شکل ۴-۱ نقشه توپوگرافی حوضه آبریز امام زاده ابراهیم شفت ۳۶
شکل ۴-۲ نقشه اراضی و خاک حوضه آبریز امامزاده ابراهیم ۳۸
شکل ۴-۳ نقشه کاربری و پوشش اراضی حوضه آبریز امامزاده ابراهیم ۴۱
شکل ۴-۴ نقشه زمین شناسی حوضه آبریز امامزاده ابراهیم ۴۵
شکل ۴-۵ نقشه شبکه آب ۴۷
شکل ۴-۶ نقشه بارندگی ۵۹
شکل ۴-۷ نقشه دما ۶۷
شکل ۴-۴۲ نقشه راه های حوضه آبریز امامزاده ابراهیم ۹۵
شکل ۴-۴۶ نقشه محلهای توپوگرافی حوضه آبریز امامزاده ابراهیم شفت ۹۹
چکیده
یکی از ارکان صنعت گردشگری وجود جاذبه های گردشگری بویژه جاذبه های طبیعی است که سرمایه اولیه صنعت گردشگری را تشکیل می دهند. دریاها، جنگلها، مراتع، کوهها، دره ها، آبشارها، معادن، چشمه‎ها از جمله جاذبه ها ی اکوتوریستی می باشند. استان گیلا ن با مناظر دل انگیز طبیعی، کوه، دریا، جنگل، مرتع، سواحل زیبا ، آبشار ها، مزارع برنج، باغات چای و مرکبات وغیره نیز ازجمله استانهایی است که همیشه طبیعت گردان را به سوی خود جذب کرده و از نظر اشکال مختلف اکوتوریسم و ژئوتوریسمی از قابلیت بالایی برخوردار است. شهرستان شفت با دارا بودن اقلیم، خاک، پوشش گیاهی، منابع آب غنی، دریا، کوهستان، باغات سرسبز، استخرهای طبیعی (تالاب)، آثار تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی همیشه مقصد خوبی برای مسافرین بومی استان و غیر بومی می باشد.

این پایان نامه با بهره گرفتن از روش توصیفی و تحلیلی به ارزیابی توان کاربری ژئوتوریسم در حاشیه رودخانه امامزاده ابراهیم(ع) شفت پرداخته و هدف اصلی تحقیق در این مطالعه ارزیابی توان کاربری ژئوتوریسم در حاشیه رودخانه امامزاده ابراهیم(ع) و شناسایی اشکال ژئومورفولوژی در حوضه وارائه راهکارهای مناسب در جهت توسعه گردشگری شهرستان شفت می باشد. مطالعات انجام شده در حوضه فوق نشان داده که در این حوضه کاربری های ژئوتوریسمی متعددی یافت شده واین حوضه یکی ازحوضه های کوهستانی استان گیلان بوده که بدلیل تغییر کاربری و تخریب پوشش گیاهی بخصوص درسرچشمه (شهرک امامزاده ابراهیم) اشکال ژئومورفولوژی متفاوتی از خود بجا گذاشته است که برخی از این اشکال ناشی از عملکرد انسان در این محدوده به دلیل فعالیتهای عمرانی بوده است. مهمترین اشکال ژئومورفولوژی بوجود آمده که افراد علاقمند زیادی از طبیعت گردان را بسوی خود جذب کرده ودراین حوضه میتوان دید عبارتند از انواع دامنه‎ها، پرتگاههای رودخانه ای وتراسهای آبرفتی، لغزش، دره ها، میاناب، خط الراسهای فرعی و اصلی، اشکال مختلف فرسایش، مخروط افکنه و ریزش بیان نمود. وجود رودخانه امامزاده ابراهیم همراه با جریان آب دایمی، پوشش گیاهی بکر جنگلی، وجود درختان راش با ردیفهای منظم، بستر عریض رودخانه با شرایط متنوع در نقاط مختلف از جمله سنگلاخی و غیر سنگلاخی، وجود تراسهای آبرفتی در کنار رودخانه‎ها، وجود مکانهای مذهبی از جمله امامزاده ابراهیم، امامزاده اسحاق و خواهرش و بابا رکاب، وجود بازار روز و بازار فصلی در چوبر و امازاده ابراهیم و سایرعوامل طبیعی و انسانی دیگر که برای گردشگران طبیعت دوست جالب می باشد. خود باعث شده که توان این منطقه را از نظر توریست و گردشگری بتوان به راحتی مورد ارزیابی قرار داده و با یک برنامه ریزی منسجم نسبت به استفاده بهینه از این سرمایه های خدادادی نهایت بهره را برد.
واژگان کلیدی: ارزیابی، توان، کاربری، ژئوتوریسم، رودخانه امامزاده ابراهیم، شهرستان شفت
مقدمه
صنعت گردشگری و ژئوتوریسم تا آنجا اهمیت دارد که بدانیم علاوه بر دارا بودن فواید فرهنگی اجتماعی، از نظر اقتصادی هم می‌تواند در جهت افزایش درآمد منطقه توأم با توزیع درآمد عادلانه، کمک به ساماندهی وضعیت اشتغال، سرعت گردش پول آشنایی و تفاهم بیشتر اقوام ساکن در نقاط مختلف کشور و منطقه و نیز تحکیم هر چه بیشتر و حدت ملی نقش مثبت و ارزنده‌ ایفا نماید. در این مناطق وجود عوامل طبیعی و انسانی در کنار هم توانسته مجموعه ای زیبا را برای گردشگران فراهم نماید.
محیط جغرافیایی پهنه و بستری است که مجموعه زیستی نقش حیاتی خود را در آن ایفا می کند و همه جا توان زیستی یکسانی ندارد. قدرت عمل برخی عوامل تغییر دهنده شدید و برخی کند است. دامنه ی تغییرات نیز به تناسب زمانه نسبی است. در مطالعات جغرافیایی توانهای محیطی در طول زمان و پهنه مکان بررسی می شوند. از اینرو محیط جغرافیایی بصورت مجموعه کامل و متشکل از عناصر متفاوت مورد مطالعه قرار می گیردبرای شناخت بخش اعظمی از ویژگیهای محیط طبیعی به مطالعه ژئومورفولوژی نیازمندیم و در سایه کسب اینگونه آگاهی است که می توان قدمهای موثری در انتخاب مناسبترین مکان برای ایجاد گسترش شهرها و ایجاد کارخانه های عظیم برداشت و نسبت به جلوگیری از خطرات پدیده‎های یاد شده و یا مقابله با آنها اقدامی جدی به عمل آورد. با توجه به موارد فوق و اهمیت مطالعات ژئومورفولوژی نگارنده دراین تحقیق به ارزیابی توان کاربری ژئوتوریسم درحاشیه رودخانه امامزاده ابراهیم(ع) شفت پرداخته و به پنج فصل زیر تقسیم می گردد:
فصل اول : کلیات تحقیق
فصل دوم : مرور منابع ، ادبیات تحقیق و پیشینه تحقیق
فصل سوم : روش اجرای تحقیق، مواد و روش
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق
فصل پنجم: بحث ،نتیجه گیری و پیشنهادات می باشد.
فصل اول
کلیات تحقیق
۱-۱ بیان مسئله
تاکنون گردشگری را محدود به بررسی بناهای تاریخی و آثار باستانی می دانستند اما دیدنی ها و پدیده های زمین شناسی یکی از جذاب ترین زمینه های گردشگری است که می تواند در علم ژئوتوریسم که خود چشم انداز اقتصاد آینده است بسیار مورد توجه قرار گیرد. گردشگران خارجی و داخلی از پدیده های زیبا و شگفت انگیز زمین شناسی بازدید می کنند و لحظات شاد و به یاد ماندنی را به یادگار می گذارند.
ایران با طبیعت گسترده و بی نظیر، اقلیم متنوع و ویژگیهای زمین­ شناسی گوناگون و تنوع زیست محیطی- فرهنگی با هویت ویژه می ­تواند از پدید­ه­های جغرافیایی یا (ژئوتوپ­ها) در سراسر کشور مانند غارها، تنگه‎ها، دره­ها، مناطق فسیلی، دره­های نشتی، شکاف­های بزرگ زمین شناسی، سازند­های زمین شناختی، گل فشان­ها و زمین­های کارستیک، انواع کا نی­ها، هرم­های ماسه­ای، سواحل صخره­ای- سنگی، معادن باستانی، کلوت­ها و غیره بعنوان میراث­های زمین شناختی در قالب ژئوپارکهای متعدد به عنوان ابزاری کارساز در راستای توسعه توریسم مورد استفاده قرار دهد. استان گیلان نیز با شرایط جغرافیایی و طبیعی خاص خود در ایران منحصر به فرد است و چشم انداز آن در همین مساحت کوچک از تنوعی عظیم برخوردار است (امری کاظمی، ۱۳۸۱، ص۲۶۱).
حوضه آبریز امام زاده ابراهیم جزء حوضه های جنوبغرب استان گیلان می باشد که در شهرستان شفت واقع شده است. این حوضه یکی از شاخه های مهم رودخانه پسیخان می باشد. و ازکوههای کرم خانی، اسلار، کله چانی، خرکش از ارتفاع ۱۸۰۰ متری سرچشمه گرفته است. شرایط جغرافیایی این حوضه نشان می دهد که توان کاربری ژئوتوریسم در حاشیه رودخانه فراوان بوده و با یک برنامه ریزی منسجم می توان شرایط خاص گردشگری زمین شناسی( ژئوتوریسم ) را در آن فراهم نمود. لذا این پایان نامه در نظر دارد توان کاربری ژئوتوریسم در حاشیه رودخانه امامزاده ابراهیم(ع) شفت را با بهره گرفتن از روش های تجربی مورد ارزیابی قرار داده و ارائه راهکار نماید.
۱-۲ سوال تحقیق
آیا درحاشیه رودخانه امامزاده ابراهیم(ع) شفت اشکال ژئوتوریسم وجود دارد؟
کدامیک از اشکال گردشگری ژئوتوریسم در حوضه امامزاده ابراهیم بیشتر است؟
۱-۳ اهداف تحقیق
ارزیابی توان کاربری ژئوتوریسم در حاشیه رودخانه امامزاده ابراهیم(ع) شفت
شناسایی اشکال ژئومورفولوژی در حوضه امامزاده ابراهیم
ارائه راهکارهای مناسب در جهت توسعه گردشگری شهرستان
۱-۴ فرضیه‌های تحقیق
درحاشیه رودخانه امامزاده ابراهیم(ع) شفت کاربری های متعدد ژئوتوریسم وجود دارد.
بنظر می رسد ازمیان اشکال گردشگری ژئوتوریسم در حوضه امامزاده ابراهیم نقش اشکال فرسایشی و تراسهای رودخانه ای بیشترمی باشد.
۱-۵ روش تحقیق
روش یعنی مجموعه شیوه ها و تدابیری که برای شناخت حقیقت وبرکناری از خطا به کار می رود. که هر روشی با توجه به اهدافی که تعیین شده، برای مطالعات مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی و تحلیلی با اهداف کاربردی می باشد.
۱-۶ روش گردآوری اطلاعات
روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش به صورت اسنادی، کتابخانه ای و میدانی می باشد. در روش اسنادی با مراجعه به سازمان میراث فرهنگی و جهانگردی نسبت به اسناد واطلاعات موجود دررابطه با تواناییها و کاربری ژئوتوریسم در شهرستان شفت و منطقه مورد نظر مراجعه نموده و در روش کتابخانه ای جهت تعاریف، مفاهیم و مبانی نظری تحقیق از کتب مختلف استفاده می گردد. در روش میدانی با بهره گرفتن از مشاهدات میدانی و گرفتن عکس از مناطق توریستی و ژئوتوریستی به ارزیابی توان کاربری گردشگری منطقه مورد مطالعه می پردازد.
۱-۷ ابزار گردآوری اطلاعات
ابزار گردآوری اطلاعات در روش کتابخانه ای به صورت فیش برداری، جدول و کروکی و. . . بانکهای اطلاعاتی و شبکه های کامپیوتری و ماهواره ای بوده و در روش میدانی از پرسشنامه، مصاحبه و تهیه عکس و غیره استفاده شده است.
۱-۸ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده جهت دستیابی به نتایج منطقی و صحیح که بتواند راهگشای هدف‎های پژوهش حاضر باشد از طریق تحلیل داده های آماری و از طریق روش های تجربی، تحلیلی و استنباطی استفاده شده است. جهت صحت و سقم داده ها از بازدیدهای میدانی بهره گرفته شده و داده ها با نتایج مشاهدات مطابقت داده می شود. در این تحقیق از نرم افزارهایی نظیر Word، Auto cad، Excel و غیره استفاده شده است.
۱-۹ قلمرو تحقیق
رودخانه امامزاده ابراهیم در مختصات جغرافیایی ۳۱ ۱۵ ۴۹ تا ۴۶ ۲۶ ۴۹ درجه طول شرقی و ۵۰ ۵۷ ۳۶ تا ۳۵ ۰۸ ۳۷ درجه عرض شمالی واقع شده است این حوضه از ارتفاعات کوه خرکش، اسلارو چهل چشمه در جنوب غربی گیلان سرچشمه گرفته و پس از طی مسیری طولانی به نام رودخانه چوبر تغییر نام داده و در روستای نهزم و صیقل کومه به رودخانه سیاهمزگی پیوسته و د رنهایت به رودخانه پسیخان می‎ریزد. در واقع این رودخانه یکی از زیر شاخه های رودخانه پسیخان بوده و در نهایت به دریای خزر می‎ریزد. از نظر سیاسی درشهرستان شفت و در جنوب غربی استان گیلان قرار دارد.
۱-۱۰ مشکلات تحقیق
هر تحقیقی مشکلات مخصوص به خود را دارد. یکی از محدودیتهای مهم تحقیق حاضر جدید بودن موضوع مورد مطالعه می باشد، چون در این ارتباط خیلی کم کار شده است. از موارد دیگری که می توان آنرا بعنوان محدویت عنوان نمود کلمه ژئو توریسم بوده که بیشتر دانشجویان زمین شناسی در این ارتباط می‎توانند قدرت مانور بیشتری داشته باشند بطور کلی موارد زیر را می توان بیان نمود:
کمبود اطلاعات مرتبط با عنوان فوق، عدم توانایی و تطبیق نمودن بحث ژئوتوریسم در حاشیه یک رودخانه، صعب العبور بودن برخی مناطق و عدم دسترسی به اشکال ژئوتوریسمی بخصوص در مناطق کوهستانی و ارتفاعات رودخانه می باشد.
نقشه شماره ۱-۱ نقشه موقعیت
۱-۱۱ واژه ها و مفاهیم
ارزیابی

یا به عبارت دیگر:

(۲-۱۷)

یعنی:

اکنون در موقعیتی قرار داریم که می‌توانیم G را به عنوان نرخ رهایی انرژی تعریف کنیم و این می‌تواند هم نرخ رهایی انرژی کرنشی یا نرخ رهایی انرژی پتانسیل باشد که بستگی به این دارد که ما به ترتیب در شرایط تغییر مکان ثابت و یا بار ثابت قرار داشته باشیم. بنابرای G می‌تواند به عنوان انرژی آزاد شده برای واحد اضافه طول ترک در واحد ضخامت جسم تعریف شود که همچنین نیروی پیشران ترک نامیده می‌شود. باید توجه کرد که نرخ کار در اینجا مرتبط با زمان نیست.

۲ – ۳ تئوری اصلاح شده گریفیث (اصل ایروین – اروان)
تئوری گریفیث برای موادی با تغییر شکل پلاستیک قبلی ناچیز یا اصلاً بدون هیچ گونه تغییر شکل در نزدیکی نوک ترک، معتبر است. باید اشاره شود که بیشتر مواد مهندسی متحمل مقدار پلاستیسیته محدودی در نوک ترک می‌شوند. در همین رابطه، اگر رابطه گریفیث به شکلی که هست به کار برده شود، نهایتاً مقادیر بالاتری را برای انرژی سطحی ترمودینامیکی یعنی γ_e به ما می‌دهد. در معادله گریفیث باید اصلاحاتی بوجود آید. این مسئله در قسمت شکست یک قطعه ترد به اندازه درزه و ترک بستگی دارد. بنابراین، اگر بخواهیم یک ماده ترد را مقاوم سازیم، باید اندازه ترک‌های ذاتی در قطعه را به کمینه مقدار خود کاهش دهیم. روشن است که یکی از راه‌های رسیدن به این موضوع کاهش دادن سطح مقطع عمود بر بار کششی اعمال شده است. این بدان معناست که ما احتمال یافتن یک ترک بزرگ را که عمود بر بار اعمال شده باشد، کاهش می‌دهیم. این مطلب همچنین توضیح دهنده علت مقاومت‌های بالای شکست در فیبرها می‌باشد.
همان گونه که گفته شد، در عمل اکثر مواد مهندسی قدری نرمی و انعطاف‌پذیری از خود نشان می‌دهند و بنابراین با قدری تغییر شکل پلاستیک همراه هستند. این مطلب لزوم اصلاحاتی را در تئوری گریفیث ایجاب می‌کند. ایروین و اروان این تئوری را که برای مواد کاملاً ترد می‌باشد، بسط دادند تا مقدار محدودی تغییر شکل پلاستیک در نوک ترک برای اکثر مواد مهندسی منظور شود. فرضیه ایروین مقاومت در برابر رشد ترک در مواد مهندسی را برابر حاصل جمع انرژی الاستیک (γ_e) و اتلاف پلاستیک (γ_P ،کار پلاستیک) که همراه با رشد ترک است، می‌داند. بنابراین رابطه (۲-۱۳) به صورت زیر اصلاح می‌گردد [۱۳,۱۲]:

(۲-۱۸)

برای مواد نرم و شکل‌پذیر γ_P خیلی بزرگ‌تر از γ_e بوده و مقاومت در برابر ایجاد ترک ® در این حالت عمدتاً توسط اتلاف پلاستیک کنترل می‌شود. این بدان معنی است که برای فلزات R عمدتاً انرژی پلاستیک است. معیار انرژی بالا برای رشد ترک لازم است ولی کافی نیست. اروان تصریح کرده است که شرایط محدود کننده باید برای وضعیت‌هایی که اصلاحات بالا در موردشان می‌تواند بکار رود، وضع شود. او متذکر می‌شود که روش اصلاح شده فقط در مواردی که تغییر شکل پلاستیک محدود به یک منطقه کوچک در جوار نوک ترک می‌باشد، می‌تواند بکار رود [۱۲].
۲ – ۴ ترک های گریفیث
براساس این واقعیت که مقاومت کششی یک ماده واقعی خیلی کمتر از مقدار پیش بینی شده شده آن است گریفیث(۱۹۲۱ ) فرض کرد که مواد شکننده معمولی حتما شامل ترک های بزرگ متعدد، ترک های ریز یا دیگر ناپیوستگی های ناهمگن اند که با یک جهت داری یکنواختی سرتاسر حجم ماده توزیع شده اند. این ترک ها خیلی کوچک اند تا به وسیله وسایل معمولی آشکار شوند و به عنوان تمرکز دهنده تنش به کار می روند در نتیجه آغاز ترک به وسیله تمرکز تنش در انتهای این ترک های داخلی سبب می شود. این ترک ها، ترک های گریفیث نامیده شده اند. گریفیث برای آزمایش ترک های فرضی اش یک سری آزمایش روی مقاومت کششی فیبرهای شیشه ای و اندازه نمونه ای را که روی مقاومت تاثیر می گذارد را پیدا کرد: نمونه نازک تر مقاومت کششی بیشتری دارد چون نمونه نازک تر ترک های کمتری دارد.
به ویژه گریفیث با یک صفحه نازک شامل حفره باریک بیضوی شروع کرد تا ترک های ذاتی را شبیه سازی کند و مقاومت شکست مواد شکننده را پیش بینی کند. بر اساس تحلیل تنش اینگلیس^[۱۷](۱۹۱۳ )یک رابطه بین مقاومت شکست و اندازه ترک به وجود آمد. مدل تحلیل گریفیث در شکل( ۲- ۱ ) توضیح داده شده است که یک صفحه نازک شامل یک بیضی نازک در معرض تنش کششی یکنواخت تک محوره در بی نهایت است[۱۴].
۲ – ۵ مفهوم ترک
ضروری است تا ترک را در مواد شکننده تعریف کنیم. ترک در این متن یک مفهوم ریاضی است. یک ترک می تواند هم در ماده ( ترک داخلی ) یا در بخشی از مرزهای آن ( ترک های مرزی یا گوشه ای ) واقع شده باشد. بدون شک حفره بیضوی شبیه سازی شده گریفیث یک ترک نیست اما با یک سری محدودیت ها می توند ترک در نظر گرفته شود. از شکل( ۲- ۲ ) این واضح است که که شعاع انحناع منحنی در نقطه C تو سط رابطه زیر داده می شود:
( ۲ – ۱۹ )
ρ : شعاع انحنا در نقطه C
a و b به ترتیب طول بزرگتر و کوچکتر نیم محور اند .
که دیده می شود و موقعی که a ، . بنابراین اصطلاح ترک می تواند به طور ریاضی به عنوان یک بیضی بی نهایت باریک تعریف شود[۱۴].
۲ – ۶ مشخصات ترک
از نظر فیزیکی تشکیل یک ترک فرایند تغییر شکل غیر هموژن است. ترک ها، شکست ها، گسل ها، همگی یک معنی دارند که جابجایی ناپیوستگی ها را نشان می دهند. گریفیث سنگ را در نظر نگرفت اما مدارکی وجود دارد که ترک هایی مانند ناپیوستگی ها در سنگ وجود دارد به ویژه وجود میکرو ترک ها در مرز دانه ها و داخل دانه ها همان طور که توسط پترسون^[۱۸] ) ۱۹۷۸ (نشان داده شده است اولی ترک های اینترگرنولار^[۱۹]( نوع A ) و دومی ترک های ترنس گرنولار^[۲۰] نامیده می شوند. این ترک ها یا در طول تشکیل سنگ های پوسته یا بعد از تجربه تنش های فشاری یا حرارتی تشکیل شده اند. ترک ها در سنگ می توانند به بزرگی صدها هزار متر باشند وقتی با گسل ها مواجه می شود . از طرف دیگر ترک در سنگ می توانند همچنین به کوچکی یک میکرون مانند سنگ های اینترگرنولار باشند. اما به طور کلی بیشتر سنگ ها دانه ای و متخلخل اند که نشان دهنده وجود ترک هایی با ابعاد چندین میکرون است( جیگر^[۲۱] و کوک^[۲۲]، ۱۹۷۹ ). بریس^[۲۳] ( ۱۹۶۱ ) و هوک^[۲۴] ( ۱۹۶۵ ) بحث کردند که شکست سنگ ها از مرز دانه ها رخ می دهد و نتیجه گرفتند که ترک های گریفیث در سنگ تقریبا مساوی با ماکزیمم قطر دانه اند [۱۴].
۲ – ۷ نرخ آزاد سازی انرژی کرنشی ( G )
(۲ – ۲۰ )
سمت چپ رابطه ( ۲ – ۲۰ ) انرژی الاستیک بر واحد سطح ترک را نشان می دهد این انرژی برای توسعه ترک موجود است این یک پارامتر خیلی مهم تعریف شده است که نرخ رها سازی انرژی کرنشی یا نیروی محرک ترک نامیده شده که با G به افتخار گریفیث نشان داده شده است. بنابراین یک عبارت برای نرخ رهاسازی انرژی کرنشی G می تواند توسط رابطه (۲ – ۲۱ ) داده شود.
(۲ – ۲۱ )
از رابطه ( ۲ – ۲۲ ) این واضح است که برای یک جابجایی ثابت G به عنوان انرژی کرنشی الاستیک بر واحد طول ترک یا جلوی ترک تعریف شده است. اما به طور کلی G به عنوان مشتق انرژی کرنشی رها شده نسبت به مساحت ترک به جای طول ترک تعریف می شود اگر چه به واسطه سادگی ترک های صفحه ای در صفحه با ضخامت واحد (B=1 ) فرض شده اند. معمولا این مناسب تر است تا کمیت G را ا ز رابطه زیر محاسبه کنیم[۱۴].
(۲ – ۲۲ )
که :
P : باری که اعمال می شود
a : طول ترک

خودپنداره جزئی جدایی ناپذیر از جریان یادگیری و رشد دانش آموزان است. بنابراین انسانگرایان تلاش می کنند فضایی بر کلاس درس حاکم کنند که تسهیل کننده دستیابی به خود پنداره مثبت باشد (میلر، ۱۳۸۳، ص ۲۰۱).

یکی از انسانگرایان معروف کارل راجرز است، که نسبت به انسان نگرشی مثبت دارد. از نظر وی انسان موجودی اجتماعی، واقع بین، پیشرونده به سوی رشد و تکامل، هدفدار و اعتماد پذیر است و در صورتی که شرایط مناسب باشد توانایی خود شکوفایی دارد. همچنین وی معتقد است که انسان تمایل ذاتی به خود شکوفایی، تحقق اهداف ارگانیسم و حفظ تمامیت خود دارد. این تمایل ذاتی موجب تلاش و فعالیت انسانی و سبب خود رهبری، خود نظمی، تسلط بر نفس، استقلال، مسئولیت و اجتماعی شدن انسان می شود. اگر شرایط محیطی سرشار از صفا و صمیمیت و پذیرش باشد، احساس ارزشمندی و دوستی و محبت در فرد به وجود خواهد آمد و به خویشتن نگری مثبت خواهد انجامید (شفیع آبادی،۱۳۸۹).
از موضوعاتی که آموزش و پرورش انسانگرایانه به آن توجه کرده، رشد خودپنداره و مهارت های ارتباطی دانش آموزان است. مطابق با نظر راجرز انسان در اصل هم به ارضای نیازهای شخصی و هم به ایجاد رابطه نزدیک و صمیمانه با دیگران نیاز دارد.
طبق پژوهش‌های انسانگرایانه، خودپنداره مثبت و پیشرفت تحصیلی به هم مربوط هستند. خودپنداره جزئی جدایی‌ناپذیر از جریان رشد و یادگیری دانش‌آموزان است. از این رو انسانگرایان تلاش می‌کنند که فضایی بر کلاس درس و برنامه‌های درسی حاکم کنند که تسهیل کننده دستیابی دانش‌آموزان به خودپنداره مثبت باشد (سیف، ۱۳۷۹).
در مجموع می توان گفت، هدف بسیاری از برنامه‌های انسانگرایانه خود شکوفایی است، که در آن تجربه‌های یادگیری باید موجبات درگیری بین ابعاد شناختی و عاطفی دانش‌آموزان را فراهم کند و به زندگی کنونی دانش آموزان توجه داشته باشد. از نظر انسانگرایان فقط تأکید بر فنآوری آموزش کافی نیست، بلکه تأکید اصلی بر کاوش و به دست آوردن ارزش‌های فردی، جمعی و اجتماعی است. به طور کلی هستۀ اصلی برنامه های آموزشی انسانگرایانه را رشد و نگهداری خودپنداره مثبت و عزت نفس، روابط بین فردی، همدلی، شفاف ساختن ارزشها، خویشتن شناسی، برقراری روابط با دیگران (ارتباطات انسانی) تشکیل می دهد که از اشکال و مصادیق مهارتهای زندگی هستند.
۲-۶-۳ دیدگاه رشدگرا
روانشناسان رشدگرا در دو دهه ی گذشته تاثیر قابل توجهی در آموزش و پرورش گذاشته اند و آثار آنها به منزله راهنمایی های تصمیم گیری درباره برنامه درسی مورد توجه قرار می گیرد (سلمانیان و همکاران، ۱۳۹۰).
مفهوم اساسی این دیدگاه آن است که رشد و تحول افراد مراحلی مشخص و قطعی دارد و برنامه ریزی درسی و راهبردهای آموزشی باید در جهت تسهیل چنین رشد و تحولی طراحی شوند به خصوص محیط های یادگیری نباید باعث توقف و سکون فرد در یک مرحله شوند (پارسا، ۱۳۷۷).
از نظر استنتن و همکاران (۱۹۸۰) برنامه های درسی مربوط به مهارت های زندگی جزء برنامه های رشدی (رشدگرا) هستند. این برنامه ها که عمدتاً شامل مهارت هایی چون ارتباط بین فردی، مهارت های ارتباطی، حل مساله و تصمیم گیری و خودآگاهی می باشد، ریشه در روان شناسی رشد گرا و دیدگاه برنامه درسی مربوط به آن دارد (میلر، ۱۳۸۳، ص ۱۲۲).
در واقع می توان گفت، در دیدگاه رشدگرا اعتقاد بر این است که تمامی افراد مراحل مشخصی را در فرایند رشد پشت سر می‌گذارند. اهمیت این مراحل از آنجا ناشی می‌شود که بر اثر بی‌اطلاعی معلمان از آنها رشد و تکامل دانش آموزان با مانع مواجه می‌شود. معلمانی که در چارچوب این دیدگاه عمل می‌کنند، به دقت به نظرها و استدلال دانش‌آموزان گوش می‌دهند تا بتوانند به درک نهایی از سطح رشد آنها دست یابند. در این رویکرد، تعامل دانش‌آموزان با طیف گسترده‌ای از مواد و منابع و همچنین تجربه‌های آموزشی، به خصوص آن دسته از تجربه‌ها که باعث بررسی مجدد استدلال و افکار در رویارویی فرد با یک مسأله می‌شود اهمیت فراوانی دارند. این تعامل‌ها جریان رشد دانش آموزان را تسهیل می‌کنند.‏
از جمله دلالتهای این نظریه بر آموزش مهارت های زندگی می توان به مهارت های خودآگاهی، آموزش مهارت های حل مساله، تصمیم گیری، تفکرانتقادی و تفکرخلاق اشاره نمود.
۲-۷-نظریه های یادگیری مرتبط با آموزش مهارتهای زندگی
اصولاً آن دسته از نظریه های یادگیری که بر کارکردها و ابعاد اجتماعی مدارس و مراکز آموزشی تاکید می کنند، می توانند در زمینه آموزش مهارت های زندگی مورد توجه و استناد قرار بگیرند، از جمله این نظریه ها می توان به نظریه یادگیری اجتماعی، نظریه ساخت گرایی و هوش های چندگانه اشاره نمود، که در ادامه به تبیین هر یک از این نظریه ها می پردازیم.
۲-۷-۱ نظریه یادگیری اجتماعی
برنامه آموزش مهارتهای زندگی بیشتر براساس نظریه یادگیری اجتماعی^[۸۵] بنا شده است (سازمان بهداشت جهانی،۱۳۷۷،ص۲۴). براساس این نظریه، یادگیری فرایند فعال و مبتنی بر فعالیت یادگیرنده است که از طریق مشاهده رفتار دیگران و پیامدهای آن حاصل شده است. آلبرت بندورا^[۸۶] واضع این نظریه است. به اعتقاد او انسان موجودی اجتماعی است و رفتار او باید در پرتو روابط اجتماعی بررسی شود. انسان دارای ظرفیت های شناختی وسیعی است و می تواند درباره ارتباط میان رفتار و پیامدهای آن بیایندیشد و آنها را پیش بینی و ارزیابی کند (میرحسینی،۱۳۷۰).
فراگیری مهارت های تازه با مشاهده کردن رفتارهای دیگران، بخش عادی زندگی روزمره است. کودکان در بسیاری از موقعیت‌ها، صحبت‌کردن و عمل کردن دیگران را مشاهده می‌کنند و شاهد پیامدهای این فعالیت‌ها هستند. اینگونه مشاهدات الگوهایی را تعیین می‌کنند که راهبردهایی را برای استفاده در زمان ها و مکان‌های دیگر به کودکان می‌آموزند پژوهش درباره یادگیری مشاهده‌ای روی رفتارهای خاص متمرکز بوده است، ولی تحقیقات نشان داده‌اند که نگرش‌ها را نیز می‌توان از طریق مشاهده فرا گرفت (میلر، ۱۹۹۳). بنابراین در این آموزش از روش‌هایی که شرکت فعال کودکان و نوجوانان را در امر آموزش تسهیل می‌بخشد، استفاده می‌شود. این شیوه‌ها شامل تشکیل گروه‌های کوچک یا گروه های دوتایی، بارش فکری، ایفای نقش و بحث و مناظره می‌باشد (سازمان بهداشت جهانی، ترجمه: نوری قاسم‌آبادی، محمد خانی، ۱۳۷۷).
بندورا معتقد است یادگیری های پیچیده انسان غالباً از طریق مشاهده مستقیم رفتار دیگران نظیر والدین، همسالان، معلمان و نیز صحنه های فیلم و حتی کارتون شکل می گیرد. به اعتقاد او ما در خلال زندگی در معرض الگوهای مختلف قرار می گیریم مشاهده این الگوها به ما فرصت می دهد که بدون آزمایش و خطای مستقیم و خطرپذیری های متعدد رفتارهای متنوعی را بیاموزیم. از آنجا که انسان دارای توانایی های شناختی است، می تواند از میان الگوهای موجود تنها به بعضی از آنها توجه کند، یعنی او تا حدودی دارای حق انتخاب است (سیف،۱۳۷۹).
پایه ی مطالبی که در آموزش مهارتهای زندگی به کار برده می شود، اطلاعاتی است که از نحوه ی یادگیری افراد از طریق مشاهده رفتار دیگران و پیامدهای آن به دست می آید و در واقع مبتنی بر نظریه ی یادگیری اجتماعی  بندورا است. در این نظریه یادگیری فرایندی فعال و مبتنی بر تجربه است. عمده‌ترین دلالت این نظریه به روش‌های آموزش مهارتهای زندگی مربوط می‌شود. روش‌هایی که تأکید آنها بر مشاهده عینی یا تصویری است، می‌تواند در یادگیری بسیاری از مهارتهای زندگی مؤثر باشد. با توجه  به روش های مورد استفاده  در این رویکرد، احساس مثبت به دیگر افراد را افزایش می دهد و نگرش های مثبتی  نسبت به زندگی و دیگران فراهم می آورد. روابط اجتماعی دانش آموزان را گسترش می دهد و باعث گسترش مشارکت و روحیه همکاری و همدلی بین دانش آموزان می شود. این رویکرد شرایطی را فراهم می کند تا دانش آموزان کم رو و کم حرف در فعالیت های اجتماعی شرکت نمایند و با اعتماد به نفس به روابط اجتماعی بالاتری دست پیدا کنند و دانش آموزان می توانند خود را از دیدگاه دیگران مورد نظر قرار دهند. از دلالت های دیگر این نظریه در محتوی برنامه آموزش مهارت های زندگی از جمله،  اهمیت دادن به جنبه عاطفی در یادگیری  دانش آموزان، توجه به نیاز های دانش آموزان، مسئولیت دادن به دانش آموزان، احترام به نظرات دیگران و فرهنگ پذیری  شاگردان  می باشد.
۲-۷- ۲ نظریه روانشناسی سازنده گرایی یا ساخت گرایی
نظریه سازنده گرایی یا ساخت گرایی^[۸۷] معتقد است که یادگیرندگان براساس تجارب شخصی خود دانش (یعنی مفاهیم، اصول، فرضیه ها، تداعی ها و غیره) را می سازند و این کار را به طور فعال انجام می دهند. بنابراین، می‌توان گفت که ساخت‌گرایی (سازنده گرایی) به آن دیدگاه گفته می‌شود که بر نقش فعال یادگیرنده از درک و فهم، معنی بخشیدن به اطلاعات تأکید می‌کند (سیف، ۱۳۸۰).
جوهرۀ اصلی نظریۀ سازنده گرایی این  است که، یادگیرنده ها باید شخصاً اطلاعات پیچیده را کشف و تعبیر و تفسیر کرده و آنها را تغییر و تبدیل دهند (اسلاوین^[۸۸]،۲۰۰۱). براساس این نظریه فرد، عوامل محیطی و ایجاد تعادل بین آنها بر شکل‌گیری دانش مؤثرند. یادگیری باید در زمینه خاص یا موقعیت خاص انجام گیرد. هر عمل در زمینه خود تجربه‌ای است که تفسیر خاص خود را بر اساس تجارب قبلی فرد می‌سازد و این تفسیرها یا معناها دائماً درک فرد را متحول می‌سازد (فردانش، ۱۳۷۷).
با توجه به اینکه در نظریه ساخت گرایی فرض می شود که دانش شخصی است و در نزد افراد مختلف، متفاوت است. اقدام معلم در انتقال دانشی که خود از آن برخوردار است به یادگیرندگان امری معقول و ممکن به حساب نمی آید. معلمان معتقد به نظریه ساخت گرایی، در امر یادگیری به دانش آموزان خود کمک می کنند تا دانش خاص خودشان را بسازند. از این رو مهمترین روش آموزشی مورد پذیرش ساخت گرایان روش شاگرد محور است (سیف، ۱۳۸۰).
اصول حاکم بر آموزش در این رویکرد به قرار زیر است:
گنجاندن یادگیری در زمینه های مربوط و واقعی زندگی.
گنجاندن یادگیری در تجارب اجتماعی.
تشویق تملک و داشتن نظر در فرایند یادگیری.
ارائه فراگرد ساختن دانش.
تشویق و خودآگاهی از فراگرد ساختن دانش.
ارائه تجربه و تقدیر از دیدگاه های مختلف.
تشویق استفاده از انواع روش های ارائه.
در توضیح اصول یاد شده می توان گفت، که اولین اصل معطوف است به اینکه یادگیری باید در زمینه های حل مساله مرتبط با دنیای واقعی زندگی انجام پذیرد و شاگرد باید ارتباط موضوع ها را با زندگی خود درک کند. اصل تشویق و داشتن نظر در فرایند یادگیری، با آزاد گذاشتن شاگرد در انتخاب مسائلی که می خواهد به آن بپردازد در ارتباط است. در این مورد معلم فقط به تبیین مسائل برای انتخاب شاگرد می پردازد و خود شخصاً تصمیم نمی گیرد. زیرا مهارت در یافتن مساله نیز خود، بخش مهمی از تجربه مشکل گشایی در دنیای واقعی است که شاگرد باید با آن روبرو شود ( کریمی، ۱۳۸۵). اصل کسب تجربه در زمینه فراگرد ساختن دانش، به فرایند کسب دانش تاکید می نماید یعنی این نظریه به نتیجه یا نتایج یادگیری توجهی ندارد. تشویق خود آگاهی از فراگرد ساختن دانش، هدف غایی و نهایی رویکرد ساخت گرا است. مفهومی که تقریباً مشابه فراشناخت در نظریه شناختی است. فراشناخت شامل فراگردهای برتر نظارت کننده، ارزیابی کننده و هدایت کننده فراگردهای ذهن است. تشویق استفاده از انواع روش های ارائه نیز به خاطر ملاحظه و رعایت تنوع روش ها، راهبردها و ابزارهایی است که بیشترین تناسب را با نحوه یادگیری شاگردان مختلف دارد. تنوع روشها موجب برطرف کردن موانع محیطی و نوع ارائه محتوا می شود (سیف، ۱۳۷۹).
از آنجایی که، هدف آموزش مهارتهای زندگی آماده نمودن دانش آموزان برای محیط واقعی زندگی است، لذا بر مبنای نظریه ساخت گرایی، هر قدر شرایط محیط های آموزشی و آموزش مهارت های زندگی بر محیط های واقعی و طبیعی زندگی شباهت بیشتری داشته باشد و فعالیت های یادگیری با آنچه که در شرایط واقعی پس از آموزش، که شاگردان با آن مواجه خواهند شد قرابت بیشتر داشته باشد، به همان اندازه امکان دستیابی به اهداف برنامه بیشتر خواهد گردید. با توجه به توضیحات فوق، کاملاً آشکار است که روش آموزش مبتنی بر نظریه سازندگی یا ساخت گرایی، یادگیری باید بر فعالیت یادگیرنده در جریان ساختن دانش تاکید داشته و اصطلاحاً شاگرد محور باشد. هر قدر شاگردان در فعالیت های یادگیری و آموزش به صورت فعالانه و با اراده و تصمیم خود شرکت کنند، تاثیر بیشتری برآمادگی آنان جهت مواجهه با شرایط واقعی زندگی خواهد داشت.
به طور کلی دیدگاه ساخت گرا سه تاثیر مهم بر رویکرد مهارت های زندگی دارد:
اهمیت همکاری همسالان به عنوان اساس مهارت های یادگیری به خصوص مهارتهای حل مساله می باشد.
رویکرد ساخت گرایی اهمیت زمینه فرهنگی را در القاء هرگونه برنامه درسی مهارت های زندگی مفهوم دار برجسته می کند، نوجوانان خودشان با کمک هم، محتوا را از طریق تعامل اطلاعات واقعی با محیط خاص فرهنگی شان به وجود می آورند.
این دیدگاه خاطر نشان می کند که رشد مهارت ها از طریق تعامل فرد با محیط اجتماعی، می تواند هم فراگیران و هم محیط ( گروه همسالان، کلاس درس، گروه جوانان و…) را تحت تاثیر قرار دهد (خسروی، ۱۳۹۰).
۲-۷- ۳ نظریه هوش چندگانه
یکی از دیدگاه های شناختی جدید نظریه هوش های چندگانه گاردنر است، این تئوری وجود هوش هشت گانه (زبان، منطق و ریاضیات، موسیقی، فضایی، جسمی و جنبشی، طبیعت گرایی، هوش بین شخص و درون شخصی) را در انسان یک امر مسلم فرض می کند. اما آنها در افراد مختلف به درجات متفاوتی رشد می کنند (پورشریفی و همکاران، ۱۳۸۵، ص ۳۴). گاردنر نظریه اش را بازنمایی از تلاش انسان برای معنا بخشی به جهان می‌داند که این خود ناشی از انگیزه عمیق در انسان است (خرازی، ۱۳۸۵). وی با دیدی انسانگرایانه، شناختی و فرهنگی رویکرد خود را مطرح کرد. او هوش را مجموعه ای از مهارت ها و توانایی ها برای حل مشکلات یا ساختن محصولاتی در یک یا چند مجموعه ی فرهنگی تعریف کرده و بیان می‌کند که افراد از نظر سطح توانایی‌های شناختی متفاوت از یکدیگرند.گاردنر ویژگی بارز فرد باهوش، را تسلط به مجموعه ای از مهارت‌ها که فرد را قادر می‌سازد تا وقتی که در زندگی با مشکلات واقعی مواجه می‌شود آنها را حل کند، می‌داند (رحیمی، ۱۳۸۹، ص ۲۷).
تئوری هوش چندگانه، کاربرد مهمی‌برای سیستم آموزشی و یکپارچه کردن رویکرد مهارت‌های زندگی برای ارتقاء سلامت روانی و پیشگیری از مشکلات فردی دارد، پژوهش‌های مختلف نشان داده اند همان طور که افراد خواندن، نوشتن و ریاضیات را یاد می‌گیرند، می‌توانند نحوۀ استفاده از هوش چندگانه خود را برای کنترل هیجان‌ها، درک احساسات خود و دیگران یاد بگیرند و از این طریق با تاثیری که بر هوش هیجانی می‌گذارند می‌توانند به بهبود روابط با دیگران و فهم رفتارها کمک وافری نمایند (خسروی، ۱۳۹۰).
آنچه که مسلم است این است که، چهار مبنای مهم ارتباطی وجود دارد: خواندن، نوشتن، گفتن و شنیدن. به طور رسمی‌و سیستماتیک عموم انسان‌ها در سطح کره زمین برای خواندن و نوشتن تحت آموزش قرار می‌گیرند. برای گفتن نیز عموماً آموزشهای رسمی‌و غیررسمی ‌دریافت می‌شود. اما بطور اخص کسی ما را برای شنیدن آموزش نمی‌دهد. با بهره گرفتن از قوای ۸ گانه هوش و تاثیری که بر هوش هیجانی می‌گذارند می‌توان آموزه‌های مناسبی برای خوب شنیدن، خوب حرف زدن یعنی دو مولفه مهم یک ارتباط موثر فراهم نمود.
۲-۸- جمع بندی نظریه‌های یادگیری
به طور خلاصه هریک از نظریه‌ها مبنایی برای توجیه توسعه مهارت‌ها و دیدگاه های متفاوت درباره اینکه چرا این مهارت‌ها اهمیت دارند فراهم می‌کند، اندکی توجه بیشتر روی پیامدهای رفتاری نشان می‌دهد که توسعه مهارت‌ها به عنوان روشی برای حرکت نوجوانان و جوانان به سمت رفتارها است، که انتظارات مربوط به رشد، زمینه فرهنگی^[۸۹] و هنجارهای اجتماعی^[۹۰] را به طور مناسب برآورده می‌سازد. نکته دیگر تمرکز بیشتر روی اکتساب مهارتها به عنوان خود هدف می‌باشد چون که شایستگی در حل مساله – ارتباط میان فردی و حل تعارضات می‌تواند به عنوان عناصر بسیار مهم رشد انسان سالم در نظر گرفته شود. سرانجام اینکه برخی از دیدگاه های نظری، مهارت‌های زندگی را به عنوان روشی برای مشارکت فعالانه نوجوانان در فرایند رشد خودشان، فرایند ساخت هنجارهای اجتماعی می‌دانند با آموزش به جوانان درباره اینکه چطور فکر کنند^[۹۱] تا اینکه چه چیزی را فکر کنند^[۹۲] و با مجهز کردن به ابزارهای حل مساله، تصمیم گیری و کنترل عواطف و با درگیر کردن آنها از طریق روش های مشارکتی – توسعه مهارت‌ها می‌تواند به عنوان ابزار قدرت قلمداد شود.
۲-۹ روش های تدریس مهارت‌های زندگی
آموزش مهارت‌های زندگی آموزشی فعال^[۹۳] و مبتنی بر تجربه است. در یادگیری منفعل معلم فقط انتقال دهنده اطلاعات به دانش آموزان و دانش آموزان فقط گیرنده اطلاعات هستند. در حالی که در آموزش مهارت‌های زندگی معلم و دانش آموز در یک فرایند پویای یادگیری شرکت می‌کنند (سازمان جهانی بهداشت،۱۳۷۹،ص۲۸). مطالعات و پژوهش‌های فعلی نشان می‌دهد که دانش آموزان از طریق تجربه بیشتر می‌آموزند. وقتی به هنگام آموزش به آنها فرصت تجربه کردن و فعالیت داده شود. یادگیری آنها به مراتب افزایش می‌یابد به خصوص هنگامی‌که یادگیری مهارت‌ها در نظر باشد، فرد باید به توانایی رفتار دست یابد. از این رو، برنامه آموزش مهارت‌های زندگی به خاطر اهداف آموزشی خاصی که دارد بر مبنای آموزش شیوه‌های فعال می‌باشد (نیک پرور ،۱۳۸۱،ص ۲۴).
از روش‌های تدریس مهارت‌های زندگی می‌توان به روش فعال و مشارکتی، ایفای نقش، بارش مغزی، بحث و گفتگو اشاره نمود، که در ادامه به توضیح و تبیین هر یک از روش‌ها پرداخته می‌شود.

منظور از خصوصی سازی در اقتصاد خانواده، تقلیل مداخله قانونگذار در روابط درون خانوادگی است. در همه نظام­های حقوقی، حقوق خانواده محملی است برای جولان دادن قوانین آمره و کمتر کسی نسبت به این موضوع اعتراض می­نماید. اما با توجه به اندیشه­ های اقتصادی تحلیلگران اقتصادی حقوق خانواده همچون گری بکر و لمانسیر و دیگران، نظام­های حقوقی آمریکا از دهه ۱۹۷۰ میلادی به بعد روند خصوصی سازی حقوق خانواده را پی گرفته است.^[۵۵۴] اما همچنان حمایت زیادی از این رویکرد صورت نمی­گیرد. خصوصاً در نظام حقوقی ایران، دخالت دولت در حقوق خانواده هرگز محل اعتراض حقوقدانان و اقتصاددانان واقع نشده است.

همانطور که در مبحث اول گذشت در اکثر نقاط دنیا و از جمله ایران، شاهد گریز روزافزون جوانان از ازدواج هستیم و در کشورهای غربی زندگی مشترک^[۵۵۵] خارج از ازدواج رسمی به شدت افزایش یافته است. به عنوان نمونه در ایالات متحده آمریکا، میزان ۴۳۹ هزار زندگی مشترک در سال ۱۹۶۰ به ۷٫۵۲۹ میلیون در سال ۲۰۱۱ میلادی رسیده است.^[۵۵۶] برخی اقتصاددانان این واقعیات را نشان­دهنده انعطاف ناپذیر بودن قوانین خانواده می­دانند و پیشنهاد می­ دهند که به ازدواج نگاه قراردادی داشته باشیم.^[۵۵۷]
ازدواج با آنکه یک قرارداد است اما تحلیلگران اقتصادی عموماً در تحلیل اقتصادی قراردادها اشاره­ای به اقتصاد قرارداد ازدواج نمی­کنند. گری بکر در این باره سنت شکنی کرد و نهاد برآمده از ازدواج را با بنگاه اقتصادی تشبیه نمود و از شباهت های آن دو برای تحلیل اقتصادی بهره برد. سایر نویسندگان نیز قواعد حاکم بر طلاق را بر مدار کارآمدی پارتو^[۵۵۸] سنجیدند.^[۵۵۹]
با این حال باید در نظر داشت که در بین بازارهای مختلف اقتصادی، بازار رقابت کامل و دارای تعادل بازار -در شرایط آرمانی و فارغ از اثرات خارجی- بهینگی پارتو را نشان می­دهد (قضیه اول رفاه).^[۵۶۰] بنابر این کارآیی پارتو با شرایط بازار آرمانی درهم تنیده است و ضابطه پارتو را تنها در صورتی میتوان به کار برد که مبادلات کاملاً اختیاری باشند. چرا که مردم درک بیش­تری نسبت به معاملات ارادی خود دارند. هر جا که دولت می ­تواند از لحاظ حقوقی مردم را الزام نماید، ضابطه پارتو -که مبتنی بر اراده آزاد است- را نمی­ توان به کار برد.^[۵۶۱] بنابر این تحلیلگران اقتصادی تمایل به کاهش دخالت دولت در بازار اقتصاد دارند و به حقوقدانان توصیه می­ کنند که تا حد ممکن به اراده طرفین در ازدواج اعتبار بدهند.
بند سوم: اوصاف غیر قراردادی ازدواج
برخی اقتصاددانان ازدواج را به مثابه پیام و علامت بر میشمارند.^[۵۶۲] این رویکرد ریشه در نظریه علامت دهی^[۵۶۳] دارد. مایکل اسپنس در تشریح این نظریه بیان داشت که «اوصاف و رفتارهای اشخاص در بازار ممکن است به نحو تصادفی یا برنامه ریزی شده، باور افراد را تغییر دهد یا اطلاعاتی به ایشان منتقل نماید. به این اوصاف و رفتار، پیام بازار گفته می­ شود»^[۵۶۴] به طور مثال هنگامی که شخصی برای انتخاب کارگر ساختمانی به محل تجمع ایشان مراجعه می­ کند با اشخاصی روبرو می­ شود که دارای هیکلی تنومند و چهره­ای زحمت کشیده هستند. در این بین اگر مردی لاغر اندام و ظاهراً نحیف و ضعیف باشد، احتمالا برای کار ساختمانی انتخاب نخواهد شد. ممکن است برای آن شخص لاغر اندام، انتخاب نشدن به عنوان کارگر ساختمانی خوشایند نباشد اما کارفرمایی که برای این کار سخت، هزینه می­ کند، ترجیح می­دهد که اشخاصی قدرتمندتر انتخاب کند. پس تنومندی کارگران ساختمانی علامت ارزشمندی است که برای دریافت کننده پیام اهمیت دارد.
یا در بازار کار اداری، معمولاً رغبت به استخدام افراد تحصیلکرده بیش­تر است چرا که تحصیلات متقاضی کار، به مدیران علامت می­دهد که او هوش بالاتر، امکان رشد بیش­تر و امکان دسترسی بیش­تر به فناری اطلاعات دارد.
البته علامت و پیام مستلزم صرف هزینه است. همچنانکه داشتن اندام تنومند و کسب تحصیلات، هزینه­ های خاص خود را دارد. هزینه­ های فوق ممکن است مستقیم باشد مانند هزینه تحصیلات یا هزینه های غیر مستقیم مانند هزینه­ های که فرد در طول زندگی برای حفظ سلامتی و هیکل تنومند خویش پرداخته است.^[۵۶۵]
گفتار دوم: هزینه های ازدواج
پیش از این مطرح شد که ازدواج یک قرارداد است و هنگامی که سخن از قرارداد به میان می ­آید، تحلیلگران اقتصادی (خصوصاً اقتصاددانان مکتب شیکاگو) نقطه آغازین بحث را بر «هزینه قراردادی»^[۵۶۶] بنا می­نهند. هزینه قراردادی عبارت است از هزینه­ای که در فرایند یک مبادله تجاری به بار می ­آید. هزینه­ های قراردادی را می­توان در سه طبقه بررسی نمود:
بند اول: هزینه­ های اطلاعات و جست و جو
هزینه­ های اطلاعات و جست و جو غالباً در مسیر تعیین کالای مورد نیاز اتفاق می­افتد چرا که طرفین قرارداد باید کالایی را بیابند که قیمت کمتری در بازار دارد. بازار برای تقلیل هزینه اطلاعات به دنبال راهکارهای مدرن میگردد و در سالهای اخیر بازارهای الکترونیکی و موتورهای جست و جوی اینترنتی برای جبران ناکارآمدی بازار رشد یافته است.^[۵۶۷]
به طور کلی هزینه اطلاعات در بازار ازدواج بسیار بالاست. اقتصاددانان هزینه اطلاعات برای خرید یک ماشین قدیمی را بسیار بیش­تر از هزینه اطلاعات خرید یک دست لباس برآورد می­ کنند. علت این اختلاف چنین است که متقاضی خرید ماشین قدیمی با مسأله کمیابی و نیز پیچیدگی موضوع مواجه است در حالی که خریدار لباس چنین محدودیتی ندارد.^[۵۶۸] در گذشته هزینه اطلاعات در بازار ازدواج نسبتاً ناچیز بوده است چرا که غالب افراد با آشنایان خانوادگی یا وابستگان و همسایگان ازدواج می­نمودند. امروزه بنابر نوع ازدواج اشخاص، هزینه اطلاعات ایشان متفاوت است. کسانی که با همکار یا همکلاسی یا دوست دیرینه خود ازدواج می­ کنند، به مرور هزینه اطلاعات را پرداخته­اند. کسانی که به اشخاص غریبه­تر و با سبک سنتی ازدواج می­ کنند مجبورند برای آشنایی پیش از ازدواج هزینه زیادی متقبل شوند. شاید مهمترین هزینه­ای که در این باره پرداخت می­ شود، ریسک عدم مرغوبیت پنهان است. ممکن است با توجه به پیچیده بودن انسان­ها، زوجین غریب نتوانند در طول زندگی به یکدیگر عشق و محبت را به عنوان محصولات اصلی زندگی منتقل نمایند. پیچیده بودن انسان، پیش ­بینی رفتار آینده زوجین را دشوار می­ کند. البته به طور معمول رفتار اشخاص با توجه به ویژگی­های فعلی قابل پیش ­بینی است و نمی­ توان به نحو مطلق انسان را غیر قابل پیش بینی دانست. در غیر این صورت فرض «مطلوبیت» در انتخاب داوطلبان امکان پذیر نمی­بود.
بند دوم: هزینه چانه‌زنی و مذاکره
برای رسیدن به قرارداد باید مذاکره کرد. در فرایند مذاکره چنانچه طرفین از میزان انعطاف طرف مقابل و جدی بودن تهدید به ترک مذاکره آگاه باشند، به راحتی ممکن است به تفاهم برسند، اما اگر از این امور اطلاع کافی نداشته باشند، امکان دستیابی به توافق نهایی کمتر می­ شود. به عبارت روشن تر، آگاهی بیش تر نسبت به میزان انعطاف طرف قرارداد امکان چانه زنی بیش­تر و دستیابی به توافق مطلوب­تر را فراهم می­ کند.^[۵۶۹]
از سویی چنانچه این اطلاعات دو سویه باشد و هر دو طرف چنین اطلاعاتی داشته باشند به آن «اطلاعات عمومی»^[۵۷۰] گفته می­ شود و در صورتی که صرفاً یکی از طرفین از آن آگاه باشد «اطلاعات شخصی» محسوب می­ شود.
به عنوان مثال هنگام خرید خانه، صاحب آن از اشکالات آن بیشتر از خریدار مطلع است و خریدار بیش از فروشنده از توان مالی خود اطلاع دارد. در حین مذاکره این اطلاعات میان آنها مبادله می‌شود. به هر یک از این آگاهی­ های یکسویه «اطلاعات شخصی»^[۵۷۱] اطلاق می­ شود.
فرایند تبدیل کردن اطلاعات خصوصی به اطلاعات عمومی، فرآیندی پرهزینه است. بررسی‌های تجربی نشان داده که وقتی حقوق طرفین کاملا تعریف شده باشد میزان تهدید به ترک مذاکره کاملا روشن خواهد بود. در نتیجه، نیل به توافق آسانتر می­ شود. علاوه بر این هرچه تعداد افراد درگیر در یک مذاکره بیش­تر باشد، رسیدن به توافق دشوارتر خواهد بود. همچنانکه وجود دشمنی و احساسات خصمانه نیز امکان کسب تفاهم خصوصا در مورد نحوه تقسیم مازاد همکاری را دشوار می‌کند. بر همین اساس، اصولاً توافق طرفین بر نحوه تقسیم اموال پس از طلاق امری بسیار دشوار است و دادگاه باید در این زمینه مداخله نماید.^[۵۷۲]
در ازدواج هزینه چانه زنی بسیار بالاست. چه زوجین هنگام ازدواج مایلند نسبت به موضوعاتی آگاهی داشته باشند که کاملاً «شخصی» است. قطعا مهمترین انتظارات دختر و پسر هنگام ازدواج، نیکی اخلاقی و سپس تأمین مالی و روابط زناشویی مناسب است. با این وصف چگونه می­توان خصوصی ترین اوصاف یک شخص را به اطلاعات عمومی تبدیل کرد؟
بند سوم: هزینه نظارت و اجرای قرارداد
هزینه اجرای قرارداد زمانی پدیدار می­ شود که اجرای توافق زمانبر باشد. هنگامی که شخصی هزار تومان می ­پردازد و یک بطری آب معدنی خریداری می­ کند، هزینه­ای برای اجرای آن نمی­پردازد چرا که مبادله همزمان است و نیاز به نظارت ندارد اما در صورتی که شخصی به یک پیمانکار ساختمانی مراجعه نماید تا برای او ساختمانی چند طبقه بنا کند، هزینه اجرای زیادی را باید اندوخته نماید. نگارنده متصور است که هر چه زمان و ابعاد یک قرارداد گسترده­تر باشد، هزینه اجرای قرارداد نیز افزایش می­یابد. به این دو عامل باید پیچیدگی قرارداد را نیز اضافه نمود. به عبارت روشن تر، هر چه موضوع قرارداد پیچیده­تر باشد امکان تخلف طرف قرارداد بیش­تر می­ شود. باید در نظر داشت که پیچیدگی قرارداد موضوعی نیمه شخصی است. چنانکه اگر یک مدرس دانشگاه برای تعمیر خودروی سواری اش به تعمیرکار مراجعه می­ کند، این قرارداد برایش یک قرارداد پیچیده است ولی هنگامی که برای تدریس خصوصی فرزندش با یک معلم قرارداد می­بندد، قراردادی نسبتاً روشن پیش رو دارد.
نمودار شماره ۹: رابطه هزینه اجرای قرارداد و زمان اجرای قرارداد
نمودار شماره ۱۰: رابطه هزینه اجرای قرارداد و پیچیدگی موضوع قرارداد
ازدواج یکی از زمانبرترین قراردادهای انسانی است اما قرارداد پیچیده­ای برای طرفین قرارداد نیست چرا که همه اشخاص با اجرای آن آشنا هستند. از دیگر سو، قرارداد ازدواج ابعاد بسیار وسیعی را در بر می­گیرد و اطلاعات طرفین نسبت به محتوای قرارداد تناسبی ندارد لذا اقتصاددانان، اطلاعات زن و شوهر در ازدواج را اطلاعات نامتقارن^[۵۷۳] می­دانند. لذا هزینه­ های اجرای قرارداد ازدواج بسیار بالاست.^[۵۷۴]
گفتار دوم: محصول ازدواج
محصول قرارداد ازدواج، نهادی غیر تجاری است که زوجین، شرکای آن هستند. تقریباً همه تحلیلگران اقتصادی خانواده اتفاق نظر دارند که محصول عقد ازدواج، نوعی شراکت است که هدف آن تولید و مصرف مشترک می­باشد.^[۵۷۵] مهم­ترین سرمایه اشتراکی که محصول بنگاه و نهاد ازدواج است، فرزندان می­باشند. در سایر منافع ازدواج نیز مشارکتی بودن منافع کاملا مشهود است. عشق و آرامش به مثابه بزرگترین محصول بنگاه خانواده، به طور مشترک تولید و به صورت مشترک نیز مصرف می­ شود. میل دامن و کامیابی جنسی نیز وضعیت مشابهی دارد. علاوه بر اینها منافع دیگری را نیز برای ازدواج بر شمرده اند که عبارت است از:
استفاده مشترک از اموال مانند استفاده از خانه و وسایل خانه.
تقسیم کار؛ معمولاً هریک از زوجین کاری انجام می­دهد که در آن مزیت نسبی دارد. برای نمونه یکی از زوجین مشغول کارهای خانه می شود ودیگری به اشتغال در بیرون از خانه می پردازد. می­توان ادعا نمود که در ساختار خانواده سنتی، تقسیم کار با توجه به تخصیص بهینه منابع صورت می­پذیرد؛ در خانواده سنتی غالباً اداره امور داخلی خانه، بچه داری، آشپزی و کارهایی از این دست توسط زن و تأمین مخارج و هزینه ها و نیز تأمین امنیت توسط شوهر انجام می­ شود.
تقسیم ریسک؛ ریسک در خانواده تقسیم می­ شود بدین صورت که وقتی یکی از زوجین بیمار می شود یا شغلش را از دست می دهد، دیگری کارها و وظایف وی را موقتاً انجام می دهد.
سرمایه گذاری مشترک و متقابل زوجین در فعالیت های یکدیگر؛ برای مثال یکی از زوجین مخارج زندگی مشترک را تأمین می کند در حالی که طرف دیگر ادامه تحصیل می دهد.
کمک به یکدیگر در تربیت ونگهداری از کودکان؛ زیرا آنها را از نظر اقتصادی، کالای عمومی برای پدر و مادر محسوب می شوند. در نتیجه ، زوجین در امر تربیت کودکان مشارکت می کنند یا این وظیفه را بین خود تقسیم می کنند؛ بدین صورت که یکی از آنها تامین مالی خانواده را بر عهده می گیرد و دیگری در تربیت کودکان اهتمام می ورزد.^[۵۷۶]

فصل دوم: تحلیل اقتصادی مهر

مبحث اول: کارکردهای مهر
شناخت کارکردهای مهر به معنای ماهیت شناسی اقتصادی مهر است که تأثیر اساسی در تحلیل مسائل مربوط به مهر دارد. علاوه بر این شناخت کارکردهای مهر در کنار کارکردشناسی سایر حقوق مالی زوجه نگاهی جامع و نظام مند پدید می ­آورد. در این مبحث کارکردهای اقتصادی و غیر اقتصادی مهر را مرور می­نماییم.
گفتار اول: کارکردهای اقتصادی مهر
بند اول: ابزار چانه زنی مردان
در برخی از متون مربوط به تحلیل اقتصادی خانواده گفته شده است که مردان بیش از زنان برای گزینش همسر آینده با یکدیگر رقابت می کنند. در ایران، بخشی از رقابت مردان در گزینش همسر آینده به میزان مهر مربوط می شود. به عبارت دیگر ، از نظر اقتصادی مردانی که توانایی بیشتری برای تعیین مهر دارند حاضرند برای یک کالا پول بیشتری بدهند بنابراین احتمال اینکه با انتخاب­های بیشتری روبه رو شوند و زودتر زندگی مشترک را آغاز کنند، افزایش می یابد.^[۵۷۷]
چنین سخنی حقیقتا شگفت انگیز و در متنی که در پی تحلیل اقتصادی باشد، اعجاب آور است. تفاوت عمده تحلیل اقتصادی با تحلیل حقوقی محض در روش و نظریه علمی است که اقتصاددان به کار میبرد.^[۵۷۸] اقتصاد علم مبتنی بر استقراء است و بر خلاف حقوق، قضایای آن با روش عینی، قابل اثبات و ابطال می­باشد. بنابر این می­توان با استقراء در وضعیت جامعه به اعتبار سخن برخی نویسندگان بیگانه در این خصوص پی برد.
برخی نویسندگان خارجی در متون تاریخ شناسی خود بدون آگاهی کافی و بر اساس گمانه زنی­های غیر علمی ابراز داشته اند: « مهر و میزان آن در تحلیل اقتصادی ، عرصه رقابت مردان برای ازدواج با زنان است. بنابراین ، در این رقابت مردی دست بالا را دارد که مهر بیشتری برای زوجه در نظر می گیرد.»^[۵۷۹]
اما روشن است که در اکثریت مطلق و قریب به اتفاق خانواده­های ایرانی چنین استفاده اقتصادی از مهر سابقه ندارد. بنابر این نمی­ توان مهر زیاد را به عنوان مزیت رقابتی مردان در برابر یکدیگر دانست. باید توجه داشت که مفهوم چنین سخنی آن است که مهر، قیمت زن محسوب می­ شود و هر مردی مبلغ بیش­تری در برابر زن بپردازد امکان چانه زنی بیش­تری خواهد داشت.
بند دوم: پوشش ریسک نفقه زوجه
همچنانکه پیش از این گذشت، ازدواج منافع مشترکی در پی دارد که از جمله مهم­ترین آن­ها، تقسیم کار است. غالباً تقسیم امور به نحوی است که هر کس در امری که مزیت نسبی دارد فعالیت انجام می­دهد. بدین ترتیب در خانوده ایرانی به صورت سنتی، زن به اداره کارهای خانه مشغول است و از فرزندان نگهداری می­ کند. در برابر، شوهر نیازهای مالی خانواده را تأمین می­نماید. قانون کمیابی منابع، به ما نشان می­دهد که با اشتغال زوجه در امور فوق، امکان تحصیل درآمد پولی به طور مستقیم را از دست می­دهد. بنابراین، زن همیشه با این ریسک بزرگ مواجه است که شوهر وی را از نظر مالی تأمین نکند و این مسأله باعث تنگدستی و عسر وحرج زن شود.
قانونگذار برای پوشش چنین ریسک سهمگینی، ابزارهای قانونی متنوعی در نظر گرفته است. مثلاً ترک انفاق را جرم انگاری نموده است. با این حال واقعیت این است که مطالبه حقوق قانونی از طریق مراجعه به دادگاه کارآیی لازم را برای زنان –خصوصاً زن ایرانی سنتی- ندارد. زیرا در اکثر موارد زنان هزینه و زمان زیادی در فرایند قضایی مطالبه نفقه از دست می­ دهند.
فرایند قضایی دو نوع هزینه برای زوجه پدید می ­آورد. برخی از این هزینه ها، هزینه های مستقیم اقامه دعوا توسط زن می­باشد. چرا که فرایند رسیدگی به این مسائل در دادگاه­ها اغلب با صرف هزینه و زمان زیادی همراه است. و سیستم دادرسی یکی از خدمات عمومی گران و پر هزینه است.^[۵۸۰] این هزینه­ها هم شامل هزینه های خصوصی دادرسی همچون هزینه های مادی مستقیم اقامه دعوا از قبیل، هزینه طرح دعوا، خدمات وکالت و کارشناسی و … است و هم هزینه های اجتماعی همچون هزینه اشتباه کادر اداری در ابلاغ و صدور رأی را در پی دارد.^[۵۸۱]
علاوه بر این، دعاوی خانوادگی هزینه­ های غیر مستقیمی نیز در پی دارد که باید در تحلیل اقتصادی در نظر داشت؛ مثلاً با اقامه دعوای یکی از زوجین علیه دیگری (خصوصاً اقامه دعوای زن علیه شوهر)، به احتمال زیاد بنگاه خانواده از هم فرو خواهد پاشید. بنابر این حتی بر فرض تقلیل هزینه دادرسی در دعاوی خانوادگی هزینه های غیر مستقیم دعاوی خانوادگی پابرجاست.
به نظر می­رسد مهر ابزاری است که یکی از کارکردهای آن پوشش چنین ریسک پرداخت نفقه و ریسک مطالبه نفقه می­باشد. در واقع، برای مرد پرداخت مبلغ اندکی به عنوان نفقه مطلوبیت بیش­تری دارد تا اینکه بدهی کلانی از او مطالبه شود.
بند سوم: پوشش ریسک انحلال بنگاه خانواده به موجب طلاق
مطابق قانون زوج می تواند به صورت یک جانبه بدون آنکه هزینه معاملاتی زیادی بپردازد، درخواست طلاق کند اما زوجه بر اساس قانون باید تقصیر زوج یا عسر وحرج خود را ثابت کند. بنابراین مهر مطابق معیار بهینه پارتویی در برابر حق طلاق زوج قرار می گیرد.^[۵۸۲] بنابر این زن می ­تواند از مهر به عنوان ابزار چانه زنی در برابر درخواست یکطرفه طلاق توسط مرد استفاده کند.
البته با توجه به وضع قوانین حمایت از خانواده مصوب ۱۳۴۶، ۱۳۵۳ و قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق سال ۱۳۷۰ و ماده ۱۱۳۳ اصلاحی قانون مدنی مصوب ۱۳۸۱ که مقرر می­دارد: «مرد می ­تواند با رعایت شرایط مقرر در این قانون با مراجعه به دادگاه تقاضای طلاق همسرش را بنماید»، دیگر مرد در طلاق دادن زوجه­اش مطلق العنان نیست. به طور خلاصه باید گفت، جریان طلاق با مراجعه به دادگاه، تعیین داور یا داوران و صدور گواهی عدم سازش صورت می­پذیرد. بنابر این کارکرد مزبور عملاً سالبه به انتفاء موضوع است؛ ولی همچنان بسیاری از مردم و حتی برخی حقوقدانان^[۵۸۳]، مهر را به عنوان توثیق نکاح یا «جریمه طلاق» قلمداد می­نمایند. در عمل نیز در غالب موارد، مطالبه مهر پس از اختلاف شدید طرفین و یا جدایی ایشان صورت می­پذیرد که مؤید این تلقی عمومی از مهر است.

D.Roessner

بررسی استراتژی برای سه فناوری انرژی تجدیدپذیر

کیفی/مطالعه موردی

• استراتژیهای تجاری سازی دولت (شامل برنامه های تبلیغاتی، برنامه های حمایتی مالی و اعتباری)

• تطابق استراتژی تجاری سازی با مرحله تکاملی صنعت مورد هدف و فناوری مربوطه

Magiran-3 (M3)

(۱۳۹۲)
علیرضا میقانی نژاد، سید حبیب ا… طباطبائیان

ارزیابی و تحلیل اثربخشی فرایندهای انتقال فناوری در سطح صنعت نفت

کیفی/مدل تحلیلی

صنعت نفت

• حمایت از انتقال فناوری

• زیرساخت انتقال فناوری

• محیط انتقال فناوری

معیارهای سیاستی
(S31هدف اصلی اکثر دولتها از حمایت مالی فعالیت هایR&D ، توسعه فن آوری های جدید برای اهداف عمومی و جستجوی دانش پایه ای از طریق پژوهش های بنیادی است(Supapol, A. B,1998). در حالیکه مطالعات اخیر تنها بر نقش حمایتی دولت به عنوان یک کارآفرین و اهمیت موفقیت و سرعت تجاری سازی بواسطه تأمین مالیR&D توسط دولت تأکید کرده اند(Link, A. N. and J. T. Scott,2010). نقش سیاست های علم و فناوری برای تصمیم گیری در مورد جهت سیستم نوآوری ملی و تأثیر بر سازمان های دولتی و خصوصی در توسعه و تجاری سازی فن آوری های جدید نیز مهم بنظر میرسد(Salmenkaita, J.-P. and A. Salo,2002). امروزه دولت ها در حال افزایش حمایت های مالی و کاهش مالیات با هدف ایجاد توانمندی نواورانه در شرکت ها جهت توسعه و تجاری سازی فناوری ها می باشند.
(S33افزون بر ایجاد پارک های علم و فناوری، از جمله سیاست های حمایتی دولت از نوآوران فناوری در تجاری سازی ایده هایشان، ایجاد شبکه های دانش و نواوری است. با وجود این حقیقت که همکاری و ارتباطات مبتنی بر فناوری و اینترنت موجب افزایش میزان مشارکت ها بیشتر از قبل شده است، اما امروزه شاهد تمایل بیشتر بخش های فن آوری محور به ایجاد شبکه در مقایسه با همکاری مبتنی بر فناوری می باشیم. چرا که در شبکه ها از تولیدکنندگان تا تأمین کنندگان همگی با هم در تعامل بوده و منابع و مهارت های مورد نیاز در حوزه های مختلف از خلق ایده تا تجاری سازی آن با یکدیگر به اشتراک گذاشته می شود. از دیگر مزایای شبکه ها دسترسی به کارکنان، تأمین کنندگان، اطلاعات تخصصی، نهادها و کالاهای عمومی است. علاوه بر این شبکه ها می توانند موجب بهبود بازاریابی و افزایش شهرت در یک زمینه خاص شده و نهایتاً با ایجاد انگیزه، اندازه گیری و مقایسه عملکرد بین شرکتها را امکان پذیر سازند.
زیرعوامل محیطی
M3) میگون پوری وکلانتری (۱۳۹۲) نیز در مطالعه خود با هدف شناسایی عوامل اثرگذار بر انتخاب راهبردهای تجاری سازی تحقیقات دانشگاهیِ نانوفناوری در ایران، عوامل محیطی شامل دسترسی به سرمایه گذاران خطرپذیر، نیروی کار، ویژگی بازار، زیرساختها، ویژگی های صنعت، سیاست مالکیت فکری و صدور مجوز را را از جمله عوامل موثر بر این راهبردها برشمردند.
صنایع ذینفع:
(S130 بازار صنعت فناوریهای خورشیدی در حوزه های مختلف در حال تغییرات مداوم است. به عنوان مثال در حالی که قیمت سلول های خورشیدی سیلیکونی در چند سال اخیر افت کرده است، فناوری های جدیدی معرفی شده اند که امکان ساخت بسیار ارزان سلول های خورشیدی را فراهم می کنند و از سوی دیگر بازدهی قابل ملاحظه ای دارند. به همین دلیل امروزه بیشتر دولت ها در کشورهای صنعتی به دنبال برنامه های بلندمدت جهت تحریک تولیدات مربوط به فناوری های خورشیدی هستند. در این راستا استراتژی های حمایتی دولت جهت تجاری سازی اختراعات مربوط به این نوع فناوری عاملی اثرگذار بر افزایش تولیدات در این صنعت خواهد بود.
M.Fiedler & I.M.Welpe (S33(2011) در تحقیق خود با هدف تحلیل تجاری سازی نوآوری شرکت های کوچک و متوسط واقع در داخل و خارج از شبکه در بخش نوظهور نانوفناوری به این نتیجه رسیدند که تفاوت معناداری بین فرایند تجاری سازی شرکتهای درون و بیرون شبکه وجود دارد. یافته های آنها بیانگر آن است که شرکت های یک شبکه بصورت معناداری با یکدیگر و با شرکتهای مجاور از نظر جغرافیایی، در به اشتراک گذاری منابعی همچون سرمایه انسانی و نهاده های واسطه‌ای تخصصی همانند تجهیزات تولید دانشknow how، خدمات بازاریابی، فروش و پس از فروش برای تجاری سازی نوآوری همکاری می کنند. علاوه بر این شرکتهای یک شبکه از نانوفناوری، درجه بالاتری از سرریز دانش، ارتباط، تبادل اطلاعات و فروش نوآوری را گزارش می دهند، موفقیت بیشتری در تجاری سازی همراه با هزینه های پایین مبادله دارند، وابستگی بیشتری به اعضای شبکه دارند، شبکه های نوآوری پیچیده تر و مستلزم ورودی های تخصصی تر را دنبال می کنند و از لحاظ مالی وابسته به موفقیت تجاری نوآور یهای خود هستند. به طور کلی نتایج این پژوهش نشان دهنده آن است که شبکه های فن آوری در دستیابی به مزیت های رقابتی و بهره برداری تجاری از فن آوری و ایجاد ارزش اقتصادی بالا یاری دهنده هستند.
منابع مالی
منابع مالی دربرگیرنده عوامل موثر بر افزایش یا کاهش توان پولی شرکت جهت اجرای راهبرد تجاری سازی به بهترین نحو است. این عامل دربرگیرنده منابع پولی، هزینه مذاکره، هزینه عملیات و سرمایه خطرپذیر- خطرپذیری به دلیل سرمایه گذاری بر روی ایده های فناوری بدون دریافت تضمین و وثیقه- می باشد.
در جدول ۴-۱۹ مشخصات مطالعات ترکیب شده مرتبط با این عامل آورده شده است.

جدول ۴-۱۹- مشخصات مطالعات اصلی ترکیب شده با تمرکز بر عامل منابع مالی جهت ارتباط دهی مفاهیم و ساخت تحلیل از نتایج آنها

ردیف

سال/نویسنده

هدف/سوال تحقیق