از آنجا که تاریخ هر پدیده نمایانگر علل پیدایش و چگونگی تحول و پیشرفت آن پدیده و شناساننده اهمیت و ارزش و محتوای آن است از این رو تحلیل گران در بررسی و تحلیل تاریخی موضوعات مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و دینی به زمینه ها و مبانی و علل پیدایش و سیر تحول و پیشرفت و ادوار و مراحل تکامل آن موضوع و اهمیت و ارزشمندی و جایگاه و تحلیل ماهیت و طبیعت آن و دلیل نیازمندی انسان به آن پدیده می پردازند.
در این بخش زمینه های پیدایش بیمه مورد اشاره قرار می گیرد.
۲-۲-۱٫ نیاز، محرک انسان
اصولاً فعالیت های انسان ناشی از نیازهای اوست. جریانات اجتماعی و اقتصادی در نیازهای اولیه بشر ریشه دارد و نیاز، اساسی ترین عامل حرکت و قوی ترین انگیزه انسان در فعالیت های گسترده در صحنه های زندگی او است.^[۱۳۷] تأسیس و پیدایش نهادهای اجتماعی ناشی از احساس نیاز در زندگی فردی و اجتماعی بوده است که در آغاز به شکل ساده و محدود پدید آمده و با فعالیت های تدبیری عقلا و خردمندان و خلاقیت و ابتکار انسانها توسعه یافته است.
نیازها اعم از مادی و معنوی و گرایش ها اعم از غریزی و یا متعالی و والا مبنا و زمینه ساز پیدایش تأسیسات اجتماعی و حقوقی و هنری و دینی و نهادهای وابسته به آنها بوده است که نخستین مظاهر آن، ابتدایی و ساده بوده و به موازات گستردگی و پیچیدگی روابط و مناسبات اجتماعی و تنوع طلبی انسان ها، توسعه یافته است. پیدایش معاملات و قراردادها و حقوق و تعهدات، تدوین قانون، تشکیل دولت و سازمان قضائی، ایجاد دیوان و سازمان اداری و مؤسسات و مراکز اقتصادی، مظاهر پیچیده و سنجیده و پیشرفته همان نیازهای اولیه بشر می باشد. اهمیت و تأثیر نیازها و انگیزه ها در پیشبرد زندگی بدین گونه است که انگیزه های انسان آگاهانه یا ناخودآگاه بر پایه نیازهایش استوار است و نیازها معمولاً باعث پدید آمدن رفتارها می شوند و رفتارها نیز به پدید آمدن نیاز دیگری می انجامند و بدین ترتیب صحنه زندگی انسان لبریز از حرکت و هیجان و نیاز جدید و تحول می شود.
تلاشهای انسان به طور کلی در دو زمینه انجام می‏گیرد:
الف - برخی تلاش های انسان در راه تأمین خواسته‏ها و تحصیل نیازهایش انجام می‏گیرد.
ب - برخی تلاشها جهت زدودن آثار سوء و زیان بار حوادث و خطرهایی صورت می گیرد که انسان با آنها رو به رو و درگیر بوده است.
انسان برای دست یابی به خواسته‏هایش و رفع موانع از وصول به اهدافش در طول تاریخ به تلاش و کوشش مستمر دست یازیده است. نیاز، موتور حرکت انسان در صحنه فعالیت های فردی و اجتماعی او بوده است. نیاز از ناداری و کمبود برمی خیزد. انسان چون ندارد می کوشد تا به دست آورد و چون خطری زندگی او را تهدید می کند با آن به مقابله بر می خیزد. انسان به طور هم زمان هم در برآوردن نیازهای خود تلاش نموده و هم در مواجهه با مخاطرات و سوانح و کاهش‏دادن خطرها و زیان ها به مقابله پرداخته است.^[۱۳۸]

۲-۲-۲٫ مواجهه انسان با خطر
انسان به طور کلی در مواجهه با خطر سه گونه عمل کرده است.
الف - خطر گریزی
ب - جلوگیری از وقوع خطر - پیشگیری
ج - تلاش در کاهش دادن آثار زیان بار خطرهایی که وقوع آنها قهری است.
انسان در مواجهه با خطر در ابتدا سعی کرده از آن بگریزد و در صورت غالب بودن خطر، برای خود سپر دفاعی مناسب بسازد تا خود را از عوامل مزاحم و ویرانگر حفظ کند و اگر وقوع خطر حتمی و قهری بوده و توانایی مقابله با وقوع آن را نداشته در زدودن یا کاهش آثار زیان بار و ناگوار حوادث از حیطه زندگی خود و همنوعانش تلاش نموده است.^[۱۳۹]
انسانهای ‏نخستین که نگران اساسی‏ترین نیازهای زندگی (غذا، پوشاک و مسکن)دچار ناامنی های پیرامون در محیط زیست خود (حیوانات وحشی، سیل، زلزله و …) بودند به تدریج دریافتند که برای مقابله و کاهش خطر و برآورده ساختن نیازهایشان به صورت گروهی موفّق تر عمل می کنند بر این اساس بود که زمینه همکاری و همیاری در بین انسانها شکل گرفت و گسترش یافت.^[۱۴۰]
اولین گام در زمینه برآوردن نیازها و دفع خطرها پس از شناخت، مقابله جمعی و همیاری نوعی در دفع مخاطرات بوده است. اگر از زاویه ایمنی از خطر، به بیمه نگاه کنیم و بیمه را نوعی مواجهه با آثار زیان بار خطرات تهدید کننده زندگی انسان بدانیم باید گفت مبارزه با خطر چه در شکل جلوگیری از آن و چه در شکل تلاش در زمینه تقلیل آثار ناگوار بلایا و حوادث طبیعی و غیرطبیعی، ریشه در غریزه خود دوستی انسان دارد و پیدایش بیمه بر این مبنا قابل توجه و تحلیل است.
۲-۲-۳٫ امنیت یکی از نیازهای اساسی انسان
همانطور که در پیش ذکر شد، نیاز به عنوان اساسی ترین عامل در ایجاد حرکت و فعالیت در زندگی عبارت است از احساس کمبود همراه کوشش در جهت برطرف کردن آن.
صحنه زندگی لبریز از کوشش هایی است که انسان در جهت برطرف کردن کمبودهای زندگی فردی و اجتماعی و مادی و معنوی خود انجام می دهد. احساس کمبود، انگیزه تلاش و سکوی پرش انسان در عرصه های مختلف زندگی اعم از اقتصادی و اجتماعی و برانگیزنده قوه خلاقیت و ابتکار در انسان است.
کمبودها و به عبارتی نیازها به مادی و معنوی یا جسمی و روانی تقسیم می شود. نیازهای جسمی در گرایش های غریزی و طبیعی همانند گرایش به غذا و ازدواج خودنمائی می کند. برخی گرایش های انسانی منشأ فطری دارد و از جنبه متعالی و والای انسانی سرچشمه می گیرد مانند گرایش به علم و زیبایی و هنر و ارزش های اخلاقی و انسانی و حس مذهبی و دینی. نیازهای جسمی و فیزیولوژیکی (نیاز به غذا و دمای مناسب و اکسیژن، استراحت) بین انسان و حیوان مشترک است. تأمین نیازهای جسمی جهت بقای فرد و نوع ضروری است و توجه مناسب به آنها تضمین کننده سلامتی و بهداشت جسمی و روانی انسان است.
در تقسیم‏بندی نیازهای انسان، نیاز به ایمنی و امنیت یکی از برجسته‏ترین نیازها ذکرشده است. نیازهای روانی همانند نیازهای مادی و جسمانی در طول زندگی فرد همواره نقش تعیین کننده دارند. انسان از همان بدو کودکی به امنیت عاطفی نیاز دارد و این احساس ابتدایی در جوّ عاطفی آرام در آغوش مادر از مرحله شیرخوارگی شروع و در سراسر زندگی انسان به موازات رشد و گسترش فعالیت انسان گسترش می یابد. از آغاز پیدایش انسان، امنیت طلبی خواسته او بوده است و همواره بشر در جستجوی تأمین نیازهای جسمی، فکری و روانی اجتماعی و فردی خود برآمده است. بسیاری از تأسیس‏های اجتماعی و نهادهای وابسته به آن چون شهر، دولت، قانون و حقوق، تأسیسات و دستگاه های قضایی به منظور ایجاد امنیت فردی و اجتماعی شکل گرفته است.^[۱۴۱]
بنابراین «تأمین» اساسی ترین نقش را در فعالیت انسان ایفاء نموده است. بیمه نیز یکی از ابداعات انسان برای تحصیل تأمین در مقابل خطرها و زیانهای مادی و اقتصادی بوده است. گرچه بیمه به طور مستقیم تأمین‏کننده نیازهای روحی و فکری انسان نیست چون هدف اولیه بیمه متوجه جنبه های اقتصادی زندگی انسان است اما انسان در تأمین نیازهای جسمی خود به ارزش‏های مادی و اقتصادی و درآمدهای حاصل از کار و فعالیت خود متکی است. بیمه در ارزیابی ارزش‏های اقتصادی و تأمین و جبران زیانهای مادی نقش اساسی دارد، از طرفی می‏دانیم که امنیت مادی و اقتصادی به طور عام زمینه ساز امنیت فکری و روحی است، زیرا اختلال و نامتعادل شدن جنبه‏ه ای مادی در زندگی باعث ناامنی فکری می شود. از این رو افرادی که به لحاظ درآمد دارای شغل مطمئنی هستند و از کار و حرفه متناسب و هم شأن منزلت اجتماعی برخوردارند و از نظر اقتصادی و اجتماعی آینده خود را تضمین شده می یابند در زندگی خود از آرامش فکری بهره مندند. زندگی پرتحرک انسان به یک نوع امنیت عمومی در ابعاد گوناگون متکی است و بدان نیاز دارد. پاسخ گوئی شایسته و مناسب به نیازها اعم از مادی و معنوی و جسمی و روانی موجب رفاه در زندگی می گردد و توأم بودن رفاه مادی و معنوی موجب سعادتمندی انسان می شود تأمین نیازهای مادی چون نیاز به غذا، پوشاک، مسکن، آموزش، بهداشت، اشتغال و درمان جهت حفظ بقای فرد و نظام پیوسته اجتماعی و در کسب سلامتی و بهداشت جسمی و روانی ضروری است. رفاه معنوی نیز به عوامل گوناگونی از جمله آرامش روحی، تعادل فکری، اعتماد به نفس امنیت حقوقی و قضایی، تأمین اجتماعی، احساس ارزش (عـزت نفس) بستگی دارد.^[۱۴۲]
امنیت و آرامش خاطر، یکی از نیازهای اساسی و ضرورت های زندگی فردی و اجتماعی بشر است. احساس نیاز به آرامش و جلوگیری از حوادث غیرمترقبه و کاهش به موقع خسارت های وارده به هنگام بروز حادثه از جمله عوامل زمینه ساز پیدایش بیمه می‏باشد.
۲-۲-۴٫ تعاون و همیاری نیاز مشترک زندگی اجتماعی
اگر از دید اجتماعی به مسأله بیمه نگاه کنیم و فلسفه اجتماعی بیمه را تحلیل کنیم درمی یابیم که بیمه بر اساس تعاون و تکافل اجتماعی و احساس اشتراک هر فرد در سود و زیان دیگر افراد جامعه استوار است و به عبارتی، بیمه یک طرح اجتماعی است تا از طریق جمع آوری پول (حق بیمه) بتوان خسارت های وارده بر افراد را که دچار حوادث زیان بار می شوند جبران نمود. در اینکه جامعه گرایی بشر ناشی از احساس فطری اوست یا بر تجربه زندگی مبتنی است اختلاف نظر وجود دارد اما یک نکته غیرقابل انکار است که بشر نوعی وحدت معنوی بین خود و دیگر افراد همگروه انسانی خود احساس می نماید و خود را عضوی از پیکره کل اجتماع می داند و در مواجهه با آسیب دیدگان احساس رحم و همدردی دارد. بروز عاطفه نسبت به دیگران عامل استحکام پیوند افراد جامعه نسبت به یکدیگر است. این احساس، نسبت به افراد مصیبت دیده در مرگ و میرها، سوانح طبیعی، زلزله ها و سیل ها و حوادث دلخراش بارزتر است. به مقتضای این احساس هرگاه فردی دچار حادثه و صدمه فوق تحمل عادی شود دیگر اعضای جامعه هر یک به سهم و به اندازه توان خود در رفع زیان های مادی و تسکین آلام و رنج های او، می کوشد و او را در تحمل بار طاقت فرسای مصیبت ها و بلاها و آسیب ها تنها نمی‏گذارد.
اولین پناهگاه اجتماعی انسان خانواده است تا در پناه جمع خانواده، خود را از تعدی و زورگویی دیگران حفاظت کند و چون واحد کوچک خانواده در ایجاد امنیت همه جانبه برای افراد ناتوان بوده است زنجیر همبستگی در سطح قبیله پیدا شد و افراد در پناه حمایت قبیله، خود را از تجاوز و چپاول و ناامنی حفظ می‏کرده‏اند. انگیزه حمایتی تا سطح فامیل، خویشاوندان و ساکنان محله و اعضای صنف گسترده شده و افراد به نوعی تحت حمایت قرار می‏گرفتند. احساس خیرخواهی و اشتراک در سرنوشت اجتماعی در شکل خانواده، قبیله، صنف و نوع، زمینه ساز پیدایش بیمه بوده است. مثلاً عده ای از اعضای یک صنف مقداری پول را جمع آوری کرده و انسان آسیب دیده ای را از ورشکستگی و فنا شدن نجات می‏دهند و در پیدایش بیمه های تعاونی که قدیم تر از بیمه های بازرگانی است اعضای صنف با پرداختن پولی صندوق ذخیره ای جهت تأمین خسارت های احتمالی فراهم می آوردند تا هر یک از اعضا دچار زیان شود به آنها کمک شود. مشارکت دسته جمعی و همراهی و کمک در خاکسپاری مردگان و همدلی در کاهش دادن آلام و رنج ها و کمک دسته جمعی در تهیه لوازم ازدواج و تدارک مراسم ازدواج به صورت سنتی نمونه‏ای از شکل ابتدایی بیمه است که توزیع هزینه بر دوش سایر افراد را به خوبی نشان می‏دهد. در برخی مناطق اهالی طبق رسم و سنت اجتماعی که دارند مخارج ازدواج دختر و پسری را که قصد ازدواج دارند می‏پردازند. آن کسی که امروز کمک می‏کند می داند فردا در چنین مراسمی به او کمک خواهد شد و از چنین همکاری بهره‏مند می‏شود. برانگیخته شدن احساس مشارکت و یاری رساندن به آسیب دیدگان و نیازمندان و درک کمک متقابل به او زمینه ساز پیدایش بیمه در شکل ابتدایی آن بوده است.
۲-۲-۵٫ ذخیره سازی
بی اعتباری‏های زندگی آدمی چنان است که انسان نمی‏تواند پیش بینی کند که زندگی او چگونه سپری می‏شود به همین دلیل هر انسان محتاط و دور اندیش تمایل دارد امکاناتی را برای آینده خود و افراد وابسته به خود، تهیه و تأمین نماید. هر انسانی فکر می کند مبادا در آینده فقر و تنگدستی و مشکلات زندگی امور جاری او و فرزندانش را تهدید نماید و در دوره پیری و سستی دچار مشکل شود. بروز حوادث در محیط کار موجب نابسامانی در زندگی او گردد و دچار از کارافتادگی و بیکاری شود. آینده نگری و تأمین نیازهای آینده از جمله خصلت‏های انسانی است زیرا خطرات احتمالی هر آینه ممکن است جان و مال و زندگی او را تهدید نماید. انسان از گذشته های دور جهت مقابله با آثار حوادث خطرزا تمهیداتی را در زندگی خود می اندیشیده است. مثلاً برای روزهای سخت، بخشی از اموال و دارایی خود را به صورت پس انداز و ذخیره حفظ می کرده تا در صورت وقوع خسارت بتواند از محل ذخایر، زیان های خود را جبران کند و خود را یکباره به دست ورشکستگی و نیستی نسپارد چون این کار به طور عام با مشکلاتی روبرو بوده است و از طرفی اکثر افراد از ایجاد ذخیره های شخصی به اندازه تکافوی خسارت های احتمالی که در برخی موارد سنگین نیز می باشد ناتوان بوده اند، عمل ذخیره سازی شخصی به تدریج صورت ذخیره سازی جمعی به خود گرفته و افراد با پرداخت سهم اندکی از حق بیمه در صندوق مشترک، ذخایر فراوانی را جمع آوری نموده و بدین ترتیب بیمه های تبادلی و شرکت های تعاونی بیمه به وجود آمده است و از این راه اعضاء صندوق در کمک رساندن به آسیب دیدگان و نیازمندان سهیم می شدند، تا هر زمان یکی از اعضا به حادثه ای دچار شود و خسارت و زیان قابل توجهی به او وارد آید که از عهده آن عاجز باشد صندوق مشترک تعاونی خسارت وارده را بر عهده گیرد، ذخیره سازی در صندوق مشترک هم، آینده فرد را که دچار از کارافتادگی و یا ناتوانی می شود تضمین می کرده و هم وسیله ای برای کمک رسانی به افراد زیاندیده بوده است. از این رو می توان گفت پیشینه بیمه به نوعی ذخیره سازی و آینده نگری که در زندگی پیشینیان رواج داشته برمی گردد و امروزه در بیمه های از کارافتادگی و بیکاری و ایام پیری و بازنشستگی خودنمائی می کند. ذخیره اندوخته ها جهت تأمین آینده زندگی و شغلی از طریق جمع آوری ذخیره ها و قناعت ورزیدن و مصرف کم در حال دارایی جهت رفاه در زمان آینده که ممکن است ناداری به سراغ او بیاید ریشه فکری بیمه را تشکیل می دهد. ^[۱۴۳]
۲-۳٫ اقسام بیمه
اساسی ترین عنصر در بیمه، خطر است و فلسفه پیدایش بیمه مشارکت در دفع خطر است و پیدایش و گسترش و تنوع یافتن بیمه نیز بر اصل خطر مبتنی است. خطر ممکن است موجب از دست دادن قدرت انتفاعی و یا از بین بردن مال شود. در صورتی که قدرت انتفاعی را از بین برده یا آن را مخدوش نماید می تواند جنبه شخصی یا تجارتی داشته باشد و برای هر یک از جوانب خطر بیمه های مختلفی وضع شده است. خطر از بین رفتن مال نیز ممکن است موجب فنای کامل آن مال و یا خسارت‏دیدن آن شود و خطر ممکن است جان و سلامتی شخصی را تهدید کند و عوارضی مانند، فوت، نقص عضو، از کارافتادگی و بیماری را به دنبال داشته باشد. با توجه به تنوع خطرها و موضوع مورد تهدید خطرها و راه های پیش گیری از عوارض آنها اشکال و صورت های متعدد و متنوعی از بیمه از زمان پیدایش آن شکل گرفته است^[۱۴۴].
بیمه به لحاظ شکلی و اهداف بیمه گذاران و بیمه گران به بیمه تعاونی و بازرگانی (خصوصی) و به لحاظ فراگیری و الزامی بودن، ملحوظ داشتن مصلحت فردی و اجتماعی به بیمه خصوصی و اجتماعی تقسیم می شود و همچنین بیمه به لحاظ موضوع مورد بیمه، به بیمه اموال و اشخاص و مسئولیت تقسیم شده است که در طول این بخش به اقسام آن اشاره می شود.^[۱۴۵]
۲-۳-۱٫ بیمه تعاونی و خصیصه های آن
شرکت بیمه تعاونی به لحاظ جمعیت تشکیل دهنده و شیوه تأمین سرمایه و فلسفه پیدایش و اهداف بیمه گذاران و بیمه گران از بیمه های عادی متمایز است.
بیمه تعاونی که بیمه متقابل و متبادل نیز نامیده می شود نوعی شرکت بیمه ای محدود است که بین اعضای یک صنف که دارای حرفه مشخصی هستند تشکیل می گردد تا بین خودشان نسبت به خطرهایی که در معرض آن قرار می گیرند مشارکت و همکاری نمایند ودر تأمین خسارت های وارده به هر یک از اعضا، صنف یکدیگر را یاری رسانند و خسارت او را جبران نمایند. مثلاً در بیمه متبادل دریایی که سابقه تاریخی زیادی نیز دارد صاحبان کشتی بین خود شرکتی را به منظور تأمین خسارت و جبران ضرر تأسیس می نمایند و هر یک از اعضا تعهد می کند مبلغ معینی را به عنوان حق السهم بپردازد تا در هنگام خسارت، ضرر مادی او جبران شود مثلاً چنانچه کشتی او صدمه دید و به تعمیر نیاز پیدا کرد یا عضو جمعیت تعاونی دچار بیماری و حادثه شد او را کمک نمایند. این فرد نیز در مقابل دریافت کمک، سهم خود را طبق نسبت سهام هر عضو باید بپردازد.^[۱۴۶]
۲-۳-۲٫ تقسیمی دیگر از بیمه (بیمه اجتماعی و خصوصی )
از دیدگاهی دیگر بیمه به دو صورت کلی یعنی بیمه اجتماعی و بیمه خصوصی
(بازرگانی) تقسیم می شود. این دو نوع بیمه در عین اشتراک در برخی مبانی و اصول اولیه
بیمه ای، از یکدیگر متمایز هستند.
بیمه های اجتماعی به یک سلسله خدماتی اطلاق می شود که در راه ایجاد رفاه عمومی برای همگان یا به خاطر طبقه معینی صورتی می گیرد. این خدمات در واقع حمایتی است که از طرف دولت نسبت به آسیب پذیران و از کارافتادگان و کارگزاران و شاغلان در ادارات دولتی و کارگران در مقابل برخی خطرات احتمالی و حوادثی نظیر بیماری، از کارافتادگی، پیری، بازنشستگی و بیکاری و فوت انجام می گیرد.^[۱۴۷]
۲-۳-۲-۱٫ تمایز بیمه های اجتماعی از بیمه های خصوصی (بازرگانی)
الف: در بیمه های خصوصی روابط بین بیمه گر و بیمه گذار ناشی از شرایط قراردادهای توافق شده می باشد و حال آنکه در بیمه های اجتماعی قانون، حاکم بر روابط است و قوانین مصوب هر کشور و جامعه روابط فیمابین گروه ها را تنظیم و برآنها حکومت می کند و بیمه شدگان نسبت به نحوه اجرای قانون استقلال ندارند بلکه تابع نظریات و دستورهای مقنن می باشند.^[۱۴۸]
بیمه های اجتماعی معمولاً تابع قانون مدنی نیستند بلکه خود قانون مستقلی دارند و معمولاً یک سازمان و یا مؤسسه دولتی به این امر می پردازد.^[۱۴۹]
تأمین اجتماعی سیستم خاصی است که دولت آن را جهت رفاه حال طبقات آسیب پذیر الزامی کرده است و قوانین خاصی جهت اجرای آن تصویب نموده است و قوانین آن در هر کشوری با کشور دیگر متفاوت است و به واسطه سازمان و هیأت خاص دولتی اداره می شود.^[۱۵۰]
ب: اجباری بودن بیمه اجتماعی به این معنا که گروه ها و اقشاری که توسط قانون و بر اساس شرایط اقتصادی و سیاسی تحت پوشش بیمه اجتماعی قرار می گیرند بالاجبار بیمه می گردند و اراده و خواست بیمه شده در آن دخالتی ندارد. شخص متضرر جهت دریافت کمک از بیمه اجتماعی صاحب اختیار نیست بلکه قانون او را تحت پوشش بیمه ای قرار می دهد و افراد خاصی به حکم قانون مشمول مقررات بیمه اجتماعی می باشند و نسبت به اجرای مقررات و تغییر آن اختیار و استقلال ندارند. در تأمین اجتماعی نسبت به بیمه شده اصلاً عقدی وجود ندارد و کلیه شرایط یک طرفه تعیین می گردد و اصولاً رضایت افراد به استفاده از تأمین اجتماعی مطرح نیست.^[۱۵۱]
ج: وجود ارتباط با کار، معمولاً اقشار کارگر و مزد و حقوق بگیر تحت پوشش بیمه های اجتماعی قرار می گیرند و سعی بر آن است که نسبت به پرداخت اقساط بیمه اقدام نمی کنند چون درآمد آنها تکاپوی نیازهای ضروری آنها را در حد مطلوب نمی کند که خود را بیمه کنند و اقساط بیمه ای را بپردازند از این رو دولت و کارفرمایان و صاحبان صنایع و کارخانجات عمده سهم بیمه آنها را می پردازند.^[۱۵۲]
د: وجود یک رژیم مالی تأمین کننده هزینه بیمه اجتماعی. در این نوع از بیمه معمولاً کارفرما، کارگر و دولت هر سه در تأمین منابع مالی بیمه اجتماعی دخالت دارند. کارفرما علاوه بر پرداخت سهم خویش موظف به کسر سهم کارگر از دستمزد او واریز آن به صندوق بیمه های اجتماعی می باشد و دولت نیز بر حسب مورد سهمی از هزینه های بیمه های اجتماعی را بر عهده می گیرد. استفاده از مزایای بیمه موکول به پرداخت مستمر حق بیمه نیست. در بیمه های اجتماعی حق بیمه تسهیمی است و کارفرما و دولت در پرداخت آن مشارکت دارد در حالیکه در بیمه های خصوصی و بازرگانی، حق بیمه را بیمه گذار باید پرداخت نماید.^[۱۵۳]
ه: در بیمه اجتماعی، احساس جمع گرایی و انسان دوستی و دادن پاداش به اقشار آسیب دیده محرز و روشن است و هدف در بیمه های اجتماعی، انتفاع نیست و استقرار تأمین اجتماعی و حفظ مصالح عامه مردم مد نظر است در حالیکه در بیمه های خصوصی انگیزه شرکت های بیمه ای و عامل اصلی و اولی، استرباح و سودآوری است و منافع اجتماعی و عمومی و تعاون، فرع بر انگیزه های اقتصادی بیمه گذاران و بیمه گران در بیمه های خصوصی است.^[۱۵۴]
۲-۳-۲-۲٫ بیمه خصوصی و اقسام آن (بیمه اموال و بیمه اشخاص)