تعیین موضوع ارزیابی و کنترل
پایان
تعیین استاندارها و معیارهای ارزیابی
ارزیابی عملکرد
انجام اقدامات اصلاحی
آیا عملکرد با استانداردها
می خواند؟
بله
خیر
نمودار ۲-۷) فرایند کنترل استراتژیک (اعرابی و همکاران،۱۳۸۷،ص۳۰).
همان طور که در نمودار( ۲-۷ ) نشان داده شده است مراحل فرایند کنترل استراتژیک عبارتند از :
تعیین موضوع ارزیابی: مدیران ارشد و عملیاتی باید آن دسته از فرآیندهای اجرا و نتایجی را که می خواهند کنترل و ارزیابی نمایند، مشخص کنند. باید بتوان فرآیندها و نتایج را به روشی یکسان، با ثبات، عینی و معقول ارزیابی و اندازه گیری کرد.
تعیین استانداردها و معیارهای ارزیابی: استانداردهایی که برای اندازه گیری عملکرد مورد ارزیابی قرار می گیرند، شرح دقیق و مفصل اهداف استراتژیک هستند. آن ها در واقع اندازه و میزان نتایج عملکرد می باشند.

ارزیابی عملکرد واقعی: باید در زمان مقرر عملکرد را ارزیابی و اندازه گیری کرد.
مقایسه عملکرد واقعی با استانداردها: اگر نتایج عملکرد واقعی در محدوده و دامنه تغییراتی محدود قرار داشته باشند، به عبارتی دیگر اگر نتایج عملکرد واقعی با عملکرد پیش بینی شده نزدیک بود ، باید عملیات کنتزل و ارزیابی را متوقف نمود.
انجام اقدامات اصلاحی: اگر نتایج واقعی با نتایج پیش بینی شده فاصله زیادی دارد، باید اقدامات اصلاحی را انجام داد. این اقدامات نه تنها باید انحرافات را تسهیل کند ، بلکه باید از وقوع مجدد آن نیز جلوگیری نماید(اعرابی و همکاران،۱۳۸۷،ص ص۳۱-۳۰).
نظام سنجش عملکرد یک سیستم کنترلی است که در مدیریت عملکرد از این گونه نظام های کنترلی برای اطمینان از انطباق نتایج واقعی با برنامه های پیش بینی شده استفاده می شود.به بیان دیگر کنترل ابزاری برای ارزیابی اثربخشی وکارآیی سایر فعالیت های مدیریت یعنی برنامه ریزی، سازماندهی و رهبری است. فرایند کنترل در سه سطح مطرح می شود (طبیب زاده،۱۳۷۲،ص ص۵۰-۴۹) :
۱- سطح استراتژیک: فرآیندی است که به منظور کنترل روند تصمیم گیری ها و تعیین هدف های کلی شرکت و یا تدوین مجدد استراتژی های بلند مدت در رسیدن به هدف های شرکت صورت می گیرد. برای انجام این نوع کنترل فعالیت های فرعی به شرح زیر بر اساس برنامه تعیین شده باید اجرا گردند:
الف ) کنترل صحت مفروضات پایه ای برنامه ریزی استراتژیک - با توجه به این که استراتژی ها بر پایه و بر اساس یک سری مفروضات بنا می شوند. لذا اولین بعدی که باید کنترل شود مفروضات برنامه ریزی می باشد. مفروضات برنامه ریزی بر دو اساس وضعیت داخلی و وضعیت محیطی شرکت تعیین می گردند و مورد بررسی و کنترل قرار می گیرند.
ب) کنترل تغییرات درونی و بیرونی - یکی دیگر از ابعاد استراتژی ها که باید مورد بررسی و کنترل قرار گیرد بررسی اثر تغییرات درونی وبیرونی می باشد که در شکل تغییرات در قوت ها و ضعف ها و تهدید ها بروز می نماید. با توجه به این که استراتژی های شرکت بر اساس وضع موجود و پیش بینی شده طراحی می شود لذا تغییرات وضع موجود یا وضعیت پیش بینی شده موجب تغییر درگزینه های موجود می گردد که باید اثر این تغییرات محیط مورد بررسی و در صورت لزوم برای تعریف مجدد استراتژی ها به کار گرفته شود.
ج‌) کنترل صحت اجرای فرایند برنامه ریزی استراتژیک - شرکت ها بدون اجرای صحیح استراتژی تدوین شده نمی توانند به اهداف مورد نظر خود دست یابند بنابراین در زمینه اجرای صحیح استراتژی ها نیز به نظام های کنترلی نیاز خواهند داشت.
۲- سطح فرآیندی: ‌فرآیندی است که به وسیله آن مدیریت اطمینان می یابد که اهداف و استراتژی های تعیین شده از طریق زنجیره ای از ‌فرآیندهای مورد نظر به شکل برنامه های عملیاتی توسط واحد های مختلف شرکت جاری می شوند. در این سطح ، کنترل توسط مالکان و زیر نظر مستمر مدیران عالی انجام می شود.
۳- سطح وظیفه ای : ‌فرآیندی است برای اطمینان از این که در راستای برنامه عملیاتی و جاری سازی برنامه به منظور نیل به اهداف و استراتژی ها، وظایف مشخص واحدهای وظیفه ای به طور موثر و مناسب انجام یافته است.
در پایان این بخش از تحقیق باید خاطر نشان نمود که اطلاعات از کنترل و اندازه گیری داده های مربوط به عملکرد و گزارش فعالیت ها تشکیل می شنود (اطلاعات به دست آمده در مرحله سوم نمودار (۲-۷) ).مدیران عالی باید از عواقب منفی اجرای نادرست فرآیندهای مدیریت استراتژیک آگاه باشند تا بتوانند فعالیت های شرکت را تصحیح نمایند. عملکرد ، نتیجه نهایی و پایانی یک فعالیت در شرکت است. تعیین موضوع اندازه گیری عملکرد به دو چیز بستگی خواهد داشت. اول شرکت یا سازمانی که قرار است مورد ارزیابی قرار گیرد و دوم اهداف مورد نظرآن شرکت یا سازمان. از اهدافی که قبلاً در مرحله طراحی استراتژی تعیین شده اند مانند سود آوری، سهم بازار، کاهش هزینه ها،ب هبود عملکرد و اهداف دیگر، باید درنظام اندازه گیری عملکرد شرکت جهت ارزیابی های پس از اجرای استراتژی استفاده کلیدی نمود تا بتوان کنترل ها را بر نتایج واقعی عملکرد و یا بر روی فعالیت هایی که عملکرد را ایجاد می کنند(رفتار) متمرکز نمود(اعرابی و همکاران،۱۳۸۷،ص ص۳۱-۳۰).
بخش سوم
پیشینه تحقیق
۲-۳-۱ ) مقدمه
بررسی پیشینه عبارت است از بازنگری جامع آثار انتشار یافته یا نیافته از نوع منابع دست دوم در زمینه های مورد علاقه محقق. کتابخانه مخزن سرشاری از اطلاعات دست دوم است و محققان غالباً هفته ها و حتی ماه ها در آن به سر می برند و کتاب ها، مجله ها،روزنامه ها، پایان نامه های دکتری و کارشناسی ارشد را می کاوند تا اطلاعات مورد نیاز را در زمینه ی تحقیق خود بیابند(سکاران،۱۳۸۵،ص ۴۹).در این بخش به تشریح برخی از تحقیقات داخلی و خارجی انجام شده مرتبط با موضوع تحقیق پرداخته می شود.
۲-۳-۲ ) تحقیقات داخلی
در رابطه با موضوع اندازه گیری عملکرد و کاربرد تصمیمات استراتژیک تحقیقاتی چند در داخل کشور صورت گرفته است از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره نمود:
تحقیقی تحت عنوان “ایجاد مقیاس های عملکرد با توجه به تاثیر عوامل محیطی در تصمیم گیری های استراتژیک” توسط سید اصفهانی و شیرازی در سال ۱۳۸۰ انجام گردید. نتایج حاکی از تاثیر چهار عامل اساسی برای مقیاس عملکرد بود که عبارتند از عملکرد کلی شرکت، بی ثباتی محیطی، عملکرد کل عملیات و مشارکت مدیریت در تصمیمات استراتژیک(سید اصفهانی و شیرازی،۱۳۸۰،ص ص۱۰۵-۹۷).
تحقیقی تحت عنوان “ارتباط بین رویکردهای مختلف در اندازه گیری عملکرد مالی شرکت ها” توسط خالقی مقدم و همکارانش در سال ۱۳۸۲ انجام شده است. در این تحقیق اندازه گیری عملکرد از نظر رویکردهای حسابداری، مالی، اقتصادی و تلفیقی مورد مقایسه قرار گرفت.جامعه ی آماری این تحقیق شامل تمام شرکت های موجود در صنعت وسایط نقلیه در بورس اوراق بهادار تهران در سال های ۱۳۷۷ الی ۱۳۷۹ بوده است. نتایج این تحقیق نشان داد که بین رویکردهای اندازه گیری عملکرد مالی شرکت ها به علت فقدان همبستگی بین عناصر درون گروهی آنان رابطه معنی داری وجود ندارد و انتخاب هر رویکرد جهت اندازه گیری عملکرد شرکت ها منجر به تصمیماتی متفاوت خواهد شد. بنابراین اطلاعات مربوط به رویکرد حسابداری در بازار سرمایه ایران جهت تصمیم گیری سرمایه گذاران کافی نمی باشد و توصیه می شود که سرمایه گذاران جهت اخذ تصمیمات بهینه به سایر اطلاعات مربوط به رویکردهای اقتصادی، مالی و تلفیقی حتی الامکان توجه داشته باشند (خالقی مقدم و برزیده ،۱۳۸۲،ص ص۱۰۶-۸۳).
تحقیقی تحت عنوان “ارائه مدل اندازه گیری اثربخشی نظام برنامه ریزی استراتژیک بر اساس هوشین کانری” توسط قاسمی و اقدسی در سال ۱۳۸۳ در یکی از شرکت های بزرگ دولتی در ایران انجام گردید.یافته های این تحقیق نشان از تاثیر عواملی از جمله چشم انداز ، اهداف عالی ، مشارکت کارکنان ، اندازه گیری ، تدوین و اجرای برنامه ها ، نظارت، کنترل و ارزیابی و استراتژیک بودن برنامه های شرکت بر روی نظام اندازه گیری برنامه ریزی استراتژیک شرکت ها بوده است.
در سال ۱۳۸۷ زارعی و همکارانش به بررسی رابطه بین گرایش استراتژیک شرکت با عملکرد سازمانی با بهره گرفتن از رویکرد کارت امتیازی متوازن پرداختند. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه ی مدیران کسب و کار، مدیران فن آوری اطلاعات ، کارشناسان فن آوری اطلاعات در شرکت های فعال در زمینه ی فن آوری اطلاعات بوده است. داده های این تحقیق بیانگر تاثیر استراتژی کسب و کار بر عملکرد سازمانی است. از نتایج فرعی این تحقیق چنین استنباط می شود که گرایش پیش فعالی دارای بیشترین رابطه با عملکرد سازمانی است و این بیان کننده این موضو ع است که سازمان هایی شاهد عملکرد بهتری خواهند بود که تاکید بیشتری بر رفتار های نوآورانه داشته باشند. بعد از بُعد پیش فعالی، ابعاد آینده نگری، تحلیلی و تدافعی به ترتیب دارای بیشترین رابطه با عملکرد سازمانی بوده اند. گرایش ریسک پذیری نیز رابطه منفی با عملکرد سازمانی دارد که از مهم ترین دلایل این رابطه منفی، هزینه بالا، نرخ بالای شکست پروژه ها و زمان بر بودن پروژه های فن آوری اطلاعات را می توان نام برد (زارعی متین و همکاران،۱۳۸۹،ص ص۱۱۲-۹۷).
تحقیقی تحت عنوان “بررسی پیچیدگی اندازه گیری عملکرد مربوط به مدیریت و رهبری ” توسط یوسفی نژاد و نیشابوری جامی در سال ۱۳۸۸ بر روی هشت سازمان که کارت امتیازی متوازن را برای اجرای استراتژی خود انتخاب کرده بودند انجام گردید. نتایج نشان داد که اندازه گیری عملکرد نمی تواند منجر به رهبری افراد شود بلکه می تواند مدیران را در تصمیم گیری پشتیبانی نماید. نتایج حاکی از این است که پیاده سازی نظام اندازه گیری عملکرد می تواند باعث افزایش عملکرد متقابل بین مدیریت و کارکنان و در نتیجه ارتقای کارآیی سازمان شود(یوسفی نژاد ونیشابوری،۱۳۸۸،ص ص۳۷-۳۰).
موسی خانی و حسن زاده در تحقیق خود به بررسی تاثیر سیستم ارزیابی عملکرد تلفیقی کارکنان در بهبود عملکرد در دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین پرداختند. این تحقیق در نهایت با تایید وجود رابطه مستقیم بین ارزیابی عملکرد و بهبود عملکرد ، به نتایج مثبتی در این رابطه نائل شده است. تایید فرضیه های تحقیق در واقع تایید رابطه مثبت ارزیابی عملکرد و بهبود عملکرد را نشان داد و به صراحت نشان داد که ارزیابی عملکرد و بهبود عملکرد دو متغیر هستند که با روش های متعدد می توان روابط شان را تقویت نمود و از این راه دستیابی به عملکرد مطلوب را تضمین نمود(موسی خانی و حسن زاده،۱۳۸۴،ص ص۹-۲).
تحقیقی تحت عنوان “بررسی نقش پیاده سازی کارت امتیاز متوازن در بهبود عملکرد سازمان” توسط دانشفرد و همکارانش در سال ۱۳۸۹ انجام گردید. جامعه آماری این تحقیق مجریان و متخصصان پیاده سازی ارزیابی متوازن شرکت صنایع مخابرات ایران، مدیران فروش و خدمات پس از فروش، مدیران ارشد ، مدیران حسابداری مدیریت و مدیران مالی شرکت ها را تشکیل می دهند که در مجموع نفر۵۹۰ تخمین زده شدند .نتایج تحقیق وجود رابطه میان به کارگیری کارت امتیازی متوازن و بهبود عملکرد سازمان را تایید می نماید(دانشفرد و همکاران،۱۳۸۹،ص ص۷۲-۵۵).
جلالی فریز هندی و همکارانش به بررسی عوامل تاثیر گذار بر حسابداری مدیریت استراتژیک و ارتباط آن با بهبود عملکرد شرکت در تحقیق خود پرداخته اند. در این تحقیق که بر روی نمونه ای با ۱۷۱ پرسشنامه دریافت شده از مدیران و حسابداران ارشد شاغل در صنعت مواد شیمیایی ایران صورت گرفته است، عوامل موثر و میزان اهمیت نسبی هر عامل بر به کارگیری سیستم های حسابداری مدیریت استراتژیک مورد سنجش قرار گرفت و اثر بخشی به کارگیری سیستم حسابداری مدیریت استراتژیک بر عملکرد سازمان نیز مورد بررسی قرار داده شد. نتایج این تحقیق نشان داد که نوع استراتژی بر میزان مشارکت حسابداران مدیریت استراتژیک در تصمیم گیری های سازمانی تاثیر گذار می باشد، اما رابطه معناداری میان تدوین استراتژی و مشارکت حسابداران مدیریت یافت نشد. در فرضیه دیگر رابطه میان متغیرهای مشارکت حسابدارن مدیریت در تصمیم گیری های استراتژیک، اندازه ی سازمان، نوع استراتژی تدوین استراتژی و جهت گیری بازار با به کارگیری سیستم های حسابداری مدیریت استراتژیک مورد بررسی قرار گرفت که نتایج نشان دهنده تاثیر هر پنج عامل در به کارگیری حسابداری مدیریت استراتژیک بود.همچنین نتایج نشان دهنده ی آن می باشد که به کارگیری سیستم های حسابداری مدیریت استراتژیک عملکرد شرکت را ارتقا می دهد (جلالی فریز و همکارش،۱۳۹۰،ص ص۱۱-۱).
تحقیقی تحت عنوان “بررسی ارتباط بین معیارها و شاخص های ارزیابی عملکرد منتخب در ارزیابی عملکرد شرکت های سرمایه گذاری بورس اوراق بهادار تهران” توسط تهرانی و همکارانش در سال ۱۳۹۰ انجام گردید. نتایج نشان داد که معیار ترینر^[۲۸۳] معیار مناسبی برای ارزیابی عملکرد شرکت ها سرمایه گذاری است و معیار سورتینو^[۲۸۴] در این تحقیق جایگاه دوم را در ارزیابی عملکرد شرکت های سرمایه گذاری به خود اختصاص داد. همچنین نتایج نشان داد که شرکت های سرمایه گذاری ایرانی هر چه بزرگ تر می شوند انحراف معیار از بازده آن ها افزایش می یابد و احتمالاً شرکت های دارای اندازه کوچک تر در ایران از عملکرد بهتری برخوردارند(تهرانی و همکاران،۱۳۹۰ ،ص ص۴۰-۱۹).
تحقیقی تحت عنوان “طراحی مدلی برای اندازه گیری هوشمندی استراتژیک سازمانی و اندازه گیری میزان آن در بین شرکت های استفاده کننده از نرم افزارهای هوشمندی کسب و کار در ایران” توسط حسینی و همکارانش در سال ۱۳۹۱ انجام گردید .یافته های این تحقیق نشان داد که هوشمندی استراتژیک از طریق هوشمندی درون و برون سازمانی اندازه گیری می شود.همچنین نتایج این تحقیق نشان داد که میزان هوشمندی استراتژیک در سازمان های مورد بررسی در حد متوسط است(حسینی و همکاران،۱۳۹۱ ،ص ص۴۳-۲۱).
۲-۳-۲-۱) خلاصه تحقیقات داخلی
در این بخش خلاصه ای از تحقیقات انجام شده داخلی در ارتباط با موضوع تحقیق در قالب جدول ۲-۶ ارائه می گردد :
جدول ۲-۶ ) خلاصه ای از تحقیقات داخلی ذکر شده