۱-۲-۱۵-۶ دین،بهعنوانعاملتاسیسشهر
تاثیرپدیدهدیندرپیدایششهرهایکهنوجدیدتاحدیبودهاستکهبرخیازمحققانپدیدهشهرراچونتبلورکالبدیایدهمسلطدرشکلگیریمحیطهایزندگیانسانیتحلیلمیکنند. درادوارگوناگون،عواملدینیدربهمپیوستنگروههایمختلفاجتماعیدرسکونتگاههایانسانیوتمرکزدادنجمعیتوظهورشهرهامؤثربودهاست. درشهرهاینخستینرهبرانروحانیشهرمدیرانارشدشهریبودند.برخینتایجمطالعاتباستانشناسیمنشاءدینیشهرهایکهن،کهدردادوستدمحصولاتضروریبرایزندگیانسانهاتوسطمعابروپرستشگاههاریشهداشت،رانشانمیدهد.

دردورۀساسانیاناطلاعاتدرخوریدربابنقشپرستشگاههادرشکلدهیمناسباتاقتصادیوتجاریمناطقشهریدردستاست.دردورههایکهنبنیادگذاریبرخیازشهرهابراساسسابقۀوجودآتشکدهایدرآنمحلیاظهورشهریبرگردآنرویدادهاست.دردورۀساسانیاننقشاینعاملبیشترتأثیرگذاربود.مثلاًقبادساسانینذرکرددرصورتغلبهبرهیاطلهوبرادرشهرمز،آتشخانهایبسازدوسپسآنرادریزدساخت.شایدبتواناستقرارآتشگاههادرمرتفعترینمکاندرهرشهروبهویژهبهعنوانهستۀمرکزیبرخیازشهرهایکهنرامؤیدایننظریهدربارۀبرخیازشهرهایایرانبهشمارآورد.
اینعاملدرپیدایششهرهادردورۀاسلامینیزتأثیرگذاریبارزیداشت. دراینراستامیتوانبهروایتنمونهوارابناسفندیاراشارهکردکه : بههنگامعبورامامحسنبن علی )ع( بهمامطیر،مختصرعمارتیدرآنجاکهدرنظرایشانمصفاآمدهبود،پدیدارگردیدتابعدهاوالیایالتبازاریخردوعماراتیفرمودوسپسدر ۱۶۰ هجریمسجدجامعبناگردیدوشهرشد.
گاهوجودمقابرومشاهدبزرگاندینیدرپیدایشیکشهرمؤثرواقعمیشد. بهعنوانمثالشهرهایمقدسشیعیان،ازجملهشهرنجف،نمونههایبارزاینمورداست.شکلگیریاینشهرپسازهویداشدنمشهدامامعلی )ع( آغاز،وسپسازسال ۱۳۷ قمریباافزایش اقامتشیعیاندرآنجا،توسعۀبسیاریافت. شهرهایکربلا،کاظمینیامشهدچنینبودند.(همان)
۱-۲-۱۵-۷ تکاملمنطقۀمبادلهای )بازارگاهی( بهموقعیتشهری
نیازفعالاناقتصادیبهمبادله کالاهایتولیدیدرجایگاهیبهنامبازارنیزچونعاملیدرروندپیدایششهربود.شهربهعنوانمکانبازار،یعنیمرکزیتمبادلهکالاوکانوناصلیتجارتدریکمنطقهونیزتجارتفرامنطقهایعملمیکردوبرایناساسسازماندهیمبادلهوتوزیعفرآوردههایتولیدزراعیوتولیدپیشهوریشهریراامکانپذیرمیکند.روالبرپاییبازارهایموسمیدریکمکانخاصکهمحلتلاقیونقطهاتصالروستاهایمختلفبود،بهتدریجهستهاولیهپیدایششهرراشکلمیداد.
الگویتشکیلبازارهایهفتگی،ماهانه،فصلیوحتیسالانهمنجربهشکلگیریاستقرارگاههایروستاییوگاهشهریمی شد: ازجملهپیدایششهراهواز)سوقالاهواز(،دوشنبه )تاجیکستان(،واجارگا )گیلان( وبسیاریمواردیدیگرقابلذکرند.
اغلبشهرهایمهمایراندرمحلهایتلاقیراههایتجارتیبرپاشدهاندوازایننظرقابلمقایسهباالگویپیدایششهرهاوتجارتدراروپایقرونوسطیهستند.اینامررابطپیدایشسکونتگاههایاولیهدرمسیرراههایمهمتجاریوتأثیراینامردرافزودهشدنعناصرکالبدیمرتبطباکارکردهایتجاریبهکالبداینسکونتگاهها،تاهنگامنیلبهوضعیتشهرباکارکردهایتجاریرانشانمیدهد.البتهاینتجربهدرموردشهرهایمختلفجهاناسلامنیزصادقاست.شهرهاییچونلاروسیرافنمونههایقابلتوجهچنینروندیبهشمارمیآیند. اینموضوعنقشمناسباتتجاریدرپیدایشورشدشماریازشهرهایایرانراتوضیحمیدهد. (همان)
۱-۲-۱۶ آیندهشهر
پدیدهشهرنشینی،باقدمتیطولانی،باآیندهایپیچیدهترازامروزروبرواست. شواهدموجودنیزصحتآنرابینیازازاثباتنشانمیدهد. زیرااگرطیسیسالگذشته،جمعیتشهریجهانبهبیشازدوبرابررسید،براساسپیشبینیهایمقرونبهصحتسازمانملل،طیسیسالآیندهنیزبهویژهدرکشورهایپرجمعیتدرحالتوسعهچنینخواهدبود. اینپدیدهپیوسته،دووجههزینهوفایدهرادرخودداشته،ودرهرحالیکیازعناصرمهمدرمحاسبهشاخصهایمختلفاقتصادیواجتماعیوسیاستگذاریهابودهاست. چهارمحورجمعیتی،اجتماعی،اقتصادیوزیستمحیطی،دراستمرارتحولاتآیندهدرخورمطالعهاند. توسعهبیوقفهشهریدراینمحورها،برخورداریازمدیریتعلمیواثرگذاربرایمقابلهباچالشهایجدید،توزیعامکاناتبراساسسیاستهایمتناسببااوضاعودرکمجددازمسائلبارعایتقواعدبازیدرسطوحملیوجهانیرااجتنابناپذیرساختهاست.(محمدسیدمیرزایی،۱۳۸۳، نگاهیبهآیندهشهر، پژوهشنامهعلومانسانی: شماره۴۱ )
بیتردیدنمیتواندرمقابلجریانهایناشیازتحولاتجمعیتی،استقرار،توزیعو جابجاییهابرایدستیابیبهشرایطبهینهاقتصادی،اجتماعیوتبعاتناشیازآنها،تحولات سریعوبیوقفهاقتصادیدرابعادملی،منطقهایوجهانی،کهپایگاهومراکزتصمیمگیری آندرشهرقراردارد،مقاومتنشاندادوتحولاتاجتماعیوفرهنگیراکهدامنهآنحداقل دررفتارهایذهنیروستایی،ازطرقارتباطیمختلفباانسانشهریانعکاسمییابد،نادیده گرفت.بنابراینجزتندادنبهدگرگونیهای،گاهبنیادیدرزندگیشهری،والزاماتآن گریزینیست،اماتکیهگاهمطمئنیکهبتواندشرایطمطلوبزندگیشهریرامحققسازد، مدیریتآگاهوموثرشهریاست،کهحتیمیتوانددرپویاییزندگیروستانیزتأثیرگذارد.
محورهایعمدهدرتحولاتآیندهشهری
شهر دارایطبیعتخاصخوداست . مکانیاستکهخلاقیتهادرآنبهوجودمیآیند. نیاز،دستیابیبهکیفیتمطلوبزندگیوایجادزمینههایرشدسرمایهاجتماعیبهعنوانعنصری اساسیبرایارتقایحیاتاجتماعیراخلقمیکند. اماموانعهرچندموقتنیز،چالشهاییرا باتوجهبهجنبههاییکهداردهموارهموجبمیشودنیروهایجدیدیبه شهر ایجادمیکند آنواردشوند . اماچونایننیروهاخصایصمتفاوتیبابومیاندارند،ابتداموجباتبروز ناسازگاریرافراهممیآورند،درحالیکهبهتدریجایننیروهایتازهوارد،باسازگارشدنو پذیرشقواعدبازیمیتوانندعاملمؤثریدرحوزههایاقتصادیواجتماعیباشند.تحقیقی دربنگلادشانجامدادهبهایننتیجهرسیدهاستکهمهاجرانافرادباهوشیکه هستندوگزینشآنانبرایمهاجرتامریعقلانیاست. بهنظرمیرسدچهارزمینهیامحورجمعیتی،اقتصادی،اجتماعیوزیستمحیطیدر تحولاتآیندهشهریاهمیتداشتهباشند. (محمدسیدمیرزایی،۱۳۸۳، نگاهیبهآیندهشهر، پژوهشنامهعلومانسانی: شماره۴۱ )
محورجمعیتی
درموردمحورجمعیتیبایدبهدووضعیتمتفاوتجمعیتشهریتوجهداشت.
الف- بایکتقسیمبندیکلیجمعیتشهریدردوگروهازکشورهایدرحالتوسعهو
کشورهایتوسعهیافتهمیتوانگفتکهرشدقابلتوجهجمعیتشهریدرکشورهایدرحال
توسعه،همچنانناشیازسرریزجمعیتروستاییوادامهحرکتهایمهاجرتیاست . اماچند
عاملرامیتواندرآنمؤثردانست:
-ورودآرامصنعتبهحوزههایکشاورزی،افزایشنسبیقابلیتتولیدوآزادشدننیروی
انسانیوسپسروانهشدنآنبهشهر
-فقدانزمینقابلکشتتاحدموردنیازویابهرهبرداریبیشازحدمنجربهفرسایش
خاکونبوداصلاحاتلازمدرزمینههایمختلف
-حوادثطبیعیوپیآمدهایمنفیزیستمحیطی
-تضادهایقومیدربخشهاییازاینگروهازکشورهاواحساسعدمامنیتناشیازآن
سهولتنسبیدستیابیبهخدماتاساسیدرشهر
ب- امادرشهرهایکشورهایتوسعهیافتهوضعیمتفاوتبهچشممیخورد. عمدهترین
ویژگیآندرکاهشنرخموالیدبهمیزانکمترازحدجایگزینیاست . نتیجهطبیعیآن
افزایشنسبتکهنسالاندرکلجمعیتباپیآمدهاونتایجخاصخوداست . اینپدیدهاز
نیمهدومقرنبیستمتحولاتشگرفیداشتهاستوبراساسپیشبینیهااینافزایش
چشمگیرترنیزخواهدبود. (محمدسیدمیرزایی،۱۳۸۳، نگاهیبهآیندهشهر، پژوهشنامهعلومانسانی: شماره۴۱ )
محوراقتصادی
محوردیگردرتحولاتشهریدرمرتبهبعدازجمعیت،اقتصاداست . شکینیستکهافزایشتولیددرسایهبرخورداریازفناوریهایمؤثرازعواملاصلیتحولاتشهریدرزمینهاقتصادیاست . اماآننیزمستلزمتقویتپساندازهادراندازههایگوناگونباتوجهبهابعاداقتصادیوفرهنگیآناست.اماآیارشدسریعجمعیتنقش بازدارندهدررسیدنبهبسیاریازاهدافاقتصادیایفانمیکند؟بنابراینمهارآنیکپیششرطمسلمبرایدستیابیوتضمینتوسعهپایداراست.گرچهشهربهعنوانبستراصلیرشداقتصادیاستومکانیاستکه نیروهای فیزیکی وانسانیرادرخودمتمرکزمیکندونوآوریهارابهوجودمیآورد،امادرعینحالبرایادامهحیاتوپویاییخود،بایدباسیستمبزرگترووسیعترمرتبطباشد . ازاینروشهرهابهطورطبیعیباسیستماقتصادجهانی،پیوندخوردهاندکهوجهمشخصهآنواردشدنبهمیدانهایرقابتاست.بنابراینسیستماقتصادجهانی،یابهعبارتدیگرجهانیشدنبازاررقابتبیناقتصادهایشهریراگرمتروپررونقترمیسازد. دراینمیدانرقابت،شهرهاییکهقواعدبازیرارعایتمیکنند.(محمدسیدمیرزایی،۱۳۸۳، نگاهیبهآیندهشهر، پژوهشنامهعلومانسانی: شماره۴۱ )
محوراجتماعی
جاداردتحولاتشهریدراینمحوردرقالبمطالعاتگستردهتغییراتاجتماعیموردبررسیقرارگیرد . دگرگونیدرخانوادهوساختارآنکهحاصلکوچکشدنابعادخانواده،قوتگرفتنعقلانیتدرمحاسبههزینهوفایدهاقتصادیفرزنداناستواستمرارنابرابریهایاجتماعیواقتصادیبهویژهبرایزنان،بهرغمتحولعمدهدرمنزلتاجتماعیآنانبهطورنظریآنازجملهمسائلدرخورتوجهاست. امابهراستیمسائلاجتماعیواقتصادیبهآسانیقابلتفکیکوتجزیهکاملنیستندوبنابراینطرحیکی،آندیگریرانیزبهمیانمیکشد.
فقرونابرابریشهری،ضمنآنکهیکامراقتصادیاست،دارایابعادقویاجتماعینیزهست. زیراکمیدقتروشنمیکندکهفقرشهری،بهدلیلنارساییظرفیتاقتصادی درجذبنیرویانسانیسرریز روستایی،است. اینجریانچالشمهمیرابرایشهرایجادمیکندوشواهد،نشانگرعمومیبودنآناست،زیراباتحولاتنسبتامثبتیکهبعدازپایانجنگجهانیدومصورتگرفتهبود،تصورافزایش نابرابریهایشهریچندانجدینبوداماتوزیعنامتعادلثروتازیکسوورشدقابلملاحظهجمعیتوافزایشنسبیطولعمرازسویدیگر،درایجادمحدودیتهایاجتماعی – اقتصادی و استمرار نابرابریحتیدرشهرهایپیشرفتهایمانندنیویورکیالندننیزموثربوده اند.
محورزیستمحیطی
شایدبتوانگفتمحیطزیستازعمدهترینمحورهادرتحولاتشهریاست . اهمیتآنتابهآنجارسیدهاستکهامروزهمیتوانگفتقرنبیستویکمقرنیاستکهمسائلزیستمحیطیمقامنخسترابهخوداختصاصخواهدداد . زیرااگربهعواملیکهسرآغازبروزایندستهازمسائلاستتوجهشود،درآنصورتمیتوانبهصحتایننکتهپیبرد . افزایشفشاربرمنابعطبیعی،رشدقابلتوجهمصرفانرژیدراثرافزایشحجمتقاضا،کاهشمنابعآب،تهدیدآبهایسطحالارضیدراثرورودحجمعظیمیازآلایندههایمختلفبهآن،کشمکشهایاحتمالیدراثربیتعادلیدردسترسیبهآبشرب،رقابتدردستیابیبهانرژیاتمی،خطراتمسلمناشیازاستفادهنابخردانهازآندربهکرسینشاندنبرخیمسائلاز
سویبعضیحکومتها،افزایشگازهایگلخانهایوخطراتحتمیآندربالارفتندمایزمینباپیآمدهایفراوانآن،خطرذوبشدنیخهایقطبیوبالاآمدنسطحآبهایدریاهاوفاجعههایزیستمحیطیناشیازآن،وپسماندگیفرهنگیدرفهماهمیتمحیطزیستولزومپایداریآنبراینوعبشرازچالشهاییاستکهنهتنهازندگیشهریبلکهروستاییرانیزتحتتأثیرقرارخواهدداد . (میرزایی،۱۳۸۳)
۱-۲-۱۷ روند شهرنشینی در ایران و پیدایش کلانشهرها
شروع تحولات شهرسازی و شهرنشینی به مفهوم جدید آن تا حد زیادی مربوط به دوران رضاخان است، یعنی از سال ۱۳۰۰ به بعد. آنچه در این عصر شاهدیم بی‌تردید متأثر از رویدادهای این دوران تاریخی کشورمان است، هر چند میراث فرهنگ شهری امروز شهرهای ایران در بیشتر موارد، یادگاری از دوران صفویه در کالبد و چهره خود دارد و یا انقلاب مشروطیت را شاید نقطه‌عطفی در تاریخ اجتماعی شهر و شهرنشینی بدانیم، اما هیچ‌یک از این دوره‌ها قابل قیاس با عصر رضاخانی نیست.
دوران رضاخان را می‌توانیم حلقه اتصال سیر تکامل شهر در ایران درگذشته و حال به‌شمار آوریم. در چنین روندی است که به سرعت تلاش می‌شود شهرها جامه سنت از تن به در آورده و جامه تجدد بر اندام کنند. شروع تحولشیوه‌های تولید پیش‌سرمایه‌داری و توسعه مناسبات سرمایه‌داری و گسترش آن، همه با روی‌کار‌آمدن رضاخان در ایران مقارن است. دوران رضاخان دوران استقرار نهادهای زیربنایی و روبنایی بورژوازی در ایران است. به همین دلیل سرآغاز تمامی تحولات اجتماعی و اقتصادی معاصر ایران است که ضرورت‌های توسعه روابط سرمایه‌داری در یک کشور عقب‌مانده و ادغام آن در نظام سرمایه‌داری را ایجاب می‌کند.(نظریان، ۱۳۷۹، ۶۳)
این دوره از شهرنشینی را به‌دلیل کُندی روند آن، شهرنشینی بطئی نامیده‌اند و به سه دوره ۱۳۰۰ تا۱۳۲۰ (آغاز نوسازی و رشد شتابان آن) ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۲ (دوره وقفه روند نوسازی) ۱۳۳۲ تا اصلاحات ارضی (ادامه روند نوسازی و رونق شهری) می‌توان تقسیم کرد.(حسامیان، ۱۳۷۹، ۳۸)
۱-۲-۱۷-۱ ویژگی‌های شهرنشینی از سال ۱۳۰۰ تا۱۳۴۰
در این دوره یکپارچگی روزافزون بازار داخلی شرط حیات شیوه تولید سرمایه‌داری است، به عبارت دیگر سرمایه‌داری در مرحله جنینی خود با یکپارچه‌کردن دائمی بازار داخلی زمینه آزادی نیروی کار را فراهم می‌آورد. یکپارچه‌شدن بازار داخلی از نظر فیزیکی یا فضایی، بیش از هر چیز مستلزم وجود ارتباط میان بازارهای محلی است که نیازمند گسترش ارتباطات و راه‌های میان‌شهری است، از این‌رو در این دوره گسترش راه‌های مواصلاتی در دستور کار قرار می‌گیرد. در سال ۱۳۱۷ ساختمان راه‌آهن سراسری ایران که بیشتر شهرهای بزرگ را به تهران وصل می‌کرد، به پایان می‌رسد.(کاتوزیان، ۱۳۸۷، ۱۷۸)
به‌طوری‌که به‌دنبال جهت‌گیری اصلی برنامه‌های عمرانی به‌سوی گسترش زیرساخت‌های صنعتی و اقتصادی و ایجاد زمینه برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی داخلی و خارجی، با جایگزینی الگوی واردات و حذف عملکرد سنتی روستاها، نقش و اهمیت شهرها افزایش می‌یابد و آرام‌آرام بنیادهای اقتصادی و عملکرد شهرها دگرگون می‌شود، ولی با این وجود هنوز روستاها ۷۲ درصد از جمعیت را به خود اختصاص داده‌اند (سال۱۳۱۰). با گذشت زمان  و شروع و تزریق درآمدهای نفت، استقراض و سرمایه‌گذاری‌های خارجی، توسعه مداوم روابط کالایی از یک‌سو و حکومت متمرکز و مستبد مرکزی از دیگر سو حرکت و جریان سرمایه و درآمد ملی از بالا به پایین انجام می‌گیرد، که بخش اعظم آن در شهر تهران و شهرهای بزرگ رسوب کرده و بخش محدودی به داخل شهرهای کوچک جریان می‌یابد. با این همه توسعه فضایی شهر در زمان رضاخان چندان معنادار نبوده و گسترش فضایی شهرها به کندی پیش می‌رود. در مجموع می‌توان دلایل رشد بطئی در این دوران را در نوپایی سرما‌یه‌داری و عدم نفوذ یا عدم‌امکان نفوذ سرمایه‌داری در ساخت اقتصادی روستا و همچنین ضرورت زمان دانست.(نظریان، ۱۳۷۹)
شهر در این دوره به واسطه نقش غالب تجاری خود متمرکزکننده و مبادله‌کننده مازاد کشاورزی روستایی محلی بود. با گسترش بازار مصرف شهری و خاصه شهرهای بزرگ، شهرها به صورت نقاط تماس با کشورهای سرمایه‌داری پیشرفته و مکان واردات و مبادله کالاهای صنعتی خارجی درآمدند. شهرها در این دوره به‌صورت مکان تحقق مدرنیزاسیون و روستا به‌صورت مکان اصلی و ابقای شیوه کهن تولیدی ظاهر می‌شوند. ابقای شیوه‌های تولید سنتی در روستا باعث ماندگاری جمعیت و خاصه نیروی کار در روستا می‌شود. ازسوی دیگر محدودیت اثرات مدرنیزاسیون در رشد شهر باعث افزایش طبیعی جمعیت شهری شده، اما جابجایی‌های جمعیتی را ایجاد نمی‌کند.
به همین دلیل در سراسر این دوره جمعیت شهرنشین از ۲۸ درصد به ۷/۲۸ درصد افزایش می‌یابد (سال ۱۳۲۰)، یعنی تقریباً در این دوره با شهرنشینی و مهاجرت از روستا به شهر روبه‌رو نیستیم. از دیگر ویژگی‌های این دوره، موزونی‌ نسبی  شبکه شهری در ایران است. شهرها در این دوره نمی‌توانستند مستقل از مازاد روستایی منطقه خود گسترش یابند و همین امر محدودیت شهرنشینی در این دوره را توجیه می‌کند، برای نمونه بزرگترین شهر ایران (تهران) در سال ۱۳۱۷ تنها دو برابر دومین شهر ایران (مشهد) در این سال جمعیت داشت، حال آن که این رقم در سال ۵۱ به بیش از ۸ برابر می‌رسد.
در این دوره هنوز بخش اعظم درآمد کشور از بخش کشاورزی تأمین می‌شود. سهم بخش کشاورزی در سال‌های ۱۳۰۵ تا ۱۳۲۹، ۵۰ درصد تولید داخلی را تشکیل می‌داد. در این دوره است که سهم بخش کشاورزی کمتر می‌شود، به‌طوری‌که در سال ۱۳۴۰ به ۳۰ درصد کاهش می‌یابد و درآمدهای نفتی جای آن را می‌گیرد.(حسامیان، ۱۳۷۹)
به‌طور خلاصه شهرنشینی ایران در دوره ۱۳۰۰ تا ۱۳۴۰ را می‌توان به شرح زیر خلاصه کرد:
ـ دوره اول ۱۳۰۰ تا ۱۳۲۰ که رونق شهری به مازاد کشاورزی وابسته بود. مهاجرت به شهرها کُند است. حدود ۷۲ درصد در روستاها زندگی می‌کنند.۵۰ درصد درآمد کشور از کشاورزی تأمین می‌شود. رشد سالانه جمعیت در این دوره ۶۵/۱درصد است.

در عصر سیطره ی بی چون و چرای علم و حاکمیت عقل وخود گمگشتگی بشر دغدغه ی یونگ روی آوردن به درون خود و به سمت کشش های خلاق غیرعقلانی و مظاهر آن است ،کارل گوستاو یونگ روانپزشک و روانکاوی بود که نظریاتش در مورد وجوه مختلف روان انسان تعریف از انسان را دگرگون کرد کشف بزرگ او پس از جدایی از استاد و همکارش فروید، ناخودآگاه جمعی بود. این کشف دگرگونی عظیم در انسان مدرن بود که بقایای بشریت در گرو آن است.
نگرانی عظیم او در مورد معنای زندگی بشر بود که ادعا میکرد بیش از جنگ انسان امروز را افزایش جمعیت ، آلودگی و مستغرق شدن در جامعه تهدید میکند که او را به ابزاری برای اهداف سیاسی و تجاری ابر برنامه ریزان تبدیل کرده است . البته برای او بیشتر موضوعاتی محوریت دارد که نوع انسان در همه ی اعصار و در همه ی جوامع حتی جوامع ابتدایی در مورد آن دغدغه های مشترک داشته است. حال این انسان باید ذهن خود و کارکردهایش را نیک بشناسد(به ناخودآگاه جمعی وتاثیراتش آگاه شود) و از ورای شناخت آن به سلامت روان و هماهنگی بین غرایز و فرهنگ برسد و با رسیدن به فردانیت خویش و نبوغ خلاقانه ی ناخودآگاهش به جای غرق شدن در ناخودآگاه جمعی آن را تحت کنترل درآورد. او معتقد بود برای شناخت بعضی از وجوه

وجود انسان باید او را در اجتماع مطالعه کرد پس در پاسخ به این سوال که چگونه انسان به یک حیوان فرهنگی تبدیل شده یعنی چگونه شروع به ساختن آگاهانه ی مفاهیم مذهبی، هنری و به طور کلی سازمان یافته کرد؟ می گوید خاستگاه فرهنگ را باید از رهگذر مفهوم لیبیدو(که در یونگ به معنای انرژی روانی تعریف میشود که برخلاف فروید فقط به غریزه ی جنسی محدود نمیشود و شامل تمامی غرایز بشری مثل نیروی جنسی،گرسنگی،میل به تقلید،میل به یادگیری و…. است) پی گیری کرد. انرژی لیبیدو بر اساس طبیعت بین کنش های مختلف تقسیم میشود و نمیتوان آن را به طور کامل از آن منصرف ساخت فقط در شرایطی خاص و معین میتوان مقداری از این انرژی را از مسیر طبیعی خود منصرف ساخت. در مراحل بعد این انرژی اضافی منحرف شده برای ساخت تمدن وتوسعه فرهنگ به کار میرود. حال جای پرسش است که این چرا این انرژی روانی اضافی به صورت فرهنگ برونداد میشود؟ یا به عبارتی فاصله ی بین این دو را چه چیز پر میکند؟ پاسخ یونگ نماد است یعنی انرژی روانی به صورت نماد در میاید و به فرهنگ تبدیل میشود ، این نمادها از راه مکاشفه و شهود از دل ناخودآگاه زاده میشود یونگ مدعی است همین تولد آرام آرام نماد است که به توسعه رفتارهای فرهنگی میانجامد.
البته این رفتن به سوی نماد سازی و جلوه های آن که منجر به شکل گیری فرهنگ میشود فرآیندی پر دردسر است چراکه انسان را به دشمنی با خودش یعنی با غرایز خودش میکشاند. این دو پارگی که نوعی روانژندی واقعی است وجه مشخصه ی انسان مدرن است چراکه او موظف است غریزه و فرهنگ را درون خودش همساز کند. دو سویگی ای که گریزی از آن نیست. یونگ در نهایت نتیجه میگیرد بشر در روان خود در دوران کودکی است که هرگز نمیتوان از آن گذر کرد پس ناگزیر اکثریت مردم نیازمند قدرت فرهنگ وارشاد قانونی هستند.
از نتایج جالب توجه این بحث اهمیتی است که به گشودگی جامعه نسبت به تفاوت ها داده میشود: یونگ تاکید میکند آنچه در توسعه فرهنگ نقشی اساسی دارد متمایز شدن خودآگاه از گوهر جمعی جامعه است هرچند که وقتی تفاوت فرد ظاهر میشود موجب تشویش و اظطراب است اما این موضوع برای روند رو به تکامل فرهنگ لازم و ضروری است.
به طور کلی فقدان ادراک شهودی غموض و درهم پیچیدگی امور در مقیاس کلی و جهانی در تمامی سطوح درد روان نژندی دوران ماست. دورانی که علم و فلسفه تکه پاره شده اند و شناخت یک پارچه دیگر معنا ندارد شناخت انسان هزارپاره است و گویی تکه های این پازل را از گوشه و کنار باید جمع کرد و عجیب اینکه این پازل جور نمیشود.او با مشکلی پیچیده روبروست از طرفی این فقدان توجه و از طرفی ارتباط او با پیرامونش که بیشتر غریزی و مستقل از اندیشه ی خودآگاهانه او در مودر مسائل،مشکلات و جنبه های مثبت و منفی آن است. انسان ها به یاری پیوندهای ناخودآگاه باهم همساز میشوند و این یکی از دلایل زیان بخش بودن تبلیغات سیاسی تجاری است چون او حتی دلیل کشش و تمایلش را نمیداند فقط مثل مسخ شده ای پیروی میکند اگر او نتواند به زندگی اش معنا دهد دیگر چه فرقی میکند که در کشور سرمایه داری باشد یا کمونیستی ؟ فقط به یک دنباله رو تام تبدیل میشود بدون اینکه به معنا و منشاء هیچ یک از نمادها پی ببرد.
آنچه برشمردیم پاره ای از کارکردهای ناخودآگاه و اهمیتی بود که این بعد وجود انسان ناآگاهانه بر اندیشه و به دنبال آن بر زندگی او میگذارد ، تاثیر آن بر زندگی و فرهنگ انسانی شگفت است آنچه برای بحث ما حائز اهمیت است نگاهی فلسفی به وجود ناخودآگاه جمعی و تاثیرش بر ذهن و نوع تفکر انسان است اینکه چگونه او را به ساخت فرهنگی متشکل از نمادهای دینی جهان بینی (فلسفی) و هنری سوق داده و در رابطه ای حلزونی در مراحل بعد و گذشت نسلها خود به این نمادها گرفتار شده است. یعنی همین فرهنگ و نمادهایش راه را بر آزادی و بروز خلاقانه ی آنچه از درونش می جوشد بسته اند فکر میکنم این رابطه دو سویه مساله حا ئز اهمیتی است .
هدف اصلی :
هدف من از گزینش این موضوع و پژوهش پیرامون آن توجه به این مساله بود که انسان در عصر مدرن هم با وجود تمام دستاوردهای انکارناپذیر علمی اش خود را گمگشته می بیند و به دنبال معنای ذات روانی خویش است ( خواسته ی جاودان فلسفه). یونگ به این مساله بغرنج پاسخ جالب توجهی داده است او دلیل این گمگشتگی را در دو مورد خلاصه می کند :
بی توجهی به قسمتی از ذات روانی انسان به نام ناخودآگاه جمعی که میراث نیاکان اوست که مدعی است توجه به آن و به کنترل درآوردنش انسان را به سلامت روان و تفکر فردی ای می رساند که برآمده از وجود خود اوست نه القا ئات ابربرنامه ریزان جهانی.
۲- در تقابل بودن ذات غریزه مدارش و فرهنگی که از دیرباز اجدادش ساخته اند و او توسعه اش داده است. این پاسخ را قابل توجه یافتم و برآن شدم تا آن را تشریح کنم البته که این سخن حرف آخر نیست اما دریچه ای تازه گشوده شده است در انتظار نقدها و پاسخ های بعدی .
اهداف فرعی:
۱.توجه به ناخودآگاه جمعی برما مکشوف می سازد هر پدیده ی بیرونی خودآگاه است یا ناخودآگاه .
۲.همچنین هر پدیده ی روانی برآمده از خودآگاه است یا نا خودآگاه.
۳.با مفهوم ناخودآگاه جمعی می توان این را دریافت که چرا در علوم مختلف در هر دوره ای جهت گیری خاص وجود دارد.
سئوال‏ اصلی:
از نظرگاه یونگ ناخودآگاه جمعی چه نقشی در به وجود آمدن فرهنگ و توسعه ی آن دارد ؟
سئوال‏های فرعی:
نمادها چه نقشی در به وجود آمدن فرهنگ دارند ؟
۲- چگونه کهن الگوها تعیین کننده ی تفکر و رفتار روانی هستند ؟
۳-رابطه ناخودآگاه و نبوغ چیست ؟
۰فرضیه‏ها:
۱.از دید یونگ بوجود آمدن فرهنگ یک فرایند خودآگاه نیست در واقع خود آگاه بشر در این روند نقشی کوچک و سطحی ایفا کرده است آنچه منبع تمایلات و پیشرفت های خلاقانه بوده است ناخودآگاه جمعی است که سرنوشت بشر را از دیر باز سمت و سو داده است ناخودآگاه جمعی انرژی روانی بشر را که از تقابل بین فرهنگ و غرایز حاصل شده است به وسیله ی نمادها به فرهنگ و تجلیات آن تبدیل می کند یعنی به صورت هر آن چیز که دست آورد بشری است فلسفه و دین و هنر و . . .
۲.فرایند نماد سازی یک فرایند خودآگاه نیست و این نوعی جهالت مدرن است اگر تصور کنیم سرنوشت و انسانیت ما را دانسته های موجود در دستان ما می سازد پس اهمیت ناخودآگاه برما مکشوف می شود .

3. 3. کهن الگوهای تازه عوامل تداوم در آفرینش هستند یعنی در هر زمانی این ناخودآگاهی جمعی به انگاره ای تازه نیاز دارد تا انرژی روانی را به نماد تبدیل کند این اصل گشودگی را برای ما یادآوری می کند شاید هر نماد تازه ای که از روان فردی بیرون می آید منادی کهن الگویی تازه باشد که پاسخ های جدیدی به نیازهای افراد بدهد این کارکرد خلاقانه ی کهن الگوهای ناخودآگاه جمعی است و این کهن الگوها قدمتی به اندازه ی بشریت دارد برای همین مطالعه ی آن ها را باستان شناسی ذهن می نامند .

۴.آنچه در مواقع حساس و حیاتی مثل جرقه ای در فرد یا به بیانی در نوع انسان بوجود می آید برای این که او بتواند مساله ای دشوار را پاسخ دهد نبوغ انسانی است که بدون هیچ رابطه منطقی از دل ناخودآگاه زاده می شود .
متغیرهای اصلی:
متغیر وابسته (موضوع پژوهش):
تعریف:
متغیرهای مستقل:
پیشینۀ بررسی موضوع در ایران و جهان:
با تحقیقات این جانب بررسی دیدگاه یونگ در مورد فرهنگ و تاثیرات ناخودآگاه جمعی درآن به صورت خاص یافت نشده است و در برخی رساله ها و پایان نامه ها کهن الگوهای یونگی را در نقد ادبی و نقد فیلم استفاده می کنند .
ایران :
انسان در جستجوی هویت خویشتن، ترجمه محمود به‌فروزی، چاپ گلبان، انتشارات جامی، چاپ اول، ۱۳۸۰، تهران.
مقدمه ای بر روان شناسی یونگ، فوردهام،‌ ف، ترجمه مسعود میربها، چاپ سوم،‌ تهران،انتشارات اشرفی، ۲۵۳۶.
روانشناسی ضمیر ناخودآگاه نویسنده: کارل گوستاو یونگ مترجم: محمد علی امیری ناشر: علمی و فرهنگی سال انتشار: ۱۳۸۷ دوره چاپ: ۵ .
یونگ، ک.گ، روان شناسی و دین، ترجمه فوأد روحانی، چاپ سوم، تهران،انتشارات امیر کبیر، ۱۳۷۰.
ضمیرپنهان، ترجمه ابوالقاسم اسماعیل‌پور، انتشارات کاروان، ۱۳۸۳.
یونگ، ک.گ،روان شناسی و شرق، ترجمه لطیف صدقیانی، تهران، انتشارات جامی .۱۳۸۳.
انسان وسمبل‌هایش، ترجمه ابوطالب صارمی، کتاب پایا با همکاری انتشارات امیرکبیر، چاپ دوم، زمستان ۱۳۵۹ و همینطور ترجمه دکتر محمود سلطانیه، نشر جامی، ۱۳۷۷ .
اندیشه ی یونگ نوشته ریچارد بیلسکر .
خودآموز یونگ ترجمه نورالدین رحمانیان .
مشکلات روانی انسان مدرن محمود بهفروزی .
رؤیاها، ترجمه ابوالقاسم اسماعیل‌پور، انتشارات کاروان، ۱۳۸۴ .
سمینار یونگ درباره چنین گفت زرتشت نیچه، ترجمه سپیده حبیب، انتشارات کاروان، ۱۳۸۷.
انسان در جستجوی هویت خویشتن، ترجمه محمود به‌فروزی، چاپ گلبان، انتشارات جامی، چاپ اول، ۱۳۸۰، تهران.
روح و زندگی، ترجمه دکتر لطیف صدقیانی، چاپ نیل، انتشارات جامی، چاپ اول، ۱۳۷۹، تهران.
جهان :
Hanegraaff 1993
“Carl Jung: Forever Jung". Vision Journal. Retrieved 19 December 2011
Stepp, G. “People: Who Needs Them". Vision Journal. Retrieved 19 December 2011
Jung, C. G. and Wolfgang Pauli, The Interpretation of Nature and Psyche, New York: Pantheon Books, 1955
Jung, Carl (2006). The Undiscovered Self: The Problem of the Individual in Modern Society
Memories, Dreams, Reflections
Bair, Deirdre (2003)

تا زمانی که S همه گره های گراف را در خود جای نداده است عملیات زیر را انجام می دهیم:
گره دلخواه v را که در S موجود نیست انتخاب می کنیم. عملیات جستجوی اول عمق را با شروع از v انجام می دهیم. در اجرای این جستجو، هر بار که الگوریتم، توسعه یک گره را در هنگام بازگشت خاتمه داد، گره مذکور را در S ثبت می کنیم.
گراف ترانهاده G را به دست می آوریم. G^T با معکوس کرده جهت همه لبه های G حاصل می شود.
تا زمانی که S خالی نشده:
عنصر بالای پشته را خوانده (v)، عملیات جستجوی اول عمق را با شروع از v انجام می دهیم. مجموعه گره هایی که در این پیمایش خوانده می شوند در یک زیر گراف همبند قوی با حضور v قرار دارند (SCC). این گره ها را ثبت کرده و آنها را از گراف G و همچنین پشته S حذف می کنیم.
به این ترتیب می توان حوزه های همبند قوی را در یک گراف جهت دار شناسایی نمود.
■
با اجرای این الگوریتم بر روی گراف ۴٫۲۱ می بینیم که همه گره ها عضو یک حوزه همبند قوی بوده و در نتیجه کل گراف همبند قوی می باشد. به این ترتیب شبکه پتری متناظر با آن یعنی مدل ۴٫۲۰ نیز همبند قوی خواهد بود.
با استناد به قضیه ۴، همبند قوی بودن مدل پتری ۴٫۲۰ و نیز حضور یک توکن در شبکه در وضعیت M₀، می توان نتیجه گرفت که شبکه مذکور live است.
۴٫۶٫۳٫۲٫ Safeness
با توجه به قضیه ۵، یک state machine که دارای خصوصیت liveness می باشد، در صورتی safe خواهد بود که در وضعیت M₀ دقیقا یک توکن در شبکه وجود داشته باشد. زیرا با توجه به اینکه وزن تمام لبه ها ۱ است و همه گزارها در شبکه نیز با هر بار اجرا شدن دقیقا یک توکن مصرف کرده و یک توکن ایجاد می کنند، تعداد توکن های قابل انتقال به یک موقعیت، هرگز بیش از ۱ نخواهد بود. پس شبکه ۱-bounded یا safe خواهد بود.
در شبکه ۴٫۲۰ در M₀ دقیقا یک توکن وجود دارد بنابراین این شبکه safe است.

همچنین با بررسی گراف پوشای مدل ۴٫۲۰، خواهیم دید که در هیچ یک از وضعیت های محتمل در گردش کنترل شبکه، تعداد توکن های موجود در موقعیت ها بیش از یک نمی شود. این امر نشان می دهد که تمام موقعیت های شبکه ۱-bounded و یا safe هستند. گراف پوشای این شبکه پتری در شکل ۴٫۲۲ آمده است.
شکل ۴٫۲۲٫ گراف پوشای کدل پتری ۴٫۲۰
۴٫۶٫۳٫۳٫ Reversibility
برای بررسی این خصوصیت لازم است به تعریف Reversibility توجه کنیم. با یاد آوری تعریف این مفهوم و نیز خاصیت Reachability از فصل ۲ داریم: شبکه پتری ()، Reversible خوانده می شود اگر برای هر وضعیت M، در دنباله قابل اجرا از (R())، از طریق M، reachable باشد.
با این تعریف، در شبکه های کوچک می توان با بررسی کلیه وضعیت های محتمل در شبکه، reachable بودن را از طریق آنها بررسی نمود. در صورتی که از طریق تک تک این وضعیت ها ( تا ) قابل دسترسی باشد این شبکه Reversible است. با توجه به اینکه این وضعیت ها تماما در گراف پوشای مدل منعکس می شوند می توان با بررسی یک به یک گره های گراف این حالات را بررسی نمود.
به کمک الگوریتم کزاراجو می توان نشان داد که گراف ۴٫۲۲ یک گراف همبند قوی است. این بدان معنی است که از هر گره به گره ی دیگر مسیر جهت داری وجود دارد. در نتیجه از هر گره Si به S0 مسیری وجود دارد. پس امکان بازگشت به M₀ از هر M_i در شبکه پتری مربوط به آن وجود دارد.
در نتیجه می توان گفت که شبکه پتری مذکور Reversible است.

تشریح ساختار سیستم ذخیره سازی در ESX
با تکیه بر مقدمات ارائه شده در فصل ۲، در این بخش به توضیح مفصل تری درباره ساختار ذخیره سازی در ESX خواهیم پرداخت تا در بخش های بعدی بتوانیم مدل فرمالی از آن تهیه کنیم.

تشریح ساختار سیستم ذخیره سازی
در این بخش به بررسی مدل چند لایه ای سیستم ذخیره سازی فایل ها در ESX و نحوه کار آنها خواهیم پرداخت ]۶۳[ و ]۷۳[.
با توجه به اینکه در یک دیتا سنتر به احتمال زیاد طیف متنوعی از دستگاه های ذخیره سازی در کنار منابع پردازشی مورد استفاده قرار می گیرد، لازم است این بخش در ESX انعطاف و قابلیت همکاری زیادی با این تجهیزات داشته باشد. شکل ۴٫۲۱ شمایی از مدل لایه ای معماری ذخیره سازی در ESX را نشان می دهد.
شکل ۴٫۲۳٫ نمای شماتیک مدل چند لایه ای سیستم ذخیره سازی در ESX ]63[
بخش های اصلی در شکل مذکور عبارتند از:
Virtual Machine Monitor (VMM)
Virtual SCSI Layer
VMware File System (VMFS)
SCSI Mid-Layer
HBA Device Drivers
Virtual Machine Monitor (VMM)
Virtual Machine Monitor (VMM)
وظیفه اصلی ماژول VMM مانیتور نمودن کلیه رفتار و فعالیت های ماشین مجازی در تمام سطوح است. این بخش ها شامل پردازنده، حافظه، ورودی / خروجی، و دیگر فعالیت ها و روابط آن با VMkernel می باشد. ماژول VMM شامل لایه ای است که دستگاه های SCSI را برای ماشین های مجازی شبیه سازی می کند. سیستم عامل ماشین مجازی دسترسی مستقیمی به تجهیزات ذخیره سازی ندارد زیرا زیر ساخت مجازی سازی به کمک ماژول ذخیره سازی، تنها یک رابط SCSI در اختیار این سیستم عامل قرار داده است. بنابراین بدون توجه به نوع سیستم عامل، از هر ماشین مجازی نرم افزارها تنها از طریق یک راه انداز SCSI به دیسک دسترسی دارند. ماشین های مجازی می توانند از راه انداز BusLogic یا LSI برای کار با دیسک های SCSI استفاده کنند. این راه اندازها امکان استفاده از SCSI HBA را برای ماشین های مجازی فراهم می کند.
BusLogic
استفاده از راه انداز BusLogic به این معنی است که شبیه ساز BT-958 در حال استفاده است. این شبیه ساز در واقع نمود پیاده سازی شده پروتکل SCSI-3 است که امکان Ultra SCSI را برای انتقال سریع با نرخ ۴۰MBs فراهم می کند. این شبیه ساز امکان پیکربندی خودکار SCSI را فراهم می کند که به عنوان SCAM^[191] شناخته می شود. این امکان به دیسک SCSI امکان می دهد که با یک شماره شناسه به طور خودکار پیکربندی شود. بنابراین مدیر سیستم نیازی به نسبت دادن دستی شناسه نخواهد داشت.
LSI Logic
استفاده از این راه انداز تعیین می کند که سیستم در حال استفاده از شبیه ساز LSI53C1030 می باشد. این شبیه ساز از تکنولوژی SCSI-320 استفاده می کند. از مزایای این تکنولوژی می توان به مصرف کم انرژی، اعتبار سنجی در دامنه SCSI در هنگام عملیات بر روی دیسک، همخوانی با تکنولوژی PCI-X و بهینه سازی در بررسی افزونگی اشاره کرد. در کنار این مزایا، این شبیه ساز از تکنولوژی TolerANT برای تحمل بیشتر نوسانات سیگنال استفاده می کند. از مزایای دیگر این راه انداز می توان به استفاده از منطق نفی فعال^[۱۹۲] بر روی راه انداز SCSI و فیلتر سازی سیگنال ورودی به دیسک برای بهبود وضعیت تمامیت داده ها اشاره کرد.
تمام مکانیزم ها و مزایای گفته شده برای نرم افزارهایی که از یک SAN برای ذخیره سازی اطلاعات خود استفاده می کنند بسیار مفید است. زیرا این نرم افزارها باید در مقابل مشکلات و اختلالات سیستم ذخیره سازی از جمله قطعی کابل ها، ترکیب بخش های مختلف یک SAN، یا مغایرت بخش های SAN که باعث اختلال در سیستم ذخیره سازی می شود مقاوت داشته باشند.
یک مزیت کلیدی دیگر در LSI53C1030 پشتیبانی زیر ساختی از تکنولوژی انتقال پیام ادغامی^[۱۹۳] است که به عنوان Fusion-MPT شناخته می شود. این معماری با فراهم کردن مکانیزم کارآمدی برای پردازنده سیستم میزبان، به کنترل گر ورودی/ خروجی در سیستم امکان می دهد تا با ارسال همزمان چندین پیام پاسخ به پردازنده در یک سیگنال وقفه، از تعداد context switch ها به نحو محسوسی بکاهد. این راهکارباعث افزایش نرخ انتقال تا ۱۰۰۰۰۰ IOPS بر حسب معیار Ultra320 SCSI می شود. این در حالی است که بار پردازشی سیستم و میزان مداخله تجهیزات جانبی در حداقل میزان ممکن است.
SCSI HBA^[194] مجازی به ماشین های مجازی امکان می دهد که به دستگاه های SCSI منطقی دقیقا مانند یک HBA فیزیکی متصل شود و به وی اجازه اتصال به دستگاه های ذخیره سازی فیزیکی را می دهد. اما بر خلاف HBA فیزیکی، HBA های مجازی به مدیر سیستم اجازه نمی دهد که به ماشین های فیزیکی دسترسی داشته باشند.
بر روی یک سیستم ESX، هر ماشین مجازی می تواند از یک تا چهار SCSI HBA مجازی داشته باشد. این آداپتورهای مجازی می توانند از کنترل کننده های BusLogic و یا LSI استفاده کنند. لازم به ذکر است که این دو راه انداز تنها انتخاب ماشین های مجازی برای کار با دیسک های SCSI است.

ـ هدف از عقد رهن، ایجاد اطمینان برای استیفای طلب از محل رهینه به هنگام ضرورت است و این هدف، صرفاً در اعیان تحقق می‌یابد؛ زیرا، قراردادن دین به‌عنوان رهینه به این معنی است که دینی وثیقه‌ی دینی دیگر قرار داده می‌شود و این درحالی است که اگر اطمینانی به وصول دین سابق وجود داشت، نیازی به عقد رهن و اخذ وثیقه احساس نمی‌شد؛ بنابراین دین دوم (رهینه) نیز به مانند دین نخست نمی‌تواند برای بستانکار در وصول طلبش ایجاد اطمینان کند.

ـ دلیل دیگر اجماع است و همین‌طور ادله‌ی مربوط به رهن از جمله آیه‌ی 283 سوره‌ی بقره و نیز روایت «لا رهن إلّا مقبوضاً» که در عین‌بودن رهینه ظهور دارد.»^[77]
علی‌رغم وجود این ادله، عده‌ای از فقهاء و همچنین حقوق‌دانان پاسخ‌هایی برای رد آن و قابلیت رهن دین عنوان نموده‌اند.^[78] مانند اینکه شرطیت قبض رهینه در عقد همان‌طور که در فصل بعد مفصلاً مورد بررسی قرار خواهد گرفت، مورد تردید است؛ لذا، برخی از فقهاء قائل به شرطیت قبض نیستند و رهن دین را صحیح می‌دانندیا می‌توان گفت که اشخاص از حیث سهولت در پرداخت دیون خود یا عسرت در پرداخت با یکدیگر تفاوت دارند و چه بسا دیون برخی از افراد حتمی‌الوصول تلقی شده و بتوان آن را به‌عنوان وثیقه پذیرفت و از طرفی عموم دلیل لزوم وفای به عقود و نیز اطلاق نصوص وارده در رهن دین، مشروعیت این رهن را به اثبات می‌رساند.
همچنین می‌توان اثبات کرد که قبض عرفی در عقد رهن امکان دارد؛ چرا که قبض در رهن با دیگر عقودی که قبض در آن‌ها شرط دانسته شده، است مانند هبه، تفاوتی ندارد. از سوی دیگر رهن مال مشاع که به رهن کلی برمی‌گردد نیز صحیح تلقی شده است.همچنین، حقوق‌دانانی که قائل به بطلان رهن دین بوده‌اند، با توجه به نیاز جامعه جهت جبران چنین نقصی، راه‌ حل‌ هایی پیشنهاد داده‌اند که به اختصار به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

1. 1. پیشنهاد استفاده از نهادهای حقوقی دارای آثار مشابه، مانند معامله با حق استرداد، ضمانت در پرداخت، وکالت در تملک و… .^[79]

1. 1. پیشنهاد تفسیر موسع از مواد فعلی قانون مدنی، که در این نمونه رویه‌ی قضایی درجهت نیاز جامعه باید سعی در تعدیل حکم قانون مدنی و محدود نمودن دایره‌ی بطلان رهن دین نماید. تفسیر دکتر لنگرودی از ماده‌ی 791 که قبلاً بدان اشاره شد، می‌تواند نمونه‌ی خوبی باشد.

1. 1. دلیل صحت رهن کرایه‌ی باربری

دانستیم که ماده‌ی 774 قانون مدنی صراحتاً بطلان رهن دین را عنوان نموده است. اما، براساس ماده‌ی 89 قانون دریایی،کرایه‌ی باربری را نیز می‌توان به رهن گذاشت. با توجه به لزوم ادامه‌ی سفر دریایی به مقصد و حمایت از فرمانده که وظیفه‌ی هدایت کشتی و حفاظت از جان مسافران و بار کشتی را برعهده دارد، قانون‌گذار دریایی در شرایط اضطراری این حق را برای وی قائل شده است که با رهن‌دادن کرایه‌ی باربری، اعتبار لازم برای ادامه‌ی سفر را تأمین نماید.
دلیل عمده‌ی این مطلب را می‌توان این‌گونه توصیف کرد: با توجه به ضرورت‌های اقتصادی دریافتیم که رهن دین را نباید بی‌اعتبارتلقی کرد. بالاخص اگر دین وثیقه‌ی وام‌های بازرگانی باشد از اهمیت بیش‌تری برخوردار است.
عمده دلیل قائلین به بطلان رهن دین، عدم قابلیت قبض مادی دین است و قانون دریایی درخصوص رهن کشتی به‌صراحت قبض را شرط صحت نمی‌داند.با این وجود، درخصوص شرطیت یا عدم شرطیت قبض کرایه‌ی باربری به‌عنوان دین مرهون سکوت کرده است. به نظر می رسد که است وضوح این امر دلیل سکوت قانون‌گذار بوده است؛ چرا که رهن کرایه‌ی باربری در شرایط اضطراری که فرمانده وجوه مورد نیاز برای ادامه سفر را در اختیار ندارد، رخ می‌دهد و کاملاً مشهود است که اغلب،کرایه‌ی باربری در اختیار فرمانده قرار نداشته، وگرنه بدون احتیاج به اخذ وام از محل کرایه، رفع احتیاج می‌کرد؛ لذا، در شرایطی که فرمانده چاره‌ای جز تأمین اعتبار از طریق رهن ندارد، می‌تواند درصورت عدم تمایل به رهن دادن کشتی، کرایه حمل را به‌عنوان طلبش به رهن بگذارد. در بادی امر، به نظر می‌رسد این موضوع خلاف حقوق فرستنده‌ی کالاست؛ چرا که دین او وثیقه‌ی طلب دیگری قرار می‌گیرد و این موضوع را او اراده نکرده است. لیکن، در پاسخ باید گفت این امر در روابط تجاری معمول است و چه بسا که اخذ وام از این طریق و به تبع آن ادامه سفر دریایی و رسیدن به مقصد به نفع اوست. چرا که اگر این دین به‌عنوان وثیقه قرار نمی‌گرفت، امکان داشت کشتی یا بار آن دچار حادثه شود.
درنهایت باید گفت علاوه ‌بر نظر قانون‌گذار دریایی مبنی بر عدم لزوم قبض در تحقق رهن دریایی و تأکید بر صحت رهن کرایه باری، رهن دین در قانون دریایی به‌صراحت پذیرفته شده است. اختلاف نظری از این حیث نیست و عمده دلیل مخالفان رهن دین با توجه به مواد قانونی کنار گذاشته شده است.
بند سوم:رهن بار کشتی
مطالعه‌ی مواد قانون دریایی این نکته را روشن می‌سازد که نوعی از رهن دریایی، به‌وسیله‌ی رهن گذاشتن بار کشتی و کالای سپرده‌شده به کشتی تحقق می‌یابد. با توجه به اهمیت این موضوع، یک فصل از قانون دریایی تحت عنوان وثیقه‌دادن بار و اخذ وام به این امر اختصاص داده شده است. لیکن هیچ ماده‌ای به تعریف و بررسی مفهوم رهن بار کشتی و تحلیل آن نپرداخته است. همچنین، در کتب حقوق دریایی حالت و ویژگی‌های آن تبیین نشده است.
لازم به نظر می‌رسد برای شناخت بیش‌تر رهن بار باید بررسی کرد که بار چیست و چه باری را می‌توان به وثیقه نهاد. همچنین، حالتی را برای رهن متصور شده‌ایم که به رهن مستقیم و رهن غیر‌مستقیم تفکیک شده است.
الف. رهن مستقیم بار کشتی
ماده‌ی ۸۹ قانون دریایی در فصل ششم ذیل عنوان وظایف و مسئولیت فرمانده و کارکنان کشتی، وثیقه‌گذاشتن بار کشتی را صریحاً بیان نموده است،به‌گونه‌ای که اگر ضمن سفر دریایی جهت تعمیر یا تعویض برخی از تاسیسات ضروری کشتی یا مخارج فوری و لازم دیگر، وجوه مورد احتیاج در دسترس نباشد، فرمانده می‌تواند وجوه مذکور را در وهله‌ی اول با وثیقه‌گذاشتن کشتی یا کرایه‌ی باربری و سپس، با رهن بار کشتی و با رعایت شرایط مذکور قرض نماید تا وجوه لازم را تحصیل نماید.
همچنین،ماده‌ی۱۰۲ این قانون منحصراً در خصوص رهن بار وضع شده و مقرر می‌دارد: «اخذ وام در‌مقابل وثیقه‌دادن تمام یا قسمتی از بار، تنها به‌وسیله‌ی فرمانده‌‌‌‌‌ی کشتی مجاز است، مشروط بر اینکه وام برای تامین مخارج فوق العاده کشتی یا بار و نیز منحصراً برای تعقیب سفر کشتی به بندر مقصد باشد.»
حال باید دید منظور از بار چیست و چه باری می‌تواند وثیقه وام دهنده قرار گیرد.
بار کالایی است که طی قرارداد حمل‌ونقل و جهت حمل به مقصد، به متصدی حمل‌ونقل سپرده می‌شود.
لذا، با توجه به ماده‌ی ۱۰۲ باری که هنوز به کشتی تحویل نشده است،نمی‌تواند برای تأمین مخارج مذکور در وثیقه قرار گیرد.
نکته‌ی دیگر این که فرمانده زمانی این حق را دارد که منافع صاحب کالا اقتضا کند و کشتی و اجاره‌بها برای تامین مبلغ مورد نیاز کافی نباشد و فرمانده نتواند از راه دیگری وجوه لازم را تأمین نماید.
طبق ماده‌ی ۱۰۷ قانون دریایی ایران، این نوع وام زمانی پرداخت‌شدنی است که کشتی سالم به مقصد برسد و اگر کشتی از بین برود، وام را نمی‌توان پرداخت.به عبارتی، باز پرداخت وام منوط به این است که کشتی سالم به مقصد برسد. این مطلب در فصل آتی بررسی خواهد شد.
ب. رهن غیر‌مستقیم (رهن از روی بارنامه)
در این قسمت ابتدا به تعریف بارنامه و ارکان آن و سپس، به قابلیت توثیق آن در حقوق ایران می‌پردازیم.
۱. تعریف بارنامه^[80]
در بند 7 ماده‌ی 52 قانون دریایی، در تعریف بارنامه چنین آمده است‌: «بارنامه‌ی دریایی سندی است که مشخصات کامل بار در آن قید و به‌وسیله‌ی فرمانده‌ی کشتی یا کسی که از طرف او برای این منظور تعیین شده، امضا گردد و به‌موجب آن تعهد شود بار با کشتی به مقصد حمل و به تحویل‌گیرنده داده شود» و در ذیل ماده چنین آمده است: «بارنامه‌ی دریایی یا اسناد مشابه آن به منزله‌ی رسید دریافت بار است.»
در کنار این تعریف قانونی، برخی از حقوق‌دانان سعی بر آن داشته‌اند که تعریف ساده تری از بارنامه ارائه دهند. به اعتقاد این حقوق‌دانان: «بار‌نامه سند تحویل کالا است؛ بدین معنا که صادر‌کننده‌ی بار‌نامه اقرار به دریافت کالا با مشخصات مندرج در بار‌نامه می‌کند و در اختیار داشتن کامل کالا برای حمل از یک مبدأمعین به یک مقصد معین را اعلام می‌دارد.»^[81]
با توجه به تعاریف مذکور می‌توان این‌گونه نتیجه‌گیری نمود که بارنامه‌ی دریایی سند تعهدآوری است که نمایانگر وجود قراردادی رسمی یا عرفی بین حمل‌کننده و فرستنده است که به‌وسیله‌ی حمل‌کننده یا نماینده‌ی او امضا می شودو بیانگر این است که کالاهایی که نوع، کمیت و شرایط آن ذکر شده است، برای حمل دریافت شده است یا بر روی کشتی که عازم مقصد مشخصی است، بارگیری شده‌اند.^[82]بارنامه رسید کالاست و بیانگر شرایط و مفادی است که تحت آن کالا حمل می‌شود.^[83]
البته باید متذکر شد که بار‌نامه قرارداد حمل محسوب نمی‌شود و فرع بر قرارداد حمل است.^[84]به عبارت دیگر، بارنامه یک ارتباط قانونی بین فرستنده‌ی کالای مندرج در بارنامه و گیرنده‌ی همان کالا برقرار می‌کند.^[85]
۲. انواع بارنامه‌ی دریایی و ماهیت حقوقی آن
به‌طور کلی بارنامه‌ی دریایی را از جهات گوناگونی می‌توان تقسیم نمود؛ برای مثال،از جهت کیفیت و نحوه‌ی توصیف متصدی حمل در بارنامه از وضعیت ظاهری کالا، بارنامه به دو نوع بارنامه‌ی مطلق و بارنامه‌ی‌مشروط تقسیم می‌شود. اگر کالا به‌وسیله‌ی متصدی حمل‌ونقل یا نماینده‌ی وی، بدون قید و شرط توصیف و دریافت گردد، بارنامه‌ی صادره در اصطلاح مطلق است و اگر کالا عیب ظاهری داشته باشد، عیوب در بارنامه ذکر می‌شود و هرگاه که فرمانده‌ی کشتی امکان کنترل کالا را نداشته باشد، بارنامه‌ی مشروط صادر خواهد شد.^[86]
تقسیم‌بندی دیگری که از جهت موقعیت کالای موضوع بارنامه مطرح شده، بار‌نامه‌ی کالای دریافت‌شده و بارنامه‌ی کالای تحویل‌شده است. در بارنامه‌ی دریایی کالای دریافت‌شده، کالا در اختیار نماینده‌ی متصدی حمل‌ونقل قرار گرفته است، ولی به داخل کشتی حمل نشده است. بارنامه‌ی دریایی در این حالت، یک بارنامه‌ی دریایی کامل محسوب نمی‌شود و بیش‌تر به نوعی رسید کالا شبیه است و ارسال‌کننده‌ی کالا، هر زمان که اراده نماید،می‌تواند کالای خود را مسترد کند. بارنامه‌ی کالای تحویل‌شده که از جامع‌ترین نوع بارنامه محسوب می‌شود، زمانی صادر می‌گردد که کالا داخل کشتی شده باشد. بند ۷ ماده‌ی ۵۴ قانون دریایی به این نوع بارنامه اشاره دارد.^[87]
حال، باید به بررسی ماهیت حقوقی بارنامه پرداخت. جهت تبیین این موضوع، ماده‌ی ۶۱ قانون دریایی ایران، بارنامه را در قالب چک مقایسه نموده است و این تصور ایجاد شده که بارنامه‌ی دریایی، دارای ماهیتی همانند چک یا حواله است. اما، به نظر می‌رسد باید بارنامه‌ی دریایی را به‌عنوان یک سند تجاری و با ماهیت حقوقی مستقل و ویژگی‌های خاص خود بررسی کنیم. پر واضح است که صدور و ظهر‌نویسی بارنامه، به موجب بند ۱ و ۲ ماده‌ی ۲ قانون تجارت، امری تجاری تلقی می‌گردد. این امر موجب می‌گردد که بار‌نامه در معنای عام،یک سند تجاری باشد؛ زیرا، علاوه بر اینکه رسید تحویل کالا و مالکیت محسوب می‌شود، قابلیت انتقال را داراست.^[88]
از آنجایی که بارنامه وسیله‌ی پرداخت پول و جایگزین آن نیست، بلکه مبین حق عینی است که معرف کالای مندرج در بارنامه است، از مصادیق اسناد تجاری به معنای خاص قرار نمی‌گیرد.^[89]
بدین سان، بارنامه تنها متصدی حمل را مکلف به تحویل کالا مطابق با مندرجات به دارنده با حسن‌نیت می‌کند و نوعی قدرت اثباتی برای دارنده در مقابل متصدی حمل‌ونقل به ارمغان می‌آورد.
در ضمن، دارنده حق انتقال این سند را به موجب ظهرنویسی نیز دارد.در همین راستا، دارنده‌ی جدید، در حکم دارنده‌ی سابق است و در موقعیتی قرار می‌گیرد که وی داشته است. لیکن،موجب ایجاد مسئولیت تضامنی نمی‌شود. حتی در‌صورتی‌که باری تحویل نگردد یا کالا مغایر با مندرجات بارنامه باشد، منتقل‌الیه نمی‌تواند دارنده‌ی سابق را مسئول بداند.
۳. قابلیت رهن بارنامه‌ی دریایی
در خصوص توثیق یا عدم توثیق اسناد تجاری در قالب عقد رهن، اختلاف نظر وجود دارد. در مفید بودن توثیق اسناد تجاری از نظر اقتصادی تردیدی وجود ندارد و علی‌رغم فقدان نص صریح در قانون تجارت دائر بر صحت رهن اسناد تجاری و عدم تطبیق آن با عقد رهن مذکور در قانون مدنی، در مواردی در روابط اشخاص، به‌ویژه در روابط بانکی، اسناد تجاری به‌عنوان وثیقه به کار می‌روند^[90]. حال با توجه به عدم تصریح قانون‌گذار دائر بر صحت رهن بارنامه آیا می‌توان حکم بر صحت رهن بارنامه داد؟
هرچند بارنامه یک سند تجاری است، ولی مفاد آن افاده از دین (در مقابل عین) نمی‌نماید، لذا، می‌توان به‌عنوان سند مالکیت بار آن را به وثیقه سپرد؛ زیرا، این سند در حکم بار بوده و در حکم عین معین قابل قبض و اقباض است. اما، دیدگاه دیگر که می‌تواندتأمل‌بر‌انگیز باشد، این است که قانون دریایی به این امر اشاره نکرده و باید به اصول رهن مدنی مراجعه نمود و در قانون مدنی، رهن فقط در‌مورد عین معین امکان‌پذیر است و رهن اسناد تجاری مسکوت مانده است. در همین جهت،عده‌ای توثیق اسناد تجاری در قالب عقد رهن را نمی‌پذیرند؛ زیرا،بر این باورند که بار‌نامه به منزله‌ی خود کالا نیست و قابلیت قبض بار را در زمان انعقاد عقد رهن به همراه ندارد؛ بنابراین، به وثیقه نهادن اسناد تجاری در قالب عقد رهنِ مصرح در قانون مدنی را صحیح نمی‌دانند.^[91] لیکن، بنا به ضرورت توثیق اسناد در معاملات و روابط تجاری، با تمسک به اصل آزادی اراده و ماده‌ی ۱۰ قانون مدنی، حکم به صحت داده‌اند.^[92]
در نهایت باید پذیرفت که توثیق بارنامه به‌عنوان یکی از اسناد تجاری در معنای عام، توسط دارنده معمول است. چه بسا دارنده‌ی بارنامه که کالایش در حال حمل است،به دلیل نیاز به کسب اعتبار، بارنامه را به وثیقه بگذارد و وجوه مورد نیاز را به دست آورد؛ بنابراین، توثیق بار‌نامه در قالب عقد غیر‌معین را همگان قبول کرده‌اند. اما، به نظر می‌رسد رهن بار‌نامه نیز پذیرفتنی است؛ زیرا، همان‌طور که از آن بحث شد، بارنامه در حکم خود کالا تلقی می‌گردد و استناد به عدم امکان قبض کالا نیز کافی نیست و همواره قابل خدشه به نظر میرسد.
آنچه در آخر باید مطرح گردد این است که رهن بارنامه به‌وسیله‌ی دارنده صورت می‌گیرد و در عرف تجاری رایج است.^[93] با این‌حال، از شمول مواد مربوط به رهن در قانون دریایی خارج است. لیکن، پسندیده است به این دلیل که رهن بارنامه‌ی دریایی نیز در حوزه‌ی مسایل دریایی مطرح می گردد با درنظر گرفتن مقرراتی خاص،آنرا تحت حمایت قانون دریایی بدانیم تا حقوق مرتهنین به دلیل سکوت قانون تضییع نگردد.
فصل دوم
انعقاد قرارداد رهن دریایی
مبحث اول: شرایط انعقاد رهن دریایی
قانون دریایی در ماده‌ی 42 مقرر نموده است که رهن دریایی تابع این قانون است. بدیهی است که عقد رهن دریایی، مانند دیگر عقود، برای صحت در انعقاد باید شرایطی را داشته باشد. لیکن، از این شرایط در قانون دریایی به صورت مستقل بحث نشده است. به منظور مطالعه و آشنایی هرچه بیش‌تر با این نهاد حقوقی که نقش بسزایی در صنعت کشتی‌رانی و حمل‌ونقل دارد ،بهتر است به‌طور خلاصه، شرایط صحت آن را که در پاره‌ای از موارد وام‌دار مقررات و شرایط رهن مدنی است،بررسی کنیم.

n= حجم نمونه
Z= مقدار متغیر نرمال واحد استاندارد، که درسطح اطمینان ۹۵ درصد برابر ۱٫ ۹۶ می باشد
P= مقدار نسبت صفت موجود درجامعه است. اگردراختیار نباشد می توان آن را ۰٫۵درنظر گرفت. در این حالت مقدار واریانس به حداکثر مقدار خود می رسد.
q= درصد افرادی که فاقد آن صفت در جامعه هستند (q =1-p)
d= مقدار اشتباه مجاز
برای مثال اگر حجم جامعه آماری ۲۸۶۱۰باشد و مقدار خطای مجاز را ۵/۰ درنظر بگیریم.

Z=1. 96
p =q=0.5
 =۳۷۹
طبق فرمول بالاحجم نمونه ۳۷۹خواهد بود.
برآورد حجم نمونه وروش نمونه گیری(در صورت نمونه گیری) ۳۷۹ نفربه صورت نمونه گیری تصادفی طبقه ای است.
۳-۲-۲- روش انتخاب واحد های نمونه
برای تعیین واحد های نمونه ازروش نمونه گیری تصادفی طبقه ای استفاده شده است به دو منطقه شهری و روستایی تقسیم شده است با بهره گرفتن از سرشماری مراکز بهداشتی درمانی در سال ۱۳۹۱ و مشخصات جمعیتی ساکنین مناطق شهر و روستا انجام شد. در مرحله دوم با بهره گرفتن از روش سهمیه ای حجم نمونه درهریک از مناطق مورد محاسبه قرار گرفته اند دراین مرحله، تعداد جمعیت سالمند ساکن مناطق شهر وروستا شهرستان خرم آباد در سال ۱۳۹۱ ملاک قرار گرفت. نکته لازم به ذکر این است که حجم نمونه در هر منطقه بر حسب تعداد سالمند هر منطقه انتخاب گردید.
۳-۲-۳- محاسبه حجم نمونه شهر و روستا
با توجه با اینکه این پژوهش علاوه بر مناطق شهری در مناطق روستایی انجام میگیرد لازم است در ابتدا نسبت نمونه های شهر و روستا در شهرستان خرم آباد مشخص گردد بدین منظور از روش سهمیه ای استفاده شد، بدین ترتیب که نسبت جمعیت شهری و روستایی به تفکیک محاسبه گشته و سپس حجم نمونه متناسب با این نسبت، تقسیم خواهد شد. برای این کار باید از فرمول های ساده زیراستفاده شود
P=∑r/(∑u+∑r) q=∑u/(∑u+∑r)
نسبت جمعیت شهری=p
نسبت جمعیت روستایی =q
مجموع جمعیت در کلیه نقاط شهری U∑
مجموع جمعیت در کلیه نقاط شهریr ∑
تعداد پرسشنامه های مورد نیاز در شهرستان برای مناطق شهری QU و روستایی Qr را به تفکیک میتوان از حاصل ضرب نسبت هایp و q در حجم کلی نمونه مورد نیاز بدست آمد.
بر این اساس تعداد حجم نمونه درمناطق انتخاب به صورت جدول شماره ۵ است:
جدول شماره ۵- تعیین نمونه براساس توزیع منطقه شهری و روستایی

۳-۳- روش های تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات
در پژوهش به کمک تحلیل داده های گردآوری شده،واقعیات وسؤالهای علمی تحقیق را جستجو می‌نمائیم. داده ها به صورت اطلاعات خام گردآوری و از طریق مصاحبه، پرسشنامه یا مشاهده انجام شده است.