شرکت مخابرات ایران به عنوان اپراتور غالب مخابراتی کشور، نقش اصلی برقراری ارتباط میان اقشار مختلف مردم کشور را بر عهده دارد. بررسی شاخص­ های اقتصادی کلان این شرکت و عملکرد آن در بازار بورس تهران نشان­دهنده بازده مالی مناسب و عملکرد درخور توجه این شرکت در میان سایر فعالین بخش­های صنعتی و ارائه خدمات در سطح کشور است. اما در سوی مقابل، مقایسه شرکت مخابرات ایران با سایر اپراتورهای پیشرو در منطقه موید جایگاهی قابل قبول برای این بازیگر ایرانی از نقطه نظر درآمدزایی نیست. از سوی دیگر مقایسه منابع کسب درآمد اپراتور ایرانی با همتایان خود در منطقه، نشان­دهنده وجود فرصتهای فراوان برای پیشرفت، بویژه در افزایش سهم ارتباطات دیتا در درآمد این شرکت است. بررسی­ها در این زمینه نشان می­ دهند که شرکت مخابرات ایران با توجه به در اختیار داشتن تقریباً همه بازار دسترسی کابل مسی و بخش اعظم بازار همراه در کنار الگوی جمعیتی جوان ایران، می ­تواند سهم درآمدی دیتا و خدمات ارزش افزوده خود را در بازار کشور به نحو قابل ملاحظه­ای افزایش دهد (پایگاه اطلاعاتی شرکت مخابرات ایران،۱۳۹۲).

براساس اطلاعاتی که شرکت مخابرات ایران در مجمع سالانه خود ارائه نموده است، این شرکت تقریبا همه بازار تلفن ثابت کشور، ۷۰ درصد بازار تلفن همراه و ۴۰ درصد خدمات دسترسی اینترنت پرسرعت کشور را در اختیار دارد. بر اساس همین گزارش، شاخص­ های مالی شرکت از ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۱ در جدول ۴-۱ نشان داده شده است (پایگاه اطلاعاتی شرکت مخابرات ایران،۱۳۹۲).
جدول۴- ۱- وضعیت شاخص­ های مالی شرکت مخابرات ایران (هزار میلیارد ریال)

۴-۲-۱- ساختار زنجیره تامین خدمات شرکت مخابرات ایران
شکل ۴-۳ شمای کلی زنجیره تامین خدمات شرکت هلدینگ مخابرات ایران را نشان می­دهد. شرکت هلدینگ مخابرات ایران شامل سه شرکت ارتباطات سیار (همراه اول)، ارتباطات ثابت (آشنای اول) و ارتباطات دیتا می­باشد. سه شرکت عمده فوق متولی تولید و توزیع خدمات سه­گانه شرکت مخابرات ایران به مشتریان در کشور می­باشند که این فرایند را از طریق ۳۰ شرکت مخابرات استانی انجام می­ دهند. علیرغم اینکه شرکتهای فوق دارای زیرساختهای مشترک مخابراتی می­باشند اما ورودیها و خروجی های منحصر به فرد خود را دارند و بنابراین لازم است که ارزیابی زنجیره بر اساس شاخص­ های مختلف در قالب خدمات مختلف شرکتهای زیرمجموعه انجام شود.

شکل ۴-۳- ساختار مفهومی زنجیره تامین خدمات شرکت مخابرات ایران
شکل ۴-۳ شمای کلی زنجیره تامین خدمات شرکت هلدینگ مخابرات ایران را نشان می­دهد. مطابق شکل تجهیزات اولیه از چهار دسته تامین­کننده عمده تهیه و وارد فرایند تولید خدمات می­شوند. خدمات سه­گانه شرکت پس از تولید از طریق مراکز توزیع به مشتریان ارائه می­گردند. لازم به ذکر است که مراحل تولید و توزیع توسط شرکت هلدینگ مخابرات ایران انجام می­گیرد. بنابراین با توجه به تعاریف ساختار زنجیره تامین در مبانی نظری پژوهش در فصل دوم به دلیل اینکه مرحله بالادستی زنجیره (تامین­کنندگان) از مرحله تولید مستقل است اما مرحله تولید با مرحله پایین­دستی خود (توزیع) یکپارچه می­باشد، می­توان نتیجه گرفت که زنجیره تامین شرکت مورد مطالعه از نوع ساختار نیمه­یکپارچه پایین­دستی است. با توجه به شکل ۴-۳ شرکت مخابرات ایران چهار نوع تجهیزات اولیه وارد مراکز تولید می­ کند که سه نوع شامل تجهیزات کابلی، تجهیزات سوئیچ تلفن ثابت و تجهیزات دیتا وارد مراکز تولید تلفن ثابت و دیتا می شوند که در نهایت خروجی این مراکز شامل خدمات تلفن ثابت و دیتا می­باشد. تجهیزات عمده تلفن همراه شامل تجهیزات پایگاه انتقال^[۲۲۲] می­باشد که در واقع نوع چهارم ورودی سیستم می­باشد که در پایین شکل نشان داده شده است. این تجهیزات پس از خرید وارد مراکز تولید تلفن همراه (سایت­های تلفن همراه ) می­شوند. خروجی این بخش خدمات تلفن همراه می­باشد. در نهایت هر سه محصول در مراکز توزیع^[۲۲۳] به مشتریان عرضه می­ شود. تجهیزات کابلی تلفن ثابت از سه کارخانه عرضه کننده در داخل کشور، تجهیزات سوئیچ تلفن ثابت و دیتا از تعداد شش کارخانه، تجهیزات تلفن همراه از طریق دو کارخانه تهیه می­ شود. تولید خدمات تلفن ثابت و همراه از طریق تعداد ۳۰۷۸ مرکز تلفن در سراسر کشور انجام می­ شود. همچنین در بخش تلفن همراه تعداد ۱۷۸۷۶ سایت تلفن همراه کار پوشش و خدمات­دهی این بخش را انجام می­ دهند. تعداد ۱۷۰۸۰ دفاتر خدمات ارتباطی روستایی و شهری نیز عملیات توزیع هر سه محصول شرکت مخابرات ایران را انجام می­ دهند. در بخش مشتریان نیز هم اکنون تعداد ۲۷۴۷۸۰۰۰ مشترک تلفن ثابت، ۵۴۰۰۰۰۰۰ مشترک تلفن همراه و ۱۵۰۰۰۰۰ مشترک دیتا از شرکت مخابرات ایران خدمات دریافت می­ کنند. لازم به ذکر است که تمامی اطلاعات و داده ­ها مربوط به پایان سال ۱۳۹۱ می­باشد.
پس از توضیحات فوق در خصوص وضعیت خدمات مخابراتی در جهان و ایران و ترسیم ساختار کلی زنجیره تامین موردمطالعه به شرح و توصیف مسئله پژوهش پرداخته می­ شود.
۴-۳- شناسایی و تعریف مساله پژوهش
شاخص مالی بسیار مهمی که پس از خصوصی­سازی شرکت مخابرات ایران مطرح شده و توجه بسیاری از مدیران شرکت را به سمت خود جلب کرده است و شاید از مهمترین شاخص­ های چالش برانگیز باشد که هم اکنون در شرکت مخابرات ایران مطرح است شاخص میانگین درآمد هر مشتری^[۲۲۴] است. در این راستا ابتدا مقایسه­ ای بین شرکت مخابرات ایران و شرکتهای مخابراتی فعال منطقه انجام شده است. زیرا که بررسی میزان موفقیت شرکت­های فعال در یک حوزه با مقایسه این شرکت­ها با همتایان خود در بازارهای مشابه همراه است. بنابراین مقایسه شاخص­ های عملکرد اپراتورهای مخابراتی کشورها با یکدیگر نیز می ­تواند شاخصی از میزان موفقیت به دست دهد. به همین منظور در این بخش، برخی از شاخص­ های عملکردی شرکت مخابرات ایران به عنوان بازیگر غالب مخابراتی در ایران با برخی همتایان خاورمیانه­ای خود در منطقه که مانند شرکت مخابرات ایران اپراتور غالب کشور خود محسوب می­شوند، مقایسه شده است. ملاک این مقایسه، نتایج عملکرد اپراتورهای ارتباطات سعودی عربستان، ترک تلکام ترکیه و اتصالات امارات در سال ۲۰۱۲ می­باشد.
شرکت ارتباطات سعودی^[۲۲۵] (STC)، شرکتی دولتی است که در سال ۱۹۹۸ تشکیل شده و خدمات تلفن ثابت، همراه و همچنین دیتا را در این کشور ارائه می­دهد. این شرکت هم اکنون به جز عربستان در ۹ کشور آسیایی و آفریقایی مانند کویت، هند، مالزی و آفریقای جنوبی فعالیت دارد و از نظر درآمد، سهم بازار و تعداد کارکنان بزرگ­ترین اپراتور جهان عرب شناخته می­ شود.