• • عملیاتی: برای مسائل و مشکلاتی به کار می‌رود که در کوتاه مدت باید حل شوند.

• ارزیابی: وقتی تحقیقی برای بررسی و ارزیابی اثرات توصیه‌های تحقیقات کاربردی انجام می‌شود، آن را پژوهش ارزیابی می‌نامند.

• تحقیق و توسعه: عبارت است از فعالیت‌های تحقیقاتی سیستماتیک که با هدف تولید مواد و تکنولوژی جدید، به کارگیری روش‌ها و خدمات جدید و بهبود اساسی در تولید بر مبنای نتایج به دست آمده از تحقیقات و تجربیات کاربردی، انجام می‌شود (پرهیزگار و همکاران،۱۳۹۰).

تحقیق حاضر از نظر هدف تحقیق از نوع کاربردی می‌باشد.
۳-۲-۲. انواع تحقیق از نظر رویکرد:
ماهیت یک تحقیق بستگی به روش‌های انجام گرفته در انجام آن تحقیق دارد. این روش‌ها نیز متأثر از پارادایم‌ها و استراتژی‌های تحقیق هستند که رویکرد یک تحقیق را مشخص می‌کند. رویکردها و روش‌های متناظر برای انجام تحقیق، بایستی متناسب با پارادایم‌ها و استراتژی‌های تحقیق تبیین شوند. عموماً رویکرد یک تحقیق یا کمی است (مثل روش‌های توصیفی، تجربی، علّی و…) یا کیفی است (مثل روش‌های مطالعه موردی، تئوری مفهوم سازی و…) و یا ترکیبی از کمی و کیفی (مثل اقدام پژوهی، تحقیق مشارکتی) (احمدی نهایی، ۱۳۸۶، ص ۳۲).
یکی از روش‌های تحقیق که به ویژه در چند دهه اخیر مورد استفاده زیادی پیدا کرده است، تحقیق کیفی است. واژه تحقیق کیفی دامنه وسیعی از روش‌های تحقیق را در بر می‌گیرد. اریکسون تعریفی ارائه داده است که به محققان و دانشجویان کمک می‌کند تا آنچه را که فرایند تحقیق کیفی است بهتر بشناسند. وی تحقیق کیفی را دارای چهار ویژگی می‌داند:

• مشارکت عمیق و بلند مدت در یک موقعیت میدانی

• ثبت دقیق آنچه در آن موقعیت اتفاق می‌افتد. این ثبت از طریق یادداشت برداری و دیگر شواهد مستند صورت می‌گیرد.

• تجزیه و تحلیل داده‌های میدانی

• گزارش نتایج از جمله توصیف، نقل قول و تفسیر دقیق

تحقیق کیفی سه تفاوت مهم با تحقیق کمی دارد: نخست اینکه هر دو روش دارای زیربنای فلسفی متفاوتی از واقعیت هستند. برای محقق کمی، واقعیت عینی است، یعنی خارج از ذهن محقق وجود دارد و هر کسی می‌تواند آن را مشاهده کند، به سخن دیگر، واقعیت خارج از ذهن وجود دارد. برای محقق کیفی واقعیت مجزایی وجود ندارد. هر مشاهده گری واقعیت را به عنوان بخشی از فرایند تحقیق به وجود می‌آورد.
واقعیت ذهنی است و تنها در ارتباط با مشاهده گر است که وجود دارد. علاوه بر این، محقق کمی معتقد است که واقعیت را می‌توان به اجزاء تشکیل دهنده آن تجزیه کرد و محقق باید دانش کلی خود را از واقعیت با بررسی اجزاء به دست آورد. آر سوی دیگر محقق کیفی فرایند کل را می‌آزماید و باور دارد که واقعیت کلی است و نمی‌توان آن را به اجزایش تقسیم یا تجزیه نمود.
دوم، دو روش برداشت متفاوتی از فرد دارند. محقق کمی باور دارد که تمام انسان‌ها اساساً شبیه هم هستند و رفتارها و احساسات آن‌ها را می‌توان در طبقاتی کلی قرار داد. محقق کیفی معتقد است که انسان‌ها اساساً با یکدیگر متفاوت‌اند و نمی‌توان آن‌ها را گروه بندی کرد.
سوم، هدف محقق کمی دستیابی به قوانین کلی رفتار انسان است. در مقابل محقق کیفی تلاش می‌کند تا تبیین ویژه‌ای در مورد یک فرد یا موقعیت خاص ارائه دهد. محققان کمی تلاش می‌کنند تا در عرض و محققان کیفی می‌کوشند تا در عمق پیشروی کنند. تفاوت عملی بین این دو روش، در فرایند تحقیق بیشتر آشکار می‌شود.
تحقیق کیفی دارای چندین مزیت است: در اغلب موارد این تحقیق به محقق اجازه می‌دهد تا رفتار را در موقعیت طبیعی مورد مطالعه قرار دهد. تکنیک‌های کیفی می‌توانند عمق شناخت پژوهشگر را از پدیده مورد مطالعه افزایش دهند. این مسأله به ویژه زمانی صحت دارد که قبلاً در زمینه مورد مطالعه، پژوهشی صورت نگرفته باشد. بالاخره اینکه روش‌های کیفی دارای انعطاف هستند و به محقق اجازه می‌دهند تا
زمینه‌های جدید و جالب را دنبال کنند. البته باید دانست روش کیفی دارای معایبی نیز هست که یکی از مهم‌ترین آن‌ها این است که، حجم نمونه معمولاً آنقدر کوچک است که به پژوهشگر اجازه تعمیم داده‌های جمع آوری شده را به فراتر از نمونه انتخاب شده برای مطالعه خاص نمی‌دهد (بیابان گرد، ۱۳۸۶، ص ۲۸۸).
تحقیق حاضر از نظر رویکرد تحقیق از نوع کیفی می‌باشد.
۳-۲-۲-۱. ویژگی‌های رهیافت کیفی:

• کل نگری؛

• توجه به بستر و زمینه پژوهش؛

• فقدان فرضیه؛

• انعطاف و خودجوش بودن؛

• ماهیت تعاملی پژوهش؛

• استفاده از داده‌های کیفی و نمونه گیری غیر تصادفی؛

• فلسفه پژوهش (دانایی فرد و همکاران،۱۳۸۳).

۳-۳. روش تحقیق با رویکرد کیفی:
نظر به کیفی بودن رویکرد این تحقیق، روش داده بنیاد، استفاده شده است در ذیل به بررسی این روش می‌پردازیم.
۳-۳-۱. نظریه داده بنیاد (گراندد تئوری):
دو نفر از جامعه شناسان، بارنی گلیسر ^[۸۷] و استراوس^[۸۸]، در سال ۱۹۶۷ میلادی روش گراندد تئوری یا “نظریه داده بنیاد” را به وجود آوردند. روش گراندد تئوری یا نظریه داده بنیاد یک شیوه پژوهش کیفی است که بوسیله آن با بهره گرفتن از یک دسته داده‌ها، نظریه‌ای تکوین می‌یابد. به‌طوری که این نظریه در یک سطح وسیع، یک فرایند، عمل یا تعامل را تبیین می‌کند. نظریه حاصل از اجرای چنین روش پژوهشی، نظریه‌ای فرآیندی است. وقتی که برای تبیین یک فرایند به یک نظریه نیاز داریم از این روش استفاده می‌کنیم. وقتی که نظریه‌های موجود به تبیین چنین فرآیندی نمی‌پردازند، به کمک گراندد تئوری می‌توان درباره وقوع این فرایند یا مشکل یا افراد مورد مشاهده یک نظریه را صورت بندی کرد.
برای پژوهشگر تازه کار در تحقیقات کیفی استفاده از این روش شیوه‌ای گام به گام و سیستماتیک برای تحلیل داده‌ها به دست می‌دهد. این روش به عنوان شیوه‌ای سیستماتیک از چنان صلابتی برخوردار است که پژوهشگران تحقیق کمی در فرایند پژوهش‌های رفتاری مایل به استفاده از آن هستند. فرایند روش نظریه داده بنیاد از ویژگی‌هایی برخوردار است که از آن جمله می‌توان به ماهیت خود - اصلاحی^[۸۹]اشاره کرد. در این راستا، پژوهشگر بر اساس تحلیل یک مجموعه از داده‌ها سمت و سوی تحلیل دسته بعدی داده‌ها را می‌یابد.
همچنین در فرایند تحلیل داده‌ها، پژوهشگر به طور سیستماتیک از رویدادی به رویداد دیگر و از رویدادی به مقوله ای^[۹۰] دیگر و از مقوله ای به مقوله‌ها و طبقه‌های دیگر توجه می کند. بدین سان، پژوهشگر در تمام مدت تحلیل داده‌ها از نزدیک با داده‌ها سروکار دارد (استراوس و کوربین، ۱۹۹۰).
بارنی گلیسر و استراوس به نقش توسعه نظریه و اهمیت آن در توجه پژوهشگر در برابر معنی مفهومی بدست آمده از مفاهیم و طبقه بندی‌ها تاکید داشته و معتقدند که نظریه شکل گرفته بایستی:

• کاربردی باشد؛

• قادر به پیش‌بینی و تبیین رفتار باشد؛

• فراهم کننده یک دیدگاه برای انجام رفتار باشد؛

• در پیشرفت‌های نظری جامعه شناسی مفید باشد؛

• راهنما و فراهم کننده یک روش تحقیق در زمینه‌های رفتاری باشد؛

• باعث شود طبقات و فرضیه‌هایی ایجاد شوند که در پژوهش‌های آتی هم تأیید شوند (دانایی فرد و اسلامی،۱۳۸۹).

۳-۴. انواع طرح‌های پژوهشی به روش گراندد تئوری (نظریه داده بنیاد):
در انجام یک پژوهش به روش نظریه داده بنیاد می‌توان رهیافت‌های متفاوت را مدنظر قرار داد و بر این اساس رویکردی ویژه را به اجرا درآورد. با وجود این، سه طرح را می‌توان به طور متمایز بیان کرد. شیوه سیستماتیک، شیوه نوخاسته و شیوه سازاگرا. در این تحقیق از روش سیستماتیک که به استراوس و کوربین نسبت داده می‌شود برای تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده شده است. این روش دارای سه رویه اصلی است: کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی.
۳-۵. گام‌های انجام پژوهش به روش گراندد تئوری:
می‌توان فعالیت‌های لازم برای نظریه‌پردازی داده بنیاد پژوهش حاضر را در سه مرحله مطالعات مقدماتی، مطالعات اصلی و اقدامات تکمیلی طبقه بندی کرد (شکل شماره ۱-۲).
تفاوت عمده بین این روش و دیگر رویکردها در پژوهش کیفی، تأکید آن بر شکل‌دهی یا تدوین نظریه است. پژوهشگران می‌توانند هنگام استفاده از این روش در پی تدوین سطوح مختلف تئوری باشند. در عین حال اگر چه بیشتر مطالعات این روش در جهت تدوین تئوری است ولی این امر به دلیل علاقه شدید پژوهشگران صاحب نظر در این حوزه و نه ماهیت این روش است (دانایی فرد و همکاران، ۱۳۸۳، ص ۱۳۴).
۳-۵-۱. مرحله مطالعات مقدماتی:
تاکید این مرحله بر انتخاب مسئله پژوهش و بیان سؤال پژوهش است. این تعریف می‌تواند نتیجه خلاقیت و دیدگاه شهودی پژوهشگر، تجربیات کاری و اجتماعی وی، تعامل و همکاری وی با مشارکت‌کنندگان در پژوهش و حتی سفارش (و) یا ابلاغ از طرف مشتری و یا یک مقام رسمی سازمان باشد. در این مرحله پژوهشگر براساس دغدغه‌های پژوهشی و حوزه تخصصی و مطالعاتی خویش به دنبال کشف و انتخاب مشکلات و تعریف آن‌ها در قالب مسائل پژوهشی است. سؤال پژوهش با انعطاف‌پذیری لازم، مهم‌ترین راهنمای پژوهشگر است که او را به بررسی رفتارهای شخص، شرایطی که حوادث در ضمن آن‌ها رخ می‌دهند، اسناد، حوزه پژوهش و افرادی که مصاحبه با آن‌ها مفید است رهنمون می‌شود. همچنین سؤال پژوهش مرزهایی را که باید مورد مطالعه قرار گیرد تعیین کرده و به پژوهشگر کمک می‌کند که مسئله را محدود و دقیق‌تر کرده، تا پرداختن به آن در چارچوب زمان و امکانات پژوهش عملی باشد.(استراوس و کوربین، ۱۹۹۰). مآخذی را که مسئله پژوهش از آن‌ها نشأت می‌گیرد چنین بیان می‌کنند:

• فردی آگاه به موضوع و متخصص می‌تواند مسئله پژوهش را بیان کند؛

• مسئله پژوهش ممکن است بعد از بررسی ادبیات حوزه‌ای خاص عارض شود؛

• مسئله پژوهش ممکن است از تجربه شخصی و حرفه‌ای پژوهشگر ناشی شود؛

• مسئله پژوهش امکان دارد از خود پژوهش نشأت بگیرد.