فصل سوم
روش تحقیق
مقدمه :
روش های پژوهش^[۱۹۶]۱ ، در واقع ابزارهای دستیابی به واقعیت به شمار میروند روش های پژوهش متعددند و هر روش تا اندازه ای به کشف قوانین علمی کمک می­ کند . در هر پژوهش،محقق تلاش می­ کند تا مناسب ترین روش را انتخاب کند و آن روشی است که دقیق­تر از روش­های دیگر قوانین واقعیت را کشف می­ کند. شناخت واقعیت­های موجود و پی بردن به روابط میان آنها مستلزم انتخاب روش پژوهش مناسب است. انتخاب روش پژوهش به عواملی مانند ماهیت موضوع پژوهش ،اهداف و سوالات پژوهش ،دامنه موضوع پژوهش و امکانات اجرایی بستگی دارد (حسن زاده،۱۳۷،ص۱۳۸۷).
در این فصل روش پژوهش به طور کامل توضیح داده می شود. ابتدا نوع پژوهش ،سپس جامعه آماری و روش نمونه گیری معرفی شده و نحوه تعیین حجم نمونه ارائه می­ شود .سپس ابزارهای جمع آوری داده ­ها توضیح داده می­ شود،در ادامه سنجش روایی و پایایی پرسشنامه ارائه خواهد شد و در نهایت چگونگی تجزیه وتحلیل داده ­ها بیان می­ شود .
۳-۱-روش پژوهش
روش پژوهش حاضر، با توجه به موضوع پژوهش « بررسی تاثیر توانمندسازی روانشناختی و سرمایه روانشناختی بر تسهیم دانش با نقش میانجی رفتار شهروندی سازمانی » از نظر هدف کاربردی،ازنظر ماهیت توصیفی،ازنظر روش همبستگی است.تحقیق همبستگی شکلی از تحقیق توصیفی است هدف تحقیق توصیفی، مشخص کردن شرایط فعالیت‌ها و نگرش‌های حاکم است. در تحقیق توصیفی محقق به توصیف دقیق فعالیت‌ها، اشیاء، فرآیندها و اشخاص می‌پردازد. به عبارت دیگر، محقق در این گونه تحقیقات سعی می‌کند تا «آنچه که هست» یا «وضعیت موجود» را بدون هیچگونه دخالت یا استنتاج ذهنی گزارش دهد و نتایج عینی از موقعیت بگیرد.
از آنجایی که نتایج این تحقیق برای سایر بخشهای خدماتی قابل استفاده می­باشد، تحقیق از نوع کاربردی است. پژوهش حاضر از آن جهت که به بررسی و شناخت بیشتر روابط میان متغیرها در شرایط موجود می ­پردازد در دسته پژوهش­های توصیفی قرار می­گیرد. و از آن جهت که به بررسی رابطه بین متغیرها می ­پردازد از نوع پژوهش­های همبستگی محسوب می­ شود.

۳-۲- جامعه آماری:
جامعه آماری عبارت است از مجموعه ای از افراد یا واحدها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشد،
جامعه آماری با توجه به هدف بررسی و نوع واحد مورد مشاوره می تواند به گونه های مختلف تعریف
شود معمولا جامعه آماری را با N ، نمایش می دهند ( سرمد، ۱۳۷۸،ص۱۷).
جامعه مورد مطالعه شامل کلیه کارکنان پیمانی که در سال ۹۳-۱۳۹۴ در شرکتهای تابعه وزارت نیروشاغل هستند ، می باشد که تعداد آنها به ۱۰۴ نفر می رسد.از این تعداد ۴۴ نفر مربوط به شرکت آب منطقه ای ، ۳۲ نفر شرکت آب و فاضلاب و ۲۸ نفر مربوط به شرکت توزیع برق می باشند.
۳-۳- نمونه و روش تعیین حجم نمونه:
در غالب تحقیقات علوم انسانی، با توجه به وسعت جمعیت آماری مورد مطالعه، محقق ناچار است به نمونه گیری بپردازد. در یک تعریف کلی نمونه عبارت است از : مجموعه ای از نشانه ها که از یک قسمت،گروه یا جامعه ای بزرگتر انتخاب می شود، بطوریکه این مجموعه معرّف کیفیات و ویژگی های آن قسمت، گروه یا جامعه بزرگتر باشد. در گزینش نمونه رعایت نکات زیر ضروری است:
- نمونه بایستی با توجه به اهداف تحقیق تعیین شود.
- در گزینش نمونه رعایت انصاف و عدم اعمال فرض شرط اساسی است.
- عوامل مؤثر در تعیین حجم یا اندازه نمونه باید مورد توجه قرار گیرد.
برای نمونه گیری روش های گوناگونی از جمله روش های بی قاعده، تصادفی ساده، تصادفی طبقه بندی شده، نظام دار، خوشه ای، سهمیه ای و ترکیبی وجود دارد ( سکاران، ۱۳۸۱،ص۲۹۵-۲۹۴).
در این پژوهش به دلیل محدودیت افراد که تعداد ۱۰۴ نفر می باشند، نمونه گیری به صورت تمام شماری انجام گرفت.
۳-۴- روش گرد آوری داده ها
در هر پژوهش قبل از هر چیز باید مشخص شود که داده ها توسط چه روشهایی از جامعه یا نمونه آماری جمع آوری می شوند. هر یک از روش های جمع آوری داده ها مزایا و معایبی دارند که هنگام بکارگیری آنها باید به آنها و تأثیرشان در هدف تحقیق توجه کرد و با رعایت نکات لازم زمینه های معتبر بودن تحقیق را معین نمود. در صورت عدم توجه به این نکات امر اندازه گیری، که اختصاص اعداد به متغیرها بر طبق قواعد است مخدوش می گردد و در نهایت استنتاجات غلط موجب نامعتبر بودن تحقیق میگردد( کرلینجر،۱۳۷۴،ص۱۶۵).
در تحقیق حاضر نیز، جمع آوری اطلاعات یکی از مهمترین برنامه ها است. در کار جمع آوری اطلاعات در این تحقیق، نه تنها از چند یا چندین روش استفاده شده، بلکه هر روش به درستی و با شناخت کامل برگزیده شده و به درستی بکار برده شده است.
روش های جمع آوری اطلاعات در این تحقیق به دو دسته تقسیم می شود:
روش های مستقیم، نظیر پرسشنامه^[۱۹۷]
روش های غیر مستقیم نظیر استفاده از سایت های اینترنتی و …
یک محقق باید هر دو روش را بکار گیرد، یعنی هم خود پدیده را مستقیماً ببیند و تحلیل کند، هم از طریق داده های جمع آوری شده توسط دیگران (کتابها و … )آنرا مورد شناسایی قرار دهد. ( ساروخانی، همان مأخذ،۱۷۱-۱۷۰) بنابراین هر پدیده از نظر کمی و کیفی ویژگیهای دارد که آگاهی در مورد این ویژگیها، به ماهیت و نحوه دستیابی به آنها وابسته است. این پدیده ها بعنوان متغیر، در طول زمان دچار دگرگونی و تحول می گردند. هدف هر تحقیقی، دستیابی به اطلاعات در مورد این تغییرات است.
یافتن پاسخ و راه حل برای مسأله انتخاب شده در هر تحقیق، مستلزم دست یافتن به داده هایی است که از طریق آنها بتوان فرضیه هایی که به عنوان پاسخ احتمالی و موقتی برای مسأله تحقیق مطرح شده اند آزمون کرد. (خاکی، ۱۳۸۲، ص ۱۵۸)
از بین روش های مختلف جمع آوری داده ها در تحقیق حاضر از مطالعات کتابخانه ای و پرسشنامه استفاده می شود.
۳-۴-۱- مطالعات کتابخانه ای:
هر محققی قبل از شروع تحقیق و هنگامیکه به موضوعی برای تحقیق علاقمند شده است، ناگزیر از مراجعه به کتابخانه خواهد بود و یکی از مهمترین روشها برای جمع آوری اطلاعات، برای تحقیق علمی، استفاده از کتابخانه است. هنگام تحقیق درباره هر موضوعی، قبلاً باید مطالعه نمود که آیا کتب و مأخذی قبلاً درباره موضوع تحقیق نوشته شده است یا خیر. کسی که با ذهن خالی شروع می کند، معمولاً با دست خالی تمام می کند. بهر حال باید مطالعه نمود که آیا کتاب یا مأخذی قبلاً درباره موضوع تحقیق نوشته شده است یا خیر (ظاهری،۱۳۸۷،ص ۱۰۹-۱۰۷)
کسب اطلاعات اولیه راجع به موضوع مورد بحث برای تعریف و بیان مسأله و شناخت موضوع، استفاده از آمارها، حقایق، مطالعات و نظریات موجود و گرفتن تجربه از آنچه قبلاً تهیه شده و پرهیز از تکرار مکررات، از جمله اهدافی است که با مطالعات کتابخانه ای می توان به آنها دست یافت. بعلاوه در هر پایان نامه، فعلی بعنوان ادبیات تحقیق وجود دارد که در آن به تفصیل درباره موضوع تحقیق و مباحث مرتبط بحث می شود که بوسیله کار کتابخانه ای تهیه می گردد
۳-۴-۲- پرسشنامه:
پرسشنامه یکی از ابزارهای رایج در تحقیقات و روشی مستقیم برای کسب داده های تحقیق است.
پرسشنامه مجموعه ای از سؤالات، عبارات و گویه ها می باشد که پاسخ دهنده با ملاحظه آنها پاسخ لازم را ارائه می کند و این پاسخها داده های مورد نیاز پژوهشگر را تشکیل می دهد ( مقیمی، ۱۳۸۰،ص ۳۰).
هرگاه بدست آوردن اطلاعات واقعی مورد نظر باشد، از پرسشنامه استفاده می شود. پرسشنامه هر چند دارای محدودیتها و نواقص خاص خود می باشد و باید نسبت به استفاده غلط و کاربرد اشتباه آمیز آن نگران بود؛ اما در حقیقت دارای مزایای بی همتایی است و هر گاه بی عیب و نقص تنظیم و اجرا شود، بعنوان مناسب ترین و مفید ترین وسیله جمع آوری داده ها در یک طرح پژوهشی مفید واقع می شود.
پرسشنامه ها به دو دسته باز و بسته تقسیم می شود: پرسشنامه های بسته مستلزم دادن پاسخهای کوتاه یا انتخاب یک پاسخ از میان چند گزینه است؛ اما پرسشنامه های باز یا نامحدود مستلزم پاسخ آزاد پاسخ دهنده است که با کلمات خود آن را بیان می کند( بست، ۱۳۷۱،ص ۲۲۱-۲۱۸) .
در این پژوهش برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده شده است پژوهش حاضر دارای چهارمتغیر اصلی است، که از پرسشنامه های استاندارد رفتار شهروندی سازمانی اورگان و کانوسکی شامل ابعاد : نوع دوستی، وجدان، جوانمردی، رفتار مدنی، ادب و ملاحظه ، پرسشنامه توانمندسازی روانشناختی اسپریتزر در پنج بعد؛ احساس معنی­داری شغل، احساس شایستگی در شغل، احساس داشتن حق انتخاب، احساس مؤثر بودن و احساس مشارکت با دیگران ، پرسشنامه تسهیم دانش - الگوی آجزن در پنج بعد تسهیم دانش و تجربه، قصد تسهیم دانش و تجربه ، نگرش به تسهیم دانش و تجربه ،کنترل رفتاری در تسهیم دانش و تجربه، هنجار ذهنی در تسهیم دانش و تجربه و پرسشنامه سرمایه روانشناختی لوتانز در چهار سازه امید، خوش بینی، تاب آوری و خودکارآمدی استفاده شد. در هر کدام از یکسری سؤالات بسته، با طیف پنج گزینه ای لیکرت استفاده شده است که ساختار پرسشنامه ها شامل دو بخش است که در بخش اول در مورد جنسیت، سن، نوع استخدام، سابقه خدمت و میزان تحصیلات سؤال مطرح شده است و در بخش دوم، از یکسری سؤالات بسته است .بطور کلی با توجه به جامعه آماری۱۰۴ نفره شامل کارشناسان، پیمانی بوده،دردو نوبت - تعداد پرسشنامه های توزیع شده شامل ۱۰۴پرسشنامه است که باتوجه به جدول شماره ۳-۱ ارسال حضوری توزیع شد که درکل، ۱۰۴ پرسشنامه عودت داده شد و۱۰۴پرسشنامه جهت تجزیه و تحلیل استفاده شد، تعداد پرسشنامه های ارسال شده و دریافت شده در جدول ذیل نشان داده شده است.
جدول شماره (۳-۱)- پرسشنامه های توزیع و عودت شده و نشده