● دلایل تکنیکی: به عنوان مثال می توان در مثال قبل، آلترناتیو رفتن به منزل به صورت پیاده را درنظر گرفت که به دلیل مسافت زیاد از نظر تکنیکی معمولا قابل اجرا نمی باشد و حذف می گردد.
● دلایل سیاسی
● دلایل اجتماعی
نهایتا آلترناتیو نشدنی به هریک از دلایل فوق حذف شده و از بین آلترناتیوهای شدنی، بهترین آنها را انتخاب می کنیم.
■ آلترناتیوها از نظر عملکرد:
آلترناتیوهای شدنی از نظر عملکرد به دو گروه زیر تقسیم می شوند:
◄ آلترناتیوهای مستقل- آلترناتیوهای مستقل، آلترناتیوهایی هستند که انتخاب یکی از آنها به انتخاب سایر آلترناتیوها ربطی نداشته و موجب حذف آنهانمی گردد. (به عنوان مثال درمورد آلترناتیوهای مستقل می توان هدف را افزایش سطح بهداشت جامعه در نظر گرفت که از طریق واکسیناسیون، دادن دفترچه بیمه به مردم، بالا بردن سطح بهداشتی مردم و….. می تواند صورت پذیرد و این موارد مستقل از هم هستند و می توانند حتی به صورت همزمان هم انجام شوند.)
◄ آلترناتیوهای ناسازگار- آلترناتیوهای ناسازگار، آلترناتیوهایی هستند که در آنها انتخاب یکی موجب حذف سایر آلترناتیوها می گردد.(به عنوان مثال برای رفتن به منزل نمی توان هم با اتوبوس، هم با آژانس و هم پیاده رفت و یا اگر در یک زمان به سه جای مختلف دعوت داشته باشیم، نمی توانیم به طور همزمان به هرسه جا برویم و در هردوی این موارد به محض انتخاب یکی از آلترناتیوها، سایر آنها می گردد).
■ آلترناتیوها از نظر پیامد:
آلترناتیوها از نظر پیامد نیز به دو گروه کمی و کیفی تقسیم می شوند.
◄ آلترنایتوهای با پیامدهای کمی- این آلترناتیوها خود به دوگروه آلترناتیوهای با پیامد مثبت و آلترناتیوهای با پیامد منفی، تقسیم می شوند که بدون توجه به مثبت یا منفی بودن آنها، می توان پیامدشان را با مراجعه به آمار و اطلاعات مربوط به آنها اندازه گیری و تعیین نمود.(مثل کاهش سفر بین تهران و کرج یا کاهش تعداد تصادفات بین این دو شهر پس ازاحداث اتوبان تهران – کرج که کاملا قابل اندازه گیری می باشد.)
آلترناتیوهای با پیامد کیفی- این آلترناتیوها نیز خود به دوگروه آلترناتیوهای با پیامد مثبت و آلترناتیوهای با پیامد منفی تقسیم می شوند ولی اندازه گیری و تعیین پیامد آلترناتیوهای کیفی بدون توجه به مثبت و یامنفی بودن پیامدهای پیامدشان کاری دشوار و مشکل و حتی گاهی غیر قابل اندازه گیری می باشد.معمولا اندازه گیری پیامد این آلترناتیوها به عنوان یکی از معضلات مدیریت و تصمیم گیری به شمار می رود.(مثال دراین زمینه مانند راضی یاناراضی شدن گروه های مختلفی ازمردم دراثراجرای پروژه ای مثل ساخت یک اتوبان که عده ای (رانندگان)را خوشحال و راضی و عده ای دیگر(ساکنین اطراف آن) را ناراحت و ناراضی می نماید.)
برای بررسی و تعیین آثار کمی و کیفی، روش های مختلفی وجود دارد. یکی از روشها که ساده بوده و دارای کارایی فوب می باشد، روش “قبل از، بعد از” می باشد. در این روش هر پروژه دارای یک ورودی و یک خروجی می باشد.
در پروژه های خصوصی، تنها زمانی اجرای پروژه اقتصادی است که خروجی آن بزرگتر از ورودیش باشد، یعنی نسبت خروجیهایش عددی بزرگتر از یک باشد. در پایان این قسمت به طور کلی می توان گفت اصولا برنامه ریزی هنگامی معنی ومفهوم پیدا می کنند که محدودیت (از لحاظ منابع مالی، زمان اجراء، منابع نیروی انسانی و…) داشته باشیم و تنها با وجود امکانات محدودی بخواهیم یک پروژه را اجرا کنیم. (منابع محدود باشند) مثل ساختن یک پل با وجود منابع مالی محدود، در زمان محدود و با نیروی کار محدود.
به منظور استفاده بهتر از هریک از منابع موجود و بهینه صرف کردن هریک از آنها، در نهایت از بین آلترناتیوهای مختلف، بهترین را ارزیابی و انتخاب می نماییم که به این عمل بهینه سازی گفته می شود.
نهادها و ارگان های فعال در زمینه حمل و نقل :
در این قسمت هدف تنها نشان دادن وسعت و گستردگی نهادها و سازمان هایی است که در زمینه حمل ونقل فعالیت دارند.در سطح جامعه تعداد زیادی از نهادها، سازمان ها و شرکت ها دارای فعالیت هایی در ارتباط با حمل و نقل می باشند که با توجه به عملکردو اهداف هریک از آنها، به گروه های زیر تقسیم می شوند:
◄ ارگان ها و سازمان های دولتی
این گروه شامل نهادهای دولتی در سطح ملی و سازمان ها و ارگان های دولتی استانی و محلی می باشد. زیر گروه نهادهای دولتی در سطح ملی مسئول اجرای قوانین و لوایح مربوط به حمل و نقل در سطح کشور بوده و جزء عمده ای از شاخه اجرایی در این زمینه را تشکیل می دهند. (وزارت راه و ترابری نمونه بارزی از این گروه است.)
زیر گروه دوم یعنی سازمان ها و ارگان های دولتی استانی و محلی مسئولیت برنامه ریزی، طراحی، ساخت و تعمیر و نگهداری تجهیزات شبکه حمل ونقل استان ومحل خود از قبیل فرودگاه ها، بنادر، شبکه راه آهن، جاده هاو سایر راه ها را برعهده دارند.(ادارات راه و ترابری استان ها و شهرستانها، ادارات راهنمایی و رانندگی شهرستانها و… نهادهایی از این قبیل هستند.)
◄ شرکت های خصوصی
که به منظور رفع نیازهای حمل ونقلی مسافران و کالا به وجود آمده اند ودر مقابل سرویس دهی و خدمات خود، کرایه دریافت می کنند.
◄ سازمانها و نهادهای قانون مند
این ارگانها عملکرد شرکت های حمل ونقل را در زمینه های سرویس دهی و سطح سرویس، ایمنی، قیمت گذاری،… تنظیم و قانون مند نموده و براجرای قوانین نظارت و کنترل اعمال می نمایند.
◄ اتحادیه های تجاری و کارگری
که نماینده گروه های حمل ونقلی خاصی از قبیل کارکنان راه آهن، رانندگان تاکسی، رانندگان اتوبوس های بین شهری و…بوده و به این گروه ها اطلاعات لازم را داده و درمباحث قانون گذاری و وضع قوانین از حقوق آنها دفاع می نمایند.
◄ شرکت ها و ارگان های حرفه ای
مجموعه ای از افراد که دارای منافع مشترک کاری هستند، این نهادها را تشکیل می دهند. در جلسات وکمیته های تخصصی ای نهاد ها که در سطح ملی یا محلی برگزار می گردد، ضمن تبادل نظر و ارائه نتایج فعالیت های هرقسمت، از تجارب به دست آمده در جهت پیشرفت حرفه ها و مشاغل حمل ونقل از طریق فعالیت های گروهی استفاده می شود.
◄ برخی سازمان های سرویس دهنده به استفاده کنندگان از سیستم های حمل ونقل
این نهادها ضمن ارائه اطلاعات لازم و مفید درباره سفرهای مختلف به اعضای خود، مایلند که روی قوانین و لوایح مربوطه نیز تاثیرگذار باشند.
علاوه براین، مجلات حرفه ای و تحقیقاتی، برنامه های آموزشی و تحقیقاتی در دانشگاه ها، گزارش ها و مطالعات نیز روش های دیگری برای تبادل اطلاعات وتجارب درباره موضوعات مختلف حمل ونقل می باشند.
■ عوامل موثر در تغییر سیستم حمل ونقل :
سیستم حمل ونقل در هرزمان با توجه به ترافیک حمل شده توسط هریک از طرق(مدها) و سطح سرویس ارائه شده توسط آنها در حال تعادل می باشند. به عبارت دیگر، با در نظر گرفتن تقاضای هریک از طرق حمل ونقل و صفات و مشخصه های سفر از قبیل زمان، هزینه، تواتر، راحتی سیستم و… تحت تاثیر عوامل و نیروهای زیر به تعادل می رسد:
◄ تاثیر بازار
که شامل شرایط اقتصادی، رقابتها، هزینه ها و قیمت سرویس ها می باشد. بازبینی های کوتاه مدت در سطح سرویس ها از قبیل افزایش عوارض پلها و مالیات برسوخت، موجب تغییرات سریع شده و تغییرات در نحوه زندگی وشکل کاربری اراضی مانند نقل مکان به حومه شهرها پس از ساخت یک جاده و یا تولید وسایل نقلیه کوچکتر موجب تغییرات در دراز مدت می گردد. به عنوان مثال اگر قیمت سوخت افزایش چشمگیری پیدا کند، دردرازمدت جابجایی کالا از کامیون به راه آهن منتقل خواهد شد ویا اگر قیمت بنزین در سطح بالایی نگه داشته شود، موجب می شود که وسایل نقلیه برقی یا گازائیلی در سطح وسیعی تولید شوند.
◄ اقدامات و ابزارهای دولت
اقدامات دولت شامل تدوین و اجرای قانون، تبلیغات، پرداخت سوبسیدها و……می باشد. اقدمات دولت تاثیر به سزایی درتعادل حمل ونقل دارد، دولت می تواند با ساخت سیستم جاده ای بین استانی موجب تغییر در تعادل بین کامیون و راه آهن در حمل ونقل کالا گردد. همچنین ساخت راه ها باعث می شود که اکثر سفرهای بلند( دارای مسافت طولانی)توسط وسایل نقلیه شخصی صورت پذیرد و نتیجتا کاهش سرویس اتوبوس های بین شهری به مناطق دیگر و شهرهای کوچکتررا به دنبال خواهد داشت. دولت برای تحقق اهداف تعیین شده مورد نظر و به عنوان نماینده مردم، بادرنظرگرفتن منافع عمومی با روش های مختلفی در مواردی مربوط به بازار دخالت می نماید، برخی از این روشها شامل موارد زیر است:
• سرمایه گذاری
حمایت های مالی دولت، مالکیت عمومی سیستم و سرویس های مختلف حمل ونقل جزیی از اقدامات دولت در جهت سرمایه گذاری به شمارمی روند. پرداخت سوبسید به شرکت های خصوصی اتوبوسرانی به منظور ارائه سرویس به گروه های کم درآمد و ناتوان جامعه، مالکیت و نگهداری راه های عمومی در وضعیت مناسب برای استفاده عموم افراد جامعه و تعمیر و نگهداری آنها، سرمایه گذاری و شرکت در ساخت فرودگاهها، خطوط راه آهن و بنادراز جمله اقدامات دولت در این زمینه اند.
• تشویق
دولت از این طریق می تواند بدون ایجاد قوانین خاص در مورد وضعیت ها و شرایط بخصوص موجبات گسترش و توسعه ویا برعکس عدم گسترش این وضعیت ها را فراهم سازد. به عنوان مثال دولت می تواند به منظور کاهش ترکم در ساعات اوج و یا عدم نیاز به ساخت راه های جدید و یا در جهت کاهش مصرف انرژی و یا حتی به منظور کاهش آلودگی هوا اقدام به ساخت و تولید برنامه های تبلیغاتی برای تشویق مردم به سفرهایی به صورت هم پیمانی صورت می گیرد، نماید.
• قانون
از جمله اقدامات دولت برای تامین منافع عمومی، وضع قوانین برای افراد و شرکت ها می باشد. به عنوان مثال در این مورد می توان تدوین استانداردهایی برای کاهش سرعت وسایل نقلیه به منظور کاهش مرگ ومیر ناشی از تصادفات، تدوین استانداردهایی برای کاهش آلودگی هوا و بهبود کیفیت محیط زیست، تدوین استانداردهایی برای افزایش کارایی انرژی، قانونمند کرد نرخ های شرکت های حمل ونقل و… .رانام برد.
◄ تکنولوژی های مربوط به حمل ونقل
دراین قسمت تکنولوژی های تاثیر گذار برروی پارامترهایی چون سرعت، ظرفیت، دامنه فعالیت، قابل اعتماد بودن طرق مختلف و…مورد نظر می باشند. تکنولوژی های مذکور نیز تاثیر بسزایی بر روی تعادل حمل ونقل دارند. شایان ذکر است که در سال های اخیر معرفی هواپیماها به عنوان یک تکنولوژی دارای بیشترین تاثیر بوده تاجایی که در برخی از کشورها، با وجود هواپیما، مسافرت هایی که قبلا از طریق راه آهن انجام می گرفتند، اکنون به کلی حذف گردیده اند.
اثر دیگر نااطمینانی تورم، اثرات مربوط به گذشتهنگری آن است. زمانی که تورم تحقق یافته از تورم انتظاری متفاوت می شود در نتیجه تورم پیش بینی نشده منجر به انتقال منابع مالی بین بنگاههای اقتصادی میگردد. به هر حال چون در انتقال ثروت یک فرد برنده و دیگری بازنده می شود، اندازه گیری اثرات گذشتهنگری خیلی دشوار است. گرچه نااطمینانی تورم را نمی توان کاملا حذف نمود اما از طریق یک رژیم سیاستی ویژه میتوان آن را حداقل نمود. از آن جایی که برخی از مدلهای نظری پیش بینی می کنند که نااطمینانی تورم با سطح تورم افزایش مییابد هزینه نااطمینانی تورم ممکن است از طریق تعقیب یک سیاست تثبیت قیمت، حداقل گردد.
ارتباط بین سطح تورم و نااطمینانی آن یکی از موضوعات مورد علاقه اقتصاددانان میباشد و مطالعات تجربی زیادی پس از دهه هفتاد میلادی و به خصوص در ۱۵ سال اخیر بر روی آن انجام شده است. تعدادی از پژوهشها این ارتباط را مثبت و تعدادی دیگر منفی و یا بیمعنا دانسته اند. گروهی از مطالعات به بررسی رابطه یک سویه تورم و نااطمینانی تورم و گروهی دیگر به بررسی رابطه متقابل بین تورم و نااطمینانی میپردازند. برای اولین بار اوکان[۴] (۱۹۷۱) و پس از وی چند محقق دیگر، در مطالعات خود به این نتیجه رسیدند که همبستگی میان تورم و واریانس تورم مثبت است. این ارتباط را میتوان به رفتار سیاستگذاری دولت در دوره های با تورم بالا مرتبط دانست. اوکان به این نکته اشاره می کند که دولتها برای کاهش تورم، نیاز به انجام سیاستهای غیر منتظره دارند.
اگرچه مطالعات نظری و تجربی بسیاری به بررسی رابطه بین تورم و عدم اطمینان پرداختهاند اما رابطه واقعی آنها ناشناخته است و یک سوال بیجواب باقی مانده است. به دلیل اثرات مخرب تورم، مهار آن و همچنین نااطمینانی ناشی از آن به عنوان یکی از هدفهای سیاست کلان اقتصادی همیشه مورد توجه اقتصاددانان بوده است. در سالهای اخیر در مطالعاتی مانند ایوانس و واکتل[۵] (۱۹۹۳) و چانگ و هی[۶] (۲۰۱۰) به تأثیر ساختارها و وضعیتهای متفاوت بر ارتباط میان تورم و نااطمینانی ناشی از آن و همچنین امکان نامتقارن بودن شوکهای تورمی بر نااطمینانی پرداخته شده است. چنان که ملاحظه خواهد شد اکثر مطالعاتی که در ایران به بررسی مسئله تورم و نااطمینانی آن اختصاص داشته اند به این موضوع توجه نداشتهاند. علاوه بر این، مطالعات اخیر نشان میدهد که رابطه بین شوکهای قیمتی و نااطمینانی تورم می تواند به صورت نامتقارن باشد. یعنی اثرات شوکهای مثبت و منفی قیمت بر نااطمینانی تورم برابر نباشد.
بنابراین هدف اصلی این مطالعه پر کردن این خلاء در ادبیات مربوط به اقتصاد ایران میباشد. در این راستا، این پایان نامه به بررسی رابطه تورم و نااطمینانی تورم با وجود انتقال رژیم در اقتصاد ایران و بررسی امکان نامتقارن بودن اثرات شوکهای قیمتی بر نااطمینانی تورمی می پردازد. به منظور دستیابی به این هدف از روش واریانس ناهمسانی شرطی اتورگرسیو تعمیم یافته نامتقارن[۷] که امکان تغییر واریانس شرطی جمله خطا در طول زمان را فراهم مینماید با توجه به فرایند انتقال مارکوف[۸] استفاده می شود. تلاش شده است که رابطه تورم و نااطمینانی در ایران با در نظر گرفتن امکان انتقال بین وضعیت و رژیمهای مورد نظر که شامل: وضعیت فشار تورمی فزاینده، وضعیت فشار تورمی کاهنده، وضعیت نوسانات تورمی زیاد و وضعیت نوسانات تورمی کم مورد بررسی قرار گیرد. منظور از رژیم، وضعیتی است که متغیر مورد نظر در آن قرار میگیرد. در نظر گرفتن این رابطه با وجود انتقال رژیم از اهمیت ویژهای برخوردار است چرا که در نظر گرفتن متغیرهای اقتصادی در شرایط و رژیمهای مختلف با واقعیتهای عینی اقتصاد سازگاری بیشتری دارد.
۱-۳- اهمیت و ضرورت تحقیق
تورم از جمله پدیدههایی است که میتواند اثرات زیان باری بر کل اقتصاد یک کشور بر جای گذارد. بسیاری از اقتصاددانان از جمله گالوب[۹] (۱۹۹۴) و فریدمن[۱۰]( ۱۹۷۷) معتقدند که عمدهترین زیانهای ناشی از تورم از طریق ایجاد نااطمینانی تورم است. چرا که عدم اطمینان از سطح آینده تورم باعث اختلال در تصمیم گیریهای سرمایه گذاری و پسانداز می شود و از این طریق ارزش واقعی پرداختهای اسمی آینده را با ابهام روبهرو می کند. این انحرافات، اثرات نامناسبی بر کارایی تخصیصی منابع و سطوح فعالیت واقعی اقتصاد خواهد داشت. عدم اطمینان شرایطی است که در آن پیشامدهای که در آینده امکان وقوع دارد مشخص نیست، و یا این که در صورت مشخص بودن این پیشامدها احتمالهای مربوط به وقوع آنها در دسترس نیست. در صورت پیشامد هر کدام یا هر دوی این موارد تصمیم گیری نسبت به آینده پیچیده و مشکلتر می شود. از این رو فضای نااطمینانی بر تصمیمات اقتصادی حاکم خواهد شد. نااطمینانی یک متغیر نیست که دارای شاخص معینی باشد؛ بلکه یک مفهوم اقتصادی است که برای سنجش آن از شاخص ها و جانشینهای مختلفی استفاده می کنند. به هر حال مباحث فوق بیانگر این است که نااطمینانی درباره تورم اقتصاد را می تواند با هزینه های متفاوتی روبهرو کند. پس از طریق همین رابطهای که بین نااطمینانی تورم و فعالیتهای واقعی اقتصاد وجود دارد میتوان به اهمیت تحلیل نااطمینانی تورم و مطالعه آن پی برد.
در این مطالعه تلاش شده است که با در نظر گرفتن امکان انتقال بین حالتها و رژیمهای مورد نظر، رابطه تورم و نااطمینانی مورد بررسی قرار گیرد. اقتصاد ایران در طی سالهای متمادی با معضل تورم مواجه بوده است و رابطه واقعی تورم و نااطمینانی تورم هنوز به طور کامل در این اقتصاد شناخته نشده است. علاوه بر این، مطالعات اخیر هنری و همکاران[۱۱] (۲۰۰۶) فرزینوش و عباسی (۱۳۸۵) نشان میدهد که رابطه بین شوکهای تورم و نااطمینانی تورم می تواند به صورت نامتقارن باشد. یعنی اثرات شوکهای مثبت و منفی قیمت بر نااطمینانی تورم برابر نباشد. بنابراین مطالعه رابطه میان تورم و نااطمینانی آن با وجود احتمال اثرات نامتقارن می تواند در اتخاذ سیاستهای درست و جلوگیری از به وجود آمدن زیانهای ناشی از تورم مثمر ثمر واقع شود و بررسی رابطه میان تورم و نااطمینانی آن با وجود انتقال رژیم و توجه به احتمال وجود اثرات نامتقارن می تواند شناخت بهتری از چگونگی رفتار تورم در ایران تحت وضعیت و شرایط متفاوت ارائه نماید که این امر می تواند به نوبه خود راهگشای مسئولین پولی و سیاست گذاران اقتصادی قرار گیرد و ضرورت انجام این تحقیق در اقتصاد ایران مشخص میگردد.
۱-۴- هدف تحقیق
به دلیل اثرات مخرب تورم، کنترل آن به عنوان یکی از هدفهای سیاست کلان اقتصادی همیشه مورد توجه اقتصاددانان بوده است. همچنین نااطمینانی ناشی از تورم؛ که در دهههای اخیر تمرکز بیشتری برآن صورت گرفته است اغلب به عنوان یکی از مهمترین هزینه های تورم شمرده می شود. گالوب (۱۹۹۴)، یکی از مهمترین هزینه های تورم را نااطمینانی تورمی میداند که مانند ابری بر روی تصمیمهای مصرف کنندگان و سرمایه گذاران نسبت به آینده سایه افکنده و موجب کاهش رفاه آنها می شود. هدف اصلی این مطالعه، بررسی رابطه تورم و نااطمینانی تورم در وضعیتهای مختلف در اقتصاد ایران و بررسی امکان نامتقارن بودن اثرات شوکهای قیمتی بر نااطمینانی تورم است. به این منظور با بهره گرفتن از روش انتقال مارکوف- گارچ در میانگین نامتقارن[۱۲] دو الگو به ترتیب برای تورم و نااطمینانی تورم برآورد میگردد. الگوی اول برای دو رژیم متفاوت شامل فشار تورمی فزاینده[۱۳] و کاهنده[۱۴] تخمین زده می شود. الگوی دوم به برآورد نااطمینانی تورم در دو وضعیت نوسانات تورمی زیاد[۱۵] و نوسانات تورمی کم[۱۶] می پردازد.
۱-۵- سوالات تحقیق
در این تحقیق سوالات زیر مورد آزمون قرار میگیرد:
آیا تغییرات تورم باعث تغییر در نااطمینانی تورم می شود؟
آیا نااطمینانی تورم بر روی سطح تورم موثر است؟
آیا اثرات شوکهای مثبت و منفی قیمت بر نااطمینانی تورم در ایران نامتقارن است؟
۱-۶- روش تحقیق
این تحقیق به بررسی رابطه تورم و نااطمینانی تورم با وجود انتقال رژیم و با بهره گرفتن از داده های ماهیانه طی دوره زمانی ۰۵ :۱۳۹۲-۰۱ :۱۳۶۹ می پردازد. در این مطالعه برای بررسی رابطه تورم و نااطمینانی تورم با وجود انتقال رژیم از مدل سنجی گارچ در میانگین نامتقارن با دو متغیر وضعیت استفاده خواهد شد، که از ترکیب مدلهای انتقال رژیم چانگ [۱۷](۲۰۱۲) و گارچ در میانگین نامتقارن استفاده می شود.
متغیرهای به کار رفته در این بررسی شامل تورم و نااطمینانی تورم میباشد. نرخ تورم با بهره گرفتن از شاخص قیمت مصرف کننده بر حسب سال پایه ۱۳۸۳محاسبه شده است. نااطمینانی یک متغیر کمی نیست و اندازه گیری آن پیچیده میباشد که برای سنجش آن از شاخص ها و جانشینهای مختلفی استفاده می کنند که در این مطالعه برای اندازه گیری آن از روش گارچ گلستن، جاگناتان و رانکل استفاده می شود.
پیش از برآورد الگو، داده ها از نظر ایستایی مورد بررسی قرار میگیرند. شکست ساختاری با بهره گرفتن از آزمون شکست ساختاری ضریب لاگرانژ بررسی می شود. به منظور استفاده از روشهای گارچ به آزمون وجود اثر گارچ در مدل پرداخته خواهد شد. الگوی مورد مطالعه با روش حداکثر درست نمایی برآورد خواهد گردید.
۱-۷- ساختار تحقیق
این پایان نامه در قالب ۵ فصل بیان شده است. فصل اول کلیات تحقیق میباشد. در فصل دوم به بیان پیشینه تحقیق و مطالعات صورت گرفته در داخل و خارج از کشور پرداخته شده است. مبانی نظری و ساختار الگو که شامل بحثهای نظری انجام گرفته در این زمینه میباشد به همراه آزمونهای صورت گرفته و روش برآورد الگو در فصل سوم بیان شده است. فصل چهارم شامل تجزیه و تحلیل و برآورد الگو میباشد. در پایان، نتیجه گیری و پیشنهادات در قالب فصل پنجم ارائه میگردد.
۱-۸- داده ها و منابع آماری
در این تحقیق از دادههای سری زمانی شاخص قیمت مصرف کننده، به قیمت ثابت ۱۳۸۳ طی دوره زمانی ۱۳۹۲:۰۵- ۱۳۶۹:۰۱، جهت محاسبه نرخ تورم استفاده شده است. این داده ها از سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران[۱۸] استخراج شده است.
فصل دوم
۲- مروری بر مطالعات پیشین
۲-۱- مقدمه
بررسی پیشینه پژوهش، معمولا نقدی از دانش موجود درباره موضوع پژوهش است. بررسی پیشینه اگر به درستی انجام گیرد، به بیان مسأله کمک می کند و یافتههای پژوهش را به پژوهشهای قبلی پیوند میدهد. برخی از اهداف مرور پیشینه، شامل قرار دادن یافتههای پژوهش در چارچوب پژوهشهای پیشین، پرهیز از دوباره کاری و انتخاب روشها و ابزار اندازه گیری دقیقتر میباشد. همچنین آگاهی از نظرات و شیوه کار دیگران و مطالعه یک موضوع با در نظر گرفتن شرایط مکانی و زمانی آن، ما را در تجزیه و تحلیل بهتر آن موضوع یاری می کند (سرمد و همکاران، ۱۳۹۰).
تورم یکی از متغیرهای مهم و اساسی در اقتصاد کلان میباشد، که شناخت نحوه رفتار و کنترل آن در تصمیم سازیهای اقتصادی و سیاستگذاریها از اهمیت ویژهای برخوردار است. نرخ تورم بالا و مستمر از پدیده های مضر اقتصادی است که هزینه های اقتصادی و اجتماعی زیادی را بر جوامع تحمیل می کند. اما یکی از اصلیترین و مهمترین زیانهای اقتصادی ناشی از تورم، نااطمینانی تورم است. به همین جهت بررسی رابطه تورم و نااطمینانی تورم بخش وسیعی از ادبیات اقتصاد کلان را شامل شده و مطالعات بسیاری را در برمیگیرد. برای نخستین بار اوکان (۱۹۷۱) به بررسی رابطه تورم و نااطمینانی تورم پرداخت. پس از وی مطالعات بسیاری در زمینه وجود ارتباط میان تورم و نااطمینانی تورمی، به شکل ارتباط متقابل یا یک سویه انجام شده است.
نتایج تجربی متفاوت را میتوان به تکنیکهای سنجی به کار برده شده برای تخمین نااطمینانی، انتخاب کشورها، بازه زمانی و … نسبت داد. در این قسمت نمونههای از این مطالعات را مورد بررسی قرار میدهیم.
۲-۲- مطالعات انجام شده در خارج از کشور
دارات و لوپز[۱۹] (۱۹۸۹)، تأثیر نااطمینانی تورم را در دوازده کشور آمریکای لاتین طی دوره ۱۹۵۳ تا ۱۹۸۴بررسی کردند. آنها نااطمینانی تورم را با بهره گرفتن از انحراف معیار متحرک سه ساله اندازه گیری کرده اند و به دنبال آزمون نظریه فریدمن که، نااطمینانی تورم مانع رشد اقتصادی می شود هستند. نتایج تجربی مطالعه بر اساس علیت گرنجر- آکائیک نشان میدهد، که برای بیشتر کشورها در نمونه مورد بررسی فرضیه فریدمن رد نمی شود و سطوح بالاتر تورم از نااطمینانی بیشتر تبعیت نموده است. به نظر میرسد در سالهای اخیر محیط تورمی در کشورهای آمریکای لاتین نقش مهمی در جلوگیری از توسعه اقتصادی این کشورها ایفا کرده است.
گریر و پری[۲۰] (۱۹۹۸) به بررسی روابط بین تورم و نااطمینانی در کشورهای گروه هفت (آمریکا، انگلیس، ایتالیا، آلمان، فرانسه، کانادا و ژاپن) از ۱۹۴۸ تا ۱۹۹۳ می پردازند. آنها با بهره گرفتن از یک الگوی اتورگرسیو ابتدا نااطمینانی تورم را اندازه گیری کرده و سپس با کمک روش گرنجر علیت بین تورم و نااطمینانی را آزمون نموده اند. آنها به این نتیجه رسیده اند تورم تأثیر مثبت و معناداری بر نااطمینانی تورم دارد و نظریه فریدمن – بال[۲۱] تأیید می شود. همچنین افزایش نااطمینانی تورم در سه کشور انگلیس، آمریکا و آلمان باعث کاهش تورم و در دو کشور ژاپن و فرانسه باعث افزایش تورم می شود.
گریر و گریر[۲۲] (۱۹۹۸)، فرایند تورم را در مکزیک بین سالهای ۱۹۶۰ تا ۱۹۹۷ به کمک الگوی واریانس ناهمسانی شرطی اتورگرسیو تعمیم یافته و داده های ماهیانه مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیدند، طبق نظریه فریدمن – بال سطوح بالاتر تورم به نااطمینانی بیشتر تورم منجر می شود. اما برخلاف نظریه کوکرمن – ملتزر[۲۳] افزایش نااطمینانی تورم به جای افزایش متوسط تورم، با کاهش آن همراه است.
برومنت و همکاران[۲۴] (۲۰۰۱)، نااطمینانی تورم را با بهره گرفتن از شاخص قیمت خرده فروشی ماهانه طی دوره ۱۲ : ۲۰۰۰- ۱ : ۱۹۸۶ به کمک روش واریانس ناهمسانی شرطی اتورگرسیو تعمیم یافته نمایی[۲۵] برای کشور ترکیه مدل سازی کردند. نتایج مطالعه آنها نشان میدهد نااطمینانی تورم از شوکهای مثبت تورم بیشتر از شوکهای منفی بوده است. همچنین تورم با وقفه تأثیری بر نااطمینانی تورم نداشته است.
فونتاس و همکاران[۲۶] (۲۰۰۲)، با بهره گرفتن از مدل گارچ دو متغیره [۲۷] ، و داده های ماهانه طی بازه زمانی ۱۹۹۹:۱۲- ۱۹۶۱:۱روابط علی میان تورم و نااطمینانی تورمی و رشد تولید و نااطمینانی رشد تولید را در ژاپن بررسی کردند و نشان دادند که افزایش تورم موجب افزایش نااطمینانی تورمی و این موجب کاهش رشد واقعی تولید می شود.
کاپورال و کاپورال[۲۸] (۲۰۰۲)، در مقالهای به بررسی اثرات نامتقارن شوکهای تورمی بر نااطمینانی تورمی میپردازند. آنها با بهره گرفتن از مدل واریانس ناهمسانی شرطی اتورگرسیو آستانهای [۲۹] و داده های ماهانه آمریکا طی دوره ۲۰۰۰:۳-۱۹۶۱:۱ رابطه بین شوکهای تورمی و نااطمینانی تورم بررسی کردند. همچنین برای محاسبه نرخ تورم از نرخ رشد شاخص قیمت مصرف کننده تعدیل شده استفاده شده است و بهترین مدل سری زمانی برای نرخ تورم با ۹ وقفه به دست آمده است. نتایج نشان می دهند که شوکهای تورمی منفی باعث نااطمینانی تورمی بیشتری نسبت به شوکهای مثبت می شود. مطالعات تجربی نشان دهنده آن است که شوکهای تورمی منفی نسبت به شوکهای تورمی مثبت با تغییرات بزرگتری در محصول همراه است. زیرا شوکهای منفی نااطمینانی را بیشتر تحت تأثیر قرار میدهد و از طرف دیگر همان طور که فریدمن (۱۹۷۷) و شواهد تجربی نشان می دهند نااطمینانی تورمی باعث کاهش رشد محصول میشوند.
کونتونیکاس[۳۰] (۲۰۰۴)، نااطمینانی تورم را در انگلستان با بهره گرفتن از الگوی میانگین متحرک انباشته اتورگرسیو[۳۱] و واریانس ناهمسانی شرطی اتورگرسیو طی دوره ۲۰۰۲ - ۱۹۷۲ مورد مطالعه قرار داده است. وی با بهره گرفتن از داده های ماهانه و فصلی و مدل متقارن، نامتقارن و گارچ مولفهای[۳۲] به این نتیجه رسید که نرخ تورم بالاتر علت افزایش نااطمینانی تورم بوده است، به طوری که شوکهای مثبت تأثیر بیشتری در افزایش نااطمینانی تورمی داشته اند.
بار و هاموری[۳۳] (۲۰۰۴)، در مقالهای با عنوان ” رابطه بین تورم و نااطمینانی تورم: در کشورهای گروه هفت ” با بهره گرفتن از مدل انتقال مارکوف طی بازه زمانی ۱۹۹۹:۴- ۱۹۶۱:۱ و داده های فصلی به بررسی تورم و ارزیابی رابطه تورم و نااطمینانی آن در کوتاهمدت و بلندمدت در کشورهای گروه هفت میپردازند. نتایج حاکی از آن است که رابطه بین تورم و نااطمینانی بسته به این که شوکها موقتی یا دائم باشند تغییر می کند. نااطمینانی زیاد در مورد تورم بلندمدت با تغییر مثبت معنادار در کانادا، آلمان و ژاپن همراه است و نااطمینانی زیاد در مورد تورم کوتاهمدت با تغییر مثبت معناداری در آلمان و آمریکا و تغییرات منفی معناداری در تورم برای کانادا همراه است.
گریر و همکاران[۳۴] (۲۰۰۴)، روابط متقابل نااطمینانی تورم و نااطمینانی رشد اقتصادی با تورم و رشد اقتصادی را برای کشور آمریکا مورد مطالعه قرار دادند. داده های ماهیانه مورد استفاده مربوط به دوره ۲۰۰۱:۱۰-۱۹۷۴:۴ بود و با بهره گرفتن از مدل گارچ مقادیر نااطمینانی برآورد گردید. نتایج نشان داد که افزایش نااطمینانی رشد اقتصادی، رشد اقتصادی را افزایش داده همچنین نااطمینانی تورم باعث افزایش نرخ تورم شده است. اما در مقایسه این دو حالت افزایش نرخ تورم ناشی از زیاد شدن نااطمینانی تورم، کمتر از افزایش رشد اقتصادی ناشی از زیاد شدن نااطمینانی رشد است. افزایش نااطمینانی تورم نیز به طور معناداری باعث کاهش رشد اقتصادی شد.
سویدان[۳۵] (۲۰۰۴)، رابطه تورم و نااطمینانی تورم با رشد اقتصادی در کشور اردن را بررسی کرد. او با تخمین مدل آرچ و گارچ از داده های ماهانه نرخ تورم در دوره ۲۰۰۳:۱۰-۱۹۸۷:۳ مقادیر نااطمینانی تورم را محاسبه نمود و نقطه شکست ساختاری را به صورت درونزا در نرخ تورم ۲ درصد تعیین کرد. نتایج تحقیقات او نشان داد در اقتصاد اردن تأثیر تورم بر رشد اقتصادی در سطح کمتر از ۲ درصد که به عنوان نقطه شکست ساختاری معرفی شد، مثبت و بیشتر از آن منفی است. همچنین رابطه نااطمینانی تورم و تورم را مثبت ارزیابی و در مورد تأثیر نااطمینانی تورم بر رشد اقتصادی بیان کرد که رابطه نااطمینانی تورم و رشد اقتصادی منفی بوده اما معنادار نیست.
دال و همکاران[۳۶] (۲۰۰۵)، مطالعه ای در خصوص تورم و نااطمینانی آن در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه با بهره گرفتن از شاخص قیمت خرده فروشی ماهانه ۲۳ کشور با مشاهدات مختلف انجام دادهاند. بیشترین مشاهده برای کشور اسپانیا با ۵۶۸ مشاهده از ۱۹۵۷ تا می ۲۰۰۴ و کمترین آن برای کشور بحرین با ۳۱۴ مشاهده از ۱۹۵۷ تا فوریه ۲۰۰۱ صورت گرفت. این کار به کمک تجزیه و تحلیل سری زمانی، علیت گرنجری و گارچ توانی[۳۷] نامتقارن انجام گرفته است. نتایج مطالعه نشان میدهد که شوکهای تورمی مثبت اثرات قویتری عمدتا در کشورهای آمریکای لاتین داشته است. همچنین تورم دلیل نااطمینانی تورم در اکثر کشورها بوده است، اما جهت مخالف آن یعنی اثر نااطمینانی تورم بر تورم برای اکثر کشورها تأیید نشده است.
بردین و فونتاس[۳۸] (۲۰۰۶)، به بررسی اثر تورم بر نااطمینانی تورم با رویکرد انتقال رژیم مارکوف[۳۹]، در چهار کشور اروپایی (هلند، ایتالیا، آلمان و انگلیس) طی بازه زمانی ۲۰۰۵- ۱۹۶۶ میپردازنند. آنها بین شوکهای موقتی یا گذرا و شوکهای بلندمدت یا دائمی تمایز قائل میشوند. در حالی که فریدمن معتقد است تورم اثر مثبت بر نااطمینانی تورم دارد در این مطالعه این اثر مثبت فقط در مورد شوکهای کوتاهمدت تأیید می شود. نتایج مطالعات آنها نشان میدهد زمانی که، شوکها گذرا و موقتی هستند این رابطه مثبت و هنگامی که شوکها دائمی است رابطه منفی می شود.
هنری و همکاران (۲۰۰۶)، رابطه بین تورم و نااطمینانی آن را برای هفت کشور بزرگ صنعتی طی دوره ۲۰۰۴-۱۹۵۰ با بهره گرفتن از شاخص قیمت خرده فروشی ماهانه و با بهره گرفتن از روش گارچ مورد مطالعه قرار دادهاند. نتایج مطالعه نشان میدهد که نرخهای بالاتر تورم باعث نااطمینانی بیشتر تورم در کشورهای آمریکا، انگلستان و کانادا شده است. همچنین شوکهای مثبت، نااطمینانی تورم را نسبت به شوکهای منفی بیشتر کرده است.
بار و مالیک[۴۰] (۲۰۰۸)، به بررسی رابطه بین تورم، رشد محصول، نااطمینانی تورم و نااطمینانی رشد محصول برای کشور آمریکا طی دوره ۲۰۰۷ – ۱۹۵۷ با بهره گرفتن از روش گارچ نمایی میپردازند. نتایج مطالعه نشان میدهد که نااطمینانی تورم، تورم را افزایش و رشد را کاهش میدهد. اما نااطمینانی رشد محصول اثر معناداری بر روی تورم و رشد محصول ندارد.
اپیلا و جیرانیاکول[۴۱] (۲۰۰۹)، رابطه بین تورم و نااطمینانی تورم را در پنج کشور آسیایی (اندونزی، مالزی، تایلند، فیلیپین و سنگاپور) طی بازه ۲۰۰۷:۱۲ - ۱۹۷۰:۱با استفاده از مدل گارچ نمایی، مورد مطالعه قرار دادند. نتایج حاکی از آن است که افزایش تورم باعث افزایش نااطمینانی تورم و افزایش نااطمینانی تورم باعث افزایش تورم در این پنج کشور آسیایی می شود.
کاستیلو و همکاران[۴۲] (۲۰۱۰)، در مقالهای تحت عنوان ” انتقال رژیم و نااطمینانی تورمی در پرو” به بررسی رابطه بین تورم و نااطمینانی تورم در کوتاهمدت و بلندمدت طی بازه زمانی ۲۰۱۰ - ۱۹۴۹ با بهره گرفتن از مدل انتقال مارکوف[۴۳] میپردازند. نتایج نشان میدهد در دورهای که تورم زیاد (کم)، در بلندمدت وکوتاهمدت نااطمینانی تورمی کم (زیاد) است. اما ارتباط بین تورم و نااطمینانی در بلندمدت قویتر از رابطه تورم و نااطمینانی در کوتاهمدت است.
بالسیلار و همکاران[۴۴] (۲۰۱۱)، به بررسی رابطه غیر خطی بین تورم و نااطمینانی تورم در کشورهای گروه سه (ژاپن، آمریکا و انگلیس) طی دوره ۲۰۰۶:۱۰ - ۱۹۵۷:۱ با بهره گرفتن از روش گارچ میپردازند. نتایج نشان می دهد که نرخ تورم بالاتر منجر به نااطمینانی بیشتر برای سه کشور می شود که تأیید کننده نظریه فریدمن است. اما اثر نااطمینانی تورم بر تورم برای ژاپن مثبت و برای آمریکا و انگلیس رابطه معناداری مشاهده نشده است.
چانگ (۲۰۱۲)، به بررسی تأثیر انتقال رژیم و توزیع tبر رابطه تورم و نااطمینانی تورم در کشور آمریکا طی بازه زمانی ۱۹۶۰:۱ تا ۲۰۱۱:۲ با بهره گرفتن از مدل گارچ در میانگین نامتقارن در حالت دو وضعیتی[۴۵] می پردازد. نتایج تجربی وی نشان از تأثیر مهم در نظر گرفتن انتقال رژیم و توزیع t، بر رابطه تورم و نااطمینانی دارد. همچنین نتایج تخمین مدل حاکی از آن است که نااطمینانی تورم بدون در نظر گرفتن انتقال رژیم و حالتهای افزایش و کاهش فشار تورمی تأثیری بر سطح تورم ندارد اما اثر نااطمینانی تورم بر نرخ تورم در حالت فشار تورمی فزاینده منفی و در حالت فشار تورمی کاهنده مثبت میباشد. تأثیر نرخ تورم بر نااطمینانی تورمی طی دورهای که نوسانات تورمی زیاد، منفی و زمانی که نوسانات تورمی کم، بیمعنا است.
۲-۳- مطالعات انجام شده در داخل کشور
تشکینی (۱۳۸۵)، به بررسی رابطه تورم و نااطمینانی تورم برای اقتصاد ایران طی دوره فروردین ۱۳۶۹ تا اسفند ۱۳۸۳ پرداخت. محقق تحلیل خود را بر اساس مدلهای واریانس ناهمسانی شرطی اتورگرسیو و اتورگرسیو تعمیم یافته انجام داد. در واقع، واریانس شرطی به عنوان شاخصی برای نااطمینانی تورم تعریف شد و سپس با بهره گرفتن از آزمون علیت گرنجر، رابطه بین تورم و نااطمینانی بررسی گردید. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که افزایش تورم منجر به نااطمینانی تورم خواهد شد ولی رابطه معکوس صادق نیست.
فرزین وش و عباسی (۱۳۸۵)، در مطالعه ای به بررسی رابطه بین تورم و نااطمینانی تورم در ایران با بهره گرفتن از مدلهای گارچ و حالت - فضا[۴۶] طی دوره۱۳۸۲-۱۳۴۰ میپردازند؛ که نااطمینانی تورم کوتاهمدت از طریق مدل گارچ و نااطمینانی بلندمدت به وسیله مدل حالت - فضا محاسبه شده است. نتایج نشان میدهد رابطه بین تورم و نااطمینانی آن، در کوتاهمدت مثبت، اما این ارتباط در بلندمدت معنادار نمی باشد. همچنین در کوتاهمدت شوکهای تورمی منفی کمتر از شوکهای تورمی مثبت بر روی نااطمینانی تأثیر داشته است.
کزچ و همکاران (۲۰۰۴) کاری با هدف پیوند عرضی چسب‌های حساس به فشار اکریلیکی و تولید جدیدی از پایه پیوند دهنده عرضی بر مشتقات پروپیلن ایمین چند منظوره را توصیف می‌کنند. پیوند عرضی چسب حساس به فشار یک فن آوری مثبت مورد استفاده در بسیاری از فرآیندهای تولید صنعتی است. این پیوند دهنده عرضی جدید خواص فیزیکی و مکانیکی چسب حساس به فشار اکریلیکی از قبیل چسبناکی، استحکام چسبندگی جداشدگی و استحکام برشی را مورد تاثیر قرار داد.
هوشمند معاید و همکاران (۲۰۰۷) پلیمریزاسیون امولسیونی چند بخشی متیل متاکریلات و بوتیل اکریلات را انجام دادند. هدف این پروژه رسیدن به پایداری در طول پلیمریزاسیون و تعیین مقدار تعادل آب دوست-آب گریز برای روش پایدار، استفاده از انواع مختلف امولسیون کننده‌های غیر یونی، سدیم لوریل سولفات و ترکیبات آنها بود. ترکیب تغذیه مونومر متیل متاکریلات (۴۵% وزنی) و بوتیل اکریلات (۵۵% وزنی) با یک دمای انتقال شیشه‌ای مناسب برای بهبود نهایی خواص پوشش دهی از جمله مقاومت در برابر اشعه فرابنفش و چسبندگی انتخاب شد. اضافه کردن اکریلیک اسید و نرمال-متیلول اکریل امید به مخلوط واکنش مقاومت در برابر اشعه فرابنفش و خواص چسبندگی فیلم شیرابه خشک را بهبود بخشید. روانی، شفافیت، چسبندگی، مقاومت در برابر اشعه فرابنفش و مقاومت در برابر آب شیرابه تولید شده کیفیت خوبی در مقایسه با رزین‌های تجاری مشابه مورد استفاده در کاربردهای پوشش دهی نشان داد.
کجتنا[۸۴] و همکاران (۲۰۰۸) فرایند کوپلیمریزاسیون تعلیقی ناپیوسته برای تولید چسب‌های حساس به فشار اکریلیکی را ارائه دادند. اثرات فرایند‌ها و شاخص‌های شیمیایی مختلف بر روی خواص چسبندگی بحث شد. خواص تعلیق چسب (اندازه ذرات)، چسب (فاز ژل، وزن مولکولی، درجه حرارت انتقال شیشه ای) و خواص چسبندگی (چسبناکی، استحکام چسبندگی جداشدگی و برشی) اندازه گیری شد .نتایج نشان داده که سرعت واکنش به شدت به درجه حرارت پلیمریزاسیون و غلظت آغازگر بستگی دارد.
کجتنا و همکاران (۲۰۰۹) ساخت و توصیف خصوصیات نانوکامپوزیت‌های خاک رس مونتموریلونیت/پلیمر چسب‌های حساس به فشار را ارائه دادند. انواع و مقادیر مختلف رس مونتموریلونیت اصلاح شده و اصلاح نشده در مخلوط مونومر اتیل اکریلات/۲-اتیل هگزیل اکریلات، که پس از پلیمریزاسیون با بهره گرفتن از روش پلیمریزاسیون تعلیقی پراکنده شدند. نتایج نشان دادند که سرعت پلیمریزاسیون تعلیقی وابسته به اضافه کردن خاک رس مونتموریلونیت در حالیکه استحکام چسبندگی جداشدگی و چسبناکی به تدریج با مقدار بالاتر خاک رس مونتموریلونیت اصلاح شده کاهش یافت. یک افزایش قابل توجه در استحکام برشی با مقدار حداکثر در (۱%) از خاک رس مونتموریلونیت اضافه شده مشخص شد.
کجتنا و همکاران (۲۰۰۹) اثر وزن ملکولی پلیمر و واکنش پیوندهای عرضی بر روی خواص نهایی چسب‌های حساس به فشار اکریلیکی بر پایه آب را بررسی کردند. ساخت چسب فقط با اضافه کردن عامل انتقال زنجیر، چسبناکی با وزن ملکولی کمتر و متوالی با مقدار فاز ژل کمتر کاهش یافت. همین روند نیز برای اندازه گیری استحکام چسبندگی جداشدگی انجام شد در حالیکه یک عدم چسبندگی برای چسب با مقدار کم فاز ژل مشاهده شد. برای همه چسب‌های ساخته شده توسط ترکیب عامل انتقال زنجیر و مونومر دی اکریلات یک استحکام چسبندگی برشی ضعیف مشاهده شد.
کجتنا و همکاران (۲۰۱۱) ساخت و خواص چسب‌های فشار حساس اکریلیکی قابل پیوند عرضی با اشعه فرابنفش را بررسی کردند. مقادیر مختلف آغازگر نوری غیر اشباع ۴-اکریلو ایلوکسی بنزوفنون در مخلوط مونومر ترشیو-بوتیل اکریلات/۲-اتیل هگزیل اکریلات اضافه شد و سپس با بهره گرفتن از روش پلیمریزاسیون تعلیقی پلیمر شد. خواص چسبندگی مواد ساخته شده با بهره گرفتن از اندازه گیریهای استاندارد چسبناکی، استحکام چسبندگی جداشدگی و مقاومت برشی انجام شد. هر سه خواص چسب اندازه گیری شده کاهش قابل توجهی حتی در مقدار کمی از ۴-اکریلوایلوکسی بنزوفنون اضافه شده، نشان داد. کاهش چسبندگی ممکن است با تراکم پیوندهای عرضی بالاتر، همچنین در مقدار فاز ژل بالاتر در ارتباط است.
کزچ و همکاران (۲۰۱۱) اثر آغازگرهای نوری[۸۵] نوع ۲ را بر روی خواص چسب‌های حساس به فشار بررسی کردند. این آغازگرها شامل مشتقات بنزوفنون[۸۶]، مشتقات تیوکسانتون[۸۷]، مشتقات آنتراکوئینون[۸۸] و فلورنون[۸۹] (بدون آمین نوع سوم بعنوان یک کو-آغازگر) هستند. این آغازگرها اتصالات عرضی با نور مرئی در چسب‌های حساس به فشار اکریلیکی ایجاد می‌کنند. اتصالات عرضی با نور مرئی فناوری مورد استفاده در بسیاری از فرآیندهای تولید صنعتی است. آغازگرهای نوری نوع دو بر روی استحکام چسبندگی جداشدگی و استحکام چسبندگی برشی چسب‌های حساس به فشار اکریلیکی اثر می‌گذارد.
کزچ و همکاران (۲۰۱۱) در جریان ساخت چسب حساس به فشار اکریلیکی، مشتقات پیریدنیوم تازه ساخته شده توسط پلیمریزاسیون آغاز شده با اشعه فرابنفش به کار گرفته شد برای طراحی پلیمری جدید برای ساخت اکریلیک‌های خود-چسب با عملکرد عالی که چسبناکی، چسبندگی جداشدگی، مقاومت برشی و جمع شدگی اندازه گیری شد. بهترین عملکرد چسبندگی و استحکام چسبندگی جداشدگی بعد از ۳۰ و ۶۰ ثانیه تابش اشعه فرابنفش برای آغازگر نوری پیریدنیوم (۳% وزنی)، پس از ۶۰ و ۹۰ ثانیه در معزض تابش اشعه فرابنفش برای آغازگر نوری (۴% وزنی) و پس از نود پیوند عرضی فرابنفش برای آغازگر نوری پیریدنیوم (۵% وزنی) به دست آمد. افزایش غلظت آغازگرهای نوری پیریدنیوم جدید باعث افزایش تبدیل مونومرها می‌شود.
خان[۹۰] و همکاران (۲۰۱۱) وابستگی استحکام چسبندگی جداشدگی و استحکام برشی لاستیک طبیعی اپوکسیدی چسب حساس به فشار پایه (ENR25)، بر اساس وزن مولکولی و سرعت آزمایش با بهره گرفتن از کومارین-ایندن به عنوان رزین عامل افزایش دهنده قدرت چسبندگی مورد بررسی قرار گرفت. تولوئن و پلی اتیلن ترفتالات به عنوان حلال و بستر بود در طول مطالعه مورد استفاده قرار گرفت. استحکام چسبندگی جداشدگی و استحکام چسبندگی برشی با افزایش سرعت آزمایش افزایش یافت، مشاهده شد این افزایش به پاسخ ویسکوالاستیک چسب مرتبط است.
بائه و همکاران (۲۰۱۱) چسب حساس به فشار اکریلیکی فلوئوردار زیر تابش فرابنفش ساختند و پیوند عرضی برای بهبود پایداری حرارتی چسب‌های حساس به فشار استفاده کردند. عملکرد چسبندگی با بررسی استحکام چسبندگی جداشدگی، چسبناکی و استحکام چسبندگی برشی به عنوان تابعی از نوع روش پیوند عرضی مورد بررسی قرار گرفت. استحکام چسبندگی جداشدگی و چسبناکی چسب حساس به فشار اکریلیکی فلوئوردار در دماهای Cº ۲۵، Cº ۵۰ و Cº ۸۰ اندازه گیری شد. خواص ویسکو الاستیک که با بهره گرفتن از یک روش رئومتریک (جریان سنجی) پیشرفته اندازه گیری شد، نشان داد که تعادل مناسبی بین استحکام چسبندگی جداشدگی و چسبناکی وجود دارد.
کزچ و همکاران (۲۰۱۲) با بهره گرفتن از رباینده هیدروژن[۹۱] مثل ۴-اکریلوایلوکسی بنزوفنون[۹۲] در چسب‌های اکریلیکی پیوند عرضی ایجاد کردند. چسب اکریلیکی گرما نرم حساس به فشار دارای پیوند عرضی مزایای اقتصادی نیز دارد. مزایای این چسب‌ها شامل مقاومت عالی در برابر تخریب، شفافیت نوری و مقاومت در برابر حرارت است.
سان[۹۳] و همکاران (۲۰۱۳) بعضی از انواع مدلهای چسبندگی جداشدگی و ارتباط خواص ویسکوالاستیک بالک به چسبندگی جداشدگی، برشی و چسبناکی را بررسی کردند. خواص مکانیکی چسب‌های حساس به فشار به طور معمول توسط استحکام چسبندگی جداشدگی و برشی و چسبناکی که به شدت وابسته به خواص ویسکوالاستیک توده[۹۴] ساختار چسب است توصیف میشوند. عوامل مختلف موثر بر خواص پیوندی و غیر پیوندی چسب‌های حساس به فشار در پرتو ارتباط آنها به خواص رئولوژیکی مورد بررسی قرار گرفت. اثر زبری سطح نیز مورد بررسی قرار گرفت.
لی و همکاران (۲۰۱۳) چسب‌های حساس به فشار اکریلیکی شفاف نوری با کو-مونومرهای مختلف ساختند. خواص نوری چسب‌های حساس به فشار اکریلیکی توسط طیف سنجی فرابنفش-مرئی مورد بررسی قرار گرفت. عملکرد چسبندگی توسط ارزیابی استحکام چسبندگی جداشدگی، چسبناکی و چسبندگی برشی در دمای عدم چسبندگی را به دست آوردند. کاهش در عملکرد چسبندگی به تراکم پیوندهای عرضی بالاتر مرتبط است.
کزچ و همکاران (۲۰۱۳) نوار چسب حساس به فشار زیست تخریب پذیر اصلاح شده و قابل حل در آب شامل حمل کننده نشاسته ساختند. نتایج استحکام چسبندگی جداشدگی و کششی بسیار بالا این نوار چسب زیست تخریب پذیر و مقاومت برشی و حرارتی بالا را نشان دادند.
سینگ[۹۵] و همکاران (۲۰۱۳) بررسی اثر مقدارهای پرتوهای الکترونی بر خواص چسبندگی یعنی چسبندگی جداشدگی، چسبندگی برشی و چسبناکی اولیه چسب‌های حساس به فشار را مطالعه کردند. اثر پیوند دهنده‌های عرضی مختلف یعنی متیل دی فنیل متیلن دی ایزوسیانات، ایزوفورن دی ایزوسیانات و تریالی ایزوسینورات بر خواص چسبندگی و همچنین سرعت انتقال بخار رطوبت و درصد ژل چسب حساس به فشار مورد مطالعه قرار گرفت .این با افزایش مقدار و غلظت پیوند دهنده‌های عرضی همه خواص چسبندگی یعنی چسبندگی جداشدگی، استحکام چسبندگی برشی و چسبناکی اولیه افزایش یافته، و پس از آن کاهش با افزایش بیشتر مقدار و غلظت پیوند دهنده‌ها مشاهده شد.
پانگ[۹۶] و همکاران (۲۰۱۳) چسب حساس به فشار با پایداری حرارتی بالاتر توسط پیوند عرضی کوپلیمر اکریلیک با عامل پخت نفتیل ساختند. پایداری گرمایی چسب‌های حساس به فشار اکریلیکی با افزایش محتوای عامل پخت نفتیل و مقدار اشعه فرابنفش به طور عمده به علت تشکیل ساختار پیوند عرضی داده شده در ماتریس پلیمر به طور قابل توجهی بهبود یافت. اگر چه استحکام چسبندگی جداشدگی با پخت اشعه فرابنفش پلیمر اکریلیکی کاهش یافت، یک تعادل مناسب بین پایداری حرارتی و عملکرد چسبندگی چسب‌های حساس به فشار توسط کنترل پخت اشعه فرابنفش با محتوای عامل پخت نفتیل و مقدار اشعه فرابنفش مشاهده شد.
لیم[۹۷] و همکاران (۲۰۱۴) مواد فعال سطحی غیر یونی سازگار با محیط زیست توسط واکنش سوربیتول، اسید دکانوئیک و اکسید اتیلن ساختند. ماده فعال سطحی تازه ساخته شده برای ساخت چسب حساس به فشار توسط پلیمریزاسیون امولسیونی استفاده شد. چسب حساس به فشار تولید شده توسط این ماده فعال سطحی استحکام چسبندگی جداشدگی بیشتری از خود نشان داد.
دربان[۹۸] و همکاران (۲۰۱۴) بررسی کردند که تغییر غیر قابل پیش بینی در رفتار مکانیکی چسب‌های حساس به فشار اگر یک دارو اضافه شود میتواند رخ دهد. چسبناکی و چسبندگی برشی مخلوط چسب اکریلیکی و ایبوپروفن در غلظت‌های افزایش یافته مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش چسبناکی، بالاترین مقادیر چسبناکی را در (۱٪) غلظت ایبوپروفن در چسب حساس به فشار و کاهش چسبناکی را با افزایش غلظت ایبوپروفن را نشان داد. چسبندگی برشی چسب حساس به فشار در تمام غلظت‌های مورد بررسی ایبوپروفن کاهش یافته بود.
آزمون چسبندگی جداشدگی یک روش آزمایش به طور معمول مورد استفاده برای ارزیابی استحکام چسبندگی جداشدگی است. این آزمون شامل استحکام چسبندگی جداشدگی یک نوار حساس به فشار به دور از بستر و اندازه گیری نیروی اعمال شده چسبندگی جداشدگی است. ژانگ و همکاران (۲۰۰۹) مدلی تهیه کردند که توانایی دارد وابستگی نیروی چسبندگی جداشدگی، توزیع کشش در مقابل چسبندگی جداشدگی، عواملی مانند سرعت چسبندگی جداشدگی، زاویه چسبندگی جداشدگی، ماهیت چسب، خواص مکانیکی و هندسه پشتیبانی و بستر را پیش بینی کند.
هدف این پروژه طراحی چسب حساس به فشاری است که مجموعه‌ای متعادل از خواص مورد نیاز برای چسب حساس فشار بودن را دارا باشد و در عین حال دارای استحکام چسبندگی جداشدگی بالایی باشد تا به عنوان یک نمونه مورد قبول در ساخت برچسب، نوار چسب و سایر محصولات مطرح در زمینه چسب بتواند کارا باشد.
فصل سوم
مواد و روشها
۳-۱ مقدمه
برای رسیدن به هدف پروژه که تهیه یک رزین اکریلیک امولسیونی بود از مونومرهای وینیل استات، بوتیل اکریلات و مونومر کمکی اکریلیک اسید[۹۹] استفاده شد تا بتواند به یک چسب اکریلیکی قابل قبول که از لحاظ ویژگیهای مکانیکی چسبندگی در سطح بالایی قرار داشته باشد، تبدیل شود. به خصوص استحکام چسبندگی جدا شدگی آن بالا باشد. ابتدا هموپلیمریزاسیون وینیل استات انجام شد. سپس ترپلیمریزاسیون این سه مونومر با همدیگر صورت گرفت. برای انجام واکنش‌های پلیمریزاسیون سه روش وجود دارد. این سه روش عبارتند از پلیمریزاسیون ناپیوسته، پلیمریزاسیون نیمه پیوسته و پلیمریزاسیون پیوسته. در روش نا پیوسته تمام مواد مورد نیاز برای واکنش در ابتدای واکنش اضافه میشوند. در روش نیمه پیوسته یک یا تعدادی از مواد واکنش دهنده (به طور معمول مونومر) به صورت مداوم و یا با فواصل زمانی به محیط واکنش اضافه میشوند. در روش پیوسته تمام مواد واکنش دهنده بطور مداوم به محیط واکنش اضافه میشوند و محصول شیرابه بطور مداوم از محیط خارج می‌شود. این سه روش در شکل ۳-۱ نمایش داده شده است.
شکل ۳- ۱ نمایش روشهای ناپیوسته، نیمه پیوسته و پیوسته (اسگوگلاند، ۱۹۹۵).
از میان این سه روش، به طور معمول در ابعاد آزمایشگاهی روش نیمه پیوسته به طور عمده استفاده می‌شود. از مزیت‌های اصلی این روش کنترل دمای پلیمریزاسیون در یک محدوده مشخص میباشد. غالب مطالعه‌های آزمایشگاهی پلیمریزاسیون امولسیون اکریلیک‌ها از این روش انجام می‌پذیرد (اسکوگلاند، ۱۹۹۸؛ کی استین- مترجم: امیریان و جوادی، ۱۳۸۹).
روش نیمه پیوسته در صنعت رزین‌های اکریلیک نیز استفاده می‌شود. در مطالعه‌های آزمایشگاهی و تولیدات صنعتی رزین‌های اکریلیک روشهای مختلفی برای انجام پلیمریزاسیون استفاده می‌شود. روشهای غالب عبارتند از:
در روش اول به صورت جداگانه یک پیش امولسیون از افزودن مونومرها به مخلوط آب و ماده فعال سطحی تشکیل می‌شود. که از قبل این مواد بطور کامل باهم در مدت زمان مشخص و دور ثابت همزن مخلوط شده‌اند. سپس پیش امولسیون در مدت زمان مشخصی که بطور معمول بین ۲ تا ۸ ساعت میباشد به درون راکتور بطور کامل افزوده می‌شود. از مدتی قبل راکتور با مقداری آب و آغازگر شارژ شده و به دمای مناسب که در آن آغازگر به طور کامل فعال شده رسیده است. در طول مدت واکنش نیز دما در محدوده‌ای مشخص حفظ می‌شود (مقبلی و همکاران، ۲۰۰۸ ؛ کیو[۱۰۰] و همکاران، ۲۰۰۹).
روش دوم این است که مقدار کمی از وزن کل مونومرها و وزن کل ماده فعال سطحی به همراه مقدار مشخصی آب به داخل راکتور اضافه می‌شود. محتویات راکتور تا رسیدن به دمای مشخص که دمای فعال شدن آغازگر میباشد باهم مخلوط میشوند. بقیه مونومرها، مواد فعال سطحی و آب در راکتوری جداگانه در مدت زمان مشخص و دور مشخص همزن تشکیل پیش امولسیون را می‌دهند. آغازگر در مقدار مشخصی آب حل شده با سرعت مشخصی در طول ۲ تا ۴ ساعت به راکتور حاوی مواد اولیه مخلوط شده اضافه می‌شود، تا زمانی که همه مونومرها وارد واکنش شوند.
در روش سوم مقداری از مواد فعال سطحی یا پایدارکننده‌های کلوییدی همراه آب به عنوان مواد اولیه به راکتور اضافه میشوند و با دور مشخص همزن مخلوط میشوند. دمای آن نیز به تدریج به دمای مورد نیاز برای فعال شدن آغازگر میرسد. در راکتوری دیگر با افزودن مونومرها به مخلوط آب و ماده فعال سطحی پیش امولسیونی تشکیل می‌شود. سپس پیش امولسیون به راکتور حاوی مواد اولیه اضافه می‌شود. آغازگر نیز با نسبتی از آب حل می‌شود و در طول ۲ تا ۴ ساعت به مواد داخل راکتور اضافه می‌شود. در حالی که یک همزن در حال به هم زدن کل مخلوط با دور همزن معین میباشد. بطور معمول پس از تکمیل پلیمریزاسیون برای اطمینان از اینکه تمامی مونومرها پلیمر شده اند یا مقداری آغازگر در این مرحله افزوده می‌شود یا دما چند درجه افزوده می‌شود. سپس واکنش برای یک ساعت ادامه مییابد. تا اینکه در این مدت اضافی اگر مونومرهایی وارد واکنش نشده اند واکنش داده و پلیمریزاسیون کامل شود (پرادیپ[۱۰۱] و همکاران، ۲۰۰۷ ؛ ایمونیر[۱۰۲] و همکاران، ۲۰۰۳).
هدف ابتدایی پروژه با توجه به مونومرهای در دسترس هموپلیمریزاسیون مونومر سخت وینیل استات تعریف شد. سپس با بهره گرفتن از روش نیمه پیوسته روش اول به دلیل نتایج بهتر خواص مکانیکی چسبندگی و تکرار پذیری بهتر انتخاب شد.
پلیمریزاسیون وینیل استات همراه غلظت‌های متفاوت مونومر کمکی اکریلیک اسید و بوتیل اکریلات انجام شد. سپس غلظت مناسب اکریلیک اسید و بوتیل اکریلات انتخاب شد. با توجه به غلظت انتخاب شده پلیمریزاسیون با مقدارهای متفاوت ماده فعال سطحی و آغازگر در دماهای گوناگون انجام شد. در نهایت شرایط به طور تقریب بهینه برای واکنش پلیمریزاسیون امولسیونی به دست آمد.
۳-۲ کوپلیمریزاسیون امولسیونی اکریلیک ها
۳-۲-۱ وسایل و تجهیزات
راکتور شیشه‌ای چهار دهانه که به یک چگالنده[۱۰۳]، ورودی مونومر و آغازگر، دستگاه کنترل کننده دما، یک همزن با قابلیت تنظیم دور همراه یک همزن با پره لنگری مجهز شد.
حمام آّب، مجهز به دستگاه گرمایش که در بازه‌ی دمایی ºC 0 تا ºC 110+ عمل می کند.
همزن یورواستار[۱۰۴] ساخت کشور آلمان که قدرت همزدن تا ۲۰۰۰ دور بر دقیقه را دارد.
۳-۲-۲ مواد
بوتیل اکریلات پتروشیمی اراک (مونومر اصلی با درجه خلوص %۵/۹۹).
وینیل استات پتروشیمی اراک (مونومر کمکی با درجه خلوص ۹۹%).
اکریلیک اسید مرک[۱۰۵] آلمان (مونومر کمکی با درجه خلوص %۹۵/۹۹).
نونیل فنل اتوکسیلات با نام تجاری کینون[۱۰۶] ۱۰ ساخت پتروشیمی اراک به عنوان ماده فعال سطحی غیر یونی.
سدیم تارتارات (نمک راشل) مرک آلمان به عنوان ماده فعال سطحی آنیونی (کمکی) (با درجه خلوص %۵/۹۹).
پلی وینیل الکل نیپون گوسی[۱۰۷] ژاپن به عنوان ماده فعال سطحی خنثی (با درجه خلوص %۵/۹۹).
آمونیوم پرسولفات[۱۰۸] سوندی[۱۰۹] چین به عنوان آغازگر رادیکالی (با درجه خلوص %۵/۹۸).
کارآفرین چرا کارآفرینی میکند؟ (علل کارآفرینی چیست؟)
کارآفرین چه کاری را انجام میدهد؟ (کارآفرینی چیست؟)
کارآفرین چگونه کارآفرینی میکند؟ (مکانیسم و فرآیندکارآفرینی چگونه است؟)
کارآفرینی تحت کدام شرایط زمانی و مکانی وقوع مییابد؟ (بسترو محیط کارآفرینی باید چگونه باشد؟)
مفهوم و ایده کارآفرینی، مفهومی جدید و متعلق به عصر حاضر نمی‌باشد. این مفهوم از قبل از قرون وسطی مطرح بوده‌که در طول زمان دچار تحولاتی نیز شده است. به طور خلاصه، کارآفرین سازمان دهنده و فعال کننده یک واحد اقتصادی (یاغیر اقتصادی) و کسب و کار به منظور دستیابی به سود (دستاوردهای) شخصی (یا اجتماعی) است.
یک کارآفرین به منظور تحقق ایده‌اش عوامل مورد نیاز مانند: زمین، نیروی کار، مواد مصرفی و سرمایه را فراهم آورده و بااستفاده از قدرت تصمیم‌گیری، مهارتها و استعدادهای فردی‌اش در طراحی، سازماندهی، راه‌اندازی و مدیریت واحد جدید، ایده‌اش را تحقق‌می‌سازد و از این راه به کسب درآمدمی‌پردازد. همچنین در این راه یک‌عدم موفقیت را به دلیل فعالیت درمحیط غیر قابل کنترل و مبهم و باموانع پیش بینی نشده می‌پذیرد. ازنظر علم اقتصاد، کارآفرین فردی‌است که با صرف زمان و انرژی لازم،منابع، نیروی کار، مواد اولیه و سایردارائیها را به گونه‌ای هماهنگ‌می‌سازد که ارزش آنها و یا محصولات‌حاصل از آنها نسبت به حالت‌اولیه‌اش افزایش یابد (ایجاد ارزش‌افزوده کند).
همچنین کارآفرین سرمایه‌دارنیست ولی قادر است از سرمایه‌های راکد به خوبی استفاده کند. همچنین او مخترع، عالم، متخصص و هنرمند نیست ولی توان‌بهره‌برداری مناسب از علم، تخصص و هنر دیگران را دارد.
بطور کلی؛ کارآفرینی به فرایند شناسایی فرصتهای جدید، ایجاد کسب و کار و سازمانهای جدید، نوآور و رشد یابنده برای‌بهره‌برداری از فرصتهای شناسایی شده اطلاق می‌شود که در نتیجه آن کالاها و خدمات جدیدی به جامعه عرضه می‌شود.
کارآفرینی فرایند یا مفهومی است که در طی آن فرد کارآفرین با ایده‌های نو و خلاق و شناسایی فرصتهای جدید، با بسیج منابع به ایجاد کسب و شرکتهای نو، سازمانهای جدید و نوآور رشد یابنده مبادرت می‌ورزد . این امر توام با پذیرش خطرات است ولی اغلب منجر به معرفی محصول یا ارائه خدمت به جامعه می‌شود. بنابراین «کارآفرینان» عوامل تغییر هستند که گاهی موجب پیشرفتهای حیرت‌انگیز نیز شده‌اند.
انگیزه‌های مختلفی در کارآفرین شدن مؤثر می‌باشند که از جمله آنها: نیاز به موفقیت، نیاز به کسب درآمد و ثروت، نیاز به داشتن شهرت، و مهمتر از همه نیازمندی به احساس مفید بودن و استقلال طلبی را میتوان نام برد.
افراد از ویژگیهای شخصیتی خاص و گوناگونی برخوردار می‌باشند طبیعی است که برخی از ویژگیهای کارآفرینان متمایز و برجسته از سایر افراد است به طور مثال داشتن خلاقیت و نوآوری، دارا بودن قدرت تحمل ابهام، داشتن اعتماد بنفس و عزت نفس، آینده نگر و عمل گرا بودن، و فرصت شناس بودن. شیوه های پرورش این ویژگیها متفاوت است.مطالعه و بررسی در زمینه اقدامات بعمل آمده در مورد موضوع کارآفرینی در کشورهای مختلف بیانگر آن است که دانشگاهها در زمینه های آموزشی و پژوهشی پیشقدم بوده اند ولی فارغ التحصیلان بدون توجه و قصد بکارگیری آموخته ها و قدرت ابتکار خود در راستای شروع کار و ارائه محصول و خدمت در بازار کار، چندان موفق نبوده اند.
برای ترویج روحیه کارآفرینی از طریق ایجاد و حمایت از خلاقیتها توسط اساتید محترم، چند راهکار می تواند مفید واقع گردد:
طرح سوالات و گاهی ایجاد محیط معما گونه در تدریس.
آموزش نحوه تفکر علمی و چگونگی آزمون فرضیه ها.
تشویق دانشجویان به مشارکت و ذهن انگیزی در تدریس.
محترم شمردن سوالات اصیل.
اجازه دادن برای برقراری ارتباط جهت گفتگو در مورد تجاربی که کسب کرده اند.
تشویق به احساس عزت نفس و اعتماد به نفس، و
تشویق دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی به اخذ پایان نامه های مرتبط با مفاهیم کارآفرینی.
با توجه به اینکه یکی از پیامدهای مثبت کارآفرینی اشتغال مولد است طرح کاراد با هدف «ترویج و بهره‌مندی از پیامدهای مثبت» خود در بین دانشگاهیان و فارغ التحصیلان ارائه شده و بمورد اجرا گذاشته شده است.
در مورد تعریف کارآفرینی دیدگاه های مختلفی وجود دارد و درک کامل مفهوم و موضوع ” کارآفرینی ” نیازمند اطلاع از دیدگاه های بین رشته ای می باشد. کارآفرینی برحسب ماهیت خود و توجه محققان رشته های مختلف از نظر روانشناسی، جامعه شناسی، اقتصاد، صنعت و حتی تاریخی تعریف شده است.
کارآفرینی از مباحثی است که در تمامی ابعاد توسعه اقتصادی و اجتماعی از حدود ۲۰ سال به این طرف عملاً در دنیای تجارت و کسب و کار مطرح شده است. از جمله تعاریف کارآفرینی می توان به موارد زیر اشاره نمود:
ژوزف شومپیتر( ۱۹۳۴) فرایند کارآفرینی را تخریب خلاق می نامد به عبارت دیگر ویژگی تعیین کننده در کارآفرینی همانا انجام کارهای جدید و یا ابداع روش های نوین در امور جاری است. روش نوین همان تخریب خلاق می باشد. از نظر وی نوآوری در هر یک از زمینه های ذیل کار آفرینی محسوب می شود
۱ – ارائه کالای جدید.
۲ – ارائه روش جدید در فرایند تولید.
۳ – گشایش بازاری جدید.
۴ – یافتن منابع جدید.
۵ – ایجاد هر گونه تشکیلات جدید در صنعت.
کارآفرینی کیفیتی است که افراد را قادر می سازد یک فعالیت جدید را شروع کنند یا با قدرت و به طور ناباورانه فعالیت موجود را توسعه دهند.
کارآفرینی موتور تحول و توسعه اقتصاد، فرهنگ و جامعه است. رشد و فراگیری این پدیده می تواند به تحول و دگرگونی اساسی در اقتصاد ملی منجر شود. کارافرینی فرآیندی است که طی ان فرد کارآفرین با ارائه ایده و فکر جدید ایجاد کسب و کار با قبول مخاطره و تحمل ریسک، محصول و خدمت جدید را ارائه میکند.
اگرچه تعاریف گوناگونی از کارآفرینی ارائه شده است، لیکن بیشتر نویسندگان و صاحب نظران در مجموع کارآفرینی را فرایند شناسایی فرصتهای اقتصادی، ایجاد کسب و کار و شرکتهای جدید، نوآور و رشد یابنده برای بهره برداری از فرصتهای شناسایی شده می دانند که در نتیجه آن کالا ها و خدمات جدیدی عرضه می شود
پیش از ارائه تعریفی از کارآفرینی، باید بر این نکته تأکید نمود که محققان تعریف یکسانی از کارآفرینی ندارند و هر یک بسته به نوع نگاه خود، تعریف خاصی از این پدیده ارائه داده اند.
جان باتیست سی[۵](۱۸۱۹): کارآفرین را به عنوان کسی که ابزار تولید را فراهم می آورد تعریف نموده است. برخی از تعاریف برطیف وسیعی از فعالیت ها تأکید کرده اند:
خوداشتغالی یا کار کردن برای خود به هر شکل ممکن( ریچارد کانتلیون، ۱۷۳۰ ) فراهم آوردن عوامل تولید (سی، ۱۸۳۰) تحمل عدم قطعیت یا تحمل ابهامات (نایب،۱۹۱۲)، ایجاد یک ترکیب جدید (شومپیت،۱۹۳۴)، استفاده از فرصت ها (کرزنل،۱۹۳۴) و ایجاد یک سازمان(کارتنر۱۹۸۸).
فرانک نایب (۱۹۲۱) معتقد است که کارآفرینان تلاش می کنند تغییرات بازار را پیش بینی نموده و بر اساس آن وارد عمل شوند وی همچنین بر نقش کارآفرینان در تحمل ابهام پویایی بازار تأکید دارد.
مرکز کارآفرینی دانشگاه میامی در اوهایو نیز کارآفرینی را چنین تعریف می کند: کار آفرینی فرایندی است از توسعه و آوردن یک نگاه جدید به زندگی، نگاهی که ممکن است یک ایده خلاقانه، یک فرصت ساده، روش های بهتری برای انجام کاری باشد.
نتیجه نهایی این فرایند ایجاد یک بنگاه جدید است که تحت شرایط ریسک پذیرانه و عدم قطعیت بسیار شکل می گیرد. طبق تعریف دانشنامه علوم سیاسی، کارآفرینی کسب وکار توام با ابتکار، نوآوری، جرأت، سعی، همت و صرف نیرو است. کار آفرینی سازمان دهی تولید و اعمال شیوه های نوین و سودآور و مقابله با خطرات احتمالی در فعالیت های اقتصادی است.کارآفرینی تلاشی است برای ایجاد ارزش از طریق شناخت فرصت های شغلی، مدیریت، ریسک مناسب و استفاده از مهارتهای مدیریتی و ارتباطی به منظور بسیج نمودن منابع انسانی، مالی برای به ثمر رسیدن یک پروژه. (مایکل،۱۳۷۹،ص۲۳)
در یک جمع‌بندی کلی می‌توانیم تعاریف زیر را برای کارآفرینی برشماریم:
کارآفرینی با تمرکز بر شخص کارآفرین (رویکرد ویژگیهای شخصیتی)
در این تعریف، شخص کارآفرین، اساس مفهوم کارآفرینی است و کارآفرینی، یک پدیده انفرادی و یا تیمی است که کارآفرینان (و نه بسترهای محیطی)، ریشه و منشأ فرایند آن هستند. این تعریف به تأثیر محیط بر کارآفرین شدن فرد توجهی ندارد. طبق این تعریف، کارآفرینان افرادی هستند که ویژگیهای شخصیتی ویژهای دارند (سیدامیری و هندیجانی‌فرد، ۱۳۹۴، ص۷).
کارآفرینی به معنی فرایند نوآوری
مطابق این تعریف، کارآفرینی شامل خلق یا کشف و بهره‌برداری از فرصت‌هایی است که از تعامل کارآفرینان با محیطی که در آن کار می‌کنند، منتج می‌شود. تفاوت این تعریف با تعریف قبل در تعامل کارآفرین با محیط خویش است. البته این تعریف، ناقض وجود ویژگیهای روانشناختی خاص در کارآفرینان نیست. بهره‌برداری از فرصت‌ها توسط کارآفرینان، منجر به نوآوری می‌شود (سیدامیری و هندیجانی‌فرد، ۱۳۹۴، ص۹). این نوآوری شامل معرفی محصول یا خدمت جدید، روش سازماندهی جدید، گشایش بازار جدید، فرآیندهای جدید و مواد اولیه جدید می‌شود. تعاریف نظریه‌پردازانی همچون «شومپیتر » و «شین » با این دیدگاه مطابقت دارد (سیدامیری و هندیجانی‌فرد، ۱۳۹۴، ص۹).
کارآفرینی به معنی ایجاد کسب و کار یا شرکت
رویکرد این تعریف به عنوان بخشی از رویکرد رفتاری و زمینه‌ای به کارآفرینی، در تضاد با رویکرد اول (ویژگیها) است. این رویکرد بر اینکه کارآفرین چه کاری انجام میدهد، تمرکز میکند، نه اینکه کارآفرین کیست. طبق این تعریف، کارآفرینی در خلأ شکل نمی‌گیرد بلکه شرکت‌ها در شرایط محلی، صنعتی و محیطی خاصی امکان ظهور پیدا می‌کنند (سیدامیری و هندیجانی‌فرد، ۱۳۹۴، ص۱۰).
کارآفرینی به معنی اقدام به ورود
در آیه فوق اطاعت از خداوند به عنوان یکی از شئون عبودیت و بندگی شمرده شده، لاکن کافران سخنان حق را نمی‌شنوند و از دیدن حقایق هم بی‌بهره‌اند، و به سوی گمراهی می‌روند زیرا مُهری که خداوند بر دل کافران گمارده است به دلیل داشتن صفات زشت و پیروی از هواهای نفسانی و سرکشی آنها در برابر پروردگار است. مهمتر اینکه آن‌هایی که غیر خداوند را معبود خود قرار می‌دهند آگاه باشند این معبودها موجوداتی دروغین هستند، و هیچ گونه امتیازی ندارند تا معبود کافران باشند زیرا آنها هوی نفس را معبود خود قرار دادند که منشأ همه تباهی‌ها و خسرآن‌ها برای انسان (کافران) است. در مقابل مؤمنان کسی را معبود خویش قرار می‌دهند که خالق هستی و یاری رسان آن‌هاست.
« شبی ابوجهل به همراه ولیدبن مغیره در کنار کعبه درباره پیامبر اسلام کفتگو می‌کردند اوبجهل گفت : به خدا سوگند من می‌دانم که او راستگوست؛ در این مورد به سوابق امانت داری و راست‌گویی پیامبر استناد کرد، ولید به ابوجهل گفت چرا ایمان نمی‌آوری؟ ابوجهل گفت: می‌خواهی دختران قریش بگویند: از ترس شکست، تسلیم برادرزاده ابوطالب شده، سوگند به بت‌های لات و عُزی از او پیروی نخواهم کرد، پس از این واقعه بود که آیه فوق فرود آمد و خبر داد که برگوش و قلب او مُهر نهاده شده است.» (رضایی اصفهانی، ۱۳۸۹: ۵۲۹)
با توجه به آیه فوق به این نکته می‌رسیم که پروردگار علم به اعمال کافران و دشمنان اسلام دارد و به این دلیل که در اینها لیاقت هدایت را نمی‌بیند و در واقع خود کافران خواسته‌شان براین است، و در هدایت را بر روی خود می‌بنددند لذا خداوند آنها را در گمراهی و غفلت وامی‌گذارد.
«قالَ فَبِعزَّتُکَ لَأُغْوِیَنَهُمْ أَجْمَعینَ، شیطان گفت : پس به عزت تو سوگند که همگی را جدا از راه به در می‌برم.» (قرآن کریم، ترجمه بحرانی، الص/۸۲)
« خدا به گناهکاران نیز مهلت میدهد تا مایه آزمایش برای خودشان و دیگران باشند. ۲. همه نجات یابید و خالص شوید که خالص شده‌گان از دام شیطان درامان‌اند.» (رضایی اصفهانی، ۱۳۸۹: ۱۷۸)
« سوگند به عزت برای تکیه بر قدرت و اظهار توانایی است و این تأکیدها پی در پی نشان میدهد او نهایت پافشاری را در تصمیم خویش داشته و دارد و تا آخرین نفس بر سر گفتار خویش ایستاده است.» (مکارم شیرازی، ۱۳۸۷: ۳۶۵)
نکته قابل درک از آیه فوق این است که : شیطان هیچ‌گاه نمی‌تواند در دل مؤمنان مخلص خداوند نفوذ پیدا کند، کسانی که با اخلاص کامل به عبادت و فرمانبرداری خداوند مشغول هستند، اینها به پاکی و طهارت درون آراسته‌اند، و می‌دانند همه وعده‌های شیطان نوعی فریب کاری بوده و آنها بندگان خدا هستند و بر او تکیه می‌کنند بنابراین شیطان برآن‌ها مسلط نمی‌شود و از هوای نفس هم پیروی نمی‌کنند.
« اِنَّ عِبَادی لَیْسَ لَک عَلَیهِم سُلْطانٌ و کَفی بِرَبُکَ وَ کِیلا، در حقیقت تو را بر بندگان من تسلطی نیست و حمایت گری چون پروردگارت بس است.» (بحرانی، ۱۳۹۰: ۶۵ اسراء)
در این آیه نافرمانی شیطان نسبت به فرمان خداوند بیان شده است و به انسان گوشزد میکند که اگر کسی از شیطان تبعیت کند، تبعیت از هواهای نفسانی و تمایلات و خواسته‌های خود کرده و زنگار گناه و وسوسه شیطان در درون دلشان می‌ماند و همیشه اسیر تمایلات نفسانی خودشان هستند و آنها که بنده واقعی خدا و مطیع او شوند خداوند هم آنها را در برابر همه وسوسه‌های شیطانی نگهبانی و حفظ میکند و بنابراین کارسازی و حمایت خداوند برای بندگانش کافی است.
« قالَ النبیُ (ع) : اَخْوفُ ما أخافُ علی اُمَتی اتباعُ الْهوی و طُولُ الأمَلِ، حضرت علی (ع) حدیثی با همین مضمون بیان کرده است که : « ان اخوفَ ما اخافَ عَلَیْکُم اِثنانَ اتباعَ اَلْهَوی و طولَ اَلأَمَلِ، طول عمل عبارت است از آرزوهای بسیار و امیدهای دور و دراز و توقع زندگانی در دنیا و سبب آن دو چیز است یکی جهل و غرور چه جاهل اعتماد میکند بر جوانی یا صحت مزاج خود و بعید میداند مرگ را درعهد شباب و در حال صحت مزاج و غافل است از مردن اطفال و جوآن‌های بی‌شمار و عروض مرضهای ناگهانی و مرگ‌های مفاجات و دوم محبت دنیای دنی و انس به لذات فانیه است چه انسان مادامی که گرفتار این محبت و انس شد و مفارقت از آنها بر او گران است لهذا دل به زیر بار فکر مردن نمی‌رود.» (کراجکی، بی‌تا: ۱۳۹۶)
نگارنده بر این عقیده است که : بسیاری از افراد وقتی فکر رفتن از این جهان به ذهنشان میرسد، شیطان با زیرکی آنها را فریب میدهد، با این حیله که بگذارید وقتی به سن پیری رسیدید آن وقت به این گونه افکار بیندیشید، لاکن آنها غافلند از اینکه انسان حتی نمی‌تواند لحظه‌ای آینده خود را پیش‌بینی کند و ممکن است هر لحظه اتفاقی ناخوشایند برایش بیفتد، و از همه دنیا، اقوام و خواسته‌های خود دل بکند، آن وقت حسرت و افسوس لحظات زندگی خود را در دنیا می‌خورد، که چرا به فکر این روز نبوده و هیچ‌گاه به مسأله مرگ به دلیل زیاده خواهیها و آرزوهای دور و دراز فکر نمی‌کرده است.
پیامبر (ص) :
« اَلْهَوی وَ الْشَهْوَهُ مَعْجُونَهٌ بِطینَهٍ ابنِ آدَمَ،هوا و شهوت با گل فرزندان آدم سرشته شده است. کسی که به ترک هوای نفس قدرت پیدا میکند خداوند حقایق را به او نشان میدهد و آنها را به قضای الهی راضی میکند، و رفتار، کردار و گفتارشان رنگ خدایی به خود میگیرد. و سبب شده به خوبیها روی می‌آورند و از بدیها دوری جویند و با اظهار فقر و نیاز و بندگی به پروردگار متعال و خضوع در مقابل عظمت او و بندگی خود در مقابل خدا اقرار می‌کنند، و با ریاضت و مجاهدت و تضعیف نیروهای نفسانی و سرکوب کردن هوای نفس قدم‌های بیشتری در مسیر کمال برمی‌دارند.
« طرق و نفوذ شیطان و لشکریان او یک راه و دو راه نیست اینجاست که بندگان راستین خدا، با دلگرمی که از وعده قطعی او در این آیات به دست می‌آورند به جنگ با این شیاطین برمی‌خیزند و کمترین وحشتی به خود راه نمی‌دهند و می‌دانند سر و صدای شیاطین هرچه قدر زیاد باشد بی‌محتوا و توخالی است، با قدرت ایمان و توکل بر خدا بر همه آن‌هامی‌توان پیروز شد و نقشه‌هایشان را برآب کرد.» (مکارم شیرازی، ۱۳۸۸: ۲۱۰)
۳-۱۴- ولایت
پیرامون ولایت در فصل دو پایان نامه مطالبی نوشتیم لذا نیازی به تکرار مجدد نیست، فقط به ذکر آیات قرآنی مورد استناد هجویری پیرامون آن می‌پردازیم.
«هُنالِکَ الوَلایَهُ لله الحَقَّ، هُوَ خَیرُ ثَواباً و خَیرٌ عُقْباً، در آن جا (آشکار شد) که یاری به خدای حق تعلق دارد، اوست بهترین پاداش و اوست بهترین فرجام.» (بحرانی، ۱۳۹۰: ۴۴ کهف)
« ولایت و سرپرستی و قدرت از آن خدا است، خداوند که عین حق است، آری در اینجا کاملاً روشن گشت که همه نعمت‌ها از اوست و هرچه اراده او باشد آن می‌شود و جز به اتکاء به لطف او کاری ساخته نیست اوست که برترین پاداش را دارد و اوست که بهترین عاقبت را برای مطیعان فراهم می‌سازد پس اگر انسان می‌خواهد به کسی دل ببندد و بر چیزی تکیه کند و امید به پاداش کسی داشته باشد، چه بهتر که تکیه گاهش خدا باشد.»(مکارم شیرازی، ۱۳۸۸: ۴۷۹)
نگارنده بر این عقیده است که : تکیه بر ولایت خداوند، و اهل بیت، بهترین تکیه‌گاه برای انسان بوده و همه‌ی دلبستگی و امیدش به لطف و احسان پروردگارش میباشد و باید انسان به عظمت و کبریایی خداوند توجه داشته، و بداند در محضر خدای بزرگ، بنده بی مقدار و ناچیز حتی اختیار تنفس خود را هم ندارد. و بهترین ثوابها و فرجام‌ها هم نزد خداوند است، بنابراین اوست که بهترین پاداش‌ها را به بندگان خود عطا میکند، از این رو ولایت فقط مختص به خدا و از آن وی است.
«انَّ وَلِیَّی اللهُ الَّذی نَزَّلَ الکِتابَ وَ هُوَیَتَوَلَّی الصَّالحِینَ، به راستی که سرپرست من، خدایی است که کتاب قرآن را فرو فرستاده و او شایستگان را سرپرستی میکند.» (قرآن کریم، ترجمه رضایی اصفهانی، اعراف/۱۹۶)
در این آیه به ولایت و سرپرستی پروردگار بر بندگان اشاره شده است « معبود واقعی کسی است که برنامه زندگی و کتابی هم چون قرآن می‌فرستد و بندگان خویش را سرپرستی و راهبری میکند. آری؛ شایسته کرداری و استفاده از رهنمونهای قرآن زمینه‌ساز بهره‌مندی از ولایت الهی است و ولایت و حمایت الهی نسبت به شایستگان ادامه خواهد داشت.» (رضایی اصفهانی، ۱۳۸۹: ۴۲۷-۴۲۶)
در آیه فوق به سرپرستی، و سروری خداوند اشاره شده است، و از آن‌جا که خداوند سرپرست انسان‌های شریف، با ظرفیت، شایستگان امت خود میباشد، و لذا با بهره گرفتن از مفاهیم والای معارف قرآنی آنها را در پرتو ولایت الهی راهنمایی میکند. مؤمنان آگاهند که خداوند انسان‌های شایسته را دوست دارد و همان گونه هم آنها خدای خود را مورد محبت و دوستی قرار می‌دهند، بنابراین از آیات الهی خداوند روی بر نمی‌تابند چرا که به خوبی می‌دانند مانع فهم حقایق و هدایت آنها می‌شود.
« ذالِکَ بِاَّنَّ اللهَ مَوْلی الَّذِینَ آمَنُوا و أَنَّ الکافِرینَّ لامَولی لَهُمْ، چرا که خدا سرپرست کسانی است که ایمان آوردند ولی کافران را سرپرست و یاری نیست.» (قرآن کریم، ترجمه بحرانی، محمد/۱۱)
« مولی» به معنای سرپرست و یاور است و خدا دو مقام ولایت دارد: الف) ولایت عام که همان خالقیت و تدبیر مردم است که همگان را در برمیگیرد. ب) ولایت خاص که الطاف و عنایات و حمایت ویژه خداست که تنها شامل حال مؤمنان می‌شود.» (رضایی اصفهانی، ۱۳۸۹: ۴۲)
نکته قابل فهم از آیه فوق براین اساس است که : اگر شخصی در پرتو ولایت الهی قرار گیرد به موجب آن به سعادت و خوشبختی رسیده و در غیر این صورت به تباهی و هلاک دچار می‌شود، همچنین به نقش ولایت الهی و پایان کار کافران اشاره شده است، و مؤمنانی که تابع هدایت الهی هستند فرجامی جز سعادت ندارند، این گونه است که رابطه با پروردگار، ولایتی است که همه مؤمنان در تمام مراحل زندگی خود و به خصوص هنگام سختیها و مشکلات احساس و شهود می‌کنند.
« ألا إنَّ أولیاءَ اللهِ لاخَوْفٌ عَلَیهِمْ و لاهُمْ یَحْزَنُونَ، آگاه باشید که بر دوستان خدا نه بیمی است و نه آنان اندوهگین میشوند.» (بحرانی، ۱۳۹۰: ۶۲ یونس)
« خدای تعالی می‌فرماید : آگاه باشید که دوستان خدا ترس و بیمی ندارند و افسرده خاطر نمی‌شوند و دوستی خدا شناختن خدا و پیغمبرش و شناختن امامان و پیشوایان از اهل بیت پیغمبر (ع) و دوستی آنان دوستی تمام دوستان خدا باشد و دشمنی دشمنان خدا و دشمنان رسولش و دشمنان اهل بیت رسول و بیزاری جستن از هر کس که دین خدا را دین اسلام نداند و بزرگترین دستگیره ایمان دوستی در راه خدا و دشمنی در راه خداست و راهی نیست به سوی اینها که گفته شد مگر بعد از معرفت و شناختن.» (دیلمی، ۱۳۷۷۷: ۳۴۱)
با دقت در آیه فوق متوجه می‌شویم که : دوستان خدا یعنی کسانی که تقوا و پرهیزگاری پیشه می‌کنند به برکت رحمت الهی، هیچ‌گاه آنها را حزن و اندوه فرا نمی‌گیرد چرا که آنها بهترین تکیه‌گاه را داشته‌اند، و از ترس، هول، سختیها و ترسهای روز قیامت و آتش دوزخ در امان هستند، خدا نسبت به کارهای شایسته مؤمنان نهایت لطف و محبت خود را نشان میدهد، و از بندگان سپاسگذاری و به آنان پاداش میدهد، پس اگر پاداش می‌خواهید ایمان بیاورید و کار شایسته انجام دهید و هیچ‌گونه ترسی هم نداشته باشید.
« اللهُ ولیُ الذینَ آمنوایُخرجُهُمْ مِنَّ الظُلماتِ الی النُّور و الَّذینَ کَفَروا أَولیاؤُهُمُ الطَّاغوتُ یُخْرجونَهُمْ مِنَّ النور الی الظُلماتِ اُولئکَ أصحَابُ النَّارِهم فیها خَالِدونَ، خداوند سرور کسانی هستند که ایمان آوردند، آنان از تاریکی‌ها به سوی روشنایی به در می‌برد کسانی که کفر ورزیدند سرورا نشان طاغوتند که آنان را از روشنایی به سوی تاریکی‌ها به در می‌برند آنان اهل آتشند که خود در آن جاودانند.» (بحرانی، ۱۳۹۰: بقره ۲۵۷)
آیه فوق به زیبایی به سرانجام روشن زندگی انسان‌های مؤمن، و پایان زندگی کافران، و راه تاریک آنها ا شاره کرده است و به کافران هشدار میدهد، که سرنوشتی نامیمون و شوم در انتظار آن‌هاست ولی مؤمنان آینده‌ای روشن دارند و تحت سرپرستی و تربیت الهی قرار میگیرند.
«آیه فوق با به تصویر کشیدن آینده‌ای روشن و نورانی برای مؤمنان، آنان را تحت سرپرستی و تربیت الهی معرفی می‌کندو این مطلب، احساس شیرین، امید آفرین و آرامش بخش و همراه اعتماد به آینده برای مؤمنان پدید می‌آورد ولی برای کافران آینده‌ای تاریک و ظلمانی به تصویر می‌کشد که با پذیرش سرپرستی طاغوت‌ها حاصل می‌شود و به آنان هشدار میدهد که آینده‌ای تاریک در انتظارشان است.» (رضایی اصفهانی، ۱۳۸۹: ۵۹۹)
نکته مهمی که در این آیه به تصویر کشیده شده است خطاب به افراد بشر می‌گوید: اگر تمایل و رغبت دارید که به سمت نور و روشنی هدایت شوید راه خدا را انتخاب و به سوی او بروید، چرا که آینده بشر را گام برداشتن در مسیر الهی نورانی می‌سازد و همچنین به نقش پر رنگ مروجان، و مبلغان دین (رهبران) اشاره شده است. « خدا مردم با ایمان را در پرتو دلیل و برهان و آیات روشن گرش به سوی حقیقت راه می کند و از تاریکی و جهل و ستم و کفر و ارتجاع دور می‌سازد. و خدا کارساز کسانی است که ایمان آورده‌اند و آنان را از تاریکی ستم و کفر به سوی نور و عدالت راه می کند.» (طبرسی، ۱۳۷۹: ۱۹)
۳-۱۵- کرامات:
« بدان که ظهور کرامات جایز است برولی اندر حال صحت تکلیف بروی و فریقین از اهل سنت و جماعت بر این متفقند و اندر عقل نیز مستحیل نیست؛ از آن‌چه این نوع مقدور خداوند است و اظهار آن منافی هیچ اصل نیست از اصول شرع، و کرامات علامت صدیق ولی بود، ظهور آن بر کاذب روا نبود، بجز کذب بر دعوی وی، و آن فعلی بود ناقض عادت اندر حال بقای تکلیف، و آنکه به تعریف حق بروجه استدلال، صدق از کذب بداند نیزولی باشد» (هجویری، ۱۳۸۷: ۳۲۷)
هجویری در کشف المحجوب ذیل تفاوت معجزه و کرامات آورده است که :« شرط معجزات اظهار است و شرط کرامات کتمان، ثمره معجزه به غیر باز گردد و کرامت مرخاص صاحب کرامت را بود و نیز صاحب معجزه قطع کند که این معجزه است و ولی قطع نتواند کرد که این کرامت است یا استدراج و صاحب معجزه اندر شرع تصرف کند و اندر ترتیب نفی و اثبات آن به فرمان خدای بگوید و بکند و صاحب کرامات را اندر این، بجز تسلیم و قبول احکام روی نیست، از آن‌چه به هیچ وجه کرامت ولی مرحکم شرع نبی را منافات نکند» (همان، ۱۳۸۷: ۳۳۰)
به مطالبی که تاکنون در زمینه معجزه آشنا شدیم و به این نتیجه رسیدیم معجزه عملی است خارق العاده، که خاص پیامبران و امامان است، در حالی که انسان‌های معمولی و عادی هرگز نمی‌توانند ادعای چنین کاری داشته باشند، کرامت به معنی بزرگواریهاست و همچنین امور خارق العاده ای که با توجه به عنایت خداوند، از انسان کامل و واصل صادر
می‌شود مانند رام کردن درندگان، جالب تر این که: صوفیان نسبت به کرامات و خوارق عادت قطب، پیرو ولی، اعتقاد شدید دارند و بسیاری از امور عجیب را می‌پذیرند، زیرا صدور کرامات از بشر در حد اطلاع از امور غریبه میباشد به طوری که از حدود عقل خارج نشود.
« شیطان حتی بعضی زاهدان ضعیف النفس را با نوعی کرامت نمایی فریفته و به ادعای پیغمبری انگیخته است، حارث از اهل دمشق و مولای ابوالجلاس بود و پدرش در غوطه، سکونت داشت،
« و حارث چنان عبادت پیشه بود که اگر جامه زرین هم می‌پوشید زهدش از ورای آن هم آشکار بود و چون شروع به حمد خدا می‌نمود چنان سخن می‌گفت که سابقه نداشت، مثلاً به مرمر مسجد با دست ضربه ای می‌زد و آن مر مر تسبیح می‌گفت و نیز در زمستان میوه تابستانی به ایشان می‌خورانید و می‌گفت بیایید برویم فرشتگان را به شما نشان بدهم و آنان را به دیرمران می‌برد و مردانی اسب سوار به ایشان نشان می‌داد»(ابن جوزی، ۱۳۶۸: ۲۶۶-۲۶۵)
آری کرامات از عطایای الهی بوده، و این گونه نیست که بنده خودش آن را کسب کند. آیات قرآنی که هجویری در ارتباط با این موضوع مورد استناد قرار داده به شرح زیر
میباشد که :
« و ظَلَّلنا عَلَیکُمُ الغَمامُ و أَنزَلنا عَلَیکُمُ المَّنَّ و اَلسَّلوی، کُلُوا مِن طَیباتِ مَا رَزَقناکُم و مَاظَلَمُونَا ولَکِن کانُوا أَنفُسِهم، و بر شما ابر را سایه گستر کردیم و بر شما انگبین و بلدرچین فرو فرستادیم و گفتیم از خوراکیهای پاکیزه ای که به شما روزی داده ایم بخورید؛ ولی انان بر ما ستم نکردند» (قرآن کریم، ترجمه بحرانی، البقره/۵۷)
هجویری با اشاره به این که کتاب خدا، و سنت پیامبر بر صحت کرامات و افعال ناقض عادت بر دست اهل ولایت ناطق است به این آیه استناد کرده است.
طبرسی در مجمع البیان ذیل آیه آورده است که: « ابن جریریکی از قرآن پژوهان می‌گوید : اگر نعمت «منّ» و «سلوی» را بیش از اندازه یک روز خویش بر می‌گرفتند تباه می‌شد؛ بنی اسراعیل از آن دو نعمت قرصهایی بسان قرص نان فراهم می‌آوردند که طعمی نظیر «شهد» آمیخته با روغن داشت، خدا آنان را مورد لطف قرار داده بود، روزهای گرم، ابرها را سایبان آنان می‌ساخت تا حرارت خورشید آنان را نیازارد، و شبها نوری روشنی بخش از آسمان درخشیدن می‌گرفت، تا به سان مشعل بر آنان روشنی بخشد»(طبرسی، ۱۳۷۹: ۲۶۵)
تحلیل نگارنده بر این اساس است که:خداوند به بندگان راستین خود از بهترین غذاهای نیکو عطا میکند، باکی نداشته باشید و در راه فرمانبرداری از دستورات الهی گام بردارید مانند بنی اسراعیل، که در آیه فوق خداوند آنها را مشمول انواع الطاف و کرامات خویش قرار داد، نکته دیگر اینکه ابری که بر بنی اسرائیل سایه افکند از کرامات خدا و نعمت الهی او نسبت به بندگانش بوده تا در سایه آن به آرامش رسند. لهذا خداوند از «من» و «سلوی»، به عنوان یک نمونه از کرامات خود به بندگان بر حقش اشاره کرده است.
« قالَ عفریتُ مِن الجنِّ أَنَاءَ اتِیکَ بِهِ قَبلَ ان تَقُومَ مِن مَقَامِکَ و إنّی عَلیه لقَوی أمینُ، عفریت جن گفت من چنان برآوردن تخت او قادر وامینم که پیش از آنکه از جایگاه خود برخیزی آن را به حضور آرم » (قرآن کریم، ترجمه الهی قمشه ای، النمل/۳۹)
هجویری با توجه به کرامات خدا نسبت به عاصف برخیا در آوردن تخت بلقیس به این آیه استناد کرده است.
مکارم شیرازی در تفسیر نمونه ذیل آیه آورده است که:
« سلیمان می‌خواست ضرب شستی نشان دهد و کار فوق العاده مهمی انجام گیرد تا راه را برای تسلیم بی قید و شرط آنها و ایمانشان به قدرت الله هموار سازد و نیاز به حضور در میدان نبرد و خونریزی نباشد او می‌خواست ایمان به اعماق وجود ملکه سبا و اطرافیانش راه یابد تا سایرین رانیز دعوت به تسلیم وپذیرش ایمان کنند در اینجا دو نفر اعلام آمادگی کردند که یکی از آنها عجیب و دیگری عجیب تر بود نخست عفریتی از جن رو به سوی سلیمان کرد و گفت من تخت را پیش از آنکه مجلس تو پایان گیرد و از جای برخیزی نزد تو می‌آورم و من این کار را با زحمت انجام نمی‌دهم و در این امانت گران قیمت نیز خیانتی نمی‌کنیم؛ چرا که من نسبت به ان توانا وامینم» (مکارم شیرازی، ۱۳۸۸: ۴۹۷-۴۹۶)
نگارنده بر این عقیده است که : به قدرت اطرافیان سلیمان درآوردن تخت اشاره شده واینکه عفریت قدرت محدودی داشت، و از سلیمان خواست فرصت بیشتری به او دهد تا تخت را جا بجا کند، ولی عاصف برخیا به دلیل اینکه از کتاب های آسمانی آگاهی بهتر و عمیق تری داشت تخت را در لحظه ای جابجا کرد و این نوعی کار خارق العاده و معجزه مانند بود. بدون شک قدرت عاصف برخیا نوعی کرامت بود که خداوند برای اینکه شرف و قدرت وی را به خلق نشان دهد کرامت وی را ظاهر کرد.
« قالَ الَّذی عِندَهُ علِمُ مِن اَلکِتابِ أنا آتیکَ بِهِ قَبلَ اَن یرتدَّ إلَیکَ…، و آن کس که به علم کتاب الهی دانا بود گفت که من پیش از آنکه چشم بر هم زنی تخت را بدین جا آرم پس سلیمان سریر را نزد خود مشاهده کرد گفت این توانایی از فضل خدای من است تا مرا بیازماید که نعمتش را شکر می‌گویم یا کفران می‌کنم و هر که شکر نعمت حق میکند شکر به نفع خویش کرده همانا خدا بی نیاز، کریم و مهربانست» (قرآن کریم، ترجمه الهی قمشه ای، النمل/۴۰)
هجویری با اشاره به کرامت خدا نسبت به عاصف برخیا به این آیه استناد کرده است، طباطبایی در تفسیر المیزان ذیل آیه آورده است که :
« دومین نفر مرد صالحی بود که قران در حق او می‌گوید : کسی که علم و دانشی از کتاب داشت گفت : من تخت او را قبل از آن که چشم بر هم بزنی نزد تو خواهم آورد و هنگامی که سلیمان با این امر موافقت کرد او با بهره گرفتن از نیروی معنوی خود تخت ملکه سبأ رادر یک طرفه العین نزد او حاضر کرد»(طباطبایی، ۱۳۸۸: ۴۹۸)
با توجه به این که عواقب سپاسگذاری از نعمتهای الهی، و ناسپاسی در مقابل آن به خود انسان بر میگردد، و رب انسان قدرتش نامحدود بوده، حتی به انسان‌هایی که کفران نعمت می‌کنند هم نعمت عطا میکند، و این انسان است که با اعمال خود سرانجام تیره و تاری برای خود رقم می‌زند، و از آن جا که سپاس نعمت هم با گفتار و هم با عمل انجام
میگیرد و سود و منفعت آن هم نصیب انسان می‌شود لهذا خداوند کرامات خویش را فقط به انسان های سپاسگذار عطا میکند.
« فَتَقَبَلَها رَبُها بِِقَبُولٍ حَسَنٍ و أَنبَتَها نَبَاتاً حَسَناً و کَفَلَها زَکَریا کُلَّما دَخَلَ علیها زَکَریا…، پس پروردگارش وی را با حسن قبول پذیرا شد و او را نیکو بار آورد و زکریا را سرپرست وی قرار داد و زکریا هر بار که در محراب بر او وارد می‌شد نزد او نوعی خوراکی می‌یافت می‌گفت ای مریم! این از کجا برای تو آمده است او در پاسخ می‌گفت : این از جانب خداست که خدا به هر کس بخواهد بی شمار روزی میدهد » (قرآن کریم، ترجمه بحرانی، آل عمران/ ۳۷)
هجویری با اشاره به این که پروردگار میوه تمامی فصول را به واسطه کرامات خویش به مریم (ع) عطا کرده بود به این آیه استناد کرده است.
