این روش علاوه بر زمینه سنتی مالی، به مشتریان، فرایند، منابع انسانی، توسعه و بازار آفرینی نیز توجه فراوانی می­نماید. در این روش شاخص­ های مشتری محوری عبارتند از: تعداد حساب­های مشتریان، تعداد واسطه­ها و تعداد مشتریان از دست رفته. شاخص­ های فرایند محوری در آن عبارتند از: تعداد حساب‌های مشتریان به ازای خالص تعداد کارکنان و هزینه­ های مدیریتی به خالص کارکنان و شاخص­ های انسان محوری در آن عبارتند از : میزان گردش پرسنل، نسبت مدیران، نسبت زنان مدیر و نسبت هزینه‌های آموزش به کارکنان. در نهایت شاخص­ های مبتنی بر توسعه و بازار آفرینی در آن عبارتند از: شاخص رضایت کارکنان، هزینه­ های بازاریابی به خالص مشتریان و سهم ساعت­های آموزش. این روش در دنیای امروز روشی آرمانی و مطلوب به شمار می آید. این روش علی­رغم کامل­تر بودن در زمینه تشریح بهتر عملکرد تجاری، قادر به کمی­سازی سرمایه فکری نمی ­باشد .
در مرورگر اسکاندیا، شاخص­ های سرمایه فکری طراحی شده که به مدیران در ترسیم اُفق رشد سازمان کمک می­ کند. شرکت­های بزرگ متعددی مانند داوکمیکال^[۱۹۴] از این مرورگر برای تعیین ارزش سازمان خود استفاده می­ کنند (بروکینگ،ص۱۹۹۸،۱۴۱)^[۱۹۵].

مدل مدیریت سرمایه فکری
زمانی که از سنجش و اندازه ­گیری صحبت می­کنیم، ابتدا ضروری است تا منابع غیر ملموس و حیاتی شرکت (که نیازمند نظارت و مدیریت هستند) را به منظور نیل به اهداف استراتژیک یا برای ارتقای مزیت اصلی آنها شناسایی نموده و سپس باید اشخاص ثابتی که دارای اطلاعات مفیدی درباره ارزش واقعی شرکت هستند را شناسایی کنیم. فرایند مدیریت سرمایه فکری دارای سه مرحله اساسی، شناسایی، اندازه‌گیری و مدیریت این منابع می­باشد.
روش جویا ^[۱۹۶]
ادومالون عنوان کرد که سرمایه فکری، پس از محاسبه اجزای آن، محاسبه خواهد شد. آنها معتقدند که سرمایه فکری شامل اجزای زیر است .
الف)سرمایه انسانی ب) سرمایه نوآوری پ) سرمایه فرآیندی ت) سرمایه ارتباطی
که با قرار دادن این اجزاء در یک فرمول مالی، می­توان گفت :
MV = BV + IC
MV = ارزش بازاری
BV = ارزش دفتری = (PC + MC)
MC = سرمایه مالی (پولی)
PC = سرمایه فیزیکی
IC = سرمایه فکری = (HC+IVC+RC+SC)
HC = سرمایه انسانی
IVC = سرمایه نوآوری
RC = سرمایه مشتری / سرمایه ارتباطی
SC = سرمایه فرآیندی / سرمایه ساختاری
که این محاسبات پیشرفته، توسط اصول پذیرفته شده حسابداری ^[۱۹۷] پذیرفته شده است و منطبق بر ترازنامه شرکت می باشد (ادوینسون و مالونه ،۱۹۹۷، ۷۵-۷۴ )^[۱۹۸] .
مدل محاسبه بر مبنای متغیر های زبانی فازی
این مدل در سال ۲۰۰۸ توسط چن تانگ و وی شن ابداع شد بر اساس این مدل ابتدا باید اقلام و شاخص های سرمایه فکری را تعیین نمود و با بهره گرفتن از پرسشنامه، اطلاعات این شاخص ­ها را که بر اساس خیلی ضعیف تا خیلی خوب و نیز خیلی بی اهمّیت تا خیلی با اهمّیت می­باشد، بدست آورد و با بهره گرفتن از مدل­ها و برنامه­ ریزی­های فازی، مقدار هر یک از این شاخص ­ها و وزن هر یک محاسبه می­ شود که این مقادیر، مقادیر اقلام سرمایه فکری می­باشند.
این مدل از آن جهت با اهمّیت می­باشد که در محاسبات آن به علت استفاده از مدل فازی، اقلام تأثیرگذار
دیگری که ذکر نشده­اند را نیز پوشش می­دهد و تأثیرات آنها را نیز تا حدود زیادی پوشش خواهد داد (شن تای
و چن ،۲۰۰۸) ^[۱۹۹] .
۲-۲-۷-۲ مدل­های سنجش پولی و مالی سرمایه فکری
ارزش افزوده اقتصادی ^[۲۰۰]
در دهه ۱۹۹۰، EVA که توسط شرکت ” استرن استوارت و کمپانی ” یک موسسه مشاوره در نیویورک مطرح گشت از شهرت زیادی برخوردار شد. این روش بر حداکثر کردن ارزش ثروت سهامداران تأکید دارد (بون و والانس ،ص۱۹۹۷،۱۰۴)^[۲۰۱].
سپس در مقاله­ای که در سال ۱۹۹۳ در مجله فورچون چاپ شد به تشریح جزئیات مفهوم EVA پرداخته شد و توسط شرکت­های مادر در آمریکا بکار برده می­شوند.
در این روش، از معیارهایی نظیر بودجه­بندی سرمایه­ای، برنامه­ ریزی مالی، تعیین هدف، اندازه ­گیری عملکرد، ارتباط با سهامداران و جبران خدمات تشویقی برای تعیین راه ­هایی که از طریق آنها ارزش شرکت افزوده یا کم می­ شود، استفاده می­ شود. نقطه قوّت این روش، همبستگی آن با قیمت سهام است. از آنجائی­که این روش بطور گسترده­ای در مجامع مالی پذیرفته شده و از مقبولیت برخوردار است، می ­تواند مشروعیت شرکت را در بازارهای مالی افزایش دهد. عیب عمده این روش، پیچیدگی آن می­باشد. از آنجایی­که این روش از دارایی­ های دفتری با اتکاء به هزینه­ های تاریخی، بهره می­گیرد و ارزش دفتری نیز با ارزش بازار فعلی مطابقت چندانی ندارد، ممکن است جهت بیان ارزش دارایی های غیر ملموس، چندان مطلوب نباشد.
رویکرد مبتنی بر EVA مدیران را در سرمایه ­گذاری بهتر در مدیریت سرمایه فکری یاری می‌دهد. EVA همچنین معیاری اثر بخش برای کیفیت تصمیمات مدیریتی است و شاخصی مناسب برای رشد ارزش شرکت در آینده می­باشد.
به هر حال EVA بصورت کمّی و مالی بیان می­ شود و شامل پنج مرحله است :
بررسی داده های مالی شرکت
شناسایی و تعیین نوع سرمایه ­های شرکت
تعیین نرخ هزینه سرمایه شرکت
محاسبه سود خالص شرکت
محاسبه ارزش افزوده اقتصادی از طریق کسر هزینه سرمایه از سود خالص
در حقیقت EVA ، اختلاف بین سود خالص عملیاتی پس از کسر مالیات و بهره از جمع حقوق صاحبان سهام و بدهی­ها می باشد (چن و دود ،۲۰۰۱، صص۸۹-۶۵)^[۲۰۲].
ارزش افزوده اقتصادی^[۲۰۳] کاربردهای بسیار مختلفی دارد، به عنوان مثال؛ برای اندازه ­گیری عملکرد بازار برای تعیین جایگاه رقابتی که توسط گروه مشاورین بوستون مطرح شد از بازده جریان نقدی بر سرمایه گذاری^[۲۰۴] استفاده می­ شود.
برای سیستم گزارش عملکرد شرکت از ارزش افزوده سهامداران^[۲۰۵] استفاده می­ شود. ارزش افزوده تنظیمی اقتصادی^[۲۰۶] توسط دویلرز مطرح شد. همچنین ارزش افزوده اقتصادی تصفیه شده^[۲۰۷] توسط باس و دیگران، عنوان شد.
سود اقتصادی تنظیم شده ^[۲۰۸] نیز توسط ماراکون مطرح شد. همچنین مدیریت ارزش اقتصادی ^[۲۰۹] توسط KPMG مطرح شد (ولیرز ،ص۱۹۹۷،۵۸)^[۲۱۰].
البته محاسبه سود اقتصادی از درآمد حسابداری آسان نمی ­باشد و احتیاج به صدها تطبیق و تغییر دارد. بعنوان مثال؛ حسابداری سنتی، وجه نقدی که برای تحقیقات و توسعه (R&D) خرج می­ شود را جزء هزینه‌ها تلقی می­ کند، اما این در حالی است که بعد از ورود به سود اقتصادی تبدیل به سرمایه خواهد شد تا جایی که آن سود اقتصادی آینده را فراهم می­ کند . که فرمول محاسباتی EVA به صورت زیر می باشد .
EVA_t = NOPAT_t – WACC (Capital_t-1)
NOPAT_t = سود خالص عملیاتی پس از کسر مالیات در انتهای دوره t
WACC = میانگین موزون هزینه سرمایه
Capital_t-1 = مجموع سرمایه به ارزش دفتری در ابتدای دوره t (انتهای دوره t-1)
(چن و دود ،۲۰۰۱،صص ۸۹-۶۵)^[۲۱۱]
نرخ بازده دارایی ها ^[۲۱۲]
نرخ بازده دارایی­ های شرکت، نرخی است که می­توان آن را با متوسط صنعت مقایسه نمود تا اختلاف آن با متوسط صنعت، بدست آید. اگر اختلاف مذکور صفر یا منفی باشد، شرکت از سرمایه فکری اضافی برخوردار نیست. اگر این اختلاف مثبت باشد، فرض می­ شود که شرکت در صنعت خود از سرمایه فکری اضافی برخوردار است. در صورت وجود مازاد بازده نسبت به صنعت، این بازده دارایی­ های اضافی در متوسط دارایی­ های ملموس شرکت، ضرب می­ شود تا متوسط عایدات اضافی سالیانه شرکت، محاسبه شود. تقسیم این عایدات اضافی بر هزینه سرمایه شرکت، ارزش سرمایه فکری شرکت را به دست می­دهد. مزیت عمده این روش؛ فرمول ساده آن و قابل دسترس بودن تمامی اطلاعات مورد نیاز در صورت­های مالی تاریخی، شرکت می باشد. عیب عمده این روش؛در فقدان ارائه اطلاعاتی است که مدیران برای مدیریت مؤثر سرمایه فکری شان به آنها نیازمند، می باشند. ( رادو و لیارت ،۲۰۰۲،۱۴۵)^[۲۱۳]
روش تشکیل سرمایه بازار