تمایل به همرنگی با جماعت
فقدان تمرکز ذهنی. (رضائیان ۱۳۹۰ : ۱۱۶)
۵-۴-۲ پیشنهاد کاربردی برای فرضیه دوم (ریسک پذیری):

با توجه به اینکه فرض H1 تأیید گردید، لذا پیشنهاد می گردد در جامعه مورد پژوهش (دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه)، مدیران برای افکار نو و پیشنهادهای جدید، فرصت مناسب به افراد داده شود و همچنین به کارکنانی که دارای جسارت انجام کارهای مخاطره آمیز را دارند مورد تشویق قرار گیرند.
۵-۴-۳ پیشنهاد کاربردی برای فرضیه سوم (سبک رهبری):
با توجه به اینکه فرض H0 تأیید گردید، لذا پیشنهاد می گردد مدیریت از سبک مدیریت مشارکتی (لیکرت) به جای سبک مدیریت آمرانه استفاده نماید. در این روش میزان اعتماد و اطمینان میان مدیران و کارکنان به یکدیکر افزایش می یابد، ارتباطات دوطرفه می شود، و تعامل خوبی میان آنها صورت می پذیرد. (رضائیان ۱۳۹۰ : ۴۷۳)
۵-۴-۴ پیشنهاد کاربردی برای فرضیه چهارم (یکپارچگی یا انسجام):
با توجه به تأیید فرض H1 ، پیشنهاد می گرددکه مدیریت، مدیران و کارکنان را به هماهنگی بیشتر با یکدیگر ترغیب نمایند و بین مدیران و کارکنان جو صمیمی تری ایجاد کرده و مدیران و کارکنان را به یکدیگر نزدیک تر نمایند.
۵-۴-۵ پیشنهاد کاربردی برای فرضیه پنجم (حمایت مدیر):
با توجه به تأیید فرض H1 پیشنهاد می گردد تا سرپرستان و مدیران واحدهای جامعه مورد پژوهش، شرایطی را در محیط کار ایجاد نمایند تا کارکنان به سهولت و با میل و رغبت برای حل مشکلاتشان به آنها مراجعه نمایند و همچنین افرادی را که دارای وظایف سنگینی می باشند مورد حمایت بیشتری قرار دهند و در هنگام بروز مشکل یا اشتباهات کارکنان، سرپرستان و مدیران درصدد رفع مشکل برآیند و مسئولیت آن را به عهده بگیرند و از کارکنان واحد خود حمایت بنمایند.
۵-۴-۶ پیشنهاد کاربردی برای فرضیه ششم (کنترل):
با توجه به تأیید فرض H1 و با توجه به سطح نسبتاً بالای میزان تحصیلات کارکنان (۶/۴۷% لیسانس و ۳۰% فوق لیسانس)، لذا توصیه می گردد در این سازمان (دانشگاه آزاد) تأکید بر خود کنترلی (کنترل توسط خود فرد) در اجرای وظایف می گردد و کنترل توسط قوانین و مقررات کمتر گردد و مدیریت به عنوان ناظر در کنار کارکنان باشند و فقط در موارد لازم در امور دخالت بنمایندو همچنین می توان از تفویض اختیار به کارکنان استفاده نمود.
۵-۴-۷ پیشنهاد کاربردی برای فرضیه هفتم (هویت):
پیشنهاد می گردد که مدیران دانشگاه آزاد شرایطی را فراهم آورند که کارکنان از عضویت در این سازمان احساس مباهات نمایند و خود را متعلق به کل سازمان بدانند و در آنها تعهد و علاقه به ماندن در سازمان ایجاد نمایند.
۵-۴-۸ پیشنهاد کاربردی برای فرضیه هشتم (سیستم پاداش):
با توجه به تأیید فرض H1 توصیه می گردد شیوه تخصیص پاداش براساس شایستگی و براساس شاخص های عملکرد کارکنان و برمبنای اهداف کارکردی از پیش تعیین شده سازمان (دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه) باشد و نه براساس سابقه خدمتی و …
۵-۴-۹ پیشنهاد کاربردی برای فرضیه نهم (سازش با پدیده تعارض):
با توجه به تأیید فرض H1 توصیه می گردد مدیران در سطوح بالاتر سازمان (دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه) تحمل انتقادات و نظرات کارکنان را داشته باشند و افراد بتوانند با آزادی کامل پیشنهادات، انتقادات و عقاید خود را مطرح کنند.
۵-۴-۱۰ پیشنهاد کاربردی برای فرضیه دهم (الگوهای ارتباطی):
با توجه به تأیید فرض H1 توصیه می گردد در سازمان (دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه) سیاست درهای باز اعمال شود. یا به عبارت دیگر کارکنان و مدیران علاوه ب محل کار در محل غذاخوری، نمازخانه و راهروها با یکدیگر در تماس نزدیک باشند.
۵-۵ پیشنهاد برای پژوهش های آتی :
۵-۵-۱ بررسی رابطه بین مدیریت کیفیت جامع TQM با فرهنگ سازمانی.
۵-۵-۲ بررسی رابطه بین فرهنگ سازمانی و بهبود سازمانی OD .
۵-۵-۳ بررسی رابطه بین فناوری اطلاعات با بهره وری نیروی انسانی.
۵-۵-۴ بررسی رابطه بین فرهنگ های قوی و ضعیف در سازمانها با میزان بهره وری کارکنان.
۵-۵-۵ بررسی رابطه سایر مؤلفه های فرهنگ سازمانی و میزان بهره وری کارکنان.
۵-۵-۶ بررسی عوامل بهره وری و عدم بهره وری در سازمان های دولتی و خصوصی.
۵-۶ موانع و محدودیت ها :
اولین مشکل در این پژوهش اخذ مجوز از حراست دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه بود که بیش از سه هفته به طول انجامید.
کوتاه بودن محدوده زمانی شش ماه جهت انجام پژوهش.
- شرایط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و روانی و … کسانی که مورد تحقیق قرار می گیرند می تواند روی نتایج پژوهش اثر بگذارد.
کم اهمیت دانستن جایگاه پژوهش در سازمانها باعث شده است که برخی از پاسخ دهندگان و حتی مسئولین، امر پژوهش را بی فایده تلقی کنند.
۵-۷ مراجع و منابع :
منابع فارسی :
آقاجانی،حسینعلی؛ کجوری، داوود.(۱۳۸۳). مدیریت رفتار سازمانی، مفاهیم نظریات و کاربردها، چالوس، دانشگاه آزاد، ص۱۵۴-۱۵۳ .
آقا گلزاده، غلامحسین.(۱۳۸۵). بررسی عوامل مؤثر بر بهره وری نیروی انسانی واحدهای عملیات انتظامی فوریت های پلیس ۱۱۰ تهران، پایان نامه، دانشگاه تربیت مدرس.
ابراهیمی مهر، محمدرضا.(۱۳۷۵). مدیریت بهره وری، ترجمه ،مؤلف: پروکوپنکو جوزفا، دفتر بین المللی کار و تأمین اجتماعی، تهران ۱۳۷۵٫
ابطحی،حسین؛کاظمی بابک.(۱۳۸۲). بهره وری.ویرایش دوم.تهران:موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی.
ابطحی، حسین؛ خیراندیش، مهدی.(۱۳۹۱).مدیریت دانش با رویکرد بستر سازمانی. نشر مدیران امروز، چاپ علوی.
ابیلی، خدایار.(۱۳۸۷). راهبردهای مدیریت منابع انسانی، آرمسترانگ، مایکل. ترجمه ، تهران: انتشارات فرا.
احمدی،عبدالله. (۱۳۹۰). بررسی رابطه بین فرهنگ مدرسه و بهره وری مدرسه.
الوانی، سید مهدی.(۱۳۹۱). مدیریت عمومی، تهران:نشرنی، چاپ پهل و هفتم.
الوانی، سید مهدی ؛ معمارزاده، غلامرضا.(۱۳۹۱). رفتار سازمانی، انتشارات مروارید، چاپ ۱۸٫
الوانی، سید محمد؛ دانایی فرد، حسن.(۱۳۹۲). تئوری سازمان-ساختار و طرح سازمانی. ترجمه، مؤلف: استیفن رابینز، انتشارات اشراقی.
اویلی، چاتمن. (۱۹۹۸). نوآوری بستر پیروزی، ترجمه عبدالرضا رضایی نژاد، مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
استونر جیمز، فریمن. (۱۳۷۵). مدیریت، ترجمه علی پارسائیان و سید محمد اعرابی، تهران: چاپ و نشر بازرگانی، جلد اول، دوم، سوم.
ایران زاده،امیرعلی.(۱۳۸۷). بررسی نقش فرهنگ سازمانی بر روی فرایند مدیریت،پایان نامه، دانشگاه مشهد.

دیر باریدن آن ژاله نیسان تا چند
( دیوان اشعار ملک الشعرا بهار، ۱۳۸۷ : ۳۸۸-۸۹)
همانگونه که مشاهده شد، بهار در این شعر سخت ترین اعتراض ها را به شاه و عمّال وی بیان می دارد و در پایان مسمّط نیز تنها راه حل مشکلات را در انقلاب می داند،ملک الشعرا با سرودن این شعر همچنان در زندان می ماند امّا سرگذشت فرخی و مکافات وی در مقابل سرودن اشعار ضد نظام دیکتاتوری زندان و در ادامه قتل است، وی هنگامی نیز که در زندان به سر می برد چند غزل زیبا علیه رضا شاه سرود:

باید این دور اگر عالی وگر ، دون باشد
در محیطی که پسند همه دیوانه گری ست
خسرو کشور ما تا بود این شیرین کار
عذر تقصیر همی خواهد و گوید مأمور
هر که زین پیش جوان مرد و چنین روز ندید
لایق شاه بود قصر نه هر زندانی
فرخی از کرم شاه شده قصر نشین

گنگ و کور و کر و سرگشته چو گردون باشد
عاقل آن است که در کسوت مجنون باشد
لاله سان دیده مردم همه گلگون باشد
کاین جنایت حسب الامر همایون باشد
باید از مرگ به جان شاکر و ممنون باشد
حاکم جامعه گر ملّت و قانون باشد
به تو این منزل نو فرخ و میمون باشد

(فرخی یزدی ، ۱۳۸۰ : ۱۵۵)
هر چند که اشعار فرخی از درون زندان راهی به بیرون نمی یافت و منتشر نمی شد اما به خود رضاشاه می رسید، نتیجه سرودن این اشعار یک محاکمه فرمایشی بود که فرخی را به بیست و هفت ماه زندان محکوم نمود،«زندان برای فرخی یک فصل شکوفایی هم هست و به قول هم زندانیش پیشه وری، او این زندان را کم داشت، برای شاعری که از کودکی با دیوان مسعود سعد دمخور بوده، زمینه الهام بخشی است حبسیّه های عصر خود را بسراید». (سپانلو، ۱۳۶۹ : ۴۵۱)

در بهار ۱۳۱۸ هنگامی که به مناسبت ازدواج ولیعهد زمزمه عفو عمومی در گرفته است« فرخی امید کوچکی به رهایی دارد، امّا بیشتر از آن طلب مرگ می کند زیرا به نیکی می داند که بزرگترین مخرب این امید منش خود اوست» ( همان :۴۵۳)
پس فرخی پس از شنیدن این خبر اگرچه قاعدتا” باید سکوت می کرد و زبان خود را نگه می داشت تا شاید این عفو عمومی شامل او نیز گردد، امّا او غزلی دیگر می سراید و به استقبال مرگ می رود:

سوگواران را مجال بازدید و دید نیست
گفتن لفظ مبارکباد طوطی در قفس
عید نوروزی که از بیداد ضحاکی عزاست
بی گناهی گر به زندان مرد با حال تباه
وای بر شهری که در آن مزد مردان درست

بازگرد ای عید از زندان که ما را عید نیست
شاهد آئینه دل داند که جز تقلید نیست
هرکه شادی می کند از دوده جمشید نیست
ظالم مظلوم کش هم تا ابد جاوید نیست
از حکومت غیر حبس و کشتن و تبعید نیست

(فرخی یزدی، ۱۳۸۰ : ۱۵۶)
ماه بعد خبر عفو عمومی دروغ درمی آید، و یا بنا به معمول در اینگونه بخشش ها به شکرانه جشن فقط گروهی از جنایتکاران آزاد می شوند و زندانیان سیاسی به نام جنایتکاران در زندان می مانند، فرخی که در این زمان دوران محکومیتش پایان یافته ولی همچنان بدون مجوز قانونی در زندان مانده است، دیگر به سیم آخر زده است غزل شور انگیز دیگری می سراید و در این شعر نیز از (حاکمیت استبداد) سخن می گوید و (عروسی ولیعهد) را با (عروسی قاسم) می سنجد و آن را با عواقب ناگواری توصیف می کند :

نحوه داوری با توجه به آزمون کلموگروف- اسمیرنف بدین صورت است که اگر سطح معنیداری (sig) برای کلیه متغیرها بزرگتر از سطح آزمون (۰۵/۰) باشد توزیع داده ها نرمال میباشد.

آزمون ویلکاکسون
آزمون ویلکاکسون از آزمونهای ناپارامتریک می باشد که برای ارزیابی همانندی دو نمونه وابسته با مقیاس رتبه ای بکار می رود. این آزمون متناظر با آزمون تی زوجی می باشد. این آزمون نه تنها جهت بلکه اندازه تفاوت بین گروه های همتا را بررسی می کند بنابراین این آزمون گویای این پاسخ است که کدام جز از جفت ها بزرگتر از جز دیگری است و تفاوت ها را به ترتیب قدرمطلق آن ها رتبه بندی میکند. در این آزمون با استناد به مقدار آماره آزمون و سطح معناداری می توان راجع به تفاوت میانگین ها قضاوت نمود بدین صورت که اگر سطح معناداری کمتر از ۰۵/۰ باشد در سطح اطمینان ۹۵ درصد اختلاف بین میانگین ها معنادار می باشد.
آزمون فریدمن: از این آزمون برای رتبه بندی متغیرها استفاده می شود. فرضیه صفر و پژوهش در آن به صورت زیر نوشته می شود:
H₀: متغیرهای مورد نظر ( اولویت ) برابر دارند.
H₁: متغیرهای مورد نظر رتبه ( اولویت ) برابر ندارند.
خروجی نرم افزار spss برای این آزمون شامل دو جدول می باشد. جدول اول میانگین رتبه های هر یک از متغیرها و جدول دوم مشخصات آماری و آماره کای دو مربع متغیرهای مربوطه می باشد. با توجه به سطح معناداری از جدول دوم می توان راجع به نتیجه آزمون قضاوت نمود در صورتی که سطح معناداری کمتر از ۰۵/۰ باشد بدین معناست که فرضیه پژوهش مورد تأیید قرار گرفته و بین رتبه های متغیرهای تحقیق تفاوت معناداری وجود دارد.
فصل چهارم:
یافته ها
۴-۱٫ یافته های توصیفی
۱٫۱٫۴٫ توصیف ویژگی های دموگرافیک
در این بخش اطلاعاتی جمعیت شناختی مانند جنسیت، سن، تحصیلات و مدت مراجعه به اداره کل ورزش و جوانان ۳۸۵ نفر از آزمودنی ها توصیف می گردد.
جدول ۴-۱٫ تفکیک نمونه آماری بر حسب جنسیت

نتایج جدول ۴-۱ نشان می دهد که ۲/۶۵ درصد از نمونه مردان می باشند، این رقم در خصوص زنان به به ۸/۳۴ درصد کاهش یافته است. این نتایج در نمودار ۴-۱ نشان داده شده است.
نمودار ۴-۱٫ نمودار ستونی آزمودنی ها به تفکیک جنس
ب) سن
جدول ۴-۲٫ توزیع فراوانی دامنه سنی آزمودنی ها

روابط چین و اسرائیل را نمیتوان مقطعی، زودگذر و تاکتیکی تصور کرد و از سوی دیگر نمی‌توان این روابط را استراتژیک خواند اما آنچه سیر روابط دو طرف خوانده میشود حالتی به طور کامل صعودی دارد. به نظر نگارنده تاثیر این روابط بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران منفی است و از آنجا که با مقاومت جمهوری اسلامی ایران در برنامه هستهای خود و به طور کلی مقاومت در برابر هژمونی اسرائیل در منطقه و از طرفی اصرار رژیم صهیونیستی مبنی بر تهدید صلح منطقهی از طرف ایران، درگیری طرفین نامحتمل به نظر نمیرسد، نقش بازیگران بزرگ منطقهای و جهانی و نیز جهتگیری آنها چگونه خواهد بود؟
با سطح روابط ایجاد شده میان پکن- تل آویو و دهلی نو – تل آویو و سیر رو به رشد این روابط و مظلوم نمایی همیشگی رژیم صهیونیستی به خصوص با یادآوری کشتار یهودیان از طریق مراسم سالانه که به نحو چشمگیری افکار عمومی جهانیان را به این سمت که یهودیان قومی ستمدیده در طول تاریخ هستند و اسرائیل دولتی متشکل از ستمدیدگان است که تمام افعالش درجهت رهایی از ستم و نیل به یک صلح جهانی است و به طور کلی با استفاده ازابزار تبلیغات حمله احتمالی رژیم صهیونیستی به تاسیسات هستهای جمهوری اسلامی حملهای برای صلح و جنگی برای بشریت تلقی خواهد شد. و با سطح روابط مطرح شد، میان اسرائیل با قدرتهای منطقه‌ای و جهانی، جمهوری اسلامی ایران از حمایت قابل توجهی برخوردار نخواهد گردید.

۴-۶- سیستم امنیت منطقهای مطلوب اسرائیل
سیستم امنیت منطقهای مورد نظر اسرائیل در پی ایجاد شبکهای مطمئن در راستای تقویت فرایند صلح است تا هژمونی این کشور را بر ترتیبات سیاسی و اقتصادی منطقهای تضمین نماید. وجود دو مؤلفه اساسی در سیستم یاد شده یعنی تقویت فرایند دست یابی به صلح و تثبیت هژمونی اسرائیل در ترتیبات سیاسی و اقتصادی منطقه از سوی دیگر، در کنار مشکلات خرد و کلان از مساله مرزها و قراردادها گرفته تا ترتیبات امنیتی، آب و بالاتر از همه، موضع اسرائیل در مذاکرات عربی، تحقق چنین سناریویی را به شدت وابسته به همکاری کشورهای دیگر به ویژه کشورهای دوست و هم پیمان اسرائیل و ایجاد هم پیمانان جدید نموده است.^[۱۰۹]
از هر طرف که به نزدیکی جمهوری آذربایجان و رژیم صهیونیستی نگریسته شود بهره برداری هر دو کشور یاد شده از فضا و امکانی که این نزدیکی در اختیار آنها قرار میدهد آشکار است، هر چند منافع ترکیه و رژیم صهیونیستی که در نتیجه روابط آن دو به وجود میآید. چند لایه و بسیار عمیقتر از آن است که حتی با بحران به وجود آمده میان آنکارا – تل آویو پس از حمله به کاروان آزادی از هم بگسلد، اما اسرائیل به خوبی میداند که جمهوری آذربایجان در واقع شکل فشرده یک ترکیه بزرگ است.
حتی میتوان مطلوبیت بیشتری برای تل‌آویو در رابطه با باکو نسبت به آنکارا فرض کرد. اگر روابط خوب با ایالات متحده فصل مشترک باکو و آنکارا باشد به دو دلیل به نظر نگارنده تحکیم رابطه با جمهوری آذربایجان براتی تل آویو سودمندتر به نظر میرسد. نخست منافع انرژی جمهوری آذربایجان و دوم احتمال کم تغییر در سیاستهای حزب نوین آذربایجان به رهبری الهام علی‌اف است که این بار با ظاهری دموکراتیک یادآور حکومت‌های تک حزبی اروپای شرقی در دوران جنگ سرد می‌باشد.
۴-۷- ضرورت مقابله با یک ایران هستهای
از نگاه استراتژیستهای ایالات متحده و رژیم صهیونیستی جمهوری اسلامی ایران بزرگترین و فوریترین تهدید علیه نظم منطقهای و چالشی در برابر صلح تلقی میشود. از دید آنان جمهوری اسلامی ایران کشوری تجدیدنظر طلب است. بخش مهمی از سیاست خارجی رژیم صهیونیستی به محدود کردن برنامه هستهای جمهوری اسلامی مربوط میشود. از نظر اسرائیل، ایرانی هستهای تهدیدی جدی خواهد بود. سه عامل «رژیم اسلامی افراطی، موشکهای دوربرد شهاب و تسلیحات هستهای» عوامل به شدت خطرناکی برای بقای اسرائیل محسوب میشوند. اسرائیل به دلیل وسعت اندک و جمعیت متراکم به شدت در برابر حملات هستهای آسیب پذیر است.
از دید رهبران رژیم صهیونیستی دیپلماسی روش مناسبی در برخورد با برنامهی هستهای جمهوری اسلامی ایران نیست. در واقع از دید تل‌آویو این روش به تهران اجازه میدهد تا از استراتژی خود که همان «ادامه گفت و گو و ادامه فعالیت هستهای» است به بهترین شکل ممکن استفاده کند حتی اتخاذ یک استراتژی غیرمستقیم نتوانسته است با چالش ایران مقابله کند این استراتژی همان تمرکز بر سوریه که تنها متحد منطقهای جمهوری اسلامی ایران تلقی میشود است. در واقع در هر دو روش عنصر زمان به نفع جمهوری اسلامی ایران در حال سپری شدن تلقی شده است.
اما روش دیگر در برخورد با ایران تشویق تغییر رژیم در ایران است. به دلیل اینکه ایران مطابق تقریبا تمام معیارهای اجتماعی از کشورهای عربی پیشرفتهتر است. بهترین نامزد برای دموکراسیسازی در منطقه است تقویت صداهای مخالف درایران از اولویتهای راهبرد غیرمستقیم در برخورد با ایران است.^[۱۱۰]
در واقع سخنان ۲۶ اکتبر ۲۰۰۵ محمود احمدی نژاد ریاست جمهوری اسلامی ایران هراسهای اسرائیل را تا چند برابر افزایش داده است وی در آن روز خواستار محو اسرائیل از نقشه جغرافیا شد.
این گونه به نظر میرسد که درک مشترک ایالات متحده امریکا و رژیم صهیونیستی مبنی بر مقابله با جمهوری اسلامی ایران در دستیابی به توانایی هستهای به دو دلیل متفاوت باشد رژیم صهیونیستی بقای خویش را در معرض تهدید میبیند و به ویژه پس از سخنان محمود احمدی نژاد این تهدید را جدی‌تر حس میکند. اما ایالات متحده امریکا دستیابی ایران به توانایی هستهای را در منطقه خاورمیانه بسیار خطر آفرین میپندارد و به خصوص به این مساله از جنبه تاثیری که بر کشورهای دیگر در جهت رقابت با ایران هستهای میگذارد نگاه میکند.
اسرائیل معتقد است که جامعه بین المللی و نه اسرئیل باید رهبری تلاش ها را برای متوقف کردن برنامه هستهای ایران برعهده داشته باشد.
باراک اوباما در واکنش به این نگرانی که اسرائیل ممکن است بخواهد به طور مستقل در حمله به تاسیسات هستهای ایران وارد عمل شود. گفت: به اعتقاد من روابط امریکا و اسرائیل آنقدر مستحکم است. که هیچ کدام از آنها نخواهند یکدیگر را شگفت زده کنند. ما تلاش میکنیم درخصوص مساله ایران به هماهنگی برسیم و من فکر میکنم بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل نیز همین رویکرد را داشته باشد.^[۱۱۱]
گزینه‌های اسرائیل در جهت انتخاب مسیر حملهی احتمالی هوایی به جمهوری اسلامی ایران.
- از اسرائیل تا عربستان سعودی و از آنجا تا ایران، ۱۶۰۰ کیلومتر سوختگیری برفراز خاک عربستان تنها مسیری که اسرائیل باید مجوز عبور از حریم هوایی تنها یک کشور را به دست آورد (مهمترین مسیر)
- از اسرائیل به اردن و سپس به ایران ۱۶۰۰ کیلومتر سوختگیری برفراز خاک عراق و نه چندان دور از مرز این کشور با ایران. اسرائیل باید مجوز عبور از خاک دو کشور را کسب کند.
- از اسرائیل به اردن سپس به عربستان و از آنجا به ایران ۲۰۰۰ کیلومتر سوختگیری برفراز خاک عربستان مجوز عبور از دو کشور باید کسب شود.
- از اسرائیل به سوریه سپس ترکیه و از آنجا به ایران ۱۸۰۰ کیلومتر سوختگیری بر فراز خاک ترکیه مجوز عبور از دو کشور که این گزینه به دلیل روابط پر تنش با سوریه و تنش چندی پیش در مورد حمله به کاروان آزادی با ترکیه بعید به نظر میرسد.
- از اسرائیل به سوریه سپس به عراق و از آنجا به ایران، ۱۵۰۰ کیلومتر، سوختگیری بر فراز شمال عراق.^[۱۱۲] این مسیر نیز دور از ذهن به نظر می‌رسد.
فصل پنجم
بررسی روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان
مقدمه
روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان، پس از استقلال این جمهوری، دارای فراز و نشیب‌های فراوان بوده است. در دوران ریاست جمهوری ایاز مطلب‌اف و با آغاز جنگ قره‌باغ، جمهوری اسلامی سعی در حل آن بحران از طریق میانجی‌گری نمود. در این دوران جمهوری آذربایجان گرایش زیادی به روسیه داشت و در واقع هنوز در یک حالت سرگیجه در نتیجه استقلال از شوروی و آغاز جنگ قره‌باغ قرار داشت.
با روی کار آمدن ابوالفضل ایلچی بیگ از جبهه خلق روابط این جمهوری با روسیه و ایران کاهش یافت و غرب و ترکیه هدف اصلی سیاست خارجی جمهوری آذربایجان قرار گرفتند. با تندرویهای جبهه خلق و حرکت یک لشگر ارتش به رهبری صورت حسین‌اف به طرف باکو، ایلچی بیگ مجبور به استعفا گشت و حیدرعلی‌اف قدرت را در دست گرفت. در این دوره است که جمهوری آذربایجان روابط بینابینی را با روسیه غرب و کشورهای بزرگ منطقه‌ای آغاز می‌کند.
این دوره را می‌توان دوره ثبات در روابط جمهوری آذربایجان با گرایش غرب گرایانه دانست. با مرگ حیدرعلی‌اف، الهام علی‌اف به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد. الهام علی‌اف سیاستهای گذشته را ادامه داد و با تزریق ارزهای به دست آمده از صادرات منابع انرژی، سعی در توسعه کشور نمود. روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان تحت تأثیر عوامل داخلی، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای دست خویش نوسان بوده است. در این فصل سعی نگارنده بر تبیین نوسانات روابط و عوامل موثر بر آن است.
جمهوری آذربایجان در شرق دریای خزر در همسایگی شمالی غربی ایران واقع گردیده است. قلمرو این جمهوری، قسمت جنوب شرقی کوههای قفقاز بزرگ، قسمتهای بزرگی از کوههای قفقاز کوچک، جلگه کر، ارس و نیز قسمتهایی از کوههای تالش را در جنوب در برمیگیرد.
مساحت جمهوری آذربایجان ۸۶ هزار کیلومتر مربع است. این جمهوری با ۵ کشور مرز مشترک دارد. طول مرزهای این کشور ۲۴۸۹ کیلومتر میباشد. آذربایجان از شمال با روسیه (جمهوری خودمختار داغستان)، شمال شرقی با گرجستان، در غرب با ارمنستان، جنوب با جمهوری اسلامی ایران و از جنوب غربی (جمهوری نخجوان) با ترکیه هم مرز بوده و در شرق نیز به دریای خزر محدود میشود.^[۱۱۳]
سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در مورد آذربایجان، تابعی از سیاست کلی کشورمان در مناطق آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی میباشد. سیاست جمهوری اسلامی ا یران در آسیای مرکزی، قفقاز جنوبی و حوزه دریای خزر، بر همکاریهای همه جانبه، اعتماد سازی، صلح پایدار، بهرهبرداری عادلانه از منابع طبیعی و تبدیل این مناطق به مناطقی با ثبات استوار است.^[۱۱۴]
۵-۱- پیشینه روابط پس از استقلال
سرزمین آذربایجان از سالیان بسیار دور مسکونی بوده و پیوسته در قلمرو حکومتهای ایرانی قرار داشته است تا این که در دوران سلطنت فتحعلی شاه قاجار و پس از شکست ایران از روسیه تزاری طبق معاهده صلح ترکمن چای (۱۸۲۸) از ایران جدا شد و تحت حاکمیت روسها درآمد.
پس از جنگ جهانی اول و با حاکمیت حزب مساوات، جمهوری دموکراتیک آذربایجان تأسیس شد اما عمر این جمهوری دیری نپائید و با حمله ارتش سرخ در آوریل ۱۹۲۰ از بین رفت و تحت حاکمیت کمونیستها قرار گرفت.^[۱۱۵]
کمونیستها که اهداف توسعه طلبانه تزارها را به شکلی دیگر دنبال میکردند نام آذربایجان را که در دوره حکومت حزب مساوات انتخاب شده بود، حفظ کردند.^[۱۱۶]
پس از فروپاشی شوروی این جمهوری در اوت ۱۹۹۱ اعلام استقلال نمود و از کشورهای مختلف خواستار شناسایی خود شد. ترکیه ۳ روز پس از اعلام استقلال جمهوری آذربایجان این کشور را به رسمیت شناخت و جمهوری اسلامی ایران با تأخیری ۵ ماهه به این اقدام مبادرت ورزید.
روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان پس از استقلال این جمهوری از شوروی، دارای فراز و نشیبهای فراوان بوده است. در این خصوص سه دوره قابل شناسایی است.
با ریاست جمهوری ایاز مطلب اف و آغاز جنگ قره باغ، ایران سعی نمود تا با میانجی گری به حل بحران کمک کند در این دوران هنوز روابط گستردهای بین دو کشور به وجود نیامده بود و باکو در اوایل استقلال مجال چندانی برای تعریف روابط خود با کشورهای منطقه نداشت که علت اصلی این امر بحران قره باغ بود.
با روی کار آمدن ابوالفضل ایل چی بیگ، ملی‌گرای تندرو، روابط تهران - باکو به حال تعلیق درآمد. اما سرانجام با انتخاب حیدر علی اف، سیاستمدار کهنه کار آذربایجانی و نیز با آتش بس اعلام شده در جنگ قره باغ، دوران شکوفایی روابط تهران - باکو آغاز شد.
علی اف الگوی توسعه آذربایجان را مبتنی بر الگوی غربی تعریف نمود اما از توسعه روابط با کشورهای منطقه نیز استقبال کرد. جمهوری اسلامی ایران بین سالهای ۹۵ - ۱۹۹۲ در رأس شرکای تجاری جمهوری آذربایجان قرار داشت.^[۱۱۷]
با کنار گذاشتن جمهوری اسلامی ایران از پروژه نفتی قرن، که تحت فشار دولت ایالات متحده صورت گرفت. روابط دو کشور به حالت بیاعتمادی درآمد و جمهوری اسلامی ایران از رتبه اول در روابط تجاری، به شریک سوم تجاری جمهوری آذربایجان تبدیل شد. ترکیه و روسیه از رقبای جدی ایران در این دوران بودند.
اما عامل دیگری که دو کشور را به سوی اختلاف منافع سوق داد، مسئله رژیم حقوقی دریای خزر بود. اوج رویارویی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان بر سر استفاده از منابع دریای خزر در سال ۲۰۰۱ رخ داد به گونهای که در ژوئیه ۲۰۰۱، تهران، باکو را تهدید کرد که در صورت عدم عقب نشینی کشتیهای کشف و استخراج نفت که یک شرکت انگلیسی مالک آنها بود، به زور متوسل خواهد شد، بیاعتنایی باکو تهران را مجبور به یک واکنش قاطع کرد. یک ناو جنگی ایران به منطقه البرز اعزام شد و کشتیهای کشف نفت را از منطقه بیرون کرد.^[۱۱۸]
با به قدرت رسیدن الهام علی اف از حزب آذربایجان نوین آذربایجان نوبت روند اتحاد با غرب سرعت بیشتری گرفت. با حذف مسیر ایران و احداث خط لوله باکو - تفلیس - جیحان، جمهوری آذربایجان به عنوان یک کشور تأمین کننده انرژی مورد توجه قرار گرفت و قفقاز جنوبی را به عرصهای برای رقابت کشورهای منطقهای و فرامنطقهای قرار داد.
۵-۲- سیاست خارجی جمهوری آذربایجان
اولویت سیاست خارجی جمهوری آذربایجان بازپس گیری مناطق اشغالی قره باغ از ارمنستان است. بیطرفی متمایل به ارمنستان که از سوی باکو به عنوان سیاست جمهوری اسلامی ایران در قبال این بحران تلقی شده است عامل مهمی در تعریف روابط دو کشور محسوب میشود.
الف- اساس سیاست خارجی جمهوری آذربایجان
- دنبال کردن سیاست خارجی مستقل به منظور برپایی تمامیت ارضی و حاکمیت جمهوری آذربایجان
- تفوق بر مخاطرات اهداف امنیت، استقلال سیاسی، حاکمیت و تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان
- توسعه دموکراسی پلورالیستی بر اساس اقتصاد بازار آزاد و حاکمیت قانون
- رفع نتایج تجاوز نظامی ارمنستان
- توسعه روابط متقابل حسن همجواری و سودمند با دولتهای همسایه
- غیر نظامی کردن دریای خزر
- ادغام در ساختارهای اروپایی و فرا آتلانتیکی شامل ناتو و اتحادیه اروپا^[۱۱۹]
جمهوری آذربایجان عضویت ۳۲ سازمان منطقهای و جهانی را داراست که برخی از مهمترین آنها عبارتند از:
- کشورهای مستقل مشترک المنافع (CIS)^[120] ار سپتامبر ۱۹۹۳
- سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSCE)^[121] از ژانویه ۱۹۹۲
- سازمان کنفرانس اسلامی (OIC)^[122] از سال ۱۹۹۲
- بانک جهانی از سال ۱۹۹۲
- سازمان همکاریهای اقتصادی (ECO)^[123] از سال ۱۹۹۲
- شورای اروپا (Council of Europe) از مارس ۲۰۰۱^[۱۲۴]

مسئولیت اجتماعی به مدیریت شرکت در موضوعات اجتماعی اشاره دارد (سرمایه ­گذاری در فعالیت‌های بشردوستانه و پاسخ­گویی به محیط پیرامون). حجم مطالعات در این زمینه نشان دهنده مزایای یک تصویر قوی از شهرت است. این مزایا شامل افزایش رغبت خرید مشتری (Yoon and et al., 1993)، افزایش نرخ نگهداری مشتری (Preece et al., 1995)، توانمندسازی در پرداخت پاداش به منظور ایجاد انگیزه، جذب سرمایه ­گذاران (Fombrun and Shanley, 1990) و کمک به بقای شرکت در شرایط بحرانی (Shrivastava and Siomkos, 1989) می‌باشد. علاوه براین، محققان زیادی همچون (Eberl and Schwaiger2005; Srivastava and et al., 1997) اعتقاد دارند که بین شهرت شرکت و عملکرد مالی یا ایجاد ارزش شرکت، ارتباط وجود دارد.

با توجه به موترد مذکور فرضیات زیر شکل می‌گیرد:
H1b : ادراک مشتری از تصویر شرکت تاثیر مستقیم بر ادراک مشتری از کیفیت خدمات دارد .
H2b : ادراک مشتری از تصویر شرکت تاثیر مستقیم بر ادراک مشتری از ارزش دارد .
۱-۶-۳-۳ فرضیات اعتماد کارکنان و اعتماد شرکت:
اکثر تحقیقاتی که در خصوص اعتماد در بازاریابی انجام شده است، در حوزه «بازایابی صنعتی^[۲۷]» و با تمرکز بر بازاریابی محصولات بوده است (Anderson and Narus, 1998 ; ;Ganesan,1994 ; Morgan and Hunt ,1994 ). در سال‌های اخیر روی شناخت اعتماد در حوزه «بازاریابی خدمات (شرکت به مصرف کننده)^[۲۸]» تاکید شده است (Garbino and Johnson, 1999; Osterhus, 1997; Sirdeshmukh and et al., 2002). علاوه بر این‌ها (Chaudhuri and Holbrook, 2001) و (Erdem and Swait, 2004) نیز اعتبار بین اعتماد و ایجاد ارزش را مورد بحث قرار داده‌اند.
در این پژوهش یک تمایز بین باورهای مشتریان درباره تصویر شرکت و اعتقاد مشتریان درباره تحویل خدمات ایجاد شده است. به طور کلی تصویر شرکت، یک دید کلی است که مشتری از وعده‌هایی که شرکت مطابق با قابلیت و مسئولیت اجتماعی خود داده، در ذهن خویش دارد و این تصویر، یک عقیده جهانی است که نسبت به یک شرکت وجود دارد و عمدتاً تحت تأثیر ارتباط خارجی قرار می‌گیرد. در حالی که اعتماد مشتری، بیشتر محلی و بومی بوده و بر مبنای تجربیات وی و انعکاس تعاملات مشتری با سازمان و کارکنان در ارائه خدمت شکل می‌گیرد. بنابراین اعتماد مشتری به طور ویژه با تجربیات مشتری از خط مشی‌ها و سیاست‌های مدیریت و رفتار کارکنان و پای بندی آنان به تعهداتشان ارتباط پیدا می‌کند.
تحقیقات Sirdeshmukh and et al. (2002) بیشترین ارتباط را با این پژوهش دارد، خصوصاً از نظر تأثیر اعتماد مشتری بر ارزش و وفاداری مشتری. آن‌ها بین اعتماد مشتری در رفتار کارکنان و اعتماد ناشی از مدیریت و سیاست‌های شرکت در سرویس‌های هوایی و خرده فروشان تمایز قائل بودند. برای خرده فروشان آن‌ها اعتماد کارکنان را بر روی ارزش مشتری تأثیر گذار دانستند، در حالی که برای خدمات خطوط هوایی، این اعتماد شرکت است که بر روی ارزش مشتری تأثیر می‌گذارد.
بنابراین فرضیات زیر در رابطه با اعتماد کارکنان و شرکت شکل می‌گیرند:
H1c : اعتماد مشتریان به رفتار کارکنان تاثیر مستقیم بر ادراک مشتری از کیفیت خدمات دارد .
H2c : اعتماد مشتریان به رفتار کارکنان تاثیر مستقیم بر ادراک مشتری از ارزش دارد .
H2d : اعتماد مشتریان به سیاست­های مدیریت تاثیر مستقیم بر ادراک مشتری از ارزش دارد .
تعدادی از مطالعات انجام شده مدارکی را دال بر ارتباط بین اعتماد و وفاداری در هر دو مجموعه:
صنعتی (B2B)؛ (Ganesan, 1994;Morgan and Hunt, 1994; Osterhus, 1997)
و مصرفی (B2C)؛ (Chaudhuri and Holbrook, 2001; Erdem and Swait, 2004;,Garbino and Johnson, 1999; Sirdeshmukh et al., 2002) ارائه دادند. با این حال فقط Sirdeshmukh and et al. (2002) تأثیر اعتماد مشتری را بر ارزش- وفاداری مشتری مورد آزمایش قرار داد. بر اساس این چارچوب، آن‌ها پیشنهاد دادند که اعتماد کارکنان و شرکت از طریق ارزش مشتری و بصورت غیرمستقیم، بر وفاداری مشتری تاثیر دارند. با این حال همانند تصویر برند و تصویر شرکت، هنگام تست مدل، اثرات مستقیم اعتماد کارکنان و اعتماد شرکت مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت.
۱-۶-۳-۴ فرضیات ارزش مشتری – وفاداری مشتری:
بر پایه کارهای اصلی صورت گرفته به وسیله (۱۹۸۸) Zeithaml, بر روی ارزش مشتری، ادراک مشتری از ارزش به عنوان یک «بده-بستان^[۲۹]» مفهوم سازی شده است. منظور از بده-بستان، ادراکات مشتری از مزایای دریافتی (ویژگی‌های خدمت که منجر به ادراک کیفیت خدمات می‌گردد) از یک سو و ادراکات مشتری از هزینه‌ها (هزینه های پولی یا غیر پولی خدمات) از سوی دیگر است. پیرامون مفهوم بده-بستان هزینه و سود، تحقیقات آکادمیک و تجربی زیادی صورت گرفته است (از جملهBolton and Drew, 1991; Eggert and Ulaga, 2002;Gale, 1994; Higgins, 1999; Kordupleski, 2003; Laitamaki and Kordu-; Rust and et al., 2004; Rust and et al., 1995; Teas and Agarwal,2000,, Varki and Colgate, 2001).
در این ارتباط فرضیات زیر معرفی می‌گردد:
H4a : ادراک مشتری از کیفیت خدمات تاثیر مستقیم بر ادراک مشتری از ارزش دارد .
H4b : ادراک مشتری از هزینه های مالی و غیرمالی تاثیر عکس روی ادراک مشتری از ارزش دارد.
شواهد تجربی در محیط‌های سازمانی و مصرفی از ارتباط مستقیم بین ادراکات مشتری از ارزش و وفاداری مشتری حمایت می‌کند. برای مثال در یک خرده فروش سازمانی مشتمل بر هر دو مورد خدمات و محصولات یک ارتباط قوی بین ارزش مشتری و «تخیلات رفتاری^[۳۰]» مشتری وجود دارد.Sweeney and Soutar (2001) دریافتند که رابطه مهمی بین ارزش مشتری و تمایلات رفتاری وی وجود دارد. اخیراً بر پایه یک مطالعه گردشگری (۲۰۰۵), Duman and Mattila هنگام سنجش تجربیات کلی یک خدمت نشان دادند که ارزش ادراک شده بهترین شاخص برای پیش بینی تمایلات رفتاری است. در یک مطالعه مرتبط توسط Sirdeshmukh et al. (2002) نشان داده شد که ارتباطات قوی بین ارزش مشتری و وفاداری برای هر دو دسته خرده فروش و خدمات خطوط هوایی وجود دارد.
در این ارتباط فرضیه زیر ارائه شده است:
H4c : ادراک مشتری از ارزش تاثیر مستقیم بر وفاداری مشتری دارد .
۱-۷ روش پژوهش
۱-۷-۱ نوع روش پژوهش
۱-۷-۱-۱ نوع پژوهش از نظر هدف
پژوهش حاضر از نظر هدف «کاربردی» می باشد. پژوهش کاربردی به بررسی ساخت­های نظری در بافت­ها و موقعیت­های عملی و واقعی می ­پردازد و به «روش^[۳۱]» می­انجامد (میرزائی،۱۳۸۸).
۱-۷-۱-۲ روش پژوهش از نظر مسیر
روش پژوهش حاضر از نظر مسیر (میرزائی، ۱۳۸۸)، پژوهش توصیفی (زمینه یابی) می­باشد. پژوهش توصیفی به پدیده­هایی می ­پردازد که به صورت طبیعی رخ می­ دهند و در آن هیچ دستکاری آزمایشی صورت نمی­گیرد. بنابراین، “پژوهش توصیفی شامل مجموعه­ فنونی می­ شود که برای مشخص کردن، نمایش با الگو، یا توصیف پدیده­هایی که به صورت طبیعی و بدون دستکاری آزمایشی رخ می­ دهند، به کار می­روند". “پژوهش توصیفی … بر ساختن فرضیه و آزمایش آن، تحلیل روابط بین متغیرهای دستکاری شده، و پروراندن قوانین کلی توجه دارد. … . در پژوهش توصیفی متغیرهایی انتخاب می­شوند و مورد مشاهده قرار می­گیرند که هم اکنون وجود دارند یا قبلا اتفاق افتاده­اند” (بست، ۱۳۸۵).
این روش دلالت بر اطلاعاتی دارد که با برخی تفسیرها از یک پرسشنامه، جمع­آوری شده باشند. در تحقیق با این روش، محقق به نمونه گیری، طرح پرسشنامه، اجرای پرسشنامه و تحلیل داده ­ها می ­پردازد. این روش تحقیق بر اساس شیوه ارتباط استفاده شده در مصاحبه­ ها، به چهار نوع فردی، تلفنی، پستی و رایانه­ای تقسیم بندی می­گردد. معیارهای مختلفی در ارتباط با انتخاب نوع ارتباط مورد استفاده در یک وضعیت خاص وجود دارند. این معیارها عبارتند از: پیچیدگی، میزان داده ­های مورد نیاز، دقت مطلوب، کنترل نمونه، الزامات زمانی، سطح قابل قبول عدم پاسخگویی و هزینه. به طور کلی در تحقیق به این روش، جمع­آوری نظامند اطلاعات از پاسخ دهندگان به منظور فهم یا پیش بینی برخی جوانب رفتاری جامعه مورد نظر می­باشد. (اردستانی،۱۳۸۸).
۱-۷-۱-۳ روش پژوهش با توجه زمان
این پژوهش از نظر زمان به روش «پژوهش مقطعی^[۳۲]» انجام خواهد شد. پژوهش مقطعی، پژوهشی است که در آن مشاهده ها فقط در یک زمان انجام می­گیرد، نظیر یک نظرسنجی. در این روش، داده ­ها، از مشارکت کنندگان در پژوهش یا آزمودنی­ها در یک مقطع زمانی یا طی یک دوره­ زمانی منفرد یا نسبتا کوتاه (یعنی دوره­ای که طول آن فقط برای جمع­آوری داده ­ها از مشارکت کنندگان انتخاب شده کافی باشد) جمع­آوری می­شوند. مزیت عمده پژوهش مقطعی این است که می ­تواند داده­هایی راجع به انواع بسیاری از مردم را در یک دوره­ زمانی نسبتا کوتاه جمع­آوری کند. از جمله ضعف­های این روش آنست که نمی­تواند تغییراتی را که طی زمان در آزمودنی­ها رخ می­دهد به صورت مستقیم بسنجد. در عین حال، چون معمولا برای اندازه ­گیری متغیرها از یک نوع ابزار استفاده می­ شود، تضمینی وجود ندارد که ابزار مورد نظر با گذر زمان اعتبار و پایایی خود را حفظ نماید. (میرزائی، ۱۳۸۸)
۱-۷-۲ روش گردآوری اطلاعات
روش پژوهش در این تحقیق با توجه به نحوه­ اجرا یا نحوه­ جمع­آوری داده ­ها:
روش گردآوری اطلاعات، عبارت از روش “پژوهش میدانی” و “پژوهش اسنادی” می­باشد. پژوهش میدانی، به مطالعه­ آزمودنی­ها در محیط طبیعی خود می ­پردازد و شامل جمع­آوری داده ­های اولیه یا اطلاعات جدید از خود آزمودنی­ها است. مشاهده­ مشارکتی، جمع­آوری داده ­ها از طریق پرسشنامه، آزمون و نگرش سنج­ها، مصاحبه­ ها و بطور کلی پژوهش­های پیمایشی نمونه­هایی از پژوهش­های میدانی است. (میرزائی،۱۳۸۸)
پژوهش اسنادی، به استفاده از منابع بیرونی و داده ­های دست دوم از جمله نوشتگان و ادبیات، داده ­های آماری، اسناد تاریخی و …، اسناد دیداری نظیر فیلم، عکس و … برای حمایت از یا تبیین یک دیدگاه یا استدلال گفته می­ شود. (میرزائی، ۱۳۸۸)
در این پژوهش از روش پژوهش اسنادی استفاده ­شده است و با بررسی کتابخانه­ای و سایر اسناد و نوشتگان موجود از جمله مبانی نظری پژوهش، چارچوب نظری شکل داده شده و فرضیه ­های پژوهش، برای انجام یک پژوهش با هدف قیاسی یا فرضیه آزما، تدوین و صورت بندی شده است.
۱-۷-۳ ابزار گردآوری اطلاعات
ابزار گردآوری داده‏ها در روش میدانی عبارتست از پرسشنامه. پرسشنامه ­ها برای جمع­آوری داده­هایی که به سادگی قابل مشاهده نیستند مانند نگرش، انگیزش، ارزش­ها و … بکار می­روند. بنابراین، (با وجود انواع مزایا و معایب) آنها برای جمع­آوری دامنه­ گسترده­ای از اطلاعات از تعداد زیادی افراد، بسیار ارزشمند هستند. (میرزائی، ۱۳۸۸)
وظیفه پرسشنامه سنجش است و در واقع نمایشگر “شکل سنجش” در پژوهش بازاریابی است. هنگامی که یک پرسشنامه بوسیله تلفن یا توسط یک مصاحبه­گر به اجرا در می ­آید، اغلب اصطلاحاً به آن «برنامه مصاحبه^[۳۳]» و یا «برنامه ساده ^[۳۴]» گویند. (اردستانی،۱۳۸۸).
طراحی پرسشنامه مشتمل بر هفت حوزه تصمیم اساسی می­باشد: (۱) ملاحظات اولیه (۲) محتوای سؤال (۳) جمله بندی سؤال (۴) قالب پاسخ (۵) توالی سؤال­ها (۶) ویژگی­های فیزیکی پرسشنامه (۷) پیش آزمون (اردستانی،۱۳۸۸)
با توجه به اینکه برای مطالعه و تدوین مبانی نظری و پیشینه تحقیق جهت پشتیبانی از مدل تحقیق و تدوین پرسشنامه از روش کتابخانه­ای استفاده شده، ابزار بکار گرفته شده در روش کتابخانه­ای، فیش­برداری دیجیتالی خواهد بود. همچنین داده ­های مربوط به آزمون مدل به صورت میدانی جمع­آوری شده ­اند.
در برخی از سوالات از مقیاس یا طیف لیکرت استفاده ­گردید. مقیاس لیکرت مقیاسی است که در آن از آزمودنی­ها خواسته می­ شود پاسخ یا ارزیابی خود نسبت به یک عقیده، رفتار، باور و … را بر اساس ملاک­های عینی یا ذهنی در یک دامنه­ پاسخی بین موافقت و عدم موافقت ابراز دارند. (میرزائی، ۱۳۸۸) در این راستا، براساس مبانی نظری و پیشینه پژوهش برای هر یک از متغیرهای تحقیق، شاخص ­ها و سوالات مناسب در سطح پنج مقوله­ای، به پنج صورت ذیل طراحی گردید:
۱- “کاملا مخالفم، مخالم، تا حدودی موافقم، موافقم، کاملا موافقم”
۲- “خیلی ضعیف، ضعیف، متوسط، خوب، عالی”
۳- “به هیج وجه، کمی، تا حدودی، زیاد، خیلی زیاد”
۴- “کاملا غیرمحتمل، کمی محتمل، تا حدودی محتمل، به احتمال زیاد، به احتمال خیلی زیاد”
۵- “کاملا بدون ارزش، کمی بدون ارزش، تا حدودی ارزشمند، خیلی ارزشمند، کاملا ارزشمند”
در این پژوهش از مقیاس ۱۰ گزینه­ای “لیکرت” در پرسشنامه استفاده ­شده است. همانطور که گفته شد مقیاس­های لیکرت که گاهی به آن «مقیاس­های حاصل جمع^[۳۵]» هم می­گویند، از یک پاسخ دهنده می­خواهد که میزان موافقت یا عدم موافقت خود را با هر یک از سری گزینه­ های مرتبط با «هدف نگرش^[۳۶]»، مشخص نماید. (اردستانی،۱۳۸۸)