. برای مطالعه تفصیلی پیرامون تعهدات سلبی دولتها در حمایت از حقوق بشر، ر.ک. به: ۱- ویژه، محمدرضا (۱۳۸۳)، مفهوم تعهدات مثبت در رویه دیوان اروپایی حقوق بشر، الهیات و حقوق، شماره ۱۳؛ ۲- همتی، مجتبی (۱۳۸۶)، تحلیل مفهومی (ماهیت، توجیهات، جایگاه و تکالیف ملازم دولتی) حقوق اقتصادی و اجتماعی (حقوق رفاهی) در پرتو اسناد و موازین بین‌المللی حقوق بشر، حقوق عمومی، شماره ۳؛ ۳- نشست شماره ۱۶ «سلسله نشست­های تازه‌های حقوق عمومی» در دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی با عنوان ماهیت تعهدات حقوق بشری دولت­ها، سخنرانی آقایان دکتر سید محمدقاری سیدفاطمی و قاسم زمانی و باقر انصاری، در مورخ ۲/۳/۱۳۹۰؛ ۴- صداقت، قاسمعلی و عبدالله جهان­بین (۱۳۹۱)، تعهدات‌ایجابی دولت در برابر شهروندان از دیدگام امام علی(ع)، معرفت حقوقی، شماره ۳. ↑

. برای مطالعه پیرامون امتیازات‌این قانون، ر.ک. به: شمس ناتری، محمد ابراهیم و سعید عطازاده (۱۳۸۷)، حمایت کیفری از حقوق شهروندی در‌ایران، کارآگاه، دوره ۲، شماره ۴، ص ۸۰. ↑
. حاجی­ده­آبادی، احمد (۱۳۸۳)، بایسته­های تقنین با نگاهی انتقادی به قانون مجازات اسلامی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ص ۵۷. ↑
. رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور به شماره ۶۶۴ مورخ ۴/۱۲/۱۳۸۲ ↑
. ماده ۳۲ قانون مبارزه با مواد مخدر ↑
. مجلس شورای اسلامی در تاریخ۸/۳/۱۳۸۰ طرحی را در خصوص جرم سیاسی به تصویب رسانده که با ۱۸‌ایراد شورای نگهبان مواجه گردیده و با اصرار مجلس بر مصوبه مذکور جهت تأیید به مجمع تشخیص مصلحت نظام فرستاده شده است. ↑
مؤزن­زادگان، حسنعلی (۱۳۸۹)، تضمینات حقوق دفاعی متهمان و امر بازجویی در مرحله تحقیقات مقدماتی، پژوهش حقوق و سیاست، سال دوازدهم، شماره ۲۸، ص ۲۹. ↑
. بنگرید به: مواد ۴۸، ۵۲ و ۱۹۰ لایحه‌آیین دادرسی کیفری. با‌این حال، در رویکردی متناقض و توجیه­ناپذیر، لایحه مذکور در یک سیاست افتراقی، حق متهم به بهره­مندی از معاضدت قضاییِ وکیل را در جرایم سازمان­یافته، جرایم مواد مخدر و سرقت برای مدت یک هفته سلب کرده است.‌این مقرره چه بسا در راستای سخت­گیری بر متهمانِ‌این دسته جرایم و مبتنی بر مدیریت ریسک جرم (عدالت کیفری تخمینی) تنظیم شده باشد، اما اگر هم‌این­طور باشد مقنّن نباید سرقت و جرایم مواد مخدر را به طور مطلق در کنار جرایم سازمان­یافته، مشمول‌این محرومیتِ حقوقی (محرومیت از حق داشتن وکیل در تحقیقات مقدماتی) می­دانست؛ چرا که بسیاری از سرقت­ها و مصادیق استعمال مواد مخدر هرگز جرایمی خطیر و ارتکابی توسط مجرمانی خطرناک و مستحق سیاست کیفری سخت­گیرانه و راهبرد مدیریت ریسک جرم نیستند. تدوین­کنندگان لایحه، نتوانسته­اند مجاری صحیح و گروه ­های هدفِ درست برای اجرای سیاست کیفری ناتوان­ساز را بیابند و راهبرد مذکور را پس از دریافت از حقوق غربی و بر مبنای توجه به منابع اسلامی و ملی، به درستی بومی­سازی کنند. ↑
. See: Braithwait, John (2003). Principles of Restorative Justice, Hart Publishing. ↑
. Menkel, Carrie (2007). Restorative Justice: What is it and Does it Work?, Georgetown University press, Law Center, Washington DC, P. 3. ↑
. بابائی، محمدعلی (۱۳۹۲)، چالش­های نظری عدالت ترمیمی و جلوه­های آن در لایحه‌آیین دادرسی کیفری، در: دایره­المعارف علوم جنایی، تهران: نشر میزان، ص ۳۳۵. ↑
. ماده ۸۲ لایحه مذکور مقرر داشته است: «در جرائم تعزیری درجه شش، هفت و هشت که قابل تعلیق هستند، مقام قضایی می‌تواند به درخواست متهم و موافقت بزه­ دیده یا مدعی و با اخذ تأمین مناسب، حداکثر دو ماه مهلت به متهم بدهد تا برای تحصیل گذشت شاکی یا جبران خسارت ناشی از جرم اقدام کند. همچنین مقام قضایی می‌تواند برای حصول سازش بین طرفین، موضوع را با توافق آنها به شورای حل اختلاف یا شخص یا مؤسسه‌ای جهت میانجی­گری ارجاع دهد. مدت میانجی­گری یک بار و به میزان مذکور قابل تمدید است. اگر شاکی گذشت کند یا خسارت او جبران شود و یا به پرداخت آن توافق حاصل شود و متهم فاقد سابقه محکومیت مؤثر کیفری باشد، مقام قضایی می ­تواند پس از اخذ موافقت متهم، تعقیب وی را از شش ماه تا دو سال معلق کند. در‌این صورت، مقام قضایی متهم را با رعایت تبصره‌‌های ماده ۸۱‌این قانون، مکلف به اجرای برخی دستورات موضوع ماده مذکور می­ کند. همچنین در صورت عدم اجرای تعهدات مورد توافق از سوی متهم بدون عذر موجه، بنا به درخواست شاکی یا مدعی خصوصی، قرار تعلیق تعقیب را لغو و تعقیب را ادامه می­دهد.» ↑
. کوشکی، غلامحسین (۱۳۹۲)، مهم­ترین نوآوری­های «حمایتی» و «سازمانی» لایحه‌آیین دادرسی کیفری در مرحله تحقیقات مقدماتی، در: دایره المعارف علوم جنایی، تهران: نشر میزان، ص ۵۱۵. ↑
. برای مطالعه تفصیلی مزایای لایحه‌آیین دادرسی کیفری، ر.ک. به: کوشکی، غلامحسین (۱۳۹۲)، مهم­ترین نوآوری­های «حمایتی» و «سازمانی» لایحه‌آیین دادرسی کیفری در مرحله تحقیقات مقدماتی، دایره المعارف علوم جنایی، تهران: میزان. ↑
. میرمحمدصادقی، حسین (۱۳۷۷)، بررسی وضعیت مجازات اعدام در حقوق بین­الملل؛ در: میرمحمدصادقی، حسین، حقوق جزای بین­الملل (مجموعه مقالات)، تهران: نشر میزان، ص ۳۷۲ به بعد. ↑
. پاک­نهاد، امیر (۱۳۹۲)، آسیب­شناسی مجازات اعدام در حقوق‌ایران، در: دایره المعارف علوم جنایی، تهران: نشر میزان، ص ۱۰۵۰. ↑
. مهرپور، حسین (۱۳۹۲)، مطالعه برخی نوآوری­های قانون­گذار در لایحه قانون مجازات اسلامی در دست تصویب، در: دایره المعارف علوم جنایی، تهران: نشر میزان، ص ۱۵۰. ↑
. ر.ک. به: وسایل الشیعه، ج ۱۸، باب ۳ از ابواب حد مسکر، ص ۴۶۶ و شهید ثانی، مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام، ج ۱۴، ص ۴۶۳. شهید ثانی در‌این خصوص می­گوید: «عامه و خاصه (سنّی و شیعه) روایت کرده ­اند که پیامبر (ص) شارب الخمر را با دست و کفش می­زد و میزان و عددی هم برای ضربات معین نکرد. در زمان عمر، وی با حضرت علی(ع) در مورد میزان حد شرب خمر مشورت کرد و علی(ع) نظر داد که هشتاد تازیانه بزند و علیت‌این امر را‌این­گونه ذکر کرد که شخص وقتی خمر بنوشد، مست می­ شود و وقتی مست شود هذیان می­گوید و وقتی هذیان بگوید به دیگران افترا می­بندد (و حد افترا یعنی همان حد قذف هم طبق قرآن، هشتاد ضربه شلاق است). پس عمر شارب الخمر را هشتاد ضربه شلاق زد و اکثر اهل سنت بر همین مبنا عمل کردند ولی برخی قائل به چهل ضربه برای شرب خمر هستند (ر.ک. به: مهرپور، ۱۳۹۲: ۱۵۰). ↑
. ر.ک. به: خوئینی، غفور و سهیل ذوالفقاری (۱۳۹۰)، خلأهای تقنینی و اجرای فتوا در نظام قضائی‌ایران؛ تأملی بر اصل ۱۶۷ قانون اساسی، پژوهشنامه حقوق اسلامی، شماره ۳۴. ↑
. مهرپور، حسین (۱۳۹۲)، مطالعه برخی نوآوری­های قانون­گذار در لایحه قانون مجازات اسلامی در دست تصویب، در: دایره المعارف علوم جنایی، تهران: نشر میزان، ص ۱۵۸. ↑
. صدوق، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه قمی (۱۴۱۰)، المقنع، در: سلسله الینابیع الفقیه، ج ۲۴، بیروت: مؤسسه فقه الشیعه، ص ۲۷. ↑
. صانعی، یوسف (۱۳۹۰)، مجمع المسائل استفتائات، ج ۱، قم: انتشارات میثم تمار، س ۱۸۴۲ و ۱۸۴۴؛ و نیز ج ۲، س ۱۷۱۷. ↑
. به نقل از: نجفی، محمدحسن (۱۴۱۰ق)، جواهر الکلام، ج ۲۱، قم: دار المکتبه الإسلامیه، ص ۳۹۴ ↑
. حلّی (محقق)، جعفر بن حسن (۱۳۸۶)، شرایع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج ۳ و ۴، قم: انتشارات خرسندی ↑
. به نقل از: نوبهار، رحیم (۱۳۷۹)، اهداف مجازات­ها در جرایم جنسی مستوجب حد در حقوق کیفری اسلام، نامه مفید، شماره ۲۳. ↑
. Kincaid, H. (2002) Social Science, in: Machamer, P. and Slbrestein, M. (eds.), The Blackwell Guide to the Philosophy of Science, Blackwell Publishers, P. 84. ↑
See: Khaghani, M. (2012) Challenges Confronting the Modernization of Islam and Iran’s Criminal Law in regard to Crimes against Security of e-Commerce, Business and Management Review (BMR), Vol. 2, No. 5. ↑
. راسخ، محمد، (۱۳۸۶)، مدرنیته و حقوق دینی، نامه مفید، شماره ۶۴، ص ۲۳. ↑
. خالقی، علی (۱۳۸۶)، قراردادسازی‌آیین دادرسی کیفری، علوم جنایی، شماره ۲، ص ۳۳۷. ↑
. آقایی جنت­مکان، حسین (۱۳۹۲)، نظارت (حبس) الکترونیکی؛ روشی نو در جانشینی کیفر زندان، در: دایره المعارف علوم جنایی، تهران: نشر میزان، ص ۳۹. ↑
. خاقانی اصفهانی، مهدی (۱۳۸۹)، امکان­سنجی همگرایی مجازات مراقبت الکترونیکی با سیاست جنایی پیشگیرانه اسلامی، همایش ملی دانش، نظم و امنیت، دفتر تحقیقات کاربردی ستاد فرماندهی انتظامی استان فارس؛ و نیز:
Khaghani Esfahani, Mehdi (2010). The Conflict Between Retributive Criminology and Human Rights Principles: A Legal Challenge in Exporting Cryptographic Orosucts in E-exporting Cryptography Products, ۵th International Conference on E-commerce In Developing Countries: With Focus to Export, Le Havre University, France, 15-16 Sep. 2010. ↑
. سهراب­بیگ، امیرعباس (۱۳۸۶)، بررسی بسترهای اجرایی اعمال مجازات­های اجتماعی در‌ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم­ شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، ص ۱۰۱. ↑
. Economics of Crime ↑
. صبوری­پور، مهدی (۱۳۹۲)، مدل­سازی برای تعیین شدت بهینه کیفر نقدی، در: دایره المعارف علوم جنایی، تهران: نشر میزان، ص ۸۷. ↑
. ویژه، محمدرضا (۱۳۹۲)، تحلیلی بر روابط دولت و نظم حقوقی، مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دوره ۵، شماره ۱، ص ۱۵۲. ↑
. See: Kinder, Ronald R. (1998), Opinion and Action in the Realm of Politics, In: the Handbook of Social Psychology, edited by: Daniel T. Gilbert, Susan T. Fiske, and Gardner Lindzey. Vol. 2, 4th ed. Doston: McGrew-Hill. ↑
. Penal Populism ↑
. برای مطالعه تفصیلی پیرامون دیگر نشانه­ های تحریف سنجش افکار عمومی برای سوءاستفاده از دموکراسی از طریق عوام­گرایی، ر.ک. به: محمودی جانکی، فیروز و محسن مرادی حسن­آبادی (۱۳۹۰)، افکار عمومی و کیفرگرایی، مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دوره ۳، شماره ۲. ↑
. Criminology of Others ↑
. فرجیها، محمد و محمدباقر مقدسی (۱۳۸۹)، رویکرد عوام­گرایی کیفری به عدالت کیفری نوجوانان و جوانان، آموزه­های حقوقی، شماره ۱۴، ص ۵. ↑
. Kury, Helmut, Brandenstein Martin and Obergfell-Fuchs Joachim (2009). Dimensions of Punitiveness in Germany, European Journal of Criminal policy, No. 5, P. 65. ↑
. Pratt, J. (2007), Penal Populism, London, Routledge, P. 35. ↑
. مقدسی، محمدباقر و محمد فرجیها (۱۳۹۰)، رویکرد عوام­گرایی کیفری به جرائم جنسی (مطالعه تطبیقی)، پژوهش­های حقوق تطبیقی، دوره ۱۵، شماره ۲، ص ۱۱۶. ↑
. فرجیها، محمد (۱۳۹۰)، پیشگیری نظریه­مند از جرم، مجموعه مقالات همایش ملی علمی- کاربردی پیشگیری از وقوع جرم، چاپ دوم، تهران: نشر میزان، ص ۲. ↑
. ر.ک. به: نقد کارکرد و گفتمان حاکم بر مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی در مباحث سیاست جنایی اسلامی، ر.ک. به: گفتار پنجم از مبحث سوم از فصل دوم همین رساله. ↑
. بنگرید به: مقاله مراجع اجتماعی پاسخ دهی به پدیده مجرمانه در سیاست جنایی اسلامی، اثر سیدمحمد حسینی، مجله دانشکده حقوق دانشگاه تهران، ش ۵۸/ کتاب اهداف دنیوی فقه، اثر محمدعلی سلطانی، نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی/ کتاب رابطه جرم و گناه، اثر سیدصادق سیدحسینی تاشی، نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی/ کتاب سیاست جنایی اسلامی، اثر طوبی شاکری، نشر دانشگاه امام صادق(ع)/کتاب سیاست جنایی مشارکتی، اثر علیرضا جمشیدی، نشر میزان ↑
. ر.ک. به: جمشیدی، علیرضا (۱۳۹۰)، سیاست جنایی مشارکتی، تهران: نشر میزان ↑
. جمشیدی، پیشین، ص ۲۷۹. ↑
. Unnever, James d. and Cullen, Francis T. (2009). Empathetic Identification and Punitiveness: A Middle-range Theory of Individual Differences, Teorethical Criminology, Vol. 13, No. 3, P. 284. ↑
. ر.ک. به: نیکوکار، حمیرضا و بهاره همت­پور (۱۳۹۱)، ترس از جرم، تهران: نشر میزان. ↑
. منفرد، محبوبه و الهام دربندی فراهانی (۱۳۹۰)، راهنمای طراحی نظام آمار عدالت کیفری، تهران: نشر میزان، مقدمه. ↑
. Cullen, Francis T., Fisher, Bonnie S., and Applegate, Brandon K.( 2000). Public Opinion about Punishment and Corrections, Crime and Justice, No. 27; and also: Roberts, V. Julian, and et al. (2003). Penal Populism and Public Opinion: Lessons from Five Countries. New York: Oxford University Press. ↑
. Zimring, Franklin E. and Johnson, David (2006). Public Opinion and the Governance of Punishment. in Democratic Political Systems, Annals of the American Academy of Political and Social Science: Democracy, Crime, and Justice, No. 605. ↑
. ر.ک. به: غفوری، محمود و یحیی کمالی (۱۳۸۹)، افکار عمومی و سیاستگذاری عمومی (تأملی نظری)، فصلنامه سیاست (مجله حقوق و علوم سیاسی)، دوره ۴۰، شماره ۲. ↑
. برای مطالعه تفصیلی مبانی نظریه بازدارندگی مجازات، ر.ک. به: محمودی جانکی، فیروز و سارا آقایی (۱۳۸۷)، بررسی نظریه بازدارندگی مجازات، فصلنامه حقوق دانشگاه تهران، دوره ۴، شماره ۶. ↑
. ر.ک. به: محسنی، فرید (۱۳۹۱)، تحولات کیفری در قانون میهن­پرستی آمریکا، دیدگاه­ های حقوق قضایی، شماره ۶۰، ↑
. امیدی، جلیل (۱۳۸۷)، گفتمان سیاست جنایی مجلس هفتم، مجله حقوقی دادگستری، شماره ۶۲ و ۶۳، ص ۵۰. ↑

۳-۶ روش اجراء ۶۸
۳-۷ روش تجزیه و تحلیل داده ها ۶۹
۳-۸ پایایی پرسشنامه ………………………………………………………………………………………………………………….۶۹
فصل چهارم:یافته های پژوهش
۴-۱ مقدمه ۷۲
۴-۲ آمار توصیفی ۷۲
۴-۳ بررسی وضعیت پاسخ دهندگان از لحاظ تحصیلات ۷۳
۴-۴ بررسی آمار توصیفی متغیرهای مربوط به والدین کودکان عادی ۷۳
۴-۵ آزمون نرمال بودن داده‌ها ۷۴
۴-۶ تحلیل استنباطی داده ها ۷۵
۴-۷ بررسی وضعیت متغیرهای تحقیق ۷۵
۴-۷-۱ بررسی وضعیت مؤلفه سلامت روانی ۷۶
۴-۷-۲ بررسی وضعیت مؤلفه خودکارآمدی والدین کودکان عادی ۷۷
۴-۷-۳- بررسی وضعیت مؤلفه خودکارآمدی والدین کودکان مرزی ۷۸
۴-۸ بررسی فرضیه های تحقیق ۷۹
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
۵-۱ مقدمه ۸۳
۵-۲ بحث و نتیجه گیری در مورد فرضیه های پژوهش ۸۳
۵-۳ نتیجه گیری ۸۸
۵- ۴ محدودیت ها ۸۸
۵-۵ پیشنهادات ۸۸
منابع و مأخذ ۸۹
منابع فارسی ۸۹
منابع انگلیسی ۹۳
پیوست
چکیده انگلیسی
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول ۳-۱: نتایج مقدار آلفای کرونباخ جهت بررسی پایایی پرسشنامه ……………………………………………..۷۰
جدول ۴-۱: توزیع فراوانی، %، سن اعضای گروه نمونه ۷۲
جدول ۴-۲: توزیع فراوانی، %، تحصیلات اعضای گروه نمونه ۷۳
جدول ۴-۳: نتایج آزمون کلموگروف – اسمیرنوف برای متغیرهای تحقیق ۷۴

جدول ۴-۴: نتایج آزمون t جهت تعیین وضعیت میانگین مؤلفه سلامت روانی ۷۶
جدول ۴-۵ : نتایج آزمون t جهت تعیین وضعیت میانگین مؤلفه خودکارآمدی والدین کودکان عادی ۷۷
جدول ۴-۶: نتایج آزمون t جهت تعیین وضعیت میانگین مؤلفه خودکارآمدی والدین کودکان مرزی ۷۸
جدول ۴-۷: تأثیر سلامت روانی بر خودکارآمدی والدین کودکان عادی و مرزی ۷۹
جدول ۴-۸ : آزمون تی مستقل ۸۰
جدول ۴-۹: آزمون تی مستقل ۸۱
فهرست شکلها
عنوان صفحه
شکل ۲-۱: بازنمایی نموداری تفاوت انتظارات اثر بخشی و انتظارات پیامد ۱۲
شکل ۲-۲ :ارتباط بین برانگیزاننده های شناختی وعملکرد ۲۷
شکل۲-۳: الگوی وحدت یافته برای مطالعه باورهای مهار (خودکارآمدی) در بافت خانواده ۳۰
چکیده
در این پژوهش، تعیین رابطه بین خودکارآمدی با سلامت روان در بین والدین دارای کودکان عادی و مرزی ۱۲-۷ ساله شهرستان الشتر در سال ۹۲ مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به اهداف پژوهش، طرح کاربردی و از نوع همبستگی بوده که جامعه آماری این تحقیق را والدین کودکان عادی و والدین کودکان مرزی(آموزش پذیر) ۱۲-۷ ساله شهرستان الشتر تشکیل میدهند. همچنین به منظور دستیابی به گروههایی از آزمودنیها که امکان تحلیل آماری مناسب را فراهم سازد، با توجه به جدول مورگان۱۴۰ نفر برای این طرح انتخاب شدند. پرسشنامه های مورد استفاده در این پژوهش پرسشنامه خودکارآمدی بندورا و پرسشنامه سلامت روان (GHQ-28) بوده که ضریب آلفای کرنباخ پرسشنامه خودکارآمد پنداری بندورا ۹۲/۰
میباشد. در این پژوهش از روش های آماری توصیفی و استنباطی استفاده شده است. در آمار توصیفی از جداول فراوانی، نمودارها، اندازهای گرایش مراکزی(نما- میانه- میانگین) و انحراف معیار و در آمار استنباطی از ضریب همبستگی، تحلیل واریانس و آزمون t گروه های مستقل استفاده شده است. بر اساس یافته های پژوهش نتایج نشان می دهد که بین خودکارآمدی با سلامت روان والدین کودکان عادی با مرزی رابطه وجود دارد و همچنین نتایج آزمون t نشان داد که خودکارآمدی والدین کودکان عادی از وضعیت مطلوبتری برخوردار است.
کلید واژه: خودکارآمدی، سلامت روان، والدین، کودکان عادی و مرزی
فصل اول:
کلیات پژوهش
۱-۱ مقدمه

۱۸/۰-

بالا

شوک اول و دوم عرضه نفت

۱۹۸۴- ۱۹۷۱

۲

۴۴/۰+

متوسط

سکته^[۲۳] اوپک

۱۹۹۸- ۱۹۸۵

۳

۸/۰-

بالا

ظهور بازارهای تقاضای جدید و تنگنای عرضه

۲۰۰۷- ۱۹۹۹

۴

آنها از منظر تئوریک و با روش آزمون علیّت گرنجری نشان دادند که اطلاعات نرخ ارز به صورت معناداری قیمت های آینده نفت را اصلاح می کند. به عبارت دیگر رابطه علیّت از سمت نرخ ارز به سوی قیمت نفت است.
اوزترک^[۲۴] (۲۰۰۸) به بررسی رابطه بلندمدّت قیمت نفت و نرخ ارز یک کشور صنعتی کوچک و باز بدون منابع نفتی مثل ترکیه پرداخت. او از روش هم انباشتگی جوهانسن و آزمون علیّت و با بهره گرفتن از داده های فصلی از ۱۹۸۲ تا ۲۰۰۶ دریافت که قیمت حقیقی و بین المللی نفت خام علّت تغییرات نرخ ارز حقیقی دلار به لیره جدید ترکیه است.
ژانگ، فان، تانگ، تسیه و وی^[۲۵] (۲۰۰۸) اثر سرریز ارزش دلار آمریکا بر قیمت های نفت را بررسی کردند و نتایج مطالعه آنها نشان داد که ارتباط بلند مدّت و منفی میان این دو متغیّر وجود دارد ولی تلاطم قیمت ها در این دو بازار مستقل از یکدیگر است؛ به طوری که نوسانات مداوم ارزش دلار آمریکا، نمی تواند علّت معنی داری در تغییرات قیمت بازار نفت باشد.
زرادا^[۲۶] (۲۰۱۰) به بررسی رابطه و علیّت میان قیمت نفت و نرخ ارز دلار آمریکا در سال های ۱۹۸۹ تا ۲۰۰۹ پرداخت. وی در ادامه قیمت طلا را نیز به آن اضافه نمود، نتایج تحقیق به این شرح می باشد: ۱٫ هیچ رابطه هم انباشتگی بین متغیّرها نیست و ارتباط بلندمدّت بین نرخ ارز، قیمت نفت و قیمت طلا وجود ندارد. ۲٫ رابطه علیّت میان قیمت نفت و نرخ ارز از هیچ یک از دو سو دیده نشد. نتایج نشان داد علیّت از قیمت نفت به سوی قیمت طلا است و همچنین از نرخ ارز به سمت طلا است.
نوتنی^[۲۷] (۲۰۱۲) به ارتباط بین قیمت نفت خام و ارزش دلار آمریکا پرداخت. او نشان داد که در سال های اخیر ضریب همبستگی میان نرخ ارزش دلار آمریکا و قیمت کالاها منفی بوده است. در سال های اخیر شدّت همبستگی برای نفت مانند فلزّات صنعتی و کالاهای کشاورزی افزایش یافته و علّت این موضوع را مربوط به عوامل سنّتی بنیادین نمی داند و معتقد است فراتر از این عوامل، مواردی مانند افزایش سفته بازی به علّت پایین بودن نرخ بهره و افزایش نقدینگی در کشورهای صنعتی علّت این رخداد است. او می گوید که حجم زیاد نقدینگی به بازار کالا منتقل می شود.

۲-۵-۲٫ مطالعات انجام شده در داخل
در ایران مطالعات زیادی در این زمینه انجام نشده است. در اینجا به چند مورد از مطالعات عمده ای که در این زمینه انجام شده اشاره می کنیم.
بی ریا و فرزین وش (۱۳۸۳) در مطالعه خود به برآورد تابع تقاضای ذخایر خارجی بانک های مرکزی ۲۵ کشور صادر کننده نفت پرداخته است. وی با بهره گرفتن از برخی معیارهای آماری و همچنین درجه خطر گریزی ارزهای مختلف، ترکیب بهینه ذخایر خالص ارزی هر کشور را برآورد کرده و در نهایت به این نتیجه می رسد که با توجّه به اینکه در سال (۲۰۰۰)، ۶۲ درصد از ذخایر ارزی دنیا به دلار، ۱۰ درصد به مارک و ۵/۱ درصد به شکل ین نگهداری می شد، لذا تفاوت هایی بین سهم واقعی و بهینه ارزها وجود دارد و دلیل این امر این است که در برابر مقادیر مختلف ضریب نسبی گریز از خطر، ترکیبات مختلفی از سهم های بهینه ارز بدست می آید اما مقدار بهینه این ضریب معیّن نیست.
عباس دادجو (۱۳۸۷) به این نتیجه می رسد که دلار همچنان به عنوان مهمّترین ارز در میان پولهای بین المللی ایفای نقش می کند و همچنین با اینکه یورو از پتانسیل مناسبی برای کاربرد در ذخایر ارزی برخوردار است، اما دارای سهم کمتری نسبت به دلار بوده و بخش عمده ذخایر ارزی کشور به شکل دلار نگهداری می شود.
هوشمند و فهیمی دوآب (۱۳۸۹) در مطالعه خود به بررسی وجود یا عدم وجود رابطه بلندمدّت پایدار بین دو متغیر قیمت نفت خام و ارزش دلار آمریکا پرداخته اند. برای این منظور، از آزمون های هم جمعی و علیّت بین متغیّرها برای دوره ۱۹۸۵:۱ تا ۲۰۰۸:۴ استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد ۱۰ درصد افزایش در قیمت حقیقی نفت خام، منجر به کاهش ۸/۱ درصدی ارزش واقعی دلار می شود. جهت علیّت نیز از متغیر قیمت نفت به قیمت دلار آمریکا است.
کمیجانی و توکلیان (۱۳۸۹) در مطالعه خود سهم یورو و دلار را در ذخایر بانک های مرکزی با بهره گرفتن از فیلتر کالمن مورد برآورد قرار داده اند. در دوره حضور و عملکرد یورو؛ یعنی۱۹۹۹-۲۰۰۸ سهم یورو در ذخایر ارزی به نحو قابل توجّهی در مورد چهار کشور ایران، روسیه، عربستان و ترکیه افزایش یافته است. شواهد نشان می دهد که هر چهار کشور به سمت تنوّع بخشی در سبد ارزی ذخایر خارجی خود حرکت کرده اند که بیانگر افزایش اهمّیّت نسبی یورو و کاهش اهمّیّت نسبی دلار در ترکیب دارایی های خارجی آنها است. سهم یورو در ذخایر ارزی کشورهای ایران، روسیه و ترکیه از سال ۲۰۰۳ و در عربستان با تأخیری چند ساله از سال ۲۰۰۷ افزایش یافته و یورو به عنوان یک رقیب قابل اعتنایی برای دلار درآمده است.
مهرآرا، جبل عاملی و براتی (۱۳۸۹) در مطالعه خود برای اوّلین بار از شبیه سازی یک مدل اثرات شبکه‌ای برای تعیین شرایطی که قیمت‌گذاری به سایر ارزهای موجود امکان پذیر است استفاده کرده اند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که به هنگام استفاده همزمان از دو ارز در مبادلات ارزی زمانی تعادل پایدار داریم که: (۱) هزینه مبادله بسیار پایین باشد؛ (۲) حدّاقل سهم مطمئنی از بازار به یورو قیمت‌گذاری شود؛ (۳) عوامل غیر شبکه‌ای همانند ملاحظات سیاسی و اجتماعی تأثیر نسبتاً بالایی بر تصمیمات بازیگران بازار نفت داشته باشند؛ (۴) هزینه اطّلاعات یا پایین باشد و یا اینکه به سرعت با افزایش استفاده از یورو کاهش بیابد. در حال حاضر پیشنهاد فروش نفت به یورو بر اساس عوامل مذکور غیر عملی بوده و روش پیشنهادی پوشش ریسک نوسانات دلار و مدیریت صحیح پرتفوی ذخایر ارزی است.
آریا و محبی خواه (۱۳۹۰) در مقاله خود تغییر ذخایر ارزی ایران از دلار آمریکا به دیگر ارزهای مورد پذیرش با بهره گرفتن از آمار و ارقام سالانه سری زمانی اقتصاد ایران، کشورهای اروپایی و آمریکا طی دوره (۱۳۸۶-۱۳۸۲) را مورد بررسی قرار داده اند. نتایج نشان می دهند که دلار آمریکا برجسته ترین واحد پولی است که در اقتصاد بین الملل مورد استفاده قرار می گیرد و تغییر ذخایر ارزی ایران از دلار به دیگر ارزهای مورد پذیرش تامین کننده منافع بلند مدّت ما در بازارهای جهانی نخواهد بود، زیرا ایران بیشتر تحت بلوک دلار قرار دارد تا بلوک یورو.
خیابانی و دهقانی (۱۳۹۳) در مطالعه خود با بهره گرفتن از آمار هفتگی دوره ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۲ در چارچوب یک مدل VAR-ABEKK-In-Mean^[28] ارتباط تلاطم بازدهی سه بازار ارز (ارزش دلار آمریکا در مقابل یورو)، طلا و نفت مورد بررسی قرار دادند. نتایج مطالعه نشان داد که رابطه بین بازارها مذکور و قدرت انتقال ریسک بین آن ها، به شدّت تحت تأثیر اخبار و پایداری تلاطم در یک بازار(به ویژه بازار نفت) می باشد.
فصل سوم
روش تحقیق
۳-۱٫ مقدّمه
دراین فصل نخست به معرّفی برخی مفاهیم پایه نظریّه بازی ها، در بخش بعدی به داده ها و متغیّر های مدل و در بخش انتهایی به مدل استفاده شده می پردازیم.
۳-۲٫ مدل نظریّه بازی ها
۳-۲-۱٫ تاریخچه
درسال ۱۹۲۱ یک ریاضی‌دان فرانسوی به نام امیل برل^[۲۹] برای نخستین بار به مطالعه تعدادی از بازی‌های رایج در قمارخانه‌ها پرداخت و تعدادی مقاله در مورد آن‌ها نوشت. او در این مقاله‌ها بر قابل پیش‌بینی بودن نتایج این نوع بازی‌ها به طریق منطقی، تأکید کرده بود. اگرچه برل نخستین کسی بود که به طور جدّی به موضوع بازی‌ها پرداخت، به دلیل آن که تلاش پیگیری برای گسترش و توسعه ایده‌های خود انجام نداد، بسیاری از مورّخین ایجاد نظریّه بازی را نه به او، بلکه به جان فون نویمان^[۳۰] ریاضی‌دان مجارستانی نسبت داده‌اند. آنچه نیومن را به توسعه نظریّه بازی ترغیب کرد، توجه ویژه او به یک بازی با ورق بود. او دریافته بود که نتیجه این بازی صرفاً با تئوری احتمالات تعیین نمی‌شود. او شیوه بلوف‌زدن در این بازی را فرمول‌بندی کرد. بلوف‌زدن در بازی به معنای راهکار فریب‌دادن سایر بازیکنان و پنهان‌کردن اطلاعات از آنها می‌باشد. در سال ۱۹۲۸ او به همراه اسکار مونگسترن^[۳۱] که اقتصاددانی اتریشی بود، کتاب تئوری بازی‌ها و رفتار اقتصادی را به رشته تحریر در آوردند. اگر چه این کتاب صرفاً برای اقتصاددانان نوشته شده بود، کاربردهای آن در روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، سیاست، جنگ، بازی‌های تفریحی و بسیاری زمینه ‌های دیگر به زودی آشکار شد.
نویمن بر اساس راهبردهای موجود در یک بازی ویژه شبیه شطرنج توانست کنش‌های میان دو کشور ایالات متّحده و اتّحاد جماهیر شوروی را در خلال جنگ سرد، با در نظر گرفتن آن‌ها به عنوان دو بازیکن در یک بازی مجموع صفر مدل‌سازی کند. از آن پس پیشرفت این دانش با سرعت بیشتری در زمینه‌های مختلف پی گرفته شد و از جمله در دهه ۱۹۷۰ به طور چشم‌گیری در زیست‌شناسی برای توضیح پدیده‌های زیستی به کار گرفته شد.
در سال ۱۹۹۴ جان نش^[۳۲] به همراه دو نفر دیگر به خاطر مطالعات خلّاقانه خود در زمینه تئوری بازی، برنده جایزه نوبل اقتصاد شدند. در سال‌های بعد نیز برندگان جایزه نوبل اقتصاد عموماً از میان نظریّه‌پردازان بازی انتخاب شدند.
۳-۲-۲٫ کاربردها

• • درک قلمرو

• • آماده کردن مجموعه داده‌ها

• • کشف الگوها

• • پردازش بعد از کشف الگو

• • استفاده از نتایج

اصطلاح داده کاوی را آمار شناسان، تحلیل گران داده‌ها و انجمن سیستم‌های اطلاعات مدیریت به کار می برند، در حالی که پژوهشگران یادگیری ماشین و هوش مصنوعی از کی دی دی ۷ بیشتر استفاده می‌کنند. در ادامه چند تعریف از داده کاوی ارائه می شود:
داده کاوی یا به تعبیر دیگر کشف دانش در پایگاه داده ها، استخراج غیر بدیهی اطلاعات بالقوه مفید از روی داده هایی است که قبلا،ً ناشناخته مانده اند. این مطلب برخی از روش‌های فنی مانند خوشه بندی، خلاصه سازی داده ها، فراگیری قاعده های رده بندی، یافتن ارتباط شبکه‌ها، تحلیل تغییرات و کشف بی قاعدگی را شامل می‌شود.
داده کاوی در حقیقت کشف ساختارهای جالب توجه، غیر منتظره و با ارزش از داخل مجموعه وسیعی از داده‌ها می‌باشد و فعالیتی است که اساسا با آمار و تحلیل دقیق داده ها منطبق است.
۲-۳-۳- مراحل انجام داده کاوی
عمل داده کاوی از یک پایگاه داده به چند مرحله مشخص تقسیم می‌شود که ما در این بخش پروژه به معرفی و توضیحی مختصر در مورد هر یک از این مراحل اکتفا می‌کنیم:
تشکیل انبار داده: این مرحله برای تشکیل محیطی پیوسته و یک پارچه جهت انجام مراحل بعدی داده کاوی انجام می گیرد. در حالت کلی انبار داده مجموعه پیوسته و طبقه بندی شده است که دائما در حال تغییر و دینامیک است که برای کاوش آماده می‌شود.

انتخاب داده‌ها: در این مرحله برای کم کردن هزینه‌های عملیات داده کاوی، داده هایی از پایگاه داده انتخاب می شوند که مورد مطالعه هستند و هدف داده کاوی دادن نتایجی در مورد آنهاست.
تبدیل داده‌ها: مشخص است برای انجام عملیات داده کاوی لزوما باید تبدیلات خاصی روی داده‌ها انجام گیرد. ممکن است این تبدیلات خیلی راحت و مختصر مثل تبدیل بایت ۸ به عدد صحیح ۹ باشد یا خیلی پیچیده و زمان بر و با هزینه های بالا مثل تعریف صفات جدید و یا تبدیل و استخراج داده ها از مقادیر رشته‌ای.
کاوش در داده ها: در این مرحله است که مدلسازی اصلی داده کاوی انجام می شود. در این مرحله با بهره گرفتن از تکنی‌ های داده کاوی داده ها مورد کاوش قرار گرفته ، دانش نهفته در آنها استخراج شده و الگو سازی صورت می‌گیرد.
تفسیر نتیجه: در این مرحله نتایج و الگو های ارائه شده توسط ابزار داده کاوی مورد بررسی قرار گرفته و نتایج مفید معین می‌شود.
ابزارهایی که در فعالیت چهارم به کار گرفته می شوند ممکن است مدل‌های آماری، الگوریتم‌های ریاضی و یا روش‌های یاد گیرنده باشند که کار خود را به صورت خودکار و بر اساس تجربهای که از طریق شبکه های عصبی یا درختهای تصمیم گیری به دست میآورند بهبود می‌بخشند.

۲-۳-۴- اهداف داده کاوی

داده کاوی منحصر به گردآوری و مدیریت داده‌ها نبوده و تجزیه و تحلیل اطلاعات و پیش بینی را نیز شامل میشود. برنامه های کاربردی که با بررسی فایل‌های متنی و یا چند رسانهای به کاوش داده‌ها می پردازند، پارامترهای گوناگونی را در نظر می‌گیرند تا به یکی از الگوهای زیر برسند:
رابطه: الگوهایی که بر اساس آن یک رویداد به دیگری مربوط می‌شود، مانند خرید قلم به خرید کاغذ.
ترتیب : الگویی که به تجزیه و تحلیل توالی رویدادها پرداخته و مشخص می‌کند کدام رویداد، رویدادهای دیگری را در پی دارد، مانند تولد یک نوزاد و خرید پوشک.
طبقه بندی: شناسایی الگوهای جدید، مانند همزمانی خرید چسب و پوشه.
برای فهم و برقراری ارتباط با محیط اطرافمان در جهان همواره اشیا ، موجودات و چیزهایی را که با آنها سر‌و‌کار داریم، دسته بندی، درجه بندی و طبقه بندی میکنیم تا بهتر بتوان روی آنها آنالیز و پردازش انجام داد. می‌توان به عنوان مثال حیوانات را به گروه‌ها و نژادهای مختلف ، مواد را به عناصر سازنده آنها و مایعات مختلف را با توجه به درجه غلظت آنها دسته بندی کنیم.
بر طبق تعریف طبقه‌بندی عبارت است از : آزمایش ویژگی‌های اشیاء جدید و قرار دادن آنها در مجموعه کلاس‌های از پیش تعریف شده .
به طور معمول اشیایی که طبقه بندی می‌شوند در قالب رکوردهای پایگاه داده‌ها و فیلدهای آنها پیاده سازی می‌شوند. پایگاه داده هایی که از اطلاعات ذخیره شده قبلی استفاده می‌کند ، پایگاه داده آموزشی نامیده می‌شود و رکوردهای آن دربرگیرنده چندین خصیصه متفاوت می‌باشد.
خصیصه‌های انتخاب شده را خصیصه‌های وابسته و دیگر خصیصه‌ها را پیش گویانه می‌نامند. مهمترین وظیفه داده کاوی طبقه بندی است. به منظور فهم بهتر و ارتباط راحت تر با دنیا ما همیشه در حال گروه بندی عناصر هستیم. در طبقه بندی کردن اصولا به بررسی خصوصیت یک شی جدید و مرتبط کردن آن با یک مجموعه از قبل تعریف شده می پردازیم. اشیاء طبقه بندی شده به صورت مقداری در داخل پایگاه داده با پر کردن فیلدی به نام کد طبقه معین می‌شوند. وظیفه طبقه بندی با تعریفی خوب از کلاس‌ها و یک مجموعه آموزشی شامل مثال‌های از قبل تعریف شده می‌تواند مورد سنجش قرار بگیرد. مثال هایی از طبقه بندی را در زیر می‌آوریم :
طبقه بندی مشتریان بانک برای گرفتن وام به دو دسته خوب و بد.
طبقه بندی کردن شماره تلفنهایی که به ماشین فاکس متصل می‌شوند.
طبقه بندی کردن دانش آموزان کلاس بر حسب قد آنها.
در کلیه مثال‌های بیان شده، تعداد محدودی از کلاس‌های تعریف شده وجود دارد و باید هر مقدار به کلاسی تخصیص داده شود.
هدف، ساخت مدلی است که خصیصه های پیشگویانه را به عنوان مقدار ورودی و خروجی را برای خصیصه وابسته تعریف نماید. اگر خصیصه وابسته به صورت عددی باشد مسئله را، مسئله برازش می نامند و در غیر این صورت مسئله طبقه بندی نامیده می‌شود.
محققان مدل‌های مختلف طبقه‌بندی را همچون شبکه‌های عصبی، الگوریتم ژنتیک، روش‌های بایاسین، روش‌های آماری و خطی، جداول تصمیم گیری و مدل‌های ساخت یافته درختی که درخت‌های طبقه بندی نیز نامیده می‌شوند، را پیشنهاد داده‌اند.
مثالهایی از وظایف طبقه بندی که از فنون مختلف استفاده می‌کردند را می‌توان به صورت زیر بیان نمود :
تخصیص کلمات کلیدی به مقالات به محض ورود اخبار.
تصمیم گیری راجع به اینکه کدام شماره تلفن وابسته به کدام ماشین فاکس می‌باشد.
تخصیص کدهای صنعتی و تعیین مشاغل بر اساس توضیحات شغلی ارائه شده.
در تمامی مثال‌های ذکر شده تعداد کلاس‌ها محدود می‌باشد و انتظار می رود که قادر به تخصیص هر رکورد به یک یا چندتا از این کلاس‌ها باشیم.
خوشه بندی: کشف و مستند سازی مجموعه‌های از حقایق ناشناخته، مانند دسته بندی مشتریان یک فروشگاه بر اساس میزان خرید و زمان بین خریدها.
خوشه‌بندی در واقع تقسیم بندی یک جمعیت ناهمگون به تعدادی از زیرمجموعه‌هایی که بیشتر همگون هستند می‌باشد که به آن خوشه اطلاق می‌شود. هدف خوشه بندی یافتن گروه هایی است که با یکدیگر بسیار متفاوتند ولی اعضای این گروه ها بسیار شبیه هم هستند.
آن چیزی که خوشه بندی را از طبقه بندی متمایز می‌کند ، این است که در خوشه بندی بر روی کلاس‌های از پیش تعیین شده کاری انجام نمی‌شود. در طبقه بندی موضوعات با تخصیص هر عضو یا رکورد به کلاس از پیش تعریف شده بر اساس مدل توسعه یافته در طول آموزش از مثال‌های قبل تشکیل می‌شوند. در خوشه بندی دیگر هیچ کلاس از پیش تعریف شدهای وجود ندارد. رکوردها بر اساس شباهت‌های خودشان گروه‌بندی می‌شوند و افرادی که خود در آن کار هستند باید این خوشه را تفسیر کنند. غالبا خوشه بندی به عنوان پیش درآمدی برای دیگر فنون داده کاوی یا مدل سازی می‌باشد. به عنوان مثال خوشه بندی ممکن است اولین قدم در قطعه بندی بازار باشد. پس از یافتن خوشه‌هایی که پایگاه داده را قطعه بندی می کند، این خوشه‌ها باید برای طبقه بندی داده‌های جدید به کار گرفته شوند. نکته قابل توجه اینکه نباید خوشه بندی را با قطعه بندی اشتباه گرفت.
قطعه‌بندی به مسائل عمومی شناسایی گروه‌هایی که دارای ویژگی‌های عمومی هستند اطلاق می‌شود و خوشه‌بندی روشی برای قطعه بندی داده‌ها به گروه‌هایی است که از قبل تعریف نشده اند. این در حالی است که طبقه بندی، روشی برای قطعه‌بندی داده به وسیله تخصیص آنها به گروه‌هایی است که از قبل تعریف شده‌اند.
الگوریتم‌های خوشه بندی موجود را می‌توان به دو دسته سلسله مراتبی و افرازی تقسیم بندی نمود. در الگوریتم‌های خوشه بندی افرازی می‌شود که ناحیه خاصی را بهینه می‌کنند. در کنار آن خوشه بندی سلسله مراتبی، ترتیبی از K افرازی سعی بر تعیین افرازهاست که هر بخش در داخل بخش بعدی و به همین ترتیب قرار گرفته‌اند.
پیش بینی: کشف الگوهایی که بر اساس آنها پی‌ بینی قابل قبولی از رویدادهای آتی ارائه می‌شود مانند رابطه عضویت در یک باشگاه ورزشی با شرکت در کلاس‌های ورزشی.
پیشگویی نیز همانند مسئله طبقه بندی و یا تخمین می‌باشد با این تفاوت که پیش بینی با آینده سر و کار دارد یعنی رکوردهایی که طبقه بندی می‌شوند با توجه به پیش بینی‌هایی است که از رفتار آینده و یا تخمین مقادیری که در آینده به خود می‌گیرند، می‌باشد.
در عمل تنها کاری که می‌تواند دقت این طبقه بندی را معین کند منتظر ماندن و ملاحظه نتایج در آینده می‌باشد. هر روشی که در طبقه بندی و تخمین مورد استفاده قرار می‌گیرد می تواند برای پیش بینی هم استفاده شود مشروط بر آنکه استفاده از مثال‌هایی که در آنها ارزش متغیر قابل پیش بینی در حال حاضر معلوم باشد و همچنین داده های جمع آوری شده برای مثال‌ها در دسترس باشد، این داده‌های قدیمی برای ساخت مدلی که رفتار فعلی مشاهده را بیان می‌کنند به کار می‌روند. هنگامی که به این مدل ورودی‌های جدید داده شود، نتیجه در واقع پیش بینی رفتار در آینده خواهد بود.
فن تحلیل سبد خرید برای کشف مواردی که با هم به عنوان مثال در یک خواربارفروشی خریداری می‌شوند به کار می‌رود و بر همین اساس می تواند مدلی را برای خریدهای آینده و یا رفتارهایی که احتمال رخ دادن آنها بر روی داده‌های جاری وجود دارد ارائه می کند.

PΔ
PΔ
Buildup
Drawdown
شکل(۱- ۹): تفاوت چاه‌آزمائی خیزش فشار و جریانی [۲۰]
شکل (۱-۱۴) حالتی را نشان می‌دهد که در آن چاه در یکی از مرزها به یک ناحیه با فشار ثابت می‌رسد که در این حالت به‌علت یک آبده قوی یا یک کلاهک گازی قوی در مرز مخزن افت فشار وجود ندارد. نمودار مشتق به خوبی این حالت را نشان می‌دهد. در شکل (۱-۱۴) تا (۱-۱۷) منحنی فشار یا مشتق فشار بر حسب زمان رسم شده‌اند.
PΔ
PΔ
P
شکل(۱- ۱۰): نمایی از ناحیه نهایی یک مرز با فشار ثابت [۲۰]
در شکل (۱-۱۵) چاه در یک مخزن با مرزهای بسته حفر گردیده‌‌است. در این حالت در ناحیه نهایی چاه‌آزمائی نمودار مشتق فشار با شیب ۱ نسبت به زمان تغییر می‌کند.
PΔ
P
PΔ
شکل(۱- ۱۱): نمودار چاه آزمائی در حالت افت فشار در یک مخزن با مرزهای غیرقابل نفوذ [۱۵]
حالت بررسی‌شده دیگر به این صورت است که در ابتدا بعد از ناحیه متأثر ذخیره درون چاهی و ضریب پوسته در مخزن جریان شعاعی وجود دارد و شیب صفر است اما پس از اینکه به گسل اولی رسید شیب افت فشار زیاد می‌گردد و بعد که جریان تحت تأثیر دو گسل قرار می‌گیرد شیب ۲ برابر می‌گردد شکل(۱-۱۶).
PΔ
PΔ
PΔ
شکل(۱- ۱۲): نمایی از وجود دو گسل غیرقابل نفوذدر مرز خارجی مخزن [۱۵]
در حالتی‌که گسل به‌طور کامل قابل نفوذ نباشد با توجه به مشتق می‌توان به آن پی برد. چنانچه در شکل (۱-۱۷) دیده می‌شود [۱۵].
PΔ
P
PΔ
شکل(۱- ۱۳): نمایی از تغییرات فشار چاه نزدیک به یک گسل نیمه گذرا [۱۵]
۱-۶- انواع چاه در مخازن
در مخازن مختلف هیدروکربنی با توجه به شرایط مخزن­، میزان تولید و برآوردهای اقتصادی­، حفاری­های متفاوتی در مخازن صورت می­گیرد­، متداول­ترین چاه­هایی که در مخازن حفر می­شوند عبارتند از­: چاه­های عمودی­، چاه­ها با شکست هیدرولیکی و چاه­های افقی.
۱-۶-۱- چاه های عمودی
چاه عمودی رایج­ترین حفاری در مخازن مختلف می­باشد که هزینه­ حفر این چاه نسبت به چاه­های دیگر کمتر است. اگر مخزن نفوذپذیری بالایی داشته باشد و در فرایند تولید از مخزن مشکلی نباشد معمولاً این نوع چاه حفر می­ شود.
۱-۶-۲- چاه­ها با شکست هیدرولیکی
این نوع چاه با افزایش شعاع مؤثر چاه موجب بهبود تولید از مخزن می­گردد­ و معمولاً در مخازن با نفوذپذیری کمتر از یک میلی دارسی­، کاربرد دارد­. این به­وسیله­ تزریق جریان پروپان در فشار بالا به صورت شکستگی­های متقارن در اطراف چاه عمودی صورت می­گیرد­.
۱-۶-۳- چاه­های افقی
در چند دهه­ اخیر، چاه­های افقی کاربردهای بیشتری پیدا کرده ­اند زیرا این چاه­ها نسبت به چاه­های عمودی عملکرد بهتری داشته اند. چاه افقی سطح تماس بین چاه و مخزن را افزایش می­دهد و همچنین از کارایی مهم آن­، به تأخیر انداختن پدیده­ مخروطی شدن گاز وآب ( پایین آمدن سطح گاز و بالا رفتن سطح آب) است­­ که این امر باعث تولید بیشتر از مخزن می­ شود­. این چاه­ها اجازه سرعت تولید بالا در افت فشار کمتر را می­دهد و نفوذپذیری توسط افزایش شمار مویرگ­ها وکشش سطحی افزایش پیدا می­ کند. بهره­وری از چاه­های طبیعی متناسب با نفوذپذیری و ضخامت مخزن است و علت تولید کم تفوذپذیری کم و شکل ضخامت مخزن می باشد­. فاکتورهایی که بر عملکرد چاه افقی تأثیر می­گذارند شامل: طول چاه، نسبت نفوذپذیری عمودی به افقی، ضخامت مخزن وارتفاع چاه می­باشد. نمای کلی از یک چاه افقی در شکل (۱-۴) آورده شده است.
به دلایل زیر آنالیز فشار چاه­های افقی بسیار دشوارتر از چاه­های عمودی است:
در بیشتر مدل­های چاه افقی فرض شده است که چاه کاملاً افقی است و با مرزهای بالا و پایین مخزن موازی است. در حالت کلی حفر چاه افقی به ندرت افقی است.
سنجش فشار مؤثر در تولید انتهایی از چاه افقی مندرج می­ شود.
رژیم های جریان که در چاه افقی هنگام تولید اتفاق می­افتد، بیشتر از چاه عمودی است.
تخمین دقیق تولید در چاه افقی بسیار مشکل است.
محاسبات آسان وصحیح نمی­باشند زیرا ضریب پوسته چاه افقی منفی است­.
در قسمت بعد به بحث در مورد رژیم­های جریان در چاه افقی می­پردازیم. در طول تست روی یک چاه افقی سه دوره­ جریانی خاص را می­توان تشخیص داد، البته با این فرض که اثر انبارش دهانه چاه یا اثر مرز ناحیه تخلیه آن را پنهان نکند.

شکل(۱-۱۴) نمای از یک چاه افقی[۱۳]
۱-۶-۳-۱- دوره­ جریان شعاعی قائم اولیه^[۲۸]
ناحیه­ی تراکم­پذیر ایجاد شده توسط تغییر نرخ جریان ابتدا در یک صفحه­ی قائم عمود بر چاه گسترش می­یابد. جریان مربوطه شعاعی است که تحت تأثیر ذخیره­ی درون چاهی^[۲۹] بوجود می ­آید و به نفوذپذیری عمودی و افقی بستگی دارد. این جریان هنگامی که به بسترهای حائل برسد یا هنگامی که اثر انتهای چاه^[۳۰] روی جریان احساس شود، پایان می­یابد. در شکل زیر حالت این رژیم جریان نشان داده شده است­.

شکل(۱-۱۵) جریان شعاعی قائم[۱۳]