دکتر فرزان سجودی
نگارش و تحقیق:
رامتین شهبازی قارلقی
شهریور ماه ۱۳۹۱
تقدیم به همسر عزیزم دکتر بهاره جمشیدی
برای همراهی و مهربانی‌هایش
با نهایت سپاس از
استاد راهنمای بزرگوارم جناب آقای دکتر سعید اسدی که در همه مراحل اجرای پژوهش دلسوزانه و صبورانه مرا راهنمایی و همراهی کردند.
استاد راهنمای گرانقدر دیگرم سرکار خانم اکرم قاسم‌پورکه با مهربانی و دلسوزی در ترجمه نمایشنامه ارنانی همراه این پژوهش بود.
و با سپاس ویژه از
استاد عزیزم جناب آقای دکتر فرزان سجودی که به طور قطع بدون مشاوره‌ها و همراهی‌های ایشان این پژوهش به سامان نمی‌رسید.
چکیده
این پژوهش به مطالعه چگونگی ترجمه‌فرهنگی در دوران پهلوی اول و دوم (۱۳۳۰-۱۳۰۰ ه.ش.) می‌پردازد. ابتدا با رجوع به تاریخ اجتماعی و متون نمایشی، سپهر فرهنگی هر دوره شناسایی شده و ارتباط آن با متون نمایشی مورد بررسی قرار گرفت.سپس میزان حضور دیگری فرهنگی و نافرهنگ با توجه به تمایل فرهنگ مرکزی و حاشیه‌ای مطالعه شد و نسبت وابستگی متون به مرکز و حاشیه پدیدار گشت. در این راستا، علاوه بر بررسی ترجمه‌فرهنگی همزمانی و درزمانی دوران رضاشاه و محمدرضاشاه و چگونگی ارتباط، از منظر جذب و طرد فرهنگی نیز مورد واکاوی قرار گرفت. از آن‌جا که تئاتر غربی در ایران محصول ترجمه فرهنگ دیگری به فرهنگ خودی است؛هنرمندان تئاتر در دوره‌های نخستین ورود این هنر به ایران کوشیدند تا با ترجمه‌ای مناسب، تئاتر غربی را نیز در بین دیگر هنرهای ایرانی نشانده و از آن ابزاری برای بازنمایی فرهنگی بسازند. ترجمه فرهنگی به‌مثابه آن‌چه بر سر تئاتر غربی در ایران رفت، دارای سازوکارهایی است که نشانه شناسی فرهنگی می‌کوشد به آن‌ها پاسخ دهد. از همین رو برای نیل به مقصود،نظریه نشانه‌شناسی فرهنگی یوری لوتمان از مکتب مسکو- تارتو مورد نظر قرار گرفت و با اتکا به مبانی علمی این نظریه،متون در بازه تاریخی مورد نظر، بررسی شده‌اند. در پایان نیز برای نمونه دو اثر از رفیع حالتی و معزالدیوان فکری به‌صورت موردی از منظر فرایند جذب و طرد در نشانه‌شناسی فرهنگی به بحث گذارده شدند. نتایج نشان داد که متون در ترجمه فرهنگی بسیار وابسته به سپهر فرهنگی دوران خود هستند. فرهنگ مرکز محور دوران رضاشاه به ترجمه فرهنگی در زمانی روی‌آورده و دیگری را در قالب نمایشنامه‌های تاریخی در امتداد یک خود آرمانی شناسایی می‌کند که در این دوران با رکود تولید و نقصان انباشت متن در فرهنگ مواجهیم. در مقابل آن، محمدرضاشاه در سال‌های نخستین حکومت امکان حضور حاشیه و دیگری فرهنگی بیرونی را پدید آورد که موجب خلق و شکوفایی متون می‌شود.
کلید واژه‌ها:
ترجمه فرهنگی، تئاتر دوران پهلوی، سپهر فرهنگی، نشانه‌شناسی فرهنگی، یوری لوتمان
فهرست مطالب
عنوان صفحه
پیشگفتار ۱
فصل یک: کلیات پژوهش ۶
۱-۱- تعریف و بیان مسئله ۷
۱-۲- ضرورت انجام پژوهش ۸
۱-۳- سئوالات و فرضیه‌ها ۹
۱-۴- روش پژوهش ۱۰
۱-۵- پیشینه پژوهش ۱۱
فصل دو: بررسی ادبیات نظری پژوهش ۱۴
۲-۱- کلیات و مفاهیم فرهنگ ۱۵
۲-۱-۱- واژه فرهنگ در زبان فارسی و لاتین ۱۶
۲-۱-۲ - سیر واژه culture از آغاز تا سال ۱۸۵۰ ۱۹
۲-۲- مطالعات فرهنگ و مطالعات فرهنگی(۱۹۵۰-۱۸۵۰) ۲۱
۲-۲-۱- فرهنگ‌گرایی ادبی بریتانیایی ۲۳
۲-۲-۱-۱- ماتیو آرنولد ۲۴
۲-۲-۱-۲- معاصران آرنولد ۲۴
۲-۲-۱-۳- فرهنگ در برزخ ۲۵
۲-۲-۱-۴- فرانک ریموند لی وس ۲۵
۲-۲-۱-۵- تی. اس. الیوت ۲۶
۲-۲-۱-۶- دوران انتقال فرهنگ ۲۶
۲-۲-۲- پیدایش علمی نوین ۲۷
۲-۲-۲-۱- مکتب فرانکفورت ۲۸
۲-۳- مطالعات فرهنگی ۳۰
۲-۳-۱- انگلیس ۳۰
۲-۳-۲- امریکا ۳۲
۲-۳-۳- فرانسه ۳۴
۲-۴-پست مدرنیسم و مطالعات فرهنگی ۳۵
۲-۵- نشانه‌شناسی ۳۷
۲-۵-۱- نشانه‌شناسی فرهنگی ۳۹
۲-۵-۱-۱- اصطلاح شناسی ۴۱
فصل سه: روش‌شناسی (مقدمه‌ای بر نشانه‌شناسی و ترجمه فرهنگی) ۴۵
۳-۱- درک فرهنگ در نشانه‌شناسی فرهنگی: ۴۶
۳-۲- متن ۵۱
