زالدیوار و همکاران^[86] (2006) در پژوهشی به بررسی پاسخ فاکتور­های رشدی و ترکیب سایتوکاین­های التهاب­زا و ضد التهابی به ورزش پرداختند. آزمودنی­های این پژوهش شامل 11 مرد بزرگسال سالم با دامنه سنی 30-18 سال بودند. برنامه تمرینی شامل یک جلسه فعالیت 30 دقیقه­ای ورزش دوچرخه سواری سنگین بود. نمونه­های خون قبل از فعالیت، بعد از فعالیت و همچنین 60 دقیقه بعد از فعالیت از آزمودنی­ها گرفته شد. سایتوکاین­های التهاب­زا (IL-12 ,TNF-α & IFN-ϒ) و سایتوکاین­های ضد التهابی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج پژوهش نشان داد که میزان TNF-α بعد از فعالیت به طور چشمگیری افزایش یافت علاوه بر این IFN-ϒ نیز افزایش یافت.
در پژوهشی که توسط سلار و همکارانش^[87] (2006) انجام شد، 22 مرد داوطلب با چندین سال سابقه دوچرخه سواری به عنوان آزمودنی انتخاب شدند و به طور تصادفی در دو گروه قرار گرفتند. برنامه تمرینی 1 ساعت پارو­زنی با شدت تقربا 70 درصد Vo_2 peak روی ماشین پارو­زنی بود. منبع نمونه گیری، سلول­های خون محیطی تحریک شده بود. نتایج پژوهش نشان داد که 5 دقیقه بعد از ورزش اینترفرون گاما کاهش و اینترلوکین 2 کاهش چشمگیری (p < 0.05) را نشان داد این کاهش طوری بود که یک ساعت بعد از تمرین میزان ورزش اینترفرون گاما و اینترلوکین 2 هر دو کاهش معنی­داری (p < 0.05) را نسبت به قبل از تمرین از خود نشان می­داد.
شیموزو و همکاران^[88] (2008) در پژوهش خود که بر روی 40 مرد و زن سالمند 62 تا 79 ساله انجام دادند، آزمودنی­ها را در دو گروه ورزش و گروه کنترل قرار دادند. گروه آزمایش در برنامه تمرینی که 5 روز در هفته و به مدت 6 ماه طول کشید شرکت کردند و گروه کنترل فقط در فعالیت روزانه معمولی خود شرکت داشته و هیچ گونه فعالیت­بدنی منظمی را در طول این 6 ماه انجام نمی­دادند. برنامه تمرینی شامل تمرین مقاومتی و دوچرخه سواری با شدت متوسط بود. نمونه­های خونی قبل و بعد از ورزش از آزمودنی­ها گرفته شد. منبع فاکتور­های مورد اندازه ­گیری، خون محیطی آزمودنی­ها بود. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که Th1افزایش چشمگیر و Th2 کاهشی را حداقل 24 ساعت بعد از آخرین جلسه تمرین نسبت به میزان قبل از تمرین از خود نشان داد.
شیموزو و همکاران ( 2008 ) در تحققی به بررسی تاثیر تمرین ورزشی متوسط بر روی زیر مجموعه سلول­های Th در افراد سالمند پرداختند. آزمودنی­های این پژوهش را 48 مرد و زن سالمند تشکیل دادند. آزمودنی­های گروه تمرین، 5 روز در هفته و به مدت 6 ماه در برنامه تمرینی شرکت کردند. نمونه خونی قبل و بعد از برنامه تمرینی جمع آوری شد. نتایج پژوهش نشان داد که تعداد لکوسیت بعد از 6 ماه تمرین تغییری نکرد. همچنین در گروه تمرین میزان اینترفرون گاما بعد از 6 ماه تمرین افزایش چشمگیری یافت این در حالی بود که میزان اینترلوکین 4 بعد از دوره تمرینی تغییری نکرد ولی این دو سایتوکاین در گروه کنترل تغییری نکرد.
راوو و پی جی (2009) در مطالعه خود به این نتیجه رسیدند که 9 هفته تمرین فزاینده در موش­ها باعث تمایل به سمت پاسخ Th2 می­ شود. این در حالی بود که میزان اینترفرون گاما کاهش چشمگیر و اینترلوکین4 افزایش چشمگیری را نشان داد. این نتایج نشان می­دهد که تمرین ورزشی می ­تواند تعادل نسبت Th1/Th2 را تغییر دهد.
دمیرچی^[89]و همکاران (2011) در مطالعه­ ای، تاثیر ورزش فزاینده را روی پاسخ­های ایمنی بررسی کردند. آزمودنی مطالعه آنها را مردان میانسال غیر فعال تشکیل می­دادند که در گروه افراد چاق و گروه افراد وزن طبیعی قرار گرفتند. نتایج پژوهش نشان داد که در هر دو گروه بعد از فعالیت، میزان لکوسیت­ها به طور معنی­داری افزایش یافت.
در پژوهشی که توسط محبی و همکاران (2012) انجام گرفت. 24 مرد تمرین نکرده به طور تصادفی به سه گروه تمرین مقاومتی با 80% یک تکرار بیشینه، گروه تمرینی با 50% یک تکرار بیشینه و یک گروه کنترل تقسیم شدند. نمونه خون قبل از تمرین، در پایان هفته چهارم و در نهایت در آخر هفته هشتم جمع آوری شد. نتایج پژوهش نشان داد که میزان لکوسیت­ها در هفته چهارم و هفته هشتم در گروه تمرین مقاومتی با 80% تکرار بیشینه به طور چشمگیری کاهش یافت، این در حالی بود که میزان لکوسیت در گروه تمرینی با 50% یک تکرار بیشینه، افزایش چشمگیری نشان داد.
در پژوهشی که توسط سوگما و همکاران ( 2013) انجام شد، محققین به بررسی سطوح سایتوکاین­ها بعد از فعالیت استقامتی پرداختند. در این مطالعه 14 مرد ورزشکار در برنامه تمرینی که شامل 5 کیلومتر دویدن – 5 کیلو متر دوچرخه سواری- 5 کیلومتر دویدن بود، شرکت کردند. نمونه خونی قبل، بلافاصله بعد و 5/1 و 3 ساعت بعد از مسابقه جمع آوری شد. نتایج پژوهش نشان داد که غلظت پلاسمایی اینترلوکین 4 و اینترفرون گاما بعد از مسابقه تغییر چشمگیری نکرد. این در حالی بود که غلظت ادراری پلاسمایی اینترلوکین 4 و اینترفرون گاما افزایش چشمگیری را نشان داد.
در پژوهشی که توسط رنجبر و همکارن ( 2013) انجام شد، اثر 6 هفته تمرین هوازی ( دویدن روی تردمیل با شدت 55 تا 70% حداکثر اکسیژن مصرفی) بر روی تغییرات اینترفرون گاما موش­های ماده سرطانی بررسی شد. نتاتیج پژوهش نشان داد که میزان اینترفرون گاما بعد از 6 هفته تمرین هوازی افزایش یافت ولی این افزایش از لحاظ آماری معنی­دار نبود.
در پژوهشی که توسط کادر و همکاران (2013) انجام شد. به بررسی تاثیر فعالیت با شدت متوسط بر روی سایتوکاین­های التهاب­زای مردان چاق دیابتی میانسال پرداختند. 50 بیمار چاق دیابتی نوع 2 با دامنه سنی 40 تا 55 سال در این مطالعه شرکت کردند. آزمودنی­ها در دو گروه فعالیت هوازی با شدت متوسط و فعالیت هوازی با شدت کم قرار گرفتند. آزمودنی به مدت 3 ماه و هفته­ای 3 جلسه در برنامه تمرینی شرکت کردند. نتایج پژوهش نشان داد که بعد از فعالیت در هر دو گروه میزان اینترلوکین 4 کاهش چشمگیری را نسبت به قبل از فعالیت نشان داد.
در پژوهشی که توسط ژیانگ و همکاران (2013) تحت عنوان ورزش شدید بیان ژن Th1 و Th2 را دوندگان ماراتن راتغییر می­دهد، انجام شد، نمونه خونی قبل و بعد از ماراتن از 16 دونده داوطلب گرفته شد. نتایج پژوهش نشان داد که نسبت IFN/IL4 کاهش چشمگیری بعد از ماراتن نسبت به قبل از ماراتن یافت.
در پژوهشی که توسط الوندی و همکاران (2014) تحت عنوان اثر تمرینات مقاومتی بر روی سایتوکاین­های ضد التهابی در مردان دارای اضافه وزن انجام شد، 19 مرد غیرفعال با دامنه سنی 30-20 سال در دو گروه کنترل و تمرین قرار گرفته و در مطالعه شرکت کردند. نمونه خونی قبل و بعد از 10 هفته تمرین مقاومتی جمع آوری شد. نتایج آزمون تی نشان داد که میزان اینترلوکین 4 تغییر نکرد.
غلام­نژاد و همکاران (2014) در مطالعه خود به بررسی پاسخ­های ایمنی بعد از ورزش­های با شدت متوسط و بیش تمرینی در رت­های نر نژاد ویستار پرداختند. رت­ها به 4 گروه تقسیم شدند: گروه کنترل، گروه تمرین با شدت متوسط، گروه بیش تمرینی و گروه بیش تمرینی با دوره برگشت به حالت اولیه. نتایج پژوهش نشان داد که بلافاصله بعد از آخرین جلسه تمرین، در گروه تمرین متوسط سطح سرمی اینترلوکین 4 کاهش، اما اینترفرون گاما افزایش یافت. به علاوه در گروه بیش تمرینی و گروه برگشت به حالت اولیه بعد از بیش تمرینی میزان اینترلوکین 4 بالاتر و میزان اینترفرون گاما پایین­تر از گروه استقامتی بود. میزان نسبت IFN/IL-4 به طور چشمگیری در گروه تمرین با شدت متوسط افزایش یافت در حالی که در گروه بیش تمرینی این نسبت کاهش یافت. نتایج پژوهش حاضر پیشنهاد می­ کند که تمرین با شدت متوسط روی سیستم ایمنی تاثیر مثبت می­ گذارد و استعداد ابتلا به عفونت­های ویروسی به وسیله تمایل پیدا کردن به سمت تولید سایتوکاین­های Th1 کاهش می­دهد.
در مطالعه­ ای که تحت عنوان پروفایل سایتوکاین Th بعد از تمرین استقامتی انجام شد، 10 دوچرخه سوار جاده حرفه­ای در مطالعه شرکت کردند. آزمودنی­ها برنامه تمرینی که شامل 2 ساعت دوچرخه سواری با شدت 90 درصد آستانه تهویه بود را انجام دادند. در این مطالعه غلظت کورتیزول و سایتوکاین­هایTh1 و Th2 مورد بررسی قرار گرفت. غلظت کورتیزول در 24-4 ساعت بعد از تمرین نسبت به قبل از تمرین کاهش معنی­داری یافت. همچنین میزان سایتوکاین­های Th1 ( از قبیل اینتر فرون گاما و اینترلوکین 2) و همچنین سایتوکاین­های Th2 ( از قبیل اینترلوکین 4 و اینترلوکین 10) نسبت به قبل از تمرین تغییر یافت که این تغییر از لحاظ آماری معنی­دار نبود ( کاکانیز و همکاران، 2014).
استفانو و همکاران ( 2014) در مطالعه­ ای به بررسی سایتوکاین­های اینترلوکین 4 و اینترفرون گاما در فوتبالیست­های حرفه­ای ایتالیا در مراحل مختلف فصل رقابت پرداختند. بدین منظور 29 ورزشکار فوتبالیست سری A ایتالیا در این مطالعه شرکت کردند. نمونه گیری در سه نوبت یعنی ابتدای فصل، در طول فصل و بار سوم در انتهای فصل انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد که میزان اینترلوکین 4 کاهش چشمگیری را نشان داد این در حالی بود که اینترفرون گاما افزایش یافت.
جمع بندی
دستگاه ایمنی تحت تأثیر عوامل مختلفی چون فعالیت بدنی قرار می­گیرد و سلامت فرد از طریق سلامت این دستگاه در کنار دیگر دستگا­ها حاصل می­ شود. تمام پاسخ­های دفاعی بدن علیه مولکول­های بیگانه و نو ظهور در دستگاه ایمنی به وقوع می­پیوندد که در حفظ هموستاز بدن نقش مهمی دارد. عوامل بسیاری بر سیستم ایمنی اثر می­گذارند که یکی از آنها فعالیت ورزشی می­باشد. به طوری که حجم قابل ملاحظه­ای از پژوهشات به بررسی اثرات فعالیت­های ورزشی بر سیستم ایمنی اختصاص یافته است. در این پژوهشات اثرات انواع تمرینات ورزشی، شدت و مدت آن­ها بر پارامتر­های مختلف سیستم ایمنی بررسی شده است. با توجه به مطالب ارائه شدن در قسمت پیشینه پژوهش، در مورد پاسخ اینترفرون گاما، اینترلوکین4، الگوی سایتوکاینی و تعداد لکوسیت­ها به ورزش و فعالیت بدنی، یافته­های یکسانی وجود ندارد. مطالعات متعددی وجود دارد که اثر تمرینات ورزشی را روی سطوح سایتوکاینی Th1و Th2 را در خون (کوهیوت و بویهم، 2001؛ کوهیوت و همکاران ، 2004؛ کوهیوت و سینچینا، 2001)، عضلات اسکلتی (پورکوپچوک و همکاران، 2007) و شش­ها (لاودر و همکاران، 2006) مورد بررسی قرار داد­ه­اند که برخی مطالعات کاهش، برخی عدم تغییر، برخی نیز افزایش را نشان دادند.
به هر حال با وجود پژوهشات زیاد درباره اثرات ورزش بر سیستم ایمنی، توافق کلی وجود ندارد که این خود مربوط به تفاوت در انواع فعالیت­های ورزشی، شدت و مدت متفاوت تمرینات ورزشی، تفاوت­های فردی و تجربه ورزشی افراد و اندازه ­گیری­های متفاوت عوامل سیستم ایمنی می­باشد و این مسئله انجام پژوهشات بیشتری در این زمینه را آشکار می­سازد. پاسخ سایتوکاین­ها به ورزش ظاهراً پیچیده بوده، و به پارامتر­های ورزشی، تمرین قبلی، محل اندازه ­گیری سایتوکاین (بافت، خون، ادرار) و احتمالاً روش اندازه ­گیری بستگی دارد.
فصل سوم:
روش پژوهش
مقدمه
در این فصل ضمن ارائه اطلاعاتی در مورد روش پژوهش، جامعه و نمونه آماري، ابزار و وسايل اندازه­گيري، مراحل مختلف تحقيق و روش­هاي اندازه­گيري متغير­ها توضيح داده شده و روش آماري به كار رفته براي تجزيه و تحليل اطلاعات ذكر شده است.
3-1- روش تحقيق
اين پژوهش، در رديف پژوهش­هاي شبه تجربي قرار مي‌گيرد.
طرح پژوهشی مورد استفاده در این مطالعه، طرح پیش آزمون-پس آزمون با یک گروه و اندازه ­گیری در زمان­های مختلف می­باشد.
3-2- جامعه آماری، روش نمونه گیری و نمونه پژوهش
کلیه ورزشکاران مرد فوتبالیست دانشگاه جهرم جامعه آماری این مطالعه را تشکیل دادند که از میان آنها 11 نفر به صورت داوطلبانه، هدفمند در پژوهش شرکت کردند آزمودنی­ها برای شرکت در پژوهش سابقه بیماري­هاي قلبی- عروقی، فشارخون، دیابت، سیگار کشیدن و یا استفاده از داروي خاصی را نداشتند. از آزمودنی­ها خواسته شد که در طول اجرای پژوهش از هرگونه فعالیت غیر از برنامه تمرینی خودداري نمایند و پس از تشريح هدف و روش اجراي پژوهش (جزئیات آزمایش و نحوه اندازه ­گیری و چگونگی نمونه‌گیری خون و وجود خطرات احتمالی) و همچنین كسب رضایت نامه (آگاهانه) كتبي از آنها‌، آزمودني­ها وارد مطالعه شدند.

3-3- متغير­هاي تحقيق
3-3-1- متغير­هاي مستقل:

• • فعاليت­بدني با شدت متوسط

• • فعاليت­بدني با شدت زياد

3-3-2- متغير­هاي وابسته:

• • اینترفرون گاما (IFN-γ)

• • اینترلوکین-4 (IL-4)

• • الگوی سایتوکاینی IL-4)/ (IFN-γ

• • تعداد لکوسیت­ها

3-4- ابزار و وسایل اندازه ­گیری
1- ترازوی دیجیتالی (seca) مدل 767 ساخت آلمان برای اندازه ­گیری وزن آزمودنی­ها
2- قد سنج (Seca) مدل 206 ساخت کشور آلمان برای اندازه ­گیری قد آزمودنی­ها
3- دستگاه فشار خون (Reister) ساخت کشور آلمان برای اندازه ­گیری فشار خون آزمودنی­ها
4- ضربان سنج ديجيتال سينه­اي (بلت) ساخت شرکت پلار برای اندازه ­گیری ضربان قلب
5- کیت الایزا ساخت کشور امریکا برای اندازه ­گیری اینترفرون گاما
6- کیت الایزا ساخت کشور امریکا برای اندازه ­گیری اینترلوکین-4
7- ELISA Readerبرای اندازه ­گیری کیت­های اینترفرون گاما و اینترلوکین-4
8- دستگاه Cell Counter XL 22 ساخت شرکت Drew Scientific، امریکا برای اندازه ­گیری لکوسیت
3-5- روش اندازه­گيري متغيرهاي وابسته