۲: در ارائه نتایج باید به همه‌ی کسانی که در به ثمر رسیدن این پژوهش سهیم بوده‌اند اشاره شود.
۳: در ارائه نتایج باید به همه‌ی زمینه‌ها و عوامل مؤثر در شکل‌گیری آن پژوهش اشاره شود.
۹٫۳٫۴٫ احاطه‌ی علمی بر اطلاعات مورد نیاز
یکی از انتظارات از کار گروهی پژوهشی احاطه‌ی علمی بر اطلاعات مورد نیاز است که در کار فردی نمی‌توان به تحقق آن خوش‌بین بود. این ارزش، اصولی اخلاقی در پی دارد:
۱: گروه باید حداکثر تلاش خود را برای احاطه بر منابع اطلاعاتی مورد نیاز برای پژوهش انجام دهد.
۲: گروه باید از بهترین روش برای جمع آوری، دسته‌بندی و رده‌بندی اطلاعات استفاده کند.
۳: گروه باید تمام تلاش خود را برای حفاظت از منابع اطلاعاتی خود انجام دهد.
۴: اطلاعات باید در دسترس هر کدام از اعضای گروه که به آن نیاز دارند، قرار گیرد.
۱۰٫۳٫۴٫ اطمینان جامعه‌ی علمی از نتایج پژوهش
اطمینان جامعه‌ی علمی از نتایج پژوهش یکی از ارزش‌هایی است که هدف از تشکیل گروه پژوهشی است. جامعه از گروه پژوهشی به صورت‌های مختلف حمایت می‌کند تا گروه بتواند این اعتماد و اطمینان را ایجاد کند. در این راستا اصولی اخلاقی باید در نظر گرفته شود:
۱: رهبر گروه باید در زمان انتخاب اعضای گروه تمام دقت ممکن را لحاظ کند، تا در زمان ارائه نتایج بتواند از صلاحیت گروه در اجرای این پژوهش دفاع کند.
۲: رهبر یا هر مرجع دیگری که وظیفه‌ی تعیین ناظر یا داور را دارد باید در تعیین چنین فردی دقت کامل داشته باشد.
۳: گروه باید پژوهش را مبتنی بر نتایج علمی حاصل آمده از پژوهش جامعه‌ی علمی انجام دهد، تا اطمینان جامعه‌ی علمی جلب شود.
۴: رهبر باید برای معرفی نتایج پژوهشی کار گروه برنامه‌ریزی داشته باشد.
۵: جامعه‌ی علمی باید فضا را برای معرفی نتایج کار گروه مهیا کند.
۶: گروه باید مسئولیت خطاهای خود در امر پژوهش را بپذیرد.
۴٫۴٫ کدهای رفتاری اعضای گروه
-
- اعضای گروه باید مسئولیت‌های پژوهشی محوله را با اتقان و صحت در حد توان انجام دهند و آمادگی دفاع کامل از نتیجه‌ی فعالیت خود را داشته باشند.
-
- اعضای گروه باید از اشکالات نسجیده در زمان ارائه دیگر اعضا بپرهیزند و باید اشکالات دقیق حساب شده‌ی خود را در جلسه‌ی بعدی و یا نهایتاً در انتهای ارائه دیگر اعضا بیان کنند.
-
- اعضای گروه حق دارند که از نتایج فعالیت خود در گروه دفاع کنند و دیگران باید این حق را محترم شمرده و به ازای هر اشکال مطرح شده وقتی متناسب برای دفاع در نظر گرفته شود.
-
- اعضای گروه باید نسبت به دیگر اعضا و نتایج تلاش‌های آنان اعتماد داشته باشد. بررسی دوباره‌ی پژوهش دیگر اعضا با اهداف پژوهش گروهی از قبیل سرعت بیشتر منافات دارد.
اسلامی اردکانی می‌نویسد: «اگر تحقیقی مشترک است، حتماً بررسی کنیم که مبادا هم‌نویسان ما دست به انتحال زده باشند. در تحقیقات مشترک، هر محققی نه تنها مسئول کار خود، بلکه مسئول نتیجه‌ای است که در نهایت به نام گروه منتشر می‌شود و اگر کسی در این میان خطا کرده باشد، به پای همگان نوشته می‌شود.» (اسلامی اردکانی ۱۱۳). این مطلب قابل مناقشه است. زیرا اولاً: چنین مطلبی که ایشان مطرح کرده‌اند فاقد دلیل اخلاقی است. ثانیاً: وجود چنین احساسی در بسیاری از پژوهش‌گران نتیجه‌ای جز انصراف از شرکت در گروه نخواهد داشت. زیرا پژوهش‌گر خود را مجبور می‌بیند که انبوهی از نقلیات اعضای دیگر را دوباره مراجعه کند و با دقت در منابع و پیگیری عبارت به این اطمینان برسد که کسی از اعضای گروه دست به سرقت نزده است، پس با خود می‌اندیشد چرا باید چنین وقتی را صرف کند در حالی که می‌تواند در همین فرصت پژوهشی را سامان دهد.
به نظر می‌رسد باید به اعضای دیگر گروه اعتماد کرد و کار را با روش‌های نظارتی از سوی رهبر و مدیر و هشدارهای تربیتی سامان داد.
-
- اعضای گروه باید از جایگاه گروه به عنوان یک شخصیت حقوقی محافظت کنند و نسبت به آن حساس باشند و تا حدی که به تعصب کورکورانه و مسایل خلاف اخلاق کشیده نشده است از گروه و عمل‌کرد آن دفاع کنند.
-
- گروه باید از تکنیک‌های رفتار مثبت با دیگران استفاده کند تا کلمات و رفتارها در گروه انرژی‌بخش بوده و از القای فکر منفی و شیوع احساسات منفی جلوگیری کند. در این زمینه می‌توان از تکنیک شش کلاه تفکر ـ که پس از این بدان اشاره خواهیم کرده ـ بهره گرفت.
-
- اعضای گروه باید برای هر جلسه‌ی گروه نکات و مطالبی داشته باشند که متناسب با برنامه‌ی جلسه و تازه باشد، تا حس هم‌افزایی در گروه برانگیخته شده و رشد کند.
-
- اعضای گروه باید در صورت احساس بازدهی کمِ کار گروه به رهبر گزارش داده و خود و دیگران را به کار و تلاش بیشتر و بهره‌وری بیشتر تشویق کنند.
-
- هر کدام از اعضای گروه باید تمام تلاش خود را برای صرفه‌جویی در منابع مالی گروه به کار بندند. استفاده درست از منابع مطالعاتی اعم از کتاب‌ها و مجلات، استفاده‌ی بجا و درست از رایانه و اینترنت (پرهیز از پرسه‌زنی در اینترنت)، استفاده از روش‌های اصولی برای یادداشت‌برداری در پژوهش، استفاده‌ی صحیح از زمان و مدیریت زمان و دهها مورد دیگر از مثال‌های مسئله‌ی بهره‌وری است.
-
- درخواست منابع باید مطابق با واقعیت بوده و صداقت در آن رعایت شود. منابع مالی بیشتر تأثیری در کیفیت بالاتر ندارد، بلکه بهره‌وری و مصرف درست منابع چنین تأثیری خواهد داشت.
-
- اعضای گروه باید به دنبال روش‌های بهتر و مؤثرتر در پژوهش بوده و آن را به دیگر اعضا و رهبر معرفی کنند. معرفی هر روش پژوهشی جدید، معرفی نرم‌افزارهای جدید، سایت‌های جدید، محققین مرتبط با موضوع پژوهش گروه و راه استفاده‌ی از هر کدام از این منابع می‌تواند از مصادیق این مسئله باشد.
-
- اعضای گروه باید در بیان نظرات خود، مواجهه با اشکالات و نظرات جدید به خطاهای طبیعی موجود در امر پژوهش از سوی خود و دیگران توجه داشته باشند. همیشه ممکن است در کلام دیگران نکات مفیدی یافت شود، پس به دقت به اشکالات و نظرات جدید باید گوش فراداد.
-
- اعضای گروه باید خود منتقد اصلی نظرات خود و حاصل کار گروه باشند و قبل از همه سعی کنند آن اشکالات را یافته و در صدد رفع آن باشند.
-
- حقیقت هر چه هست باید ابراز شود. ترس از مراکز قدرت، مراجع رسمی علمی و گروه‌های فشار نباید مانع از ابراز حقیقت باشد. البته گاهی بیان حقیقت با حفظ ارزش اخلاقی دیگری در تنافی است مثل اینکه باعث از بین رفتن عفت عمومی می‌شود، یا اینکه باعث تشویش اذهان عمومی می‌شود. در این صورت یا باید در کیفیت بیان حقیقت دقت‌ها و ظرافت‌ها در نظر گرفته شود و یا از ابراز آن خودداری شود. البته نهایتاً باید در این گونه موارد با برطرف کردن موانع و آسیب‌شناسی‌های لازم حقیقت ابراز شود.
-
- اعضای گروه در مواجهه با سؤالات و اشکالاتی که از جواب آن مطلع نیستند باید جسارت گفتن «نمی‌دانم» را داشته باشند و سعی در آن داشته باشند که در راه دانستن قدم بردارند.
-
- اعضای گروه باید بدانند که به چه هدف در گروه عضو شده‌اند و اهداف گروه چیست. بهتر است اهداف گروه به صراحت نوشته شده و جایی نصب شود.
-
- اعضای گروه باید بدانند وظایف و اختیارات آنها چیست. بهتر است این شرح وظایف و اختیارات هر عضو از اعضای گروه به صورت مکتوب در اولین جلسه‌ی حضور او در گروه به او داده شود.
-
- اعضای گروه باید از مقررات مختلف گروه مطلع باشند. بهتر است مقررات هم به صورت عمومی و هم به صورت فردی به اعضای گروه داده شود.
-
- اعضای گروه باید از روند تصمیم‌گیری مطلع باشند و تا حد امکان در این روند شرکت فعالانه داشته باشند.
-
- اعضای گروه در صورت مشاهده‌ی جهل در دیگر اعضا باید به راهنمایی بپردازند و این مسئله باید با احترام انجام شود.
-
- در ارائه نتیجه‌ی یک پژوهش باید به کاستی‌های پژوهش و راه‌‌های نرفته در آن پژوهش اشاره شود. اشاره‌ی به این مطلب ممکن است موجب ارائه راهی برای این مسیرهای ناهموار از سوی دیگر اعضا شود.
-
- در یک محصول پژوهشی نباید منابع تحقیق مخفی شود و از ارائه اطلاعات خودداری شود. منابع باید به گونه‌ای شفاف ارائه شوند که دیگران نیز بتوانند از همان منابع استفاده کرده و صحت مدعیات در نتیجه‌ی پژوهش را بررسی کنند.
-
- اعضایی که از قدرت و آتوریته در گروه برخودارند نباید عامدانه از این قدرت استفاده کنند بلکه باید تمام تلاش خود را به کار بندند تا این قدرت و آتوریته بر دیگران و استقلال رأی آنها تأثیر نگذارد. مثلاً با تکرار این مطلب که «این نظر من است و شما نیز نظر خود را بگویید.» یا اینکه «از این که مطالبی که بیان کردم مورد نقد قرار گیرد خوشحال خواهم شد.» یا این نکته که «من مشتاق نظرات جدید و زاویه دید جدید شما هستم.». این قدرت و آتوریته می‌تواند ناشی از مقام استادی، مقام علمی، مقام سیاسی یا هر مقام مافوق دیگر باشد.
-
- اعضا نباید خودسانسوری کرده و اشکالاتی که به آن واقف شده‌اند را نگفته باقی بگذارند.
-
- اعضا باید برای هر ادعای علمی که از سوی دیگران مطرح می‌شود دلیلی مطالبه‌ی کنند و با بررسی آن دلیل به بررسی مدعا بپردازند. اعضا حق ندارند مرعوب شخصیت و قدرت دیگر اعضا شوند.
-
- اعضا باید در مواجهه با ابراز نظر اعضای دیگر در برابر عضو دارای قدرت برخورد مثبت داشته و از نهی او نسبت به ابراز نظر خودداری کنند.
-
- اعضا در مواجهه با کسی که از موضع قدرت و دست‌بالا در گروه خواستار به کرسی نشاندن کلام خود است ضمن حفظ استقلال رأی باید رعایت احترام و ادب را بکنند
-
- اعضای گروه خود باید به سنجش کیفی کار پژوهش اقدام کنند و در مواجهه با هر گونه کاستی آن را اعلام کنند و سعی در برطرف کردن آن بنمایند. البته هر گونه اقدامی که مربوط به دیگران می‌شود باید با هماهنگی رهبر گروه انجام شود.
- اعضا باید بتوانند از تمامیت فعالیت‌های گروه دفاع کرده و آن را توجیه کنند لذا حق دارند اطلاعات لازم در این زمینه را داشته باشند.
