فروشی اسلامیه، ۱۳۵۵٫
باقری فر، علی، نیایش ضرورت زندگی برگزیده مقالات همایش«نیایش، ضرورت زندگی» ،ویراستار رضا باقریان پور، تهران، موسسه فرهنگی دین پژوهی بشرا،۱۳۸۷٫
باقریان موحد ،رضا، سفینه نیایش، برگزیده ای از نیایش های ادب فارسی (تحقیق و تدوین رضا باقریان موحد، احمد عزتی پرور زیر نظر علی باقری فر) ،تهران، موسسه فرهنگی دین پژوهی بشرا ۱۳۸۷٫
باقریان موحد، رضا، کتاب نیایش۱، برگزیده ای از نیایش های ادبی و فرهنگها، (زیر نظر علی باقری فر)،تهران، موسسه فرهنگی دین پژوهی بشرا،۱۳۸۷٫
باقریان موحد، رضا، نیایش از نگاه اندیشمندان، تهران، موسسه فرهنگی دین پژوهی بشرا، ۱۳۸۷٫
بحر العلوم، سید محمد مهدی،رساله سیر و سلوک منسوب به بحر العلوم، مقدمه وشرح علامه سید محمد حسین حسینی طهرانی،تهران،چاپ دوم، انتشارات حکمت، پائیز ۱۳۷۰٫
برومر،وینسنت، هنگام نیایش چه می کنیم: در باب نیایش و سرشت ایمان، ترجمه اشکان بحرانی؛ مسعود رهبری، مقدمه، ویرایش و تعلیقات قاسم کاکاتی،تهران، انتشارات هرمس،۱۳۹۲٫
بلخی، جلال الدین محمد ،مثنوی معنوی(براساس نسخه قونین) ،تصحیح و پیشگفتار عبدالکریم سروش، تهران،شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۷۵٫
بهرام پور، ابوالفضل ،تفسیر عرفانی مناجات تابئین ، سلسله درسهای آموزش شرح مناجات خمس عشره،انتشارات هجرت، چاپ سوم،۱۳۸۱٫
بیانی، علیقلی، منطق عشق عرفانی، شرکت سهامی انتشار، چاپ سوم، پاییز ۱۳۷۰٫
پاندر، کاترین، قدرت دعا: روش های ساده دعا کردن که می توانند نتایج پویایی برایتان به بار آورند،جلد ۱ و۲، برگردان مینا اعظامی ،تهران، میترا، صورتگر،۱۳۸۴، چاپ هفتم،۱۳۸۷٫
پورسید آقایی، مسعود ، دین و نظام سازی در نگاه استاد علی صفایی حائری، قم، لیله القدر،۱۳۸۹٫
تحریری، محمد باقر، شرحی بر مناجات تابئین، انتشارات حر.
تشکر، احمد، استجابت دعا (شرایط و موانع)،قم ، موسسه بوستان کتاب، چاپ اول،۱۳۹۰٫
تمیمى آمدى، عبدالواحد ، غرر الحکم و درر الکلم (ترجمه هاشم رسولی)،تهران،دفتر نشر فرهنگ اسلامی،۱۳۷۸٫
تهرانی، مجتبی ، درآمدی بر سیر و سلوک،تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۶٫
جوادی آملی، عبد الله ، تفسیر تسنیم، جلد۸ ،قم، مرکز نشر اسراء، ۱۳۸۵٫
حر عاملی ،شیخ محمد بن حسین ،وسائل‌الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، تصحیح شیخ عبد الرحیم ربانی شیرازی، تهران ،انتشارات مکتب اسلامی، ۱۳۸۸٫
حسینی تهرانی،محمد حسین، رساله لب الالباب،در سیر و سلوک اولی الالباب،ضمیمه مصاحبات علامه سید محمد حسین،به کوشش سید هادی خسرو شاهی ، قم ،موسسه بوستان کتاب، ۱۳۸۹٫
خدامیان آرای، مهدی، با من تماس بگیرید، قم، اندیشه سبز، چاپ سوم ،۱۳۹۰٫
خزائلی، محمد، شرح گلستان، چاپخانه علمی، چاپ هشتم، ۱۳۶۸٫
خزائلی، محمدعلی، شرح و تفسیر دعای ابوحمزه ثمالی(موضوعی، قرآنی، روایی، اخلاقی، عرفانی، تربیتی)، در محضر استاد آیت الله حاج شیخ عباس ایزدی ، قم ، ابتکار دانش،۱۳۷۸٫
داودی، حسین، نجوای قلم(درآمدی بر پیشینه مناجات منثور فارسی)،تهران،امیرکبیر، ۱۳۸۰ ،چاپ اول۱۳۸۰٫