قابلیت انتقال: به قابلیت انتقال یافتهها به موقعیتها یا مشارکتکنندگانی مشابه برمیگردد و به این نکته اشاره دارد که آیا نتایج تحقیق در شرایط یا گروههای دیگر قابل استفاده هست یا خیر؟(عباس زاده، ۱۳۹۱). برای این منظور باید نویسنده به توصیف دقیق شرایط انجام تحقیق و محقق بپردازد تا خواننده خود تصمیم بگیرد نتایج تحقیق را در شرایط مورد نظر که همخوانی آن را با شرایط انجام مطالعه سنجیده است تا چه حد به کارگیرد؟ در این مطالعه نیز سعی بر گزارش کامل و دقیق جزئیات و زمینه تحقیق شد. برای افزایش قابلیت انتقال، محقق به شرح مبسوط فرایند تحقیق از مرحله نمونهگیری تا تفسیر اطلاعات پرداخته و نمونهای از متن مصاحبهها را نیز به عنوان مصادیقی از واحدهای فکر در خصوص هر مقوله در فصل ۴ ذکر کرده است.
روایی وپایایی ابزار و یافته های کمی تحقیق
برای بررسی روایی ابزار سنجش روشهای مختلفی وجود دارد که در پژوهش حاضر برای بررسی روایی پرسشنامه از روایی صوری و محتوایی استفاده شدهاست. در این پژوهش برای بررسی روایی صوری در پرسشنامه، سوالات با توجه به مقولات حاصل شده از مرحله کیفی، طراحی گردید و از اساتید راهنما و مشاور و چند تن از مدیران و کارگزاران سازمان حج و زیارت درخواست گردید که در جهت سنجش روایی پرسشنامه، اظهارنظر نمایند. پس از بررسی و ارزشیابی پرسشنامه توسط اساتید و صاحبنظران مورد نظر، اصلاحات مربوطه در پرسشنامه اعمال گردید و روایی صوری آن تائید شد. همچنین پس از جمعآوری اطلاعات برای بررسی روایی سازه از تکنیک تحلیل عاملی تأییدی، استفاده شدهاست. در تحلیل عاملی تأییدی، پیش فرض اساسی محقق این است که هر عامل با زیرمجموعه خاصی از متغیرها ارتباط دارد (هومن، ۱۳۸۴، ۲۵۵). در تحلیل عاملی تأییدی که از جنبه های مهم معادلات ساختاری است، فرضیه های معینی درباره ساختار بارهای عاملی و همبستگیهای متقابل بین متغیرها مورد آزمون قرار میگیرد. در این پژوهش برای درک این موضوع که گویه ها بیان کننده عاملهای(سازههای) مورد نظر هستند، از تحلیل عاملی تائیدی استفاده شدهاست. در تحلیل عاملی تأییدی هرچه میزان بار عاملی به عدد یک نزدیکتر باشد، در واقع گویای این امر است که سوالات پرسشنامه ارتباط قویتری با متغیرهای اصلی دارند. اگر میزان بارعاملی استاندارد صفر باشد به معنای عدم ارتباط بین سوالات پرسشنامه و متغیر اصلی است و بار عاملی منفی به معنای معکوس بودن جهت اثرگذاری سوالات پرسشنامه بر متغیر اصلی میباشد. با توجه به معیار فرنل و لاکر( ۱۹۸۱) بارهای عاملی بزرگتر از ۵/۰ از اعتبار مناسبی برخوردار میباشند.
منظور از پایایی نیز آن است که اگر ابزار اندازه گیری را در یک فاصله زمانی کوتاه چندین بار و به گروه واحدی از افراد بدهیم، نتایج حاصل نزدیک به هم باشد (خاکی، ۱۳۸۹، ۲۴۵). پایایی قابلیت اعتماد و اطمینان است که یکی از ویژگیهای فنی ابزار اندازه گیری میباشد. برای اندازه گیری پایایی میتوان از ضریب آلفای کرونباخ استفاده نمود. آلفای کرونباخ یک ضریب اعتبار است که میزان همبستگی داخلی میان پرسشهایی که یک مفهوم را میسنجند محاسبه می کند. آلفای کرونباخ را میتوان شاخص کاملا مناسب برای محاسبه اعتبار و هماهنگی درونی به کار برد. هر اندازه آلفا به عدد یک نزدیکتر باشد، اعتبار سازگاری درونی بیشتر است (سکاران، ۱۳۸۸، ۲۲۹).
نتایج مربوط به تحلیل عاملی تأییدی و آلفای کرونباخ برای بررسی روایی و پایایی پرسشنامه تحقیق در فصل ۵ ارائه گردیدهاست که نشان دهنده تأیید روایی و پایایی ابزار سنجش است.
شیوه تجزیه و تحلیل داده ها
در بخش نخست، داده های کیفی با بهره گرفتن از روش تحلیل محتوای قراردادی[۱۵۶]]مضمون[۱۵۷] به نقل از عابدی جعفری وهمکاران(۱۳۹۰)[ مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. هسیه و شانن[۱۵۸] (۲۰۰۵) سه روش را برای تحلیل محتوای کیفی عنوان کردند. این سه روش، بر اساس درجه استقرایی بودن عنوان شده اند. روش اول، روش قراردادی می باشد. در این روش، کدگذاری به طور مستقیم از داده های خام انجام می شود. روش دوم، روش هدایتی[۱۵۹] است. در این روش، کدگذاری اولیه از نتایج تحقیقات گذشته یا یک تئوری آغاز می شود. سپس در طول تحلیل داده، محقق خودش را در داده ها غرق می کند و به موضوعات اجازه پدیدار شدن از داده را می دهد. هدف این روش، توسعه ی یک چارچوب مفهومی یا تئوری می باشد. سومین روش، تحلیل محتوای تلخیصی[۱۶۰] می باشد. این روش با شمارش لغات یا محتوای اصلی آغاز می شود، سپس تحلیل را گسترش می دهد. این روش، در مراحل اولیه اش کمی به نظر می رسد اما هدفش این است که استفاده ی این لغات را در یک حالت استقرایی اکتشاف کند. روش تجزیه و تحلیل داده ها در تحقیق حاضر برای شناسایی محتوای رفتار خادمانه کارکنان و عوامل اثرگذار بر آن روش قراردادی خواهد بود چرا که محقق به طور مستقیم با داده های خامی سر و کار دارد که هیچ گونه تحلیلی پیرامون موضوع تحقیق بر روی آنها صورت نگرفته است.
برای این منظور مصاحبه های صورت گرفته به منظور شناسایی محتوای رفتار خادمانه خادمان و عوامل اثرگذار بر آن در زمینه سازمانی مورد نظر، در قالب متن استوار شد، و فرایند تحلیل محتوا در سه سطح انجام گرفت. در سطح اول متن مصاحبه ها به واحدهای فکر[۱۶۱] تجزیه شد. واحدهای فکر در واقع کوچکترین واحد معنی دار و قابل رمزگذاری است که مبنایی جهت درست کردن مقولهها به شمار می رود. این واحدها می تواند کلمه، جمله، عبارت، پاراگراف و بالاخره سندی باشد که در جنبه هایی از زمینه یا محتوای شان با یکدیگر ارتباط دارند به بیان دیگر، هر عبارتی که به نوعی دلالت بر موضوع مورد نظر داشته باشد، خواه یک کلمه یا چند کلمه، و خواه مستقیم یا غیر مستقیم، یک واحد محسوب میشود(کریپندروف، ۲۰۰۴).
در سطح دوم واحدهای فکر طبقه بندی و دسته بندی شدند تا مقوله ها ظهور پیدا کنند. بک مقوله، گروهی از واحدهای فکر است که در یک وجه اشتراک، با یکدیگر اشتراک دارند. مقوله ها دارای هماهنگی درونی و ناهمگونی بیرونی اند بدین صورت که حداقل تفاوت بین واحدهای فکر درون یک مقوله و حداکثر تفاوت بین واحدهای فکر مقولات دیگر باشد (باترفیلد و همکاران، ۱۹۹۶). اگرچه که این مرحله بیشتر حالت استنباطی دارد ولی محقق تا آنجا که ممکن بود، سعی بر آن داشت که اجازه دهد تا داده ها خودشان مقوله خود را بسازند. سپس برای هر مقوله نامی انتخاب شد که دربرگیرنده محتوای مشترک همه واحدهای فکر موجود در آن مقوله باشد.
در سطح سوم، مقوله ها خودشان مجدد گروه بندی شدند تا مضامین اصلی استخراج شوند. مفهوم مضمون دارای معنای چندگانه است و ایجاد مضامین شیوه ای است که محتواهای اساسی را در مقوله ها با هم مرتبط می سازد. یک مضمون می تواند مبین محتوای پنهان متن در نظر گرفته شود (باترفیلد و همکاران، ۱۹۹۶). در این مرحله دقت بیشتری وجود داشت چرا که برخی از مقولات می توانستند در مضامین دیگری جای بگیرند و یا ترکیب چند مقوله می توانست ساختار مضامین را بگونه ای دیگر تغییر دهند. در این مرحله تأکید بر آن بود که گروه بندی به گونه ای انجام شود که در هر گروه مقولات بیشتری جای بگیرد تا کمترین تعداد مضامین با درنظر گرفتن جامعیت و مانعیت آن مضامین حاصل شود که در نهایت برای ویژگی های رفتارخادمانه ۴ مضمون و عوامل مؤثر بر آن نیز ۴ مضمون دیگر ظهور پیدا کرد که در فصل چهار به آنها اشاره شده است.
در بخش دوم تحقیق از طریق روش های استنباط آماری به ویژه استفاده از رگرسیون پس رو برای آزمون تشخیص روابط بین متغیرها و مدلسازی معادلات ساختاری، تحلیل عاملی تأییدی و برازش مدل برای آزمون فرضیات تدوین شده تحقیق، استفاده شد.
از رگرسیون پس رو در این پژوهش برای آزمون تشخیص روابط استفاده شد که در گام نخست آن همه متغیرها وارد مدل رگرسیونی شدند و در گام های بعدی روابط متغیرهایی که کمترین نوسانات جزیی را نسبت به متغیر وابسته داشتند، از مدل حذف شدند.
از سوی دیگر مدلیابی معادلات ساختاری یک تکنیک تحلیل چند متغیری بسیار کلی و نیرومند از خانواده رگرسیون چند متغیری است که به پژوهشگر امکان میدهد مجموعه ای از معادلات رگرسیونی را به گونه ای همزمان مورد آزمون قرار دهد. این تکنیک آماری جامع برای آزمون فرضیههایی درباره روابط بین متغیرهای مشاهدهشده و مکنون بسیار مناسباست (هومن،۱۳۸۴، ص۱۱). همچنین این روش رویکردی جامع برای آزمون فرضیات درباره متغیرهای آشکار و پنهان است. در پژوهش حاضر نیز هدف انجام رگرسیون چند متغیره در مدل به طور همزمان بوده است. در نتیجه از روش معادلات ساختاری بدین منظور استفاده شدهاست و برای این کار از رویه دو مرحله ای پیشنهادی هالاند[۱۶۲] (۱۹۹۹) برای تحلیل داده ها استفاده گردید که در مرحله نخست از برازش مدل اندازه گیری (مدل بیرونی) و در مرحله دوم از برازش مدل ساختاری (مدل درونی) استفاده شدهاست. مدل سازی معادلات ساختاری با تکنیک PLS همزمان دو مدل را بررسی مینماید؛ مدل بیرونی (مدل اندازه گیری)، ارتباط متغیرهای آشکار با متغیرهای پنهان را بررسی می کند و مدل درونی (مدل ساختاری)، ارتباط متغیرهای پنهان با متغیرهای پنهان دیگر را اندازه گیری می کند. موارد مطرح شده در بالا و نیز ارائه نتایج با کاربردهای واقعی و پیچیدگی مدل پژوهش دلایلی عقلایی برای بهره گیری از نرمافزار SMART PLS در این پژوهش میباشند.
فصل چهارم
یافته های کیفی تحقیق
این فصل به تحلیل داده های حاصل از مصاحبه ها در دو بخش ویژگی های رفتار خادمانه و عوامل مؤثر بر رفتار خادمانه می پردازد. بدین صورت که با بهره گرفتن از روش تحلیل محتوای قراردادی ابتدا واحدهای فکر از متن مصاحبه ها استخراج و کدگذاری شده، سپس بر اساس پیوند محتوایی آنها، واحدهای فکر مقوله بندی شدند و در نهایت مقوله های مرتبط، مضامین رفتارخادمانه کارگزاران سازمان حج و زیارت و عوامل اثرگذار بر آن را تشکیل دادند.
توصیف آماری ویژگی های جمعیت شناختی افراد مصاحبه شونده
جدول ۴-۱ توصیف آماری افراد مشارکت کننده به عنوان خبرگان بخش کیفی تحقیق را نشان می دهد.
نفر | سن | تحصیلات | سابقه اعزام | امتیاز آخرین اعزام |
۱ | ۵۷ | دیپلم | ۱۱ | الف۱ |
۲ | ۵۳ | فوق لیسانس | ۷ | الف۲ |
۳ | ۶۳ | دیپلم | ۲۳ | الف۱ |
۴ | ۶۱ | دیپلم | ۱۸ | الف۱ |