عبدالعظیم، موزه تپه میل شهر ری.
رباط کریم: آسیاب و یخبندان قدیمی، امام زاده محمد تقی، امام زاده عماد الدین،  قلعه سنگی مربوط به دوره سلجوقی، تپه تاریخی ده حسن، تپه باستانی پرندک، پل تاریخی بازارک، معمورین و وسطر، کاروانسرای فتحعلی شاه، معبد تخت رستم
۴-۷: آسیاب و یخبندان قدیمی(www.iran.ir)
شمیرانات: آرامگاه خواجه احمد، آرامگاه موسی، آرامگاه سید میر سلیم، امامزاده قاسم، بازار تجریش، بقعه سلطان، تپه کله قندی، تپه حصارک، قبر تاج الدین، قصر ضحاک، قلعه دختر ضحاک، کاخ مظفری، گورستان ظهیرالدوله،گورستان زردشتیان، مسجد امام حسن عسگری (ع)، موزه سینما، کاخ موزه نیاوران،‌ موزه حیات وحش.
۴-۸: تخت رستم (www.iran.ir)
شهریار: آتشکده تخت رستم، بالابان، تپه جوقین، تپه قره تپه، تخت کیکاووس، پل تاریخی دختر مربوط به دوره ساسانیان، قلعه دختر، قلعه کبری.
۴-۹: قلعه دختر(www.iran.ir)
فیروزکوه: امام زاده اسماعیل، امام زاده احمد و محمد طارس، تپه باستانی سرتپه یا کله منار، تپه و قلعه باستانی پیرکمر، پل تاریخی رضاشاهی نمرود، قلعه فیروز کوه بنای تاریخی گور گنبد، قلعه تاریخی فیروزکوه، سرخ قلعه سرانزا، قلعه شاه چشمه، قدمگاه حضرت خضر نبی در روستای ورسخوران، کاروانسرای گدوک
ورامین: امام زاده جعفر، امام زاده یحیی، قلعه ایرج، قصر بهرام، میدان کهنه گل، نازین قلعه
)www.iran.ir4-10: قلعه ایرج (
۴-۲ جغرافیای شهر تهران
۴-۲-۱ تاریخ شهر تهران
به روایتی قصران و مهران دو برادر بودند. ” ران ” به معنی دامنه است، و مهران دامنه بالایی و قصران دامنه پایینی رشته کوه البرز بود.
نخستین وجه تسمیه تهران را از عبارت ” یاقوت حموی ” در معجم البدان میتوان اخذ کرد : ” از مردی اهل ری که محل وثوق و اعتماد شنیدم که طهران دیهی است بزرگ و بنای این دیه تمامی در زیر زمین واقع است و احدی را یارای آن نیست که بدان دیه راه یابد مگر آن که ا‌ها‌لی آنجا اجازت ورود بدهند “.
در این عبارت اشاره به زیرزمینی بودن تهران شده است. این مساله عده‌ای را برانگیخت که تهران را به دو کلمه"ته"به معنای زیر و” ران “تجزیه نمایند و تهران را ” مکان زیرزمینی ” معنا کنند. اعتماد السلطنه در مرات البلدان درباره وجه تسمیه تهران چنین آورده است: “چون اهل آنجا (تهران) در وقتی که دشمن برای آن‌ها‌ به هم میرسید در زیر زمین پنهان میشدند، از این جهت به این اسم موسوم شده است که به ” ته ران” یعنی زیر زمین میرفتها‌ند.”

کسروی درباره نام تهران و شمیران، طی پژوهش‌ها‌یی به این نتیجه رسیده که تهران ( و تارم، کهران، گهران، گهرام، جهرم ) به معنای منطقه گرمسیر و شمیران ( شمیرام، شمیرم، شمیلان، سمیران و سمیرم) به معنای منطق‌ها‌ی سردسیر است.
دکتر حسین کریمان، نویسنده‌ی کتاب قصران می‌نویسد:
“نام تهران به‌صورت نسبت تهرانی، نخستین بار در احوال حافظ ابوعبدالله محمد بن حامد تهرانی رازی از عالمان به‌نام نیمه‌ی نخستین سده‌ی (۳ ه.ق) پهنه‌ی قصران و متوفی به سال (۲۶۱ یا ۲۷۱ ه.ق.) درج آمده". یاقوت حموی در معجم‌البدان، تهران را توصیف کرده، می‌نویسد:
“طهران به کسر طاء و سکون‌ها‌ و را و نون در آخر، واژه‌ای است عجمی ‌و ایشان تهران تلفظ کنند چون در زبان ایشان طاء وجود ندارد. این آبادی از دیه‌‌ها‌ی ری است و بنا‌ها‌ی ‌آن در زیر زمین بنیان یافتها‌ست، و هیچ‌کس جز به اراده‌ی مردم به آن‌جا راه نمی‌یابد و در بیش‌تر اوقات ایشان نسبت به سلطان وقت راه خلاف و سرپیچی می‌پیمایند.
تهران در گذشته‌‌ها‌ی دور بر خلاف تهران کنونی فرشی بود سبزفام از باغ‌ها‌ و بستان‌ها‌ی نفوذ ناپذیر که مأوای ساکنان غریبش در میان آن‌ها‌ قرار داشت بنابراین تهران بی‌گذشته نیست. آثاری که در قلب تهران قدیم بر وجود ساکنان نخستین آن در اعصار ما قبل تاریخ شهادت دهند، به فرض وجود، بر اثر توسعه شهر از میان رفته است. متأسفانه وقتی تصادفی نشانه‌‌ها‌یی از وجود این آثار پیدا شد به دلیل عدم آگاهی نسبت به اهمیت آن‌ها‌ و نگرانی از کند شدن روند شهرسازی از میان رفت. با وجود این میتوان گفت که زمین‌‌ها‌ی واقع در بین کوه توچال در شمال تهران و چشمه علی در ری باستان در اعصار ماقبل تاریخ مسکونی بوده است. این سخن به دلایل باستان شناختی و شواهد توپوگرافیکی و اقلیمی‌ متکی است. کشفیات انجام شده در چشمه علی، دروس و به ویژه قیطریه، واقع در شمال تهران قدیم، از وجود گروه‌‌ها‌یی در این منطقه حکایت می‌کنند. اولین گروه‌‌ها‌یی که در قیطریه زندگی می‌کردند. شبیه کسانی بودند که حدود هشت هزار سال پیش در چشمه علی به سر می‌بردند. بعد از آن‌ها‌، اقوام دیگری آمدند و همین منطقه و منطقه مجاور را در دروس اشغال کردند. این گروه آریایی بودند و از پایان هزاره دوم قبل از میلاد مسیح به این منطقه کوچ کردند. بنابراین نخستین گروه، حدود هشت هزار سال پیش، بر تپه‌ای واقع در کنار چشمها‌ی دایمی ‌زندگی میکردند که در دوران اسلام، به نام اولین امام شیعه، چشمه علی نام گرفت. تقریباً در همین دوران گروه دیگری در طول همین رشته زمین‌‌ها‌ی قابل کشت که در پای البرز بین کویر و کوه واقع شده، اسکان یافتند. البته، استقرار در شهرری به مراتب بیش از دیگر مکان‌‌ها‌ و به گونه‌ای پایدار توسعه یافت. زیرا این شهر از موقعیت استراتژیکی خاصی برخوردار است. نحوه قرار گرفتن کوه‌‌ها‌ و کویر، وجود آب و نیز پهنه گسترد‌ها‌ی از زمین‌‌ها‌ی حاصلخیز موجب پیدایش شهر شدند و سرنوشت آن و سرنوشت فرزند آن؛ یعنی تهران آبی را رقم زدند. با وجود این هنوز نمی‌دانیم که هسته این شهر چه وقت به وجود آمد و از چه دورانی تهران نام گرفت. در هیچ یک از منابع، دوره قبل از اسلام، ذکری از تهران نشده است. چنین می کند که این نام برای نخستین بار در نسبت محمدبن خماد ابوعبداله حافظ تهرانی رازی که محدث بوده پدیدار شده است. خطیب بغدادی متوفی به سال ۴۶۳ ه.ق، به این شخص به عنوان نخستین تهرانی مشهور استناد کرده است. تأثیر این نسبت در قرن سوم قمری، میرساند که هسته اولیه شهر حاضر و نام آن دست کم از آغاز دوران اسلامی وجود داشته است. بنابراین، این امکان وجود دارد که هسته اصلی شهر و همچنین نام آن به دوران‌ها‌ی بسیار قبل از اسلام برسد؛ به زمانی که بر ما معلوم نیست. اگر محمد حافظ تهرانی رازی نخستین تهرانی شناخته شده است. نخستین محصولی که در گفتگو درباره پایتخت آتی ایران به آن اشاره شده است آثار یاقوت حموی به سال ۶۱۷ ه.ق، زکریای قزوینی به سال ۶۷۴ ه.ق، که این آثار مرغوب را آثار تهران دانسته و از آن تعریف کرده‌اند. قوت به استناد یکی از ساکنان ری که مردی مورد اعتماد بوده تهران را اینگونه توصیف نموده است. تهران قریه‌ای در فاصله یک فرسخی ری و متشکل از دوازده محله میباشد که خانه‌‌ها‌ی آن در زیرزمین و در میان باغ‌ها‌ی میوه و سبزی کاری محصور و تو در تو ساخته شده است. “کربوتر” جهانگرد انگلیسی نیز به سال ۱۸۱۸م، مینویسد: « در داخل شهر و به فاصله ۲۰۰ تا ۳۰۰ باردی دروازه قزوین فضای وسیعی وجود دارد که در سطح آن چاه‌‌ها‌یی به چشم می‌خورد که به خانه‌‌ها‌ی زیرزمینی منتهی می‌شود.» این خانه‌‌ها‌ی مسکونی که در میان مزارع در زمین‌‌ها‌ی آبیاری شده حفر می‌شدند. بدون تردید مرطوب بودند و این یکی از دلایل ابتلای مردم تهران به انواع تب‌‌ها‌ بوده است از طریق نوشته‌‌ها‌ی کلاوبخو سفیر پادشاه کاستیل و لئون (اسپانیا) در دربار تیمور لنگ می‌دانیم که در تهران دست کم خانه‌‌ها‌یی بوده که بخشی از آن در سطح زمین بوده است و اقامتگاهی وجود داشته که وقتی شاه از تهران می‌گذشته در آن اقامت می‌کرده است. شهرسازی خاص تهران که از آرایش باغ‌‌ها‌ی محصور و ترتیب خانه‌‌ها‌ی زیرزمینی یا دهلیز‌ها‌ی متعدد ناشی می‌شده است، علت اصلی به حصار بودن شهر را در آن زمان به دست می‌دهد. اگر می‌بینیم که این قرارگاه انسانی قرن‌‌ها‌ و تا سال ۹۶۱ ه.ق، که شاه طهماسب نخستین حصار و بازار آن را ساخت. بی‌برج و بارو بوده، به این سبب است که نیازی به آن نداشته زیرا تسخیر ناپذیر بوده است. امنیت خانه‌‌ها‌ی زیرزمینی و نفوذ ناپذیر بودن باغ‌‌ها‌ی محصور در دل تهرانی‌‌ها‌ اطمینانی به وجود می‌آورد که به آن‌ها‌ امکان می‌داد اغلب بر ضد حکام سر به شورش بردارند. حکام هم که کاری از دستشان ساخته نبود با آن‌ها‌ مدارا میکردند و به تفاهم می‌رسیدند و چون ضمانت اجرایی وجود نداشت تهرانی‌‌ها‌ از پرداخت هرگونه مالیاتی عملاً سرباز می‌زدند. ساکنان دوازده محله تهران هم بیشتر با یکدیگر منازعه داشتند. پس تعجبی نداشت که هر محله شیخ خود را داشت و حتی اگر شیوخ دوازده محله و حاکم در مورد پرداخت مبلغی به عنوان مالیات به توافق می‌رسیدند. بازهم تهرانی‌‌ها‌ با اموالی که خودشان قیمت آن‌ها‌ را تعیین میکردند و همیشه بیش از میزان واقعی بود، مالیات خود را می‌پرداختند. تغییر تدریجی شیوه خانه‌سازی و ایجاد خانه‌‌ها‌یی در روی زمین که به حمایت و مراقبت قدرت حاکم نیاز داشت باعث شد به هنگام حمله مغول سال ۶۱۷ ه. ق، به شهرری و اضمحلال آن طی دوران ایلخانان و تیموریان که با سرکوب قیام ورامین در قرن ششم قمری بود. جمعیت روز افزونی که دارای ذوق و سلیقه بومیان غارنشین نبودند را پذیرا شود. در کاوش‌‌ها‌ی باستان‌شناسی نشان می‌دهد که تهران در دوره‌‌ها‌ی قبل از اسلام ، از مناطق مذهبی و پیرو آیین زرتشت بوده است. آنان مانند ا‌ها‌لی مازندران، دامغان، قم و کاشان پیش از به قدرت رسیدن صفویان به مذهب شیعه گرویدند که البته قبل از تشیع، مانند ا‌ها‌لی ری بخشی پیرو مذهب شافعی و برخی پیرو مذهب حنفی بود‌ها‌ند. قدیمی‌ترین آثار اسلامی‌شهر تهران که به قرن نهم ه.ق، تعلق دارد متعلق به مذهب شیعه است. در هر حال، می‌توان گفت که در سال ۷۴۰ ه.ق، ا‌ها‌لی تهران تماماً شیعه مذهب شده بودند.
از جمله ارتفاعات که در شمال آن قله توچال به ارتفاع ۳۹۳۳ متر مشاهده می‌گردد. همچنین، کوه‌‌ها‌یی چون دماوند شمیرانات و امامزاده داوود در اطراف آن اقلیم این بخش را تحت تأثیر قرار می‌دهند. منابع آب فیزیکی نیز از فاکتور‌ها‌ی مهم در شکل‌گیری اقلیم تهران است. از جمله این منابع می‌توان رودخانه جاجرود و کرج و سد‌ها‌یی چون امیرکبیر، لبنان و لار را نام برد. عامل و فاکتور دیگری که می‌توان از آن نام برد دشت است. به استثناء نواحی شمالی استان که به دلیل واقع شدن در کوهپایه‌‌ها‌ی البرز اندکی معتدل و مرطوب است. بقیه نقاط دارای تابستان‌‌ها‌ی گرم و خشک و زمستان‌‌ها‌ی معتدل و گاهی سرد می‌باشد که نشانه و خصوصیت مناطق دشتی را نشان میدهد. برای مشخصه‌‌ها‌ی کلی آب و هوای تهران، می‌توان به آمار و ارقام زیر رجوع کرد. طی یک دوره ۳۰ ساله، متوسط میزان بارندگی سالانه آن ۲۲۰ میلیمتر و میزان بارندگی سالانه آن بین ۲۰۰ الی ۴۰۰ میلیمتر گزارش گردیده است. به علت وسعت و ارتفاعات تهران، سه ایستگاه سینوپتیک در محله آباد و شمیران و ژئوفیزیک، وظیفه ثبت و درج دمای هوای شهر تهران را به عهده دارند که از سال ۱۳۳۰، ( طی یک دوره ۴۵ ساله ) حداکثر دمای هوای تهران ۴۳+ درجه و حداقل ۱۵- درجه سانتیگراد اعلام شده است. به این ترتیب تهران دارای تابستان گرم به ویژه در مناطق جنوب و مرکز شهر و هوای معتدل در شمال شهر می‌باشد. در زمستان نیز مرکز شهر تهران معتدل است ولی بخش‌‌ها‌ی شمالی شهر سرد است و دما بار‌ها‌ به زیر صفر می‌رسد. تهران در فصول سرد سال تحت تأثیر سیستم‌‌ها‌ی پرفشار شمالی (سیبری) قرار گرفته و دارای زمستان سرد و خشک و عموماً آلوده است و در ماه‌ها‌ی گرم سال متأثر از سیستم‌‌ها‌ی کم فشار حرارتی کویر مرکزی واقع شده و دارای تابستانی گرم و خشک است. بیشترین مقدار بارندگی ماهیانه درطی دوره آماری تهران برابر ۹/۳۸ میلیمتر در اسفندماه و کمترین بارندگی به مقدار یک میلیمتر در شهریور ماه اتفاق افتاده است. متوسط سالیانه رطوبت نسبی هوا در تهران ۴۰ درصد و در شمیرانات ۴۶ درصد می‌باشد. جهت وزش باد غالب در تهران غربی (۲۷۰ درجه) و متوسط سرعت وزش باد ۵/۵ متر بر ثانیه است. نسیمی‌از دره‌‌ها‌ی خنک کوهستان شمال در شب (بادکوه) و از بیابان‌‌ها‌ی جنوب در روز (باد دشت) به طور آهسته هر شبانه‌روز در شهر تهران میوزد. یکی دیگر از مشخصه‌‌ها‌ی قابل ذکر شهر تهران زلزله خیز بودن آن است. این شهر بر روی خط زلزله قرار دارد و احتمال وقوع زلزله در آن بسیار می‌باشد. شهر تهران از نظر زمین لرزه جزء مناطق پر زیان (۸ تا ۱۰ درجه مرکالی) بشمار می‌آید.
عمارت‌ها‌ و کاخ‌ها‌ی زیادی در تهران وجود دارد که بیشترین آن‌ها‌ به دوره‌ها‌ی صفویه و قاجاریه تعلق دارد، مدرسه‌ها‌ی تاریخی و قدیمی‌که، اغلب دارای مسجد نیز هستند، امام زاده‌ها‌ و کلیسا‌ها‌ی مختلف که هر یک از ارزش‌ها‌ی خاصی برخوردارند، عمارت‌ها‌ و برج‌ها‌ی معروف به همراه بازار‌ها‌ی قدیمی ‌بخشی از دیدنی‌ها‌ی تاریخی شهرستان تهران است. سر در باغ ملی، باغ فردوس، کاخ شمس العماره، کلیسای آشوریان، مسجد امام-بازار تهران، گورستان ظهیرالدوله و ده‌ها‌ اثر مشهور دیگر را میتوان در این شهر مشاهده نمود.
بنای مشهور شمس العماره که در دوره قاجاریه و به دستور ناصرالدین شاه ساخته شده، در شهر تهران واقع شده و علاوه بر شهرت خاص خود از جاذبه‌ها‌ی منحصر به فرد معماری نیز به شمار میآید.
مدرسه و مسجد سپهسالار از مدارس بزرگ و زیبای قرن سیزدهم هـجری قمری است که در مرکز شهر تهران واقع شده است. کلیسای طاطاووس از قدیمیترین کلیسا‌ها‌ی تهران بوده و به یقین اولین نشانه حضور متشکل ارامنــه در شهر تهــران است. برج میدان آزادی یکی از بنا‌ها‌ی معروف تهران است که نماد سیاسی ایران در جهان بوده و تصویر آن معرف پایتخت جمهوری اسلامی‌ایران است. عمارت دارالفنون که از بنا‌ها‌ی به یادگار مانده امیرکبیر( وزیر با کفایت ناصرالدین شاه قاجار) است و بنای بلند و باشکوه سردرب باغ ملی در مدخل میدان مشق سابق و بازار تهران که در زمان فتح علی شاه قاجار شکل گرفته از دیگر جاذبه‌ها‌ی گردشگری شهر تهران است.
موزه‌‌ها‌ی ایران باستان، ایران اسلامی، مردم شناسی، فرش، هنر‌ها‌ی معاصر، صنایع دستی، آبگینه، کتابخانه و موزه ملک و حیات وحش و بسیاری از موزه‌‌ها‌ی دیگر تهران از جذابیت‌‌ها‌ی آن به شمار می‌آیند. از تماشاگه‌‌ها‌ی تاریخ، پول، و زمان نیز می‌توان به عنوان دیدنی‌‌ها‌ی تهران یاد کرد.
همچنین از نظر مذهبی آرامگاه حضرت عبدالعظیم در شهر ری امامزاده صالح در تجریش، امامزاده داوود در شمال کن وهمچنین مقبره روح‌الله خمینی مورد توجه بسیاری از بازدیدکنندگان قرار دارد.
مسیر خیابان پردرخت ولی‌عصر که از طولانی‌ترین خیابان‌‌ها‌ی تهران است به عنوان یکی از معابر دیدنی شهر به‌شمار می‌آید. شهرداری تهران در سال ۱۳۸۶ پیاده‌رو‌ها‌ی این خیابان را از پل تجریش تا میدان راه آهن بازسازی کرده تا جایی برای قدم زدن باشد.
تهران در پهن ها‌ی بین دو وادی کوه و کویر و در دامنه‌‌ها‌ی جنوبی البرز گسترده شده‌است. از سمت جنوب به کوه‌‌ها‌ی ری و بی‌بی‌شهربانو و دشت‌ها‌ی هموار شهریار و ورامین و از شمال به واسطه کوهستان محصور شده‌است. تهران را می‌توان به سه منطقه طبیعی تقسیم کرد:
_ کوهستان‌ها‌ی شمالی تهران؛ که بلندترین قله این کوهستان - توچال - با ۳۹۳۳ متر بر تمام فضای شهر مشرف است.
_ دومین منطقه، دامنه‌‌ها‌ی البرز است؛ که به تپه ماهور‌ها‌ و دره‌‌ها‌ی اوین، درکه، نیاوران، حصارک و سو‌ها‌نک منتهی می‌شود و همواره خیل عظیمی ‌از جمعیت را بسوی خود فرا می‌خواند.
_ منطقه سوم دشتی است که قسمت اعظم شهر تهران بر آن گسترده شده‌ و دارای شیب ملایمی ‌با جهت شمالی- جنوبی است.
تهران، بین کوه‌‌ها‌ی البرز و حاشیه شمالی کویر مرکزی ایران، در دشتی نسبتاً هموار واقع شده است. پهنه استقرار این دشت نسبتاً هموار از جنوب و جنوب غربی به کوه‌‌ها‌ی ری و بی‌بی‌شهربانو و دشت‌‌ها‌ی شهریار و ورامین منتهی می‌شود و از شمال به واسطه کوهستان محصور شده‌است، فضای جغرافیایی شهر تهران در کوه و دشت به وسیله دو رود کرج در غرب و جاجرود در شرق مشخص می‌شود که در نزدیکی کویر نمک در جنوب شرقی تهران به یکدیگر می‌پیوندند.
۴-۲-۲ طول و عرض جغرافیایی
شهر تهران از نظر جغرافیایی در ۵۱ درجه و ۱۷ دقیقه تا ۵۱ درجه و ۳۳ دقیقه طول خاوری و ۳۵ درجه و ۳۶ دقیقه تا ۳۵ درجه و ۴۴ دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است.
۴-۲-۳ ارتفاع از سطح دریا
ارتفاع کنونی تهران از سطح دریا در حدود ۹۰۰ تا ۱۸۰۰ متر است. در میدان تجریش ارتفاع حدود ۱۳۰۰ متر و در میدان را‌هآهن ۱۱۰۰ متر بالاتر از سطح دریا می‌باشد. لازم ذکر است که این اختلاف سطح به علت گستردگی و وسعت زیاد این شهر می‌باشد.
۴-۲-۴ شیب زمین
از شمال به جنوب در دامنه کوهستان شمیرانات ۱۰ % تا ۱۵ % از تجریش تا تپه‌‌ها‌ی عباس‌آباد با شیب متوسط ۳ % تا ۵ % از عباس‌آباد تا خیابان انقلاب ۲ % و از مرکز شهر تهران تا کناره ۱ % است.
۴-۲-۵ جمعیت
شهر تهران تا قبل از بنیان‌گذاری سلسله قاجار و برگزیده‌شدن به عنوان پایتخت ایران، شهری کوچک بود. اما از آن زمان به بعد، رو به پیشرفت نهاد و در اواسط دوره قاجار به بزرگ‌ترین شهر ایران تبدیل شد. بر اساس نخستین سرشماری رسمی‌ که در سال ۱۳۳۵ انجام گرفت، این شهر با ۱۵۶۰۹۳۴ نفر جمعیت، پرجمعیت ‌ترین شهر ایران بوده‌است. همچنین بر اساس آخرین سرشماری رسمی‌که در سال ۱۳۸۵ انجام گرفت، جمعیت تهران، ۷۷۰۵۰۳۶ نفر بوده‌است.
۴-۲-۶ نژاد
نژاد مردم شهرری از جمله تهران که در قدیم تابع شهرری بود، صرف‌نظر از ورود گروهی از قوم‌‌ها‌ی دیگر، دنباله‌ی ساکنان نخستین، یکی از شاخه‌‌ها‌ی ۱۶ گانه‌ی قوم آریا می‌باشد که بیش‌ترین را دریردارند.
۴-۲-۷ زبان
تهران در روزگاران کهن از توابع ری بوده است، و ری از سرزمین ماد به‌شمار می‌آمده است، از این‌رو زبان مردم تهران و ری در آغاز  شاخه‌ای از زبان مادی بوده که با پارسی‌قدیم نزدیکی داشته است.
زبان مردم این سامان، در دوره‌ی اشکانیان،‌ زبان پهلوی اشکانی بود که از پارسی باستان گرفته شده است، در زمان این خاندان خط و زبان پهلوی در ایران رایج گردید، در دانش و ادب به‌کار رفت. در ری و ناحیه‌‌ها‌ی آن از جمله تهران،‌ قصران و… در سده‌‌ها‌ی ۳و۴ ه.ق. به روزگار علویان،‌ آل‌زیار و آل‌بویه، دیالمه راه داشتند و بدین سبب،‌ زبان تبری یا مازندرانی نیز در تهران نفوذ یافت. زبان مازندرانی و گیلکی نیز از ریشه و بن زبان‌‌ها‌ی دیرین ایرانی است. و پس از انقراض ساسانیان تا دیرزمانی زبان پهلوی در تبرستان رایج بود. امروزه نیز واژه‌‌ها‌ی پهلوی در این حدود به‌ویژه در تهران بسیار است.
پس از چیرگی عرب، زبان پهلوی در«ری،‌ تهران، اصفهان، همدان، نهاوند» رایج بود، و پس از اسلام این ناحیه‌‌ها‌ را سرزمین پهلوی نامیدند، و زبان فصیح پارسی را پهلوانی زبان و پهلوی زبان خواندند. مرحوم عباس‌اقبال در مقاله‌‌ها‌ی تحقیقی خود، با نام لهجه‌ی تهرانی، گویش مردم تهران باستان را چنین تعریف کرده:
“لهجه‌ی تهرانی که پیش از خراب شدن و از رونق افتادن شهرری،‌ به آ‌ن زبان رازی می‌گفتند، از لهجه‌‌ها‌ی زبان پهلوی یعنی شعب‌ها‌یی از زبان پارسی است که در بخش شمال و شمال غربی و مغرب و جنوب ایران رواج داشته، و لهجه‌‌ها‌ی مازندرانی، گیلکی، تاتی، لری، کردی، شیرازی، آشتیانی و… از بازماندگان همان زبانند. این زبان چنان که روشن است به‌کلی غیر از پارسی دری بوده که نخست در ماوراءالنهر، سپس در خراسان و سیستان، زبان رسمی‌و شعر و ادب شده است".
به‌هر حال، لهجه‌ی امروز تهرانی، یکی از اصیل ترین گویش‌‌ها‌ی ایرانی بوده و کمتر دستخوش دگرگونی شده و واژه‌‌ها‌ی بیگانه‌ نتوانستند به آن راه یابند، اما این واژه‌‌ها‌ی بیگانه را در گویش‌‌ها‌ی محلی، بیشتر می‌توان دید.
۴-۲-۸ مذهب

۱-۷-۱-۱- هکر
نفوذگران یا افراد هکر^[۳]، بارزترین بزهکاران فضای سایبر در زمینۀ نفوذ و رخنه در دیواره‌های امنیتی ایجاد شده در سیستم‌های رایانه‌ای هستند. افراد مذکور دارای تخصص و مهارت ویژه در امنیت رایانه هستند و به طور غالب با اهداف سرگرمی و کنجکاوی به اقدامات غیرمجاز در زمینۀ شکستن لایه‌های امنیتی رایانه‌ها و تأسیسات شبکه اقدام می‌کنند. به اختصار هکر عبارت است از:
«فردی که از تجارب کامپیوتری خود برای انجام اعمال غیرقانونی همچون دسترسی غیرمجاز به سیستم‌های کامپیوتری و دست بردن در برنامه‌ها و اطلاعات استفاده می‌کند» (پاک نظر، ۱۳۸۳: ۱۷۸).

۱-۷-۱-۲- کرکرها
کرکرها^[۴]، همانند افراد نفوذگر، اقدام به نفوذ در منابع رایانه‌ای و شبکه‌ای می‌کنند، اما با این تفاوت که انگیزۀ آن‌ها سرگرمی و کنجکاوی نیست؛ بلکه با هدف خاصی دست به اقدامات ضد امنیتی دست می‌زنند. به عبارتی دیگر، کرکر عبارت است از:
«فردی که بر سیستم‌های امنیتی یک کامپیوتر چیره شده و به آن دسترسی غیرمجاز پیدا می‌کند. هدف برخی از این افراد به دست آوردن غیرقانونی اطلاعات از یک سیستم کامپیوتری با بهره گرفتن از منابع آن است. اما اغلب این افراد تنها به منظور ورود به سیستم دست به این کار می‌زنند» (همان: ۹۳).
۱-۷-۱-۳- فضای سایبر
فضای سایبر، حاصل پیشرفت تکنولوژی بشر در زمینۀ دنیای دیجیتال و علوم رایانه‌ای است. این فضا در معنا در بر گیرندۀ ارتباطات انسان‌ها از طریق رایانه و مسائل مخابراتی، بدون در نظر گرفتن جغرافیای فیزیکی گفته می‌شود. یک ارتباط برخط (آنلاین) که کاربران با بهره گرفتن از امکانات فضای سایبر از قبیل اینترنت، با ابزارهایی چون پست الکترونیک با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند، نمونه‌ای از فعالیت در حوزۀ فضای سایبر است. به بیان ساده‌تر در فرهنگ اصطلاحات، فضای سایبر عبارت است از:
«جهانی از محیط‌هایی همچون اینترنت که افراد در آن از طریق کامپیوترهای متصل به یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. یکی از مشخصه‌ های تعریف‌کنندۀ فضای اینترنتی این است که برقراری ارتباط به دوری فاصله بستگی ندارد» (همان: ۱۰۰).
امروزه هر جا سخن از فضای سایبری^[۵] می‌شود، اصطلاحاتی نظیر جرایم سایبری، به طور اخص جنگ‌های اطلاعاتی، دفاع سایبری و تروریسم سایبری به چشم می‌خورد. به طور غالب اصطلاح سایبر،^[۶] بیشتر برای توصیف هر چیزی به‌کار برده شده است که با شبکه‌ها و سیستم‌های کامپیوتری، به طور ویژه در زمینه‌های امنیتی، مربوط است. استفاده از فضای مجازی برای اولین بار توسط ویلیام گیبسون^[۷] نویسندۀ داستان‌های علمی - تخیلی در سال ۱۹۸۰، به ویژه در ادبیاتی که به جنگ الکترونیکی مشهور است، به کار گرفته شده است (Gibson, 1985: 69).
از نظر واژه‌شناسی نیز فضای سایبر یا فضای مجازی، واژه‌ای مرکب از دو کلمۀ cyber به معنای مجازی و غیرواقعی است که به عنوان پیشوندی برای توصیف شخص ایده و یا فضا که به دنیای رایانه و ارتباطات وابسته است، استفاده می‌شود (مجیدی و همکاران، ۱۳۹۰: ۲) و کلمۀ space یعنی فضا تشکیل شده است. در فیزیولوژی نیز، فضای سایبر عبارت است از:
«به معنای مطالعه و مقایسه بین دستگاه عصبی خودکار (مغز و اعصاب) با دستگاه‌های الکتریکی و مکانیکی است» (موسوی، ۱۳۹۰: ۳).
۱-۷-۱-۴- ویروس
ویروس‌ها^[۸] برنامه‌های کوچک رایانه‌ای هستند که خود را در برنامه‌های مجاز و قانونی جای می‌دهند. این برنامه‌ها توسط اشخاص به صورت غیرقانونی با انگیزه‌های مختلف که عمده‌ترین آن‌ها تجاری هستند، تولید شده و با بهره گرفتن از فضای گمراه کنندۀ اینترنت و به طور کلی فضای سایبر، به انتشار آن اقدام می‌کنند. در فرهنگ رایانه‌ای، ویروس‌ها این گونه تعریف شده‌اند:
«یک برنامۀ مزاحم که از طریق وارد کردن نسخه‌هایی از خود در فایل‌های یک کامپیوتر، آن را آلوده می‌کند. این نسخه‌ها به طور معمول هنگام بارگذاری فایل در حافظه اجرا شده و به ویروس امکان آلوده کردن فایل‌های دیگر را می‌دهد» (پاک نظر، ۱۳۸۳: ۴۶۴). ویروس‌ها به گونه‌ای طراحی می‌شوند که با اجرای برنامه‌های مفید و قانونی در رایانه اجرا شده و تا زمانی که عملکرد و پیشرفت آن‌ها جلوگیری نشود فعال باقی می‌مانند و به اعمال مخرب خود ادامه می‌دهد.
۱-۷-۱-۵- کرم‌های رایانه‌ای
کرم‌های رایانه‌ای،^[۹] گونه‌ای از مهم‌ترین بدافزارهای مخرب رایانه‌ای هستند که شباهت زیادی به ویروس‌های رایانه‌ای دارند؛ اما با این تفاوت که قابلیت تولید مثل و انتشار خود به خود را در منابع آلوده شده در عرض چند ثانیه دارند. به عبارتی دیگر کرم‌های رایانه‌ای عبارت‌اند از:
«برنامه‌ای که خود را در کامپیوترها، به طور معمول با ایجاد نسخه‌هایی از خود در حافظه منتشرمی کند. این برنامه که گاه در بخش‌های جداگانه نوشته می‌شوند به طور مخفیانه یا به عنوان شوخی و یا به منظور آسیب رساندن یا از بین بردن اطلاعات به سیستم یک کامپیوتر میزبان وارد می‌شوند» (همان: ۴۹۶).
۱-۷-۱-۶- اسب‌های تروجان
اسب‌های تروا،^[۱۰] یکی از گسترده‌ترین منابع تهدید‌کنندۀ فضای سایبر هستند. این برنامه‌ها با ویروس‌ها و کرم‌های رایانه‌ای یک تفاوت اساسی دارند و آن در شیوۀ انتشار آن‌ها است و همانند کرم‌های رایانه‌ای قابلیت تکثیر خود به خود را ندارند. بلکه توسط برنامه‌نویسان، در قالب برنامه‌های رایگان که اغلب کاربران در جستجوی منابع بدون هزینه هستند پنهان شده و با نصب و راه‌اندازی در رایانه به اعمالی از قبیل جاسوسی، تخریب و سرقت داده‌های رایانه‌ای اقدام می‌کنند. در فرهنگ واژگان اینترنت و شبکۀ مایکروسافت، اسب‌های تروجان این گونه تعریف شده‌اند:
«یک برنامۀ ویران‌کننده که خود را به شکل یک بازی، برنامۀ کمکی یا کاربر نمایان می‌کند. هنگام اجرای این برنامه، برخلاف ظاهری که بیانگر انجام عملی مفید است، سیستم کامپیوتر دچار آسیب‌های جبران‌ناپذیری خواهد شد» (پاک نظر، ۱۳۸۳: ۴۳۶). مهم‌ترین تروجان ها عبارت اند از:
«۱. تروجان‌های مدیریت از راه دور: به هکرها اجازۀ دسترسی به دیسک سخت رایانه را می‌دهد. ۲. تروجان‌های رمز عبور: به جستجوی رمزهای عبور رایانه‌ها می‌پردازد و سپس آن‌ها را به فرد مهاجم می‌فرستد. ۳. کی‌لاگرها: اقدام به ثبت فعالیت‌های قربانی می‌پردازد و آن‌ها را به سازندۀ آن می‌فرستد.۴. تروجان‌های ویران‌گر: حذف یا قفل کردن پرونده‌های یک سیستم از جمله فعالیت‌های آن‌ها است. ۵. تروجان‌های بالابرندۀ امتیاز: این تروجان‌ها با نفوذ در سیستم مدیریت اصلی یک رایانه مزیت‌های بیشتری را برای دسترسی به شخص مهاجم فراهم می‌کند» (Rohas, 2002: 5) .
۱-۷-۱-۷- امنیت رایانه‌ای
امنیت رایانه‌ای،^[۱۱] فرایندی است که سعی دارد با بررسی نقاط ضعف سیستم‌های رایانه‌ای به ایمن نمودن هرچه بیشتر سیستم‌های مذکور اقدام کند و از عواملی که سلامت سیستم را به خطر می‌اندازد جلوگیری نماید. به عبارت دیگر، اصطلاح امنیت رایانه‌ای عبارت است از:
«فن‌آوری به کار رفته در ایمن سازی یک سرویس در مقابل دسترسی غیر مجاز به داده‌هایی که در اختیار دارد یا در مقابل آن‌ها مسئول است» (پاک نظر، ۱۳۸۳: ۳۸۲).
۱-۷-۲- اصطلاحات حقوقی مرتبط
به منظور درک و آشنایی بهتر با مفاهیم مورد بحث در این پایان‌نامه، علاوه بر مفاهیم رایانه‌ای که قسمت عمده‌ای از بحث را به خود اختصاص داده‌اند، اصطلاحات حقوقی نیز که با موضوع تروریسم سایبری تطبیق داده شده و همچنین دیگر موضوعات مرتبط پرداخته می‌شود.
۱-۷-۲-۱- بزه‌های رایانه‌ای
با توجه به این که مبنا و بستر جرایم رایانه‌ای، فضای مجازی یا سایبر است، ضروری است که به تبیین جرایم رایانه‌ای و انواع آن پرداخته شود. امروزه بزه‌های رایانه‌ای، یک معضل اساسی برای جوامع پیشرفته و مبتنی بر فناوری‌های دیجیتال شده است. در خصوص تعریف جرایم رایانه‌ای، هنوز تعریف منسجم چه در سطح داخلی کشورها توسط حقوق‌دانان و در سطح بین‌الملل نیز ارائه نشده است. این عدم انسجام در تعریف بزه‌های رایانه‌ای، تابع علل متعددی است که عمده‌ترین آن‌ها ناشی از عدم برخورداری یکسان کشورها از فناوری‌های رایانه‌ای و پیچیده بودن ماهیت آن‌ها به دلیل متنوع بودن حوزۀ ارتکاب بزه‌های مذکور در حوزه‌هایی از قبیل جرایم علیه اموال یا اشخاص و غیره… است. در زمینۀ تعریف جرایم رایانه‌ای، می‌توان به تعاریف ارائه شده در این زمینه اشاره نمود. فرهنگ تشریحی اصطلاحات کامپیوتری مایکروسافت، جرایم رایانه‌ای را این گونه تعریف نموده است: “استفادۀ غیرمجاز از رایانه، اعم از این که اعمال غیر قانونی به منظور سرگرمی ارتکاب یافته باشد، مثل عمل یک نفوذگر یا به قصد سود بردن مانند استفاده از رایانه توسط یک سارق” (پاک نظر، ۱۳۸۳: ۱۶۷).
حقوق‌دانان برجسته‌ای همچون«فرنل»^[۱۲] جرم رایانه‌ای را شامل “آن دسته از جرایمی می‌داند که در حوزۀ فضای سایبری و شبکۀ جهانی اینترنت، با کمک رایانه یا جرایم متمرکز بر رایانه ارتکاب می‌یابند” (Furnell, 2002: 22). پروفسور شیک، جرم رایانه‌ای را هر فعل مجرمانه‌ای می‌داند که رایانه در آن یا هدف جرم است یا وسیلۀ جرم (دژبانی، ۱۳۷۳: ۱۵۸-۱۵۷). در جایی دیگر، یکی از متخصصان حوزۀ جرایم رایانه‌ای، این گونه جرایم را چنین تعریف نموده است: جرم رایانه‌ای شامل هر رفتار ممنوع و غیرقانونی است که به وسیلۀ رایانه ارتکاب می‌یابد و در ارتباط با کاربرد آن است. (Garner, 2004: 399)
سازمان‌ها و اسناد بین‌المللی متعددی به حوزه بزه‌های رایانه‌ای و چالش‌های نوین مربوط به آن‌ها پرداخته‌اند. عمده‌ترین سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای که بزه‌های رایانه‌ای را مورد توجه قرار داده‌اند و به نوعی درگیر بزه‌های سایبری هستند، عبارت اند از: کمیتۀ وزرای شورای اروپا، سازمان پلیس جنایی بین‌الملل، سازمان همکاری و توسعۀ اقتصادی، سازمان ملل متحد، انجمن بین‌المللی حقوق جزا،^[۱۳] سازمان کشورهای آمریکایی^[۱۴]، گروه هشت، اتحادیۀ کشورهای جنوب شرق آسیا، ناتو، اتحادیۀ آفریقا، اتحادیۀ عرب و سازمان همکاری شانگهای.
در خصوص تعریف بزه‌های رایانه‌ای توسط سازمان‌های مذکور، می‌توان به تعریف ارائه شده از سوی سازمان همکاری و توسعۀ اقتصادی^[۱۵] اشاره نمود. این سازمان اولین نهاد بین‌المللی است که برای مقابله با مشکلات و معضلات جرایم رایانه‌ای در سال ۱۹۷۷ گام برداشت. سازمان مذکور، در سال ۱۹۸۳ به تعریف بزه‌های رایانه‌ای اقدام نمود که از زمرۀ نخستین و مشهورترین تعاریف است و جرایم رایانه‌ای را به “هر رفتار غیرقانونی، غیراخلاقی و غیرمجاز افراد در ارتباط با پردازش‌های خودکار و انتقال داده با بهره گرفتن از سیستم‌های رایانه‌ای و شبکه‌ای تعریف کرده است” (باستانی،۱۳۹۰: ۳۰).
۱-۷-۲-۱-۱- ویژگی بزه‌های رایانه‌ای
فضای سایبر، محیط جدیدی را برای فعالیت بزهکارانۀ افراد فراهم آورده است. این محیط با ویژگی‌هایی که دارد، بزه‌های رایانه‌ای را همراه با مزایای دیگر خود به همراه داشته است. با آشنایی در خصوص چگونگی ارتکاب و مشخصه‌ های بزه‌های رایانه‌ای، می‌توان به روش‌های پیشگیری و مقابله با بزه‌های مذکور و جلوگیری از بزه‌دیدگی دوبارۀ افراد پی برد. بنابراین در ذیل به عمده‌ترین مشخصه‌ های بارز بزه‌های رایانه‌ای و مطلوبیت آن‌ها برای بزهکاران از جمله تروریست‌های سایبری اشاره می‌گردد.
۱-۷-۲-۱-۱-۱- صرفه جویی در وقت و قابلیت تکرار فراوان
با گسترش تکنولوژی و فراگیر بودن دانش رایانه در سرتاسر جهان، دسترسی مردم به سیستم‌های رایانه‌ای در سال‌های اخیر چندین برابر شده است. همین خصیصۀ فراگیر بودن، باعث شده اغلب نیازهای روزمره با بهره گرفتن از فضای مجازی برطرف گردد. کسانی که قصد ارتکاب اعمالی را دارند که ضد هنجارهای جامعه و قانون هستند، از طریق دنیای مجازی سریع‌تر و مطمئن‌تر به اهداف خود می‌رسند؛ به عنوان مثال با بهره گرفتن از چند کد دستوری، می‌توان از حساب بانکی یک شخص وجهی را به حساب بانکی دیگر انتقال داد. اما اگر دنیای مجازی را با دنیای عینی مقایسه کنیم چه بسا عمل مذکور غیرقابل ارتکاب یا با گذشت زمان طولانی انجام می‌پذیرد. همین آسودگی و صرف زمان کمتر باعث تشویق جنایتکاران به ادامه و تکرار عمل مجرمانۀ خود می‌شود (جلالی فراهانی، ۱۳۸۵ الف: ۹۲).
۱-۷-۲-۱-۱-۲- عدم آگاهی قربانیان از بزه‌دیدگی
در اکثر موارد، بزه‌دیدگان جرایم رایانه‌ای از وضعیت خود که به عنوان مثال در اثر حملات سایبری سیستم رایانه به ویروس آلوده شده باشند یا در جایی که هکرها در سیستم نفوذ کرده باشند آگاه نیستند. این مسئله در ارتباط سازمان‌ها و شرکت‌ها به مراتب شدیدتر است زیرا کمتر از سیستم‌های تشخیص نفوذ استفاده می‌کنند (باستانی، ۱۳۹۰: ۳۵).
۱-۷-۲-۱-۱-۳- سهولت در از بین بردن آثار وقوع جرم و بالا بودن رقم سیاه بزهکاری
کسانی که در این حوزه‌ها مرتکب جرم می‌شوند؛ دارای تخصص بالاتری بوده و از دانش کافی برخوردارند؛ لذا هنگام ارتکاب اعمال مجرمانه سعی و اقدام به حذف رد پاهای خود در محیط سایبری می‌کنند. هرچند با تکیه بر بعضی فناوری‌های نوین می‌توان اطلاعات را دوباره به دست آورد اما همین مهارت آن‌ها باعث وقفه در عملیات‌های بازرسی و پیگیری تیم‌های متخصص می‌شود. نکتۀ دیگری که در این جرایم از اهمیت بالایی برخوردار است، حیثیت و وجهه‌ای است که افراد یا شرکت‌های معتبر و بانک‌ها با آن روبرو هستند که در اکثر جرایم به دلیل حفظ موقعیت و جلوگیری از تشویش اذهان مشتریان خود، اقدام به گزارش این گونه جرایم نمی‌کنند که همین دلیل منجر به بالا رفتن رقم سیاه جرایم و عدم وجود آمارهای جنایی دقیق و در نهایت عدم برخورد مناسب از لحاظ قضایی با این گونه از بزهکاران باشیم (خداقلی، ۱۳۸۳: ۳۵).
۱-۷-۲-۱-۱-۴- فراملی بودن و عدم نیاز به محل ارتکاب مشخص
جرم رایانه‌ای شکل تازه‌ای از جرم‌های فراملی است و محدودۀ بالقوۀ آن به همان گستردگی سیستم‌های ارتباطی بین‌المللی وسیع‌تر می‌شود. شبکۀ اینترنت و به طور کلی فضای مجازی این امکان را به مجرمان می‌دهد که در هر کجا از دنیا که باشند و در هر زمان با بهره گرفتن از شبکۀ یکپارچۀ اینترنت به اهداف شوم خود برسند. به عنوان مثال در جرایم امنیتی و تروریستی که مجرمان در صدد انعکاس هرچه بیشتر اقدامات خود هستند، فضای مجازی، محیط مطلوبی برای این گونه اقدامات است؛ زیرا که هر اختلالی در آن به خوبی انعکاس جهانی داشته و به راحتی اعتبار یک کشور یا مجموعۀ خاصی را لکّه‌دار می‌کند (رضوی، ۱۳۸۶: ۱۲۳).
۱-۷-۲-۱-۱-۵- تنوع مرتکبان و گستردگی حجم خسارات حاصله
امروزه با همه‌گیر شدن اینترنت، این فرصت برای همه افراد جامعه وجود دارد که با کمترین صرف وقت و با بهره گرفتن از نرم افزارهای آموزشی قابل دسترس، انواع شیوه‌های نفوذ در سیستم‌ها را آموزش ببینند. بنابراین نمی‌توان گفت که در جامعۀ امروزی، استفاده از فضای مجازی و به تبعیت آن، بزهکاران این حوزه افراد خاصی هستند. نکتۀ دیگر این است که با توجه به گسترش دولت الکترونیک در سال‌های اخیر در ایران و کشورهای جهان، ارتکاب جرم با بهره گرفتن از رایانه خسارات سنگینی را به حوزه‌های اقتصادی، امنیتی، فرهنگی و… تحمیل می‌کند (وارن و هاجینسون، ۱۳۸۲: ۲۱).
۱-۷-۲-۱-۱-۶- دارای حیثیت عمومی و خصوصی بودن
جرایم رایانه‌ای دارای هر دو خصیصۀ عمومی و خصوصی بودن هستند؛ به این صورت که از یک طرف در رابطه با دولت و فضای عمومی جامعه و از طرف دیگر به اشخاص حقیقی یا حقوقی خصوصی خسارت مادی و معنوی وارد می‌کنند.
۱-۷-۲-۱-۱-۷- دشوار بودن تعیین صلاحیت کیفری
یکی از چالش‌برانگیزترین مشکلات در حوزۀ جرایم رایانه‌ای، به خصوص در جرایمی که دارای خصیصه و منشأ فراملی هستند، تعیین صلاحیت محاکم و دولت‌هایی است که یا جرم در خاک آن کشور اتفاق افتاده یا این که نتیجۀ جرم در کشور مزبور واقع شده است. جرایم سایبری با توجه به این که در سرتاسر جهان قابلیت ارتکاب را دارا هستند، منجر به بروز مشکلاتی نظیر تعارض در صلاحیت محاکم می شود. (رضوی، ۱۳۸۶: ۱۲۵).

«روا باشـد انـاالحـق از درختـی چــرا نـبــود روا از نیـک بخـتـی؟»^[۱۶۵]
انانیّت
«انـانیّـت بـود حـقّ را ســزاوار که هو غیب است و غـایب وهم و پندار»
شرح گلشن راز، بیت۴۴۶، ص۳۱۷
«انانیّت که ناطق به أنا الله و أنا الحق شدن است، حقّ را سزاوار است؛ زیرا که در جمیع مظاهر اوست که ظاهر شده است و هیچ غیری نیست و «هو» به غیبت اطلاق می شود؛ زیرا که در اصطلاح «هو» اعتبار ذات است به حسب غیبت و نایافت و غایب وهم و خیال؛ پس هر چه موهم غیریّت و اثنینیّت باشد، لایق آن حقیقت نیست و چون در انانیّت این توهّمات ملاحظه نیست، هر آینه أنا الله، سزاوار آن حضرت باشد».^[۱۶۶]
انانیّت اصطلاحی عرفانی و اخلاقی است معنای این واژه در اخلاق، خودبینی و خودپسندی است و ازصفات مذموم و ناپسند انسانی می باشد که مورد نکوهش قرارگرفته است.
به نظر دکتر سجّادی «انانیّت حقّ، وجودی است و انانیّت بنده عدمی به حکم « العبد و ما فی یده کان لمولاء ».^[۱۶۷]
«انانیّت در نزد اهل ذوق، شرک خفّی، است و حقیقتی است که بنده آن را متعلّق به خود می داند چنان
که می گوید: نفس من، روح من، قلب من، دست من و غیره».^[۱۶۸]
یعنی هرچه را که در عرصه ی هستی بیند از آن خود می داند و فقط «من» را باور دارد، و غافل است
از این که تمام این ابـزار و لـوازم، در این چند صبـاح زندگانی در دست او به امـانت گذاشتـه شده است و صاحب حقیقی این اسباب و آلات حقّ است و همه چیز از آن اوست.
انبیا
«در این ره انبیا چـون ساربـانند دلیـل و رهنمــا ی کــارواننـد»
شرح گلشن راز ، بیت۱۷، ص۱۸
درشرح گلشن راز آمده است:
آمدن و رفتن خلایق، در این جهان هستی، بدون رهبری که متصف به کمال اعتدال جمعی الهی باشد، میسّر و ممکن نگردد و آن جماعتی که به این کمال الهی متصف اند، دو دسته هستند: اول: انبیا (ع) که «مظاهر حقیقت روح اعظمند و دوم اولیاء (ع) هستند که پیروان انبیاء الهی هستند. انبیاء (ع) جهت هدایت و راهنمایی خلق آمدند و هدایت حقیقی که همان بازگشت به مبدأ هستی و موطن اصلی است برای آن جماعتی میّسر شده است که نفس خویش را از هوا و هوس خلاص کرده و جسم خود را با مرگ اختیاری ذبح نموده اند، «کانّه که بعثت انبیا- علیهم السّلام- به جهت ایصال نفوس این جماعت است به منزل وصول؛ هر چند که حکم نبوّت شامل همه است که «و اللّه یدعو الی دار السّلام و یهدی من یشاء الی صراط مستقیم»^[۱۶۹].» از دیدگاه لاهیجی انبیا و اولیاء (ع) در حکم انسان کامل هستند و به این علّت از بقیّه ی افراد انسانی به کمال ممتاز گشته اند که از طریق تصفیه، به مبدأ رجوع نموده اند و در پرتو الطاف الهی، از هستی مجازی خود فانی گشته، و به مرتبه ی بقاء بالله دست یافته اند و صفات جزوی آنها، مانند صفات کلی حضرت حق شده است.^[۱۷۰]

انبیا در طول تاریخ بشریّت از ارزش واعتبار والایی برخودار بوده اند و انسان ها همواره نیاز به یک رهبر و هادی را در طول زندگانی خود احساس کرده اند تا با رهنمودهای آن مرشد کامل به کمال حقیقی و سعادت واقعی دست یابند. خداوند نیز به این نیاز انسان پاسخ مثبت داده است و از ابتدای خلقت رهبرانی را برای هدایت آنان فرستاده تا در مسیر مستقیم حرکت کنند و از سرگشتگی رهایی یابند.
هجویری معتقد است که انبیاء بر اولیاء، فضل و برتری دارند و دلایلی را بر می شمارد که گواه سخن اوست، او نُه مورد را ذکر کرده است که در زیر به اختصار بیان می شود:
«بدان که اندر همه اوقات و احوال به اتّفاق جمله ی مشایخ این طریقت، اولیاء متابعان پیغمبرانند و مصدّقان دعوت ایشان و انبیاء فاضل ترند از اولیاء». از آن چه:
۱- پایان ولایت، آغاز نبوّت است.
۲- تمام انبیاء ولی هستند اما از اولیا کسی نبی نیست.
۳- انبیاء در نفی صفات بشریّت متکلم هستند در حالی که اولیا چنین نیستند.
۴- آن چه که برای این گروه حال است برای آن گروه مقام است و آن چیزی که برای این گروه مقام است برای آن گروه در حکم حجاب است و هیچ کدام از علماء اهل سنّت و محقّقان این طریقت در این باره اختلاف نظر ندارند مگر گروهی از حشویان که مجسّمه ی اهل خراسانند.
۵- انبیاء (ع) داعیان و ائمه اند و اولیاء پیروان آن ها به احسان و غیر ممکن است که مأموم از امام خود فاضل و برتر باشد.
۶- اولیاء خواهان حق هستند و به سوی او می روند و انبیاء به حق رسیده اند و به فرمان دعوت حضرت حق باز گشته اند تا گروهی را با خود ببرند.
۷- چون اولیاء به پایان راه رسند از مشاهده و دیدار خبر دهند و از حجاب بشریّت رها شوند هر چند که همانند بشر هستند.
۸- ولایت آغاز و پایانی دارد اما در مورد نبوت چنین نیست و تا زمانی که بودند نبی بودند و تا زمانی که هستند نبی باشند از آن که موجود نباشند در معلوم و مراد حقّ نبی بوده اند.
۹- معراج عبارت است ازقرب. معراج انبیاء از روی اظهار به شخص و جسد بوده است و معراج اولیاء از روی همّت و اسرار و تن پیامبران در صفا و پاکیزگی و قربت همانند دل اولیاء و سرّ آن ها می باشد
و این فضل و برتری است در ظاهر.^[۱۷۱]
او در ادامه دلایل برتری انبیاء و اولیاء را بر ملائکه و مؤمنین چنین ذکر می کند و می گوید: اهل سنّت و جماعت و جمهور مشایخ طریقت- رحمه اللّه علیهم اجمعین- اتفاق نظر دارند در این که انبیاء و کسانی که از اولیاء (ع) حفاظت می کنند از فرشتگان فاضل ترند و بر خلاف معتزله که معتقدند فرشتگان بر انبیا فضل و برتری دارند که رتبه و مقام آن ها بالاترست و از نظر آفرینش نیز لطیف تر هستند و در برابر حق از همه مطیع ترند و به همین دلایل آن ها فاضل ترند اما فضل آن است که خداوند کسی را فضل نهد و از میان خلق او را برگزیند و برتر از دیگران قرار دهد».
دلایل برتری انبیا و اولیا بر ملائکه و مؤمنین سه مورد است:
«۱- خداوند- تعالی- ملائکه را مأمور کرد که بر حضرت آدم (ع) سجده نمایند و این نشان می دهد که حال مسجود له، از حال ساجد عالی تر و برتر است.
۲- ملائکه در حقّ معرفت مضطّری اند و آفرینش آن ها به گونه ای است که در وجودشان از هوا و هوس و شهوت نیست و در دلشان از حرص و طمع خبری نیست و از این صفات مبرّا هستند و طعام آن ها اطاعت و شربشان انجام فرمان های الهی است اما خداوند در وجود آدمی شهوت را قرار داده است که سبب ارتکاب او به گناهان می شود و در دلش حرص و طمع و حیله انتشار یافته و شیطان، سلطان وجود اوست و او را به سوی فسق و فجور رهنمون می سازد. پس انسان که دارای چنین صفاتی است اگر از این اوصاف پرهیز نماید و از دنیا دوری گزیند و مدام در طاعت وعبادت حضرت حق باشد و با نفس خود مبارزه نماید از فرشتگان برتر و والاتر باشد.
۳- به طور کلی خواص مؤمنان از خواص ملائکه همچنین عوام مؤمنان از عوام ملائکه فاضل ترند».^[۱۷۲]
از دیدگاه نجم الدین رازی هر یک از انبیاء در حکم، قافله سالار و پیشرو کاروان امّتی بودند که بعضی از این انبیا بر بعضی دیگر فضل و برتری یافتند و خداوند آنان را برگزید، تا امّتی را رهبری نمایند و در روز قیامت امّت خویش را مورد شفاعت و عنایت خود قرار دهند و در زیر سایه ی دین اسلام باشند.
سرّ بعث انبیا (ع)
او اسرار برانگیخته شدن انبیا (ع) را چنین توصیف می کند: «سرّ بعث انبیا (ع) از بهر زراعت تخم توحید است در زمین دل ها « الدنیا مزرعه الآخره »^[۱۷۳]. خواجه علیه السّلام از این جا می فرمود « امرت ان اقاتل الناس حتّی یقولوا لا اله الّا اللّه » این چیست تخم توحید در زمین دل ها پاشیدن « ضرب اللّه مثلا کلمه طیّبه کشجره طیّبه اصلها ثابت و فرعها فی السماء تؤتی اکلها کلّ حین باذن ربّها و یضرب اللّه الامثال للنّاس لعلّهم یتذکّرون»^[۱۷۴].» ^[۱۷۵]
نجم الدین رازی عنوان می کند که چون خداوند خواست که طلسم اعظم موجودات را باز نماید و روح انسانی را که در قالب تن اسیر گشته بود خلاص کند و او را به عنوان قرب باز گرداند با این که فواید فراوانی در این سفر به دست آورده بود، در هر دوره ای یک نفر را از میان خلایق برگزید و او را مورد عنایت خود قرار داد تا خلق را به سوی مبدأ هستی هدایت نمایند.^[۱۷۶]
دکتر سجّادی می گوید:
انبیاء سفیران الهی هستند، که احکام و اصول شریعت را به بندگان عرضه می کنند و جهت هدایت خلق آمده اند و درجات مختلفی دارند که فرمودند: «و لقد فضّلنا بعض النبیین علی بعض و آتینا داود زبوراً».^[۱۷۷]
انسان
«عدم آیینـه عالـم عکس و انسـان چو چشـم عکس در وی شخص پنهـان»
شرح گلشن راز، بیت۱۳۹، ص۹۵
«جهان انسان شد و انسان جهانی ازیـن پـاکـیـزه تــر نبــود بیــانــی»
همان، بیت۱۴۱، ص۹۷
«پزشکـان اندرین گشتند حیـران فرو مـاندند در تشـریح انسـان»
شرح گلشن راز، بیت۲۷۵، ص۱۷۷
هجویری معتقداست که ترکیب کامل انسان در نزد محققّان، دارای سه معنی است:
۱- روح ۲- نفس ۳- جسد
این سه صفاتی دارند که عبارتند از:
۱- روح: عینی است که به صفت عقل قایم باشد.
۲- نفس: عینی است که به صفت هوا قایم باشد.
۳- جسد: عینی است که به حسّ قایم باشد.

۲۴ ۰۱ ۳۰ = N

۲۰ ۲۰ ۵۲ = E

۱۷۰۰

۳

شکل ۳- ۱- نقشه‌ی هوایی روستای پشت‌باغ و ایستگاه‌های نمونه‌برداری (google earth)

۳- ۱- ۳- شرایط زراعی و کنترلی ایستگاه‌های انتخابی
در بیشتر باغات منطقه و در ایستگاه‌های نمونه‌برداری، واریته‌های کشت شده شامل عسکری، ریش بابا و رطبی بودند که به صورت درهم کاشته شده بودند. سیستم کاشت به صورت روی پشته‌ای و درختان حدود ۲ متر از همدیگر فاصله داشتند. در این منطقه هرس شاخه‌های اضافی و سبز درختان در اواخر بهار و اوایل تابستان صورت می‌گرفت. آبیاری به صورت غرقابی و هر ۱۵-۲۰ روز یک بار آبیاری انجام می‌شد. برای تقویت گیاهان فقط از کود‌های دامی پوسیده در بهار یا اوایل تابستان استفاده می‌شد و کود شیمیایی اصلاً کاربردی نداشت.

جهت کنترل علف‌های هرز از هیچ‌گونه علف‌کشی استفاده نمی‌شد و کنترل به صورت مکانیکی انجام می‌شد. مهم‌ترین بیماری‌های قارچی رایج درختان انگور، سفیدک پودری بود و هر ساله در بهار با سموم گوگردی و گاهی اوقات با سموم قارچ‌کش از قبیل فلوکونازول معمولاً به طور مخلوط با آفت‌کش‌ها با آن مبارزه می‌شد. مبارزه‌ی شیمیایی علیه این آفت در بازه‌ی زمانی اعلام شده توسط مرکز خدمات کشاورزی سمپاشی صورت می‌گرفت. آفت‌کش‌های مورد استفاده در این منطقه، بیشتر سموم فسفره بودند.
۳- ۲- مواد مورد استفاده
۳- ۲- ۱- فرمون
فرمون کرم خوشه‌خوار انگور از شرکت زیست فناوری پارسیان تهران به تعداد مورد نیاز خریداری گردید. این فرمون به صورت یک کپسول درون یک بسته‌ی آلومینیومی بدون هوا بسته‌بندی می‌شود (شکل ۳-۲). استفاده از این فرمون برای ردیابی و پیش‌آگاهی آفت توسط مراکز تحقیقاتی انجام می‌گیرد و استفاده‌ی فردی یا موردی توسط باغداران مرسوم نیست. بسته‌ی فرمون از زمان خریداری تا هنگام استفاده، در دمای ۴ درجه‌ی سلسیوس نگهداری شد. هنگام استفاده، بسته باز و بدون تماس مستقیم با دست (با بهره گرفتن از دستکش)، کپسول فرمون در مرکز برگه‌ی چسبناک جای‌گذاری و سپس برگه در قاعده‌ی تله جاسازی شد.

شکل ۳-۲- فرمون (منبع: اصلی)

۳- ۲- ۲- تله
با توجه به مطالعات انجام شده، برای این آزمایش، تله‌ی دلتا انتخاب گردید. تله‌‌ی مورد استفاده در برابر بارندگی و اشعه‌ی فرابنفش به نحو مناسبی از کپسول فرمون محافظت می‌کند. این تله به نحوی تا زده می‌شود که به شکل مثلث یا دلتا در می‌آید. در نهایت سه روزنه‌ی موجود در روی تله، در راستای هم قرار گرفته و سیم مفتولی از روزنه‌ها گذرانده و سپس برگه‌ی چسبناک که کپسول فرمون به آن چسپیده است در مرکز تله قرار داده می‌شود و تله در ارتفاع ۱- ۵/۱ متری از سطح زمین نصب ‌‌شد (شکل ۳- ۳).

شکل ۳- ۳- محل نصب و ارتفاع تله‌ی فرمونی در باغ (منبع:اصلی)

با توجه به ضریب استاندارد می توان گفت که میزان تاثیر ادراک فرد از سودمندی رزرو اینترنتی هتل از سهولت درک شده به این نوع رزرو برابر با ۹۰/۰ است و این فرضیه تایید می شود . (نمودار ۴-۱۴) پس می توان نتیجه گرفت که سهولت درک شده از خدمات الکترونیک و رزرو اینترنتی هتل ، بر ادارک فرد از سودمندی درک شده ، موثر است .
فرضیه ۵ . نگرش فرد به انجام رزرو اینترنتی هتل به صورت مثبت تحت تاثیرادراک وی از سهولت انجام این نوع رزرو قرار می گیرد.
با توجه به ضریب استاندارد می توان گفت که میزان تاثیر سهولت انجام رزرو اینترنتی هتل نگرش فرد به این نوع رزرو برابر با ۲۹/۰ است و این فرضیه تایید می شود . (نمودار ۴-۱۴) پس می توان نتیجه گرفت که سهولت درک شده برای انجام رزرو اینترنتی هتل ، بر نگرش مشتریان برای استفاده از آنها موثر است.

فرضیه ۶ . نگرش فرد به انجام رزرو اینترنتی هتل به صورت مثبت تحت تاثیرادراک وی از سودمندی انجام این نوع رزرو قرار می گیرد.
با توجه به ضریب استاندارد می توان گفت که میزان تاثیر ادراک ازسودمندی رزرو اینترنتی هتل بر نگرش فرد به این نوع رزرو برابر با ۸۳/۰ است و این فرضیه تایید می شود . (نمودار ۴-۱۴) پس می توان نتیجه گرفت که سودمندی درک شده از انجام رزرو اینترنتی هتل بر روی فرد ، بر نگرش مشتریان برای استفاده از آنها موثر است .
فرضیه ۷ . نیت فرد به انجام رزرو اینترنتی هتل به صورت مثبت تحت تاثیرنگرش وی از رزرو اینترنتی هتل قرار می گیرد.
با توجه به ضریب استاندارد می توان گفت که میزان تاثیر نگرش بر نیت فرد به انجام رزرو اینترنتی هتل برابر با ۲۴/۰ است و این فرضیه تایید می شود . (نمودار ۴-۱۴) پس می توان نتیجه گرفت که نگرش فرد بر نیت استفاده فرد در انجام رزرو اینترنتی هتل ، موثر است .
فرضیه ۸ . نیت فرد به انجام رزرو اینترنتی هتل به صورت مثبت تحت تاثیر ادراک وی از سودمندی رزرو اینترنتی هتل قرار می گیرد.
با توجه به ضریب استاندارد هم می توان گفت که میزان تاثیر ادراک فرد از سودمندی بر نیت فرد نسبت رزرو اینترنتی هتل برابر با ۵۴/۰ است واین فرضیه تایید می شود. (نمودار ۴-۱۴) پس می توان نتیجه گرفت که سودمندی درک شده برای انجام رزرو اینترنتی هتل بر روی مشتریان ، بر نیت مشتریان برای استفاده از این نوع رزرو موثر است .
۵-۴ نتایج آزمون فرضیه های تحقیق
به طور خلاصه نتایج تحلیل داده ها نشان داد که متغیرهای سودمندی درک شده، سهولت درک شده و اعتماد عوامل تعیین کننده ی نگرش مشتریان به رزرو اینترنتی هتل هستند. به عبارتی هرچه افراد ادراکات مثبتی نسبت به اعتماد به سایت های رزو اینترنتی هتل ، سودمندی وسهولت استفاده بیشتر از رزرو اینترنتی هتل داشته باشند، نگرش آنان برای استفاده از این خدمات مثبت تر میشود . روابط مثبت پیش بینی شده بین سهولت درک شده و سودمندی درک شده به نگرش نسبت به کاربرد اینترنت در صنعت هتلداری با نتایج تحقیق ویجایاساراتثی^[۱۱۹] (۲۰۰۴ ) همسو است. ( ویجایاساراتثی ؛۲۰۰۴ )به طوری که در تحقیق ذکر شده اعتماد، سودمندی درک شده و سهولت درک شده پیشبینی کننده ی مهم نگرش نسبت به کاربرد اینترنت هستند. کاربران هرچه فناوری را بیشتر ساده و سودمند ادراک کنند ، نگرش بیشتری نسبت به کاربرد آن نشان می دهند.
در این مطالعه تأثیر سهولت درک شده نسبت به سودمندی بر نگرش به انجام رزرو اینترنتی هتل بیشتر است و تأثیرش بر نگرش معنادار است . نتایج تحقیق نشان داد که سودمندی درک شده و نگرش نسبت به رزرو اینترنتی هتل بر نیت رفتاری نسبت به این گونه معاملات تأثیر دارند و هرچه افراد این فناوری را سودمند درک کنند و ارزیابی آنها از مطلوب بودن فناوری مثبت باشد احتمال بکارگیری فناوری افزایش می یابد. این نتایج با پژوهش های لی^[۱۲۰] ( لی ؛ ۲۰۰۶) و لین ^[۱۲۱] (لین ؛ ۲۰۰۷) ، کلوپینگ و مک کنی^[۱۲۲](کلوپینگ و مک کنی ؛ ۲۰۰۴)، همسو است . این مطالعه یافته های تحقیق قبلی مک نایت و چرونی^[۱۲۳] ، را که اهمیت اعتبار و اعتماد را درخصوص موضوع دولت الکترونیک و تجارت الکترونیک نشان می داد،تأیید می کند. (مک نایت و چرونی ؛ ۲۰۰۲ ) همچنین یافته های این پژوهش با تحقیق دیگری که در سطح هتل های نوشهر انجام گرفته بود ، همسو است . ( عطافر، خزائی پول وپورمصطفی ؛ ۱۳۹۱)
از آنجایی که به موازات افزایش پیچیدگی معاملات از جمله رزرو اینترنتی عدم اطمینان افزایش مییابد و ضرورت افزایش اعتماد و اعتبار نیز افزایش می یابد، ضروری است که سیاست گذاران و تصمیم گیران در صنعت هتلداری و گردشگری به نگرانی های افراد در خصوص این معیارها توجه کنند که دراینصورت استقبال از رزرو اینترنتی هتل ها افزایش خواهد یافت. چندین راهکار برای دستیابی به سطح قابل قبولی از امنیت و افزایش اعتماد و اعتبار رزرو اینترنتی هتل وجود دارد. امضای دیجیتال با بهره گرفتن از زیرساختهای کلیدی عمومی^[۱۲۴] ، یکی از این راهکارهای اثرگذار است. راهکار بعدی ضمانتنامه های اعتباری ^[۱۲۵] است که اشخاص ثالث به منظور حصول اعتماد به فرد ارائه می دهند. بیشتر سازمان ها از ضمانتنامه های اعتباری که مؤسسه های خدمات اعتباری ارائه می دهند در سایتهای خود استفاده می کنند تا بدین وسیله اعتماد به رزرو اینترنتی را در افراد ایجاد کنند. آخرین معیار )البته صرفاً از نظر ترتیب و نه اهمیت ( قوانین دولتی برای کنترل رزرو اینترنتی هتل است.
۵-۵ پیشنهادات تحقیق
پیشنهادهایی که می تواند برای مدیران صنعت گردشگری به خصوص صنعت هتل داری کاربرد داشته باشد و به مثابه یکی از محورهای عمده ی برنامه ریزی آینده ی این مدیران در جهت توسعه رزرو اینترنتی باشد در ادامه آمده است. اهم این پیشنهادها عبارت است از :
اخذ نماد الکترونیکی (تاییدیه وزارت صنعت در تجارت الکترونیکی) توسط هتل ها و همچنین شرکت های ارائه دهنده خدمات رزرو اینترنتی هتل ، باعث افزایش اعتبار این سایت ها خواهد شد .
ارائه کد رهگیری توسط هتل ها و شرکت های ارائه دهنده خدمات رزرو اینترنتی هتل باعث دلگرمی و اعتماد بیشتر مشتریان خواهد شد .
از آنجایی که یافته ها نشان داده است سودمندی استنباط شده بر نگرش و تمایل به استفاده مشتریان در پذیرش رزرو اینترنتی مؤثر است . لذا آشنایی عملی مشتریان با فواید و شیوه ی به کارگیری رزرو اینترنتی میتواند به درک مثبت آنها از فواید رزرو اینترنتی کمک کرده و ایجاد نگرش مثبت نسبت به رزرو اینترنتی و به تبع آن تمایل به استفاده باشد. بنابراین، امکان چنین آشنایی ای باید به طرق گوناگون برای این مشتریان فراهم شود.
ازآنجاکه سهولت ادراک شده مشتریان در استفاده از رزرو اینترنتی با نگرش ، نگرش با تمایل به استفاده و تمایل به استفاده با پذیرش رزرو اینترنتی در هتل رابطه دارد، باید به منظور ارتقای سطح درک رزرو اینترنتی در صنعت گردشگری میزان آشنایی مشتریان با رزرو اینترنتی را از طریق آموزش های نظری و کاربردی بالا برد.
با توجه به اینکه نتایج تأثیر نگرش نسبت به استفاده از سیستم بر تمایل به استفاده از رزرو اینترنتی را نشان می دهد، می توان انتظار داشت با ایجاد نگرش مثبت در مشتریان نسبت به استفاده از سیستم رزرو اینترنتی به تمایل و استفاده ی بیشتر این سیستم توسط مشتریان رسید.
سودمندی ادراک شده ، به سنجش برداشتی که مشتریان هتل از فایده رزرو اینترنتی دارند می پردازد . با توجه به موارد فوق و برمبنای تحلیل هایی که بر پایه ی داده های جمع آوری شده انجام پذیرفت ، موارد زیر پیشنهاد می شود :
درک بیشتر مشتریان از فایده ی رزرو اینترنتی نیز عامل مهم دیگری است. بنابراین، پیشنهاد می شود که با ارائه ی نمونه های موفق رزرو اینترنتی در هتل ها به این درک کمک شود. با معرفی و تبلیغ نمونه های موفق و کارایی و کارآمدی حاصله از این به کارگیری، درک مناسبی از فایده ی آن در دیگران ایجاد کرده و زمینه ی مناسب برای پیروی از این نمونه های موفق را فراهم ساخت.
همچنین ارائه ی آموزش های سهل الوصول و مناسب با کاربران )مشتریان ( در زمینه ی استفاده از رزرو اینترنتی بر وسعت استفاده از رزرو اینترنتی خواهد افزود.
۵-۶ پیشنهادات آتی
پیشنهادهای پژوهشی ای که می تواند در پژوهش های آتی ، به کار گرفته شوند عبارتند از :
تعیین عوامل مؤثر در پذیرش فناوری اطلاعات در صنعت گردشگری شهرها و استان های دیگر.
بررسی عوامل موثر بر پذیرش رزرو اینترنتی هتل بر روی سایر هتل های استان گیلان با درجات مختلف کیفیتی .
بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش رزرو اینترنتی از دیدگاه مدیران و کارکنان در صنعت گردشگری و مقایسه ی آن با نتایج این پژوهش.
تعیین عوامل مؤثر دیگر نظیر آموزش، هنجارهای ذهنی، خودکارآمدی، شهرت و مانند آن در پذیرش رزرو اینترنتی.
انجام پژوهش در مدت زمان های طولانی تر و یا دوره های زمانی (ماهانه ، فصلی و … )
۵-۷ محدودیت های تحقیق
معمولاً انجام هر تحقیق موانع، مشکلات و محدودیت هایی را به دنبال دارد ولی این مطلب بدان معنی نیست که نمی توان از نتایج آن تحقیقات استفاده کرد و یا تأثیر قابل توجهی بر ارزش آن تحقیقات داشته باشد. ولی از آنجایی که اشاره به مشکلات و محدودیت های تحقیق برای آشنایی مخاطبان و استفاده کنندگان لازم است در زیر به برخی موارد اشاره می شود :
جامعه ی مورد مطالعه در این تحقیق، صرفا گردشگران استان گیلان بوده است . لذا، با توجه به تفاوت های ساختاری ،