که در آن = است. اگر با هر کدام از متغیرهای توضیحی دیگر X وابسته باشد، برآورد و تحلیل از طریق این معادله، دارای تورش مربوط به متغیرهای برآورد نشده خواهد بود (دوقرتی، ۲۰۰۴ :۴۱۱).
اگر متغیرهای غیرقابل اندازه گیری کنترل شوند، میتوان با بهره گرفتن از روش «حداقل مربعات معمولی[۷۲]» یا «حداقل مربعات تعمیم یافته[۷۳]» به تخمینهای کارایی دست یافت. یکی از راههای کنترل بهکارگیری «مدل اثر ثابت[۷۴]» است. در مدل اثر ثابت، اثرات مشاهده نشده در جمله ثابت رگرسیون وارد می شود. در این مدل با بهره گرفتن از روش متغیرهای مجازی یا روش تفاضلگیری، اثرات متغیرهای مشاهده نشدنی کنترل می شود.
بنابراین، در مدلهای اثر ثابت، برای دستیابی به تخمینهای کارا از روش حذف متغیرهای غیر قابل مشاهده اثرگذار در مدل استفاده می شود. بهکارگیری این روش موجب حذف بسیاری از متغیرهای مهم می شود. از اینرو، میتوان به جای در نظر نگرفتن این متغیرها، آنها را در اجزا خطا منظور کرد. این روش، به «مدل اثر تصادفی[۷۵]» معروف است. اولین شرط برای استفاده از مدل اثر تصادفی آن است که متغیرها به صورت تصادفی انتخاب شده باشند. در این صورت متغیری تصادفی است و مدل بالا را میتوان به صورت زیر بازنویسی کرد:
(۳-۱۵)
که در آن = است (بالتاگی[۷۶]، ۲۰۰۵ :۱۱).
شرط لازم استفاده از این مدل، عدم وابستگی متغیرهای به سایر متغیرهای توضیحی در مدل است. اگر این شرط برقرار نباشد، تخمین مدل اثر تصادفی، غیر ثابت و با تورش خواهد بود. در این صورت از مدل اثر ثابت استفاده می شود. بنابراین وقتی که از داده های ترکیبی استفاده میشود، باید آزمونهای مختلفی برای تشخیص روش تخمین مناسب انجام داد. رایجترین آنها آزمون «هاسمن[۷۷]» برای انتخاب یکی از مدلهای اثر ثابت یا مدل اثر تصادفی و آزمون بروش-پاگان الام[۷۸] برای انتخاب یکی از مدلهای اثر تصادفی یا مدل داده های تلفیقی[۷۹] است. این مراحل بدین صورت است که اگر داده ها به صورت تصادفی از بین داده های زیادی انتخاب نشده باشد، از مدل اثر ثابت استفاده می شود. اما اگر داده ها به صورت تصادفی انتخاب شده باشند، هر دو مدل اثر ثابت و اثر تصادفی تخمین زده می شود. سپس آزمون «هاسمن» انجام میگیرد. چنان چه آماره این آزمون نشاندهنده برآورد با بهره گرفتن از مدل اثر ثابت باشد، این مدل برآورد می شود. اما چنان چه این آماره نشانگر برآورد مدل با بهره گرفتن از مدل اثر تصادفی باشد، باید آزمون بروش- پاگان الام برای انتخاب یکی از مدلهای اثر تصادفی یا داده های تلفیقی انجام گیرد. فرضیات این آزمون به صورت زیر است (همان، ۴۹):
که در این فرضیات، نشاندهنده واریانس اثر مقطعی مدل برآورد شده از طریق اثر تصادفی است. چنانچه واریانس اثرات مقطعی در مدل اثر تصادفی ناچیز باشد، میتوان از روش ترکیب کل داده ها (تلفیق) و استفاده از تخمین حداقل مربعات معمولی برای برآورد روابط بین متغیرها استفاده کرد. برای محاسبه آماره از خطای برآورد داده های ادغام شده به صورت زیر استفاده می شود:
(۳-۱۶)
که در رابطه فوق خطای برآورد مدل داده های تلفیق شده و متوسط خطا در زمان اول است. با درستی فرضیه اول، این آماره دارای توزیع χ با یک درجه آزادی است.
به این ترتیب، با آزمونهای مختلف میتوان مدل مناسب تخمین را برگزید. پس از انتخاب مدل مناسب باید نسبت به پایا بودن سریهای زمانی و غیر کاذب بودن رگرسیون اطمینان حاصل کرد (همان، ۴۹).
روش دادههای ترکیبی/تلفیقی به دلیل مزایای زیر مورد استفاده پژوهشگران اعم از پژوهشگران حسابداری و مالی قرار گرفته است (هسیاو[۸۰]، ۲۰۰۳، ۳۱۱):
۱- در اختیار پژوهشگر قرار گرفتن نقاط آماری بیشتر و افزایش درجه آزادی.
۲- کنترل ناهمسانیهای منفرد[۸۱].
۳- ایجاد دادههای قویتر، قابل اتکاتر و با همخطی کمتر میان متغیرها و در نتیجه افزایش کارایی.
۴- تعیین و اندازه گیری آثار متغیرهای حذف شده.
۵- بدست آوردن نتایج نااریب.
۶- تفکیک جملات خطا به تغییرات سری زمانی و مکانی.
۳-۱۱- خلاصه فصل
در این فصل ابتدا مقدمهای در ارتباط با روش تحقیق بیان گردید و سپس سؤالات و فرضیه های تحقیق طرح گردید. در ادامه مدل تصحیح خطای برداری ساختاری، متغیرها و نحوه اندازه گیری آنها، جامعه آماری، نمونه گیری و قلمرو تحقیق بیان گردید و همچنین نحوه جمعآوری دادهها و روشهای مختلف آزمون فرضیه توضیح داده گردید. در فصل بعد به بررسی این مسئله میپردازیم که چگونه متغیرهای تحقیق، به طور کمی اندازه گیری میشوند و اینکه رابطه بین متغیرها چگونه میباشد.
فصل چهارم
یافتههای تحقیق
۴-۱- مقدمه
داده های موجود در تحقیقات، با انجام فرآیندهای مورد نظر پژوهشگر به اطلاعات تبدیل میشوند. پس از آنکه اطلاعات مورد نیاز یک پژوهش به دست آمد، انجام آزمونهایی بر روی آنها برای بررسی فرضیه های تحقیق اجتناب ناپذیر است. این تحقیق با انجام آزمونهایی که با بهره گرفتن از آمار و ابزارهای آماری مورد آزمون قرار گرفته است و نیز از آن دست تحقیقات میباشد. ناگفته پیداست که این گونه تحقیقات را همان طور که در فصل گذشته بیان شد، تحقیقات علمی میگویند. تجزیه و تحلیل داده ها فرآیندی چند مرحله ای است که طی آن دادههایی که از طریق بهکارگیری ابزارهای جمع آوری در نمونه آماری فراهم آمدهاند خلاصه، کد بندی، دستهبندی، … و در نهایت پردازش میشوند تا زمینه برقراری انواع تحلیلها و ارتباطها بین این داده ها به منظور آزمون فرضیه ها فراهم آید. در این فرایند دادهها هم از لحاظ مفهومی و هم از جنبه تجربی پالایش میشوند و تکنیکهای گوناگون آماری نقش بسزایی در استنتاجها و تعمیمها به عهده دارند. فرآیندهای تجزیه و تحلیل با توجه به نوع تحقیق، مسئله تحقیق، ماهیت فرضیه ها، نوع نظریهسازی، ابزار بکار رفته برای جمعآوری اطلاعات و …. متفاوت هستند (خاکی، ۱۳۷۷).
در این فصل داده های شرکتهای مورد بررسی در بورس اوراق بهادار تهران در ارتباط با فرضیه ها جمع آوری شده و به عنوان منبع اساسی برای تجزیه و تحلیل استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات گردآوری شده از روشهای آمار توصیفی و آمار استنباطی و همچنین رسم جداول استفاده شده است. استفاده از آمار توصیفی با هدف تلخیص اطلاعات جمعآوری شده و شناخت بیشتر جامعه مورد بررسی صورت پذیرفته است هدف آمار توصیفی، توصیف، استخراج نکات اساسی و ترکیب اطلاعات به کمک زبان اعداد است. هدف آمار استنباطی، به طور کلی انجام استنباط درباره جامعه از طریق تجزیه و تحلیل اطلاعات موجود در داده های نمونه و همچنین سنجش عدم قطعیتی است که در این استنباطها وجود دارد. در این فصل به بررسی آزمون فرضیات و تجزیه و تحلیل آماری یافتههای به دست آمده از پردازش داده های خام میپردازیم. این تجزیه و تحلیل در دو سطح توصیفی و استنباطی انجام گرفته است. در سطح توصیفی با بهره گرفتن از مشخصههای آماری نظیر میانگین، میانه، مد، واریانس، انحراف معیار و … به توصیف ویژگیهای دموگرافیک جامعه آماری پژوهش پرداخته شده است. در سطح استنباطی که بخش عمده فصل را به خود اختصاص داده است با بهره گرفتن از آزمونهای آماری تشریح شده در فصل قبل، به تجزیه و تحلیل الگوی رگرسیونی حاصل از فرایند تحقیق و بررسی معنیداری مدل رگرسیون و ضرایب متغیرها و همچنین تجزیه و تحلیل همبستگی و تحلیل واریانس در آن پرداخته می شود و اقدام به تأیید یا رد فرضیات میگردد.
بر این اساس این پژوهش به بررسی تأثیر نوسانات قیمت نفت بر بازده غیرعادی سهام شرکتهای پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران طی دوره زمانی ۱۳۹۲-۱۳۸۸ پرداخته است. اطلاعات متغیرهای بکار رفته در این پژوهش از گزارشهای مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و همچنین سایت بورس اوراق بهادار و نرم افزارهای ره آورد نوین و تدبیر پرداز جمعآوری شده است. لازم به ذکر است متغیرهای پژوهش با نرم افزار Excel محاسبه و با بهره گرفتن از نرم افزار۶٫Eviews و JMulTi تجزیه و تحلیل شده است.
۴-۲- آمارتوصیفی
هدف از طرح این قسمت، ارائه داده های آماری معرف ویژگیهای متغیرهای مورد مطالعه در میان شرکتهای نمونه آماری میباشد. این موضوع از دو جهت حائز اهمیت میباشد: نخست اینکه بدانیم با چه جامعه آماری سر و کار داریم و مبنایی برای تحلیلهای خود در دست داشته باشیم، و دوم اینکه این شناخت ما را در تعمیم نتایج یاری داده و در تحلیل ارتباطات میان ویژگیها و متغیرهای اساسی پژوهش یاری میرساند. بنابراین اطلاعات کلی متغیرها در جدول (۴-۱) نمایش داده شده است.
جدول ۴-۱- آمار توصیفی متغیرها
متغیر | علامت | تعداد مشاهدات | میانگین | انحراف معیار | کمینه | بیشینه | چولگی | کشیدگی |
بازده غیر عادی سهام | AR | ۴۸۰ | ۸۵/۹۰- |