(همان:۲۲۰)
قصر وجود : وجود (مشبه محسوس) را به قصر (مشبه به محسوس ) تشبیه نموده است.
وجه شبه: شکوه و عظمت در طرفین تشبیه است و نیز امکان خرابی و نابودی که در هر دو متصّور است.
کتابه :کتبیه ،در اصل همان کتابه است که در فارسی “الف” به “یا” بدل شده است مانند :رکاب و رکیب و اعتماد و اعتمید( در مثنوی) و دوا و دویت و مزاح و مزیح.
کُشانی بدو گفت کویت سَلیح (سلاح) نمی بینم همی جز فسوس و مزیح (مزاح)
(شاهنامه:۵۷۰:۱۹۶۸)
فسوس:مسخرگی
۲-۶۸-تشبیه بلیغ و استعاره ی تبعّیه
دیشب همه شب منزل من کوی مغان بود وز ناله من مرغ صراحی به فغان بود
(همان:۲۲۵)
مرغ صُراحی :تشبیه صُراحی (مشبه مفرد) به مرغ (مشبه به مفرد محسوس) وجه شبه :شکل صُراحی (تنگ گلو باریک شراب) که به شکل مرغ (معمولاً مرغابی) است و مانند مرغ، صدا دارد( بلبله یا قلقل ریزش شراب از گلوی تنگ)
فغان(مستعار):استعاره تبعّیه است از بلبله و قلقل صدای ریزش می از گلوی تنگ صُراحی
۲-۶۹-تشبیه و مضمر،وجه شبه در مشبه اقوی است
آن رفت که هر دم که زبابل زد می لاف چشمم همه در غمزه ی جادوی شما بود
(همان:۲۱۹)
“غمزه جادوی یار"(مشبه ) که نمودار سحر و ساحری است مُضمراً به سحر بابل هاروب بابلی تشبیه شده است شاعر سحر بابلی را تحت الشعاع از غمزه ی جادوی یار می داند بنابراین مشبهٌ به عکس آنکه اقوی و اجلی باشد وجه شبه در مشّبه قوّی تر است و این تشبیه معکوس است .تشبیه مورد نظر از آنجا که در محور هم نشینی نشانه ی تشبیه ندارد، تشبیه مُضمر است.

می دانیم در تشبیه فایده ی تشبیه باید عاید و راجع به مشّبه باشد یعنی از مشبهٌ به وصفی به مشبّه برسد ،در حالی که در تشبیه مُضمر مورد نظر” غمزه ی جادوی یار” را بر” سحر بابلی و هاروت بابلی” ترجیح داده است وَ ماانُزِلَ عَلَی اَلمَلکینِ بِبابِلَ هاروتَ و ماروتَ(۲:۹۶)
و آنچه بر دو فرشته هاروت و ماروت به سرزمین بابل( بین النهرین) نازل شد هاروت بابلی و ماروت در ادب فارسی نماد سحر و جادویند.
۲-۷۰-شبیه مفروق و تفضیل
از عذراش پرده گلبرگ و نسرین می درید وز جمالش آبروی ماه و پروین می فزود
(همان:۲۲۰)
“از” سببی است یکی از معانی” از” ارائه سبب و علت وجودی امری است و” از عذراش” یعنی بوسیله چهره اش
پرده دریدن:(مکنیٌ به و لازم )کنایه از” رسوا شدن و بر ملا شدن راز” است ضمناً اسناد پرده دریده شدن و رسوا شدن به گلبرگ (گلسرخ) و نسرین از باب استعاره مکنیه است و نیز بر” آبروی” (اسناد مجازی)
ماه و پروین افزوده می شد (استعاره مکنیه)
ماه و پروین مستعار منه و “آبرو” قرینه صارفه است.
در هر بیت یک تشبیه آورده شده است و تشبیه از نوع مفروق است چون مشبه ها را بر مشبه ٌبه ها برتری داده است و تشبیهات از نوع تفضیل اند .
۲-۷۱-تشبیه فشرده و استعاره ی مطلقه
در داد شرابی ز لب لعل و مرا گفت در مجلس ما،بی می نوشین نتوان بود
(همان:۲۲۵)
لب لعل:لب را به لعل (مفرد به مفرد) و( محسوس به محسوس)مانند کرده است.
وجه شبه:رنگ سرخ و دل چسبی و دل نشینی مشبه و مشبهٌ به هر کدام به گونه خود.
شراب:استعاره ی مصرحه از بوسه (مستعارمنه)است. لفظ “شراب” مستعار و حقیقت آن در متن استعاره مستعارله است.
جامع :لذت بخشی مشبه و مشبهٌ به که در ژرف ساخت استعاره موجود است (شراب و بوسه)در مصراع دوم” می نوشین” استعاره ی مصّرحه مطّلقه است ،و چه نشانه هایی از قراین و ملایمات.
لب لعل:لب را به لعل (مفرد به مفرد) و( حسی به حسی)مانند کرده است.
وجه شبه:رنگ سرخ و دل چسبی و دل نشینی مشبه و مشبه به هر کدام به گونه خود.
شراب:استعاره مصرحه از بوسه (مستعارمنه)است لفظ شراب مستعار و حقیقت آن در متن استعاره مستعارله است.
جامع :لذت بخشی مشبه و مشبه به که در ژرف ساخت استعاره موجود است (شراب و بوسه)در مصراع دوم می نوشین استعاره مصرحه مطلقه است چه نشانه هایی از قریان و ملایمات.
مشبه و مشبهٌ به هر دو را داراست.
لب ملایم مشبه (بوسه) و” مجلس ما “و صفت” نوشین “از ملایمات مشبهٌ به (شراب)است.
(همان:۲۲۶)
قصد این شاعر کرمانی، ترجیح و برتری دادن نکهت انفاس مُشکین خود “بر” بربوی خوش گیاهان معطّر در طبله “عطار” است امّا ان راه چنان که مشاهده می کنیم به شیوه ای ارائه داده است که محسوس نیست.
از سرِ دار مندیش که در شکر عشق عَلَم نِصرت منصور کردار نبود
(همان:۲۲۶)
و راست و مطابق واقع گفته است که:
سرسبزی شکوفۀ بستان سرای فضل از رشحۀ مقاطر اقلام ما بود
(همان:۲۱۹)
جز این هم نیست که تراوش قلم سمّار و بدیع نگار و صورت آفرین و خیال پرداز خواجو، مایۀ سرسبزی شکوفِه بوستان فضل و ادب بوده است و خواهد بود!
وی در تشبیه مرکّب نیز چونان سایر انواع تشبیه، قلم سمّارو خیال آفرین و ترکیب نگاری دارد:
فتاده بر سمن عارضت دو خال سیاه دو زنگی اند بر اطراف آسمان خفته
کشیده بر چمنی، سایبانی از ابرو دو تُرک مست تو در زیر سایبان خفته
(همان:۵۹۱)
۲-۷۲-تشبیه مقیّد و مرکب
ریحانیان گلشن روی تو بر سمن خطّی به خون لالۀ احمر نوشته اند
(همان: ۱۹۳)