شکل ۴-۱ نقشه توپوگرافی حوضه آبریز امام زاده ابراهیم شفت ۳۶
شکل ۴-۲ نقشه اراضی و خاک حوضه آبریز امامزاده ابراهیم ۳۸
شکل ۴-۳ نقشه کاربری و پوشش اراضی حوضه آبریز امامزاده ابراهیم ۴۱
شکل ۴-۴ نقشه زمین شناسی حوضه آبریز امامزاده ابراهیم ۴۵
شکل ۴-۵ نقشه شبکه آب ۴۷
شکل ۴-۶ نقشه بارندگی ۵۹
شکل ۴-۷ نقشه دما ۶۷
شکل ۴-۴۲ نقشه راه های حوضه آبریز امامزاده ابراهیم ۹۵
شکل ۴-۴۶ نقشه محلهای توپوگرافی حوضه آبریز امامزاده ابراهیم شفت ۹۹
چکیده
یکی از ارکان صنعت گردشگری وجود جاذبه های گردشگری بویژه جاذبه های طبیعی است که سرمایه اولیه صنعت گردشگری را تشکیل می دهند. دریاها، جنگلها، مراتع، کوهها، دره ها، آبشارها، معادن، چشمه‎ها از جمله جاذبه ها ی اکوتوریستی می باشند. استان گیلا ن با مناظر دل انگیز طبیعی، کوه، دریا، جنگل، مرتع، سواحل زیبا ، آبشار ها، مزارع برنج، باغات چای و مرکبات وغیره نیز ازجمله استانهایی است که همیشه طبیعت گردان را به سوی خود جذب کرده و از نظر اشکال مختلف اکوتوریسم و ژئوتوریسمی از قابلیت بالایی برخوردار است. شهرستان شفت با دارا بودن اقلیم، خاک، پوشش گیاهی، منابع آب غنی، دریا، کوهستان، باغات سرسبز، استخرهای طبیعی (تالاب)، آثار تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی همیشه مقصد خوبی برای مسافرین بومی استان و غیر بومی می باشد.

این پایان نامه با بهره گرفتن از روش توصیفی و تحلیلی به ارزیابی توان کاربری ژئوتوریسم در حاشیه رودخانه امامزاده ابراهیم(ع) شفت پرداخته و هدف اصلی تحقیق در این مطالعه ارزیابی توان کاربری ژئوتوریسم در حاشیه رودخانه امامزاده ابراهیم(ع) و شناسایی اشکال ژئومورفولوژی در حوضه وارائه راهکارهای مناسب در جهت توسعه گردشگری شهرستان شفت می باشد. مطالعات انجام شده در حوضه فوق نشان داده که در این حوضه کاربری های ژئوتوریسمی متعددی یافت شده واین حوضه یکی ازحوضه های کوهستانی استان گیلان بوده که بدلیل تغییر کاربری و تخریب پوشش گیاهی بخصوص درسرچشمه (شهرک امامزاده ابراهیم) اشکال ژئومورفولوژی متفاوتی از خود بجا گذاشته است که برخی از این اشکال ناشی از عملکرد انسان در این محدوده به دلیل فعالیتهای عمرانی بوده است. مهمترین اشکال ژئومورفولوژی بوجود آمده که افراد علاقمند زیادی از طبیعت گردان را بسوی خود جذب کرده ودراین حوضه میتوان دید عبارتند از انواع دامنه‎ها، پرتگاههای رودخانه ای وتراسهای آبرفتی، لغزش، دره ها، میاناب، خط الراسهای فرعی و اصلی، اشکال مختلف فرسایش، مخروط افکنه و ریزش بیان نمود. وجود رودخانه امامزاده ابراهیم همراه با جریان آب دایمی، پوشش گیاهی بکر جنگلی، وجود درختان راش با ردیفهای منظم، بستر عریض رودخانه با شرایط متنوع در نقاط مختلف از جمله سنگلاخی و غیر سنگلاخی، وجود تراسهای آبرفتی در کنار رودخانه‎ها، وجود مکانهای مذهبی از جمله امامزاده ابراهیم، امامزاده اسحاق و خواهرش و بابا رکاب، وجود بازار روز و بازار فصلی در چوبر و امازاده ابراهیم و سایرعوامل طبیعی و انسانی دیگر که برای گردشگران طبیعت دوست جالب می باشد. خود باعث شده که توان این منطقه را از نظر توریست و گردشگری بتوان به راحتی مورد ارزیابی قرار داده و با یک برنامه ریزی منسجم نسبت به استفاده بهینه از این سرمایه های خدادادی نهایت بهره را برد.
واژگان کلیدی: ارزیابی، توان، کاربری، ژئوتوریسم، رودخانه امامزاده ابراهیم، شهرستان شفت
مقدمه
صنعت گردشگری و ژئوتوریسم تا آنجا اهمیت دارد که بدانیم علاوه بر دارا بودن فواید فرهنگی اجتماعی، از نظر اقتصادی هم می‌تواند در جهت افزایش درآمد منطقه توأم با توزیع درآمد عادلانه، کمک به ساماندهی وضعیت اشتغال، سرعت گردش پول آشنایی و تفاهم بیشتر اقوام ساکن در نقاط مختلف کشور و منطقه و نیز تحکیم هر چه بیشتر و حدت ملی نقش مثبت و ارزنده‌ ایفا نماید. در این مناطق وجود عوامل طبیعی و انسانی در کنار هم توانسته مجموعه ای زیبا را برای گردشگران فراهم نماید.
محیط جغرافیایی پهنه و بستری است که مجموعه زیستی نقش حیاتی خود را در آن ایفا می کند و همه جا توان زیستی یکسانی ندارد. قدرت عمل برخی عوامل تغییر دهنده شدید و برخی کند است. دامنه ی تغییرات نیز به تناسب زمانه نسبی است. در مطالعات جغرافیایی توانهای محیطی در طول زمان و پهنه مکان بررسی می شوند. از اینرو محیط جغرافیایی بصورت مجموعه کامل و متشکل از عناصر متفاوت مورد مطالعه قرار می گیردبرای شناخت بخش اعظمی از ویژگیهای محیط طبیعی به مطالعه ژئومورفولوژی نیازمندیم و در سایه کسب اینگونه آگاهی است که می توان قدمهای موثری در انتخاب مناسبترین مکان برای ایجاد گسترش شهرها و ایجاد کارخانه های عظیم برداشت و نسبت به جلوگیری از خطرات پدیده‎های یاد شده و یا مقابله با آنها اقدامی جدی به عمل آورد. با توجه به موارد فوق و اهمیت مطالعات ژئومورفولوژی نگارنده دراین تحقیق به ارزیابی توان کاربری ژئوتوریسم درحاشیه رودخانه امامزاده ابراهیم(ع) شفت پرداخته و به پنج فصل زیر تقسیم می گردد:
فصل اول : کلیات تحقیق
فصل دوم : مرور منابع ، ادبیات تحقیق و پیشینه تحقیق
فصل سوم : روش اجرای تحقیق، مواد و روش
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق
فصل پنجم: بحث ،نتیجه گیری و پیشنهادات می باشد.
فصل اول
کلیات تحقیق
۱-۱ بیان مسئله
تاکنون گردشگری را محدود به بررسی بناهای تاریخی و آثار باستانی می دانستند اما دیدنی ها و پدیده های زمین شناسی یکی از جذاب ترین زمینه های گردشگری است که می تواند در علم ژئوتوریسم که خود چشم انداز اقتصاد آینده است بسیار مورد توجه قرار گیرد. گردشگران خارجی و داخلی از پدیده های زیبا و شگفت انگیز زمین شناسی بازدید می کنند و لحظات شاد و به یاد ماندنی را به یادگار می گذارند.
ایران با طبیعت گسترده و بی نظیر، اقلیم متنوع و ویژگیهای زمین­ شناسی گوناگون و تنوع زیست محیطی- فرهنگی با هویت ویژه می ­تواند از پدید­ه­های جغرافیایی یا (ژئوتوپ­ها) در سراسر کشور مانند غارها، تنگه‎ها، دره­ها، مناطق فسیلی، دره­های نشتی، شکاف­های بزرگ زمین شناسی، سازند­های زمین شناختی، گل فشان­ها و زمین­های کارستیک، انواع کا نی­ها، هرم­های ماسه­ای، سواحل صخره­ای- سنگی، معادن باستانی، کلوت­ها و غیره بعنوان میراث­های زمین شناختی در قالب ژئوپارکهای متعدد به عنوان ابزاری کارساز در راستای توسعه توریسم مورد استفاده قرار دهد. استان گیلان نیز با شرایط جغرافیایی و طبیعی خاص خود در ایران منحصر به فرد است و چشم انداز آن در همین مساحت کوچک از تنوعی عظیم برخوردار است (امری کاظمی، ۱۳۸۱، ص۲۶۱).
حوضه آبریز امام زاده ابراهیم جزء حوضه های جنوبغرب استان گیلان می باشد که در شهرستان شفت واقع شده است. این حوضه یکی از شاخه های مهم رودخانه پسیخان می باشد. و ازکوههای کرم خانی، اسلار، کله چانی، خرکش از ارتفاع ۱۸۰۰ متری سرچشمه گرفته است. شرایط جغرافیایی این حوضه نشان می دهد که توان کاربری ژئوتوریسم در حاشیه رودخانه فراوان بوده و با یک برنامه ریزی منسجم می توان شرایط خاص گردشگری زمین شناسی( ژئوتوریسم ) را در آن فراهم نمود. لذا این پایان نامه در نظر دارد توان کاربری ژئوتوریسم در حاشیه رودخانه امامزاده ابراهیم(ع) شفت را با بهره گرفتن از روش های تجربی مورد ارزیابی قرار داده و ارائه راهکار نماید.
۱-۲ سوال تحقیق
آیا درحاشیه رودخانه امامزاده ابراهیم(ع) شفت اشکال ژئوتوریسم وجود دارد؟
کدامیک از اشکال گردشگری ژئوتوریسم در حوضه امامزاده ابراهیم بیشتر است؟
۱-۳ اهداف تحقیق
ارزیابی توان کاربری ژئوتوریسم در حاشیه رودخانه امامزاده ابراهیم(ع) شفت
شناسایی اشکال ژئومورفولوژی در حوضه امامزاده ابراهیم
ارائه راهکارهای مناسب در جهت توسعه گردشگری شهرستان
۱-۴ فرضیه‌های تحقیق
درحاشیه رودخانه امامزاده ابراهیم(ع) شفت کاربری های متعدد ژئوتوریسم وجود دارد.
بنظر می رسد ازمیان اشکال گردشگری ژئوتوریسم در حوضه امامزاده ابراهیم نقش اشکال فرسایشی و تراسهای رودخانه ای بیشترمی باشد.
۱-۵ روش تحقیق
روش یعنی مجموعه شیوه ها و تدابیری که برای شناخت حقیقت وبرکناری از خطا به کار می رود. که هر روشی با توجه به اهدافی که تعیین شده، برای مطالعات مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی و تحلیلی با اهداف کاربردی می باشد.
۱-۶ روش گردآوری اطلاعات
روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش به صورت اسنادی، کتابخانه ای و میدانی می باشد. در روش اسنادی با مراجعه به سازمان میراث فرهنگی و جهانگردی نسبت به اسناد واطلاعات موجود دررابطه با تواناییها و کاربری ژئوتوریسم در شهرستان شفت و منطقه مورد نظر مراجعه نموده و در روش کتابخانه ای جهت تعاریف، مفاهیم و مبانی نظری تحقیق از کتب مختلف استفاده می گردد. در روش میدانی با بهره گرفتن از مشاهدات میدانی و گرفتن عکس از مناطق توریستی و ژئوتوریستی به ارزیابی توان کاربری گردشگری منطقه مورد مطالعه می پردازد.
۱-۷ ابزار گردآوری اطلاعات
ابزار گردآوری اطلاعات در روش کتابخانه ای به صورت فیش برداری، جدول و کروکی و. . . بانکهای اطلاعاتی و شبکه های کامپیوتری و ماهواره ای بوده و در روش میدانی از پرسشنامه، مصاحبه و تهیه عکس و غیره استفاده شده است.
۱-۸ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده جهت دستیابی به نتایج منطقی و صحیح که بتواند راهگشای هدف‎های پژوهش حاضر باشد از طریق تحلیل داده های آماری و از طریق روش های تجربی، تحلیلی و استنباطی استفاده شده است. جهت صحت و سقم داده ها از بازدیدهای میدانی بهره گرفته شده و داده ها با نتایج مشاهدات مطابقت داده می شود. در این تحقیق از نرم افزارهایی نظیر Word، Auto cad، Excel و غیره استفاده شده است.
۱-۹ قلمرو تحقیق
رودخانه امامزاده ابراهیم در مختصات جغرافیایی ۳۱ ۱۵ ۴۹ تا ۴۶ ۲۶ ۴۹ درجه طول شرقی و ۵۰ ۵۷ ۳۶ تا ۳۵ ۰۸ ۳۷ درجه عرض شمالی واقع شده است این حوضه از ارتفاعات کوه خرکش، اسلارو چهل چشمه در جنوب غربی گیلان سرچشمه گرفته و پس از طی مسیری طولانی به نام رودخانه چوبر تغییر نام داده و در روستای نهزم و صیقل کومه به رودخانه سیاهمزگی پیوسته و د رنهایت به رودخانه پسیخان می‎ریزد. در واقع این رودخانه یکی از زیر شاخه های رودخانه پسیخان بوده و در نهایت به دریای خزر می‎ریزد. از نظر سیاسی درشهرستان شفت و در جنوب غربی استان گیلان قرار دارد.
۱-۱۰ مشکلات تحقیق
هر تحقیقی مشکلات مخصوص به خود را دارد. یکی از محدودیتهای مهم تحقیق حاضر جدید بودن موضوع مورد مطالعه می باشد، چون در این ارتباط خیلی کم کار شده است. از موارد دیگری که می توان آنرا بعنوان محدویت عنوان نمود کلمه ژئو توریسم بوده که بیشتر دانشجویان زمین شناسی در این ارتباط می‎توانند قدرت مانور بیشتری داشته باشند بطور کلی موارد زیر را می توان بیان نمود:
کمبود اطلاعات مرتبط با عنوان فوق، عدم توانایی و تطبیق نمودن بحث ژئوتوریسم در حاشیه یک رودخانه، صعب العبور بودن برخی مناطق و عدم دسترسی به اشکال ژئوتوریسمی بخصوص در مناطق کوهستانی و ارتفاعات رودخانه می باشد.
نقشه شماره ۱-۱ نقشه موقعیت
۱-۱۱ واژه ها و مفاهیم
ارزیابی