تجارت و داد و ستد در سطح گسترده موجب شده بود که از دوران­های قدیم در شهر همدان بازار و سرای­های متعددی به وجود بیاید. بازار در واقع کانون اقتصادی شهر محسوب می­شد و از لحاظ اقتصادی و سیاسی موقعیت مهمی داشت. بازار همدان نیز همچون بازارهای قدیمی دیگر شهرهای ایران، دارای چند گذر اصلی و فرعی، راسته و کاروانسرای متصل به هم بود که هر راسته، با ویژگی­های معماری خاص خود، به یک شغل و صنف اختصاص داشت و آن راسته نیز به همان شغل و صنف معروف بود(اتحادیه، ۱۳۷۷: ۳۱۳).
اغلب کاروانسراها نیز مکانی برای استراحت و اقامت کاروان­ها داشتند که به نام شخص تاجر یا سازنده­ی آن معروف بود. شاغلین و فعالین این راسته­ها و کاروانسراها معمولاً مسلمانان بودند. البته گروهی از ادیان دیگر نیز فعالیت داشتند، اما نبض تجارت و داد و ستد، در دست یهودیان، ارامنه و اتباع خارجی مقیم شهر بود. این تجار و بازرگانان، محصولات محلی همدان، مانند فرش، روده، پشم و پوست، گردو، بادام و کشمش را به کشورهای دیگر صادر می­کردند(اتحادیه، ۱۳۷۷: ۳۱۴).

برخی شرکت­های تجاری که در سایر شهرهای ایران نمایندگی داشتند، در همدان نیز دارای شعبه­ای بودند؛ از آن جمله شرکت اسلامیه­ی اصفهان به نمایندگی حاجی عبدالمحمود و حاجی محمدحسین ناظم­التجار اصفهانی در خیابان معلمان و شرکت اتحادیه که کالاهای خارجی را از همدان عبور داده، در سایر شهرها عرضه می­کرد(نجفی، ۱۳۶۹: ۶۶).
خدمات مالی و پولی شهر در بخش دولتی توسط دو بانک شاهنشاهی انگلستان شعبه­ی همدان و بانک استقراضی روسیه انجام می­گرفت؛ چرا که در آن دوران هنوز بانک ایرانی در همدان ایجاد نشده بود. این بانک­ها بیشتر به امور اقتصادی اتباع و بازرگانی خارجی می­پرداختند. در بخش خصوصی نیز خدمات مالی و پولی توسط صرافان و سمساران ارمنی و یهودی، در قبال دریافت نرخ بهره­ی بالا، صورت می­گرفت. برای حمل و نقل کالاها از چهارپایان استفاده می­شد و مال­التجاره به وسیله­ کاروان­های قاطر و شتر حمل می­گردید. در همدان قریه­ای بود (اکنون شهرشده) به نام مریانج که قطارهای قاطر برای کرایه در آنجا زیاد بود و هرکسی که می­خواست باری حمل کند، نزد مکاری یعنی «صاحب قاطر» می­رفت و چند رأس قاطر کرایه می­کرد. صبح زود قافله به راه می­افتاد و پس از طی پنج شش فرسخ راه به منزل می­رسید. در هر منزل کاروانسرایی برای گذراندن شب وجود داشت؛ ولی محیط آن­ها بسیار کثیف بود(اتحادیه، ۱۳۷۷: ۳۱۵).
۲-۱۵- اوضاع سیاسی:
در زمان سلطنت قاجاریه، حکومت ایالات و ولایت، در مقابل هدایا و مبالغ قابل توجه، به افراد صاحب نفوذ محلی و غیر بومی واگذار می­گردید و حاکم مذکور، با پیش­کش کردن پول زیاد به شاه و درباریان، ناگزیر می­شد که برای جبران مال ازدست رفته­ی خود، مردم محروم شهر را تحت فشار قرار دهد و حتی می­کوشید که از این راه پول بیشتری را به چنگ آورد و در واقع آن را یک نوع معامله می­دانست. برای نمونه در سال ۱۳۱۱ق، حسام­الملک دوم قراگوزلو، صدهزار تومان پیش­کش شاه نمود تا شاید بدین وسیله حکومت همدان یا لرستان و خوزستان را به چنگ آورد. این موضوع و اجحاف خارج از طاقت و توان مردم، موجب شورش و طغیان آنان در اشکال مختلف می­گردید(اذکایی، ۱۳۶۷: ۲۶۸). با توجه به این شرایط، وضعیت سیاسی همدان، از نظر ثبات و پایداری، تابع عواملی چند بود که هرگاه حاکمی موفق به کنترل و مهار آن علل می­شد، شهر و منطقه از آرامش سیاسی و امنیت خوبی برخوردار می­گشت. این عوامل عبارت بودند از:

1. 1. نفوذ بی حد و حصر خوانین اقتدارگرای قراگوزلو.

1. 1. وجود اقلیت­های مذهبی متعدد و گاه متضاد در شهر همدان.

1. 1. حفظ امنیت راه ­ها و کاروان­های تجاری به وسیله­ قره­سوران­ها.

زمانی که حاکم همدان از بین خوانین قراگوزلو بود، آنان با تسلط هرچه بیشتر برتمام ارکان شهر چنگ می انداختند و مقامات را برحسب میل و منافع خود به افراد واگذار می کردند، مانند امیرافخم شورینی که در قریه­ی شورین خلعت حکمرانی پوشید، قربه مذکور، محل اتخاذ تصمیمات اساسی و مهم محسوب می شد(فریدالملک­همدانی، ۱۳۵۴: ۴۴۷).
خوانین مذکور، در ایامی که حاکم غیر بومی از مرکز به منطقه فرستاده می­شد، در مرحله­ اول سعی داشتند تا با تطمیع و تهدید، او را به خود متمایل سازند و منافع خود را حفظ نمایند؛ اگر هم این انتظار برآورده نمی­شد، به اشکال مختلف شروع به کارشکنی و ایجاد بَلوا می­نمودند و با اعزام نیروهای روستایی خود به شهر، موجب نا آرامی و اغتشاش می­شدند و به آزار و اذیت مردم می پرداختند، با توجه به امکاناتی که داشتند، باعث قحطی مصنوعی و تحریم اقتصادی مردم شهر می­شدند تا بدین وسیله مردم را علیه حاکم وقت بشورانند و یا آنان را از غم نان و بیم جان وادار سازند که از حاکم حمایت ننمایند. خوانین نام برده، با توجه به قدرتی که در دربار داشتند، تا سرنگونی حاکم مخالف، لحظه­ای از پای نمی­نشستند(ظهیرالدوله، ۱۳۶۷: ۱۷۵).زمانی که حاکم و مأمورین حکومت در شهر و منطقه دارای اقتدار و قدرت لازم سیاسی و حکومتی بودند، مَلّاکان و خوانین بزرگ منطقه مجبور می­شدند که پا به عقب بگذارند و چندان در کارهای دولتی و اداری دخالت نمی­کردند. علاوه بر آن، اجازه­ی نفوذ و دخالت در امور ولایتی و حکومتی به آن­ها داده نمی­شد؛ هر چند در در آخر امر باز هم این دسته و طبقه، همه کاره­ی منطقه محسوب می­شدند. در مقابل، زمانی که حاکم و حکومتیان شهر و منطقه دارای چندان هِیبَت و اقتداری نبودند، این دسته و طبقه بر تمامی امور حکومتی و اداری منطقه و شهر دخالت می­کردند و با توجه به خواسته ­ها مصالح خود، به اداره­ی شهر و منطقه می­پرداختند(فریدالملک،۱۳۵۴: ۴۴۷).
در نتیجه، کشمکش و منازعه­ی دائم بین خوانین و زمینداران بزرگ از یک سو و اختلاف شدی آنان با حکمرانان و نمایندگان حکومتی شهر از سوی دیگر، خود یکی از عوامل مهم نا بسامانی و هرج و مرج سیاسی در شهر و منطقه می­گردید. ایام کوتاه حکمرانی و ادغام حوزه ­های سیاسی و اداری ایالات و ولایات نیز بر این نابسامانی سیاسی می­افزود. از عوامل دیگر نابسامانی سیاسی می­توان از درگیری اقلیت های مذهبی به ویژه با مسلمانان و روحانیون شهر یاد کرد که بیشتر ریشه در مسائل عقیدتی و اعتقادی داشت. اگر حاکمی موفق به حفظ آرامش و صلح و صفا بین آنان نمی­گردید، چه بسا این مسأله مایه­ی عزل و سرنگونی او می­گشت؛ چنانکه شورش­های سال۱۳۱۰ و۱۳۱۵ق، به ترتیب موجب عزل سیف­الدوله میرزا و احمدمیرزا عضدالدوله گردید(سلطانی، ۱۳۷۳: ۴۹۶).
با توجه به موقعیت اقتصادی و تجاری منطقه، هرحاکمی ناگزیر بود به منظور برقراری امنیت و آرامش سیاسی و نیز حفظ مقام و پست خود، امنیت راه ­ها و جاده­های کاروان­رو را تأمین نماید؛ چنانکه در سال ۱۳۱۴ق، عباس­ خان سرتیپ چناری برای تأمین امنیت جانی و مالی کاروان­ها در راه­های منطقه، با حقوق ماهیانه ۱۶۰ تومان و سالیانه ۱۹۲۰ تومان بدون انجام تشریفات لازم به قره­سورانی همدان منصوب شد(مؤمن، ۱۳۷۹: ۳۶-۴۶).
اما با تمام این تدابیر و اقدامات، دسته­های کوچک و بزرگ مسلح در راه ها به راهزنی و غارت کاروان­ها می­پرداختند؛ در مواردی حتی قره­سوران­های منطقه به بهانه­های واهی و با همدست شدن با حکام منطقه، خود به راهزنی و غارت می­پرداختند و عامل ناآرامی و اغتشاش می­شدند؛ تا جایی که حتی به تجار اتباع بیگانه، از جمله تجار عثمانی، دستبرد می­زدند. این امر، موجب شکایت و اعتراض دولت عثمانی به دولت ایران می­گردید و دولت ناگزیر از اعزام نیرو و قوا از مرکز و نواحی اطراف به همدان، برای سرکوبی راهزنان و غارتگران می­گردید. از جمله افرادی که دارای دسته و سوار برای راهزنی بودند، می­توان از عباس­ خان چناری (قره­سوران همدان «همان نیروی امنیه دوره قاجار و یا نیروی انتظامی فعلی می­باشد) و نامدار خان خزل نهاوندی نام برد(مؤمن، ۱۳۸۲: ۳۴-۳۶).
فصـل سوم
اصل و نسب و تبار قراگوزلوهای همدان
۳- قراگوزلوهای همدان
خاندان قراگوزلو از لحاظ تیره­ای و دودمانی به دو گروه یا دسته قابل تقسیم می­باشد:

1. 1. طایفه­ی اُزبکلو که به گفته­ی شیروانی: «عموماً در عدل و داد و صلح بزرگ بر آن طایفه دیگر بالاترند»(شیروانی، ۱۳۸۹: ۴۴۶-۴۴۷) به طوری که می­توان مشاهده نمود، که افراد خوش­نام قراگوزلو از این شاخه برخاسته­اند. همچون صوفی معروف «مجذوب­علی شاه» کبودرآهنگی(۱۱۷۵-۱۲۳۱ق).

عارف کامل حاج محمد جعفر مجذوب قراگوزلو، از مردم کبودرآهنگ همدان و معاصر فتحعلی شاه قاجار بود. جدّ و عموی مجذوب از بزرگان امراء و صاحب جاه و مقام بودند. پدرش حاج صفر خان هم مردی وارسته و پرهیزکار بود و غالباً به زهد و تقوا عبادت روزگار می­گذرانید(قراگوزلو، ۱۳۷۳: ۱۷۰).

1. 1. طایفه­ی حاجیلو که برعکس طایفه اول زیاد خوشنام نیستند و از آن­ها به خوبی و خوش­نامی در منابع یاد نشده است. در مجموع سه خاندان از خوانین سِته از این طایفه یعنی عاشقلو و خاندان دیگر به طایفه ازبکلو تعلق دارند. چنین به نظر می­رسد که تیره حاجیلو همان (ازبکلو)ست، که به سبب آن­که خوانین عظام آن (حاجی) می­شده ­اند، به همین خاطر حاجیلو نامبردار شده ­اند(اذکایی، ۱۳۶۳: ۲۸۸).

در ابتدای شروع این فصل نخست به بررسی تقسیمات تیره­ای این خاندان می­پردازیم. سپس طوایف منسوب به هردو تیره را که به خاندان «خوانین سِته» نامیده شده ­اند را مورد بحث و بررسی قرار خواهیم داد.
۳-۱- حاجیلوها
حاجی عبداللّه ­خان بن حاجی محمدجعفر خان قراگوزلو از تیره «ازبکلو» (حاجیلو) سردودمان و رئیس طایفه­ی ازبکلو یا همان حاجیلو در زمان «کریم­ خان زند» (۱۱۶۶– ۱۱۹۳) اعتباری تمام داشته و با آنکه حکمران «همدان» بوده، مردی پرهیزکار و خوش­رفتار به شمار می­آمده است(گلستانه، ۱۳۶۲: ۲۳).
در اوایل عهد فتحعلی­شاه قاجار (۱۲۱۲–۱۲۵۰ق) هم از حاجی­عبداللّه خان یاد شده که در سال ۱۲۱۵ق/۱۸۰۰م ظاهراً همو(- عبدالله­خان قراگوزلو) فرماندهی قشون فارس را بر عهده داشته است. از وی، پنج فرزند پسر نامبرده شده است، که چهار تن ایشان را امرای اربعه یاد کرده ­اند
حاجی «صفر» خان، پدر صوفی معروف «مجذوب­علی شاه» کبودرآهنگی (۱۱۷۵-۱۲۳۹ق) که او نیز مردی دیندار، پرهیزگار و مجتهد یاد شده و در کربلا فوت کرده است. گمان می­رود که کاروان ­سرای «حاجی­صفرخان» همدان بدو منسوب بوده است. فرزند ارشد او حاجی محمدجعفر«مجذوب­علی» شاه که سردودمان خاندان صوفی مسلک قراگوزلوها بود، پنچ پسر: آقا عبدالجواد، آقا محمدابراهیم، آقا عبدالحمید، میرزا علی­نقی، میرزا لطف­الله و سه دختر برجای نهاد(شیروانی، ۱۳۸۹: ۴۸۵).
مشهورترین آن­ها، حاج میرزا «علی­ نقی» بوبوک­آبادی^[۴] مجتهد است، که دست­ نوشته­ های وی از کتب فقهی در کتابخانۀ مدرسۀ آخوند(غرب) همدان موجود است. همچنین، نیابت تولیت موقوفات عموی پدر خود حاجی محمدخان جیحون­آبادی و همسر او «زینب خانم» را با سهمی معین (مقرری) از آن­ها برای اولاد مجذوب­علی شاه و فقراء سلسلۀ نعمت­الهی داشته است و باید پس از سال ۱۲۷۸ق، هم در قید حیات بوده باشد به هرحال خانواده­های «مجذوبی» قراگوزلوی همدان به یکی از فرزندان یاد شده «مجذوب» می­پیوندد(اذکایی، ۱۳۶۳: ۲۲۹). ذکر نکردن بزرگان ایشان از آن­روست که مناصب دنیوی مهمی نداشته­اند، در حالی که این تاریخ مشتمل بر ذکر احوال و آثار صاحبان قدرت می­باشد.
حاجی «مینا» خان کبودرآهنگی- عموی «مجذوب­علی شاه» امیری که گاه رایزن آقامحمد خان قاجار (۱۱۹۳-۱۲۱۱ق) بوده و اغلب شعر هم می­گفته است؛ از دیگر منسوبان این خاندان بوده است، که نُه پسر داشته، اما نامشان در تبارنامه موجود تیره «حاجیلو» نیامده است(شیروانی، ۱۳۸۹: ۴۹۰).
نام دو تن از ایشان گویا یکی: شیرعلی ­خان و دومی مرتضی­قلی ­خان بوده است، که یکی از این فرزندان او«محمدمیرزا» خان است که، زمانی رئیس اَمنیه همدان بوده و از وی دو پسر به نام­های «محمدحسن خان» و دومی سرهنگ «محمدحسین خان» ییکله­ای یاد شده است و همچنین خاندان «منتصرالملک» همدانی از تبار مرتضی­قلی­ خان بن حاجی ­مینا خان بوده باشند(اذکایی، بی­تا:۳۱).
منتصرالملک نصیر لشکر که در ۱۴۰۰ق، در همدان یاد شده، از جمله قریه «زاغه» را داشته و در یک فَقره دعوای ملکی محکوم به پرداخت اجرت­المثل «دیه» شده و او نیز در سال ۱۳۳۰ق، از دنیا رفته است. دو فرزندش یکی سرهنگ سلطان­علی­ خان منتصرالملک در سال۱۳۱۲ق، جزو فوج همدان همراه با سردار اکرم «امیرنظام» یکم لتگاهی ^[۵] در شیراز بوده و گویا بعد­ها دختر همان امیرنظام را به نام عزت­الملوک خانم پس از طلاق از «صارم­السلطنه» ابن­ضیاء­الملک دوم همدانی به همسری می­گیرد و شهرتی می­یابد(شیروانی، ۱۳۸۹: ۴۹۱).
فرزند دیگر منتصرالملک حسن ­آقا بود که در۲۹ ذیحجۀ۱۳۳۰ق، دختر«معین­السلطنه» را به همسری می گیرد. در هر حال، خانواده­های مینایی قراگوزلوی همدان از تبار حاجی­ مینا خان مذکور باشند.
حاج «نصرالله» خان کوریجانی(- عموی دیگر«مجذوب­علی») امیری که آقامحمد خان قاجار در اواخر ذیقعدۀ ۱۲۰۲ق/۱۷۸۷م، به قصد تسخیر فارس او را به سرکردگی فوجی در«قمشه» ساخلو «قلعه» کرد. اما در اواسط محرم ۱۲۰۳ق، که جعفرخان زند، ناگهان از شیراز به اصفهان و از آنجا به قمشه تاخت، نصرالله خان قراگوزلو(حاجیلو) در مقابله با وی شکست خورد و اسیر شد. جعفرخان به محض استقرار در آن شهر او را عفو کرد و خلعت داد، سپس به شیراز فرستاد و خود روانه­ی اصفهان شد، که آقامحمد خان از تهران به تعقیب او پرداخت(شمیم، ۱۳۷۹: ۲۶-۳۰).
در سال ۱۲۰۵ق، نصرالله خان حاجیلو(قراگوزلو) همراه با محمدحسین خان عاشقلو (قراگوزلو) از سوی آقامحمد خان قاجار برای اتمام کار لطفعلی خان زند مأمور فارس شدند. پس از برافتادن خاندان زند، وی همچنان و همراه پدرش«عبدالله خان» مأمور آن ایالت بوده است. اما پس از درگذشت آقامحمد خان ۱۲۱۱ق، (اعتمادالسلطنه، ۱۳۶۵-۶۷: ۲۳).
در پی بروز برخی اغتشاشات در ایالات، نصرالله خان به سرکردگی افواج قراگوزلو مأمور انتظام همدان گردید(۱۲۱۳ق) تا آن که مجدداً به فارس بازگشته است.
سرجان ملکم^[۶] یاد کرده است که در سپتامبر۱۸۰۰م/۱۲۱۵ق، نصرالله خان قراگوزلو در رأس یک دستۀ سواره نظام، هیأت سفارت انگلستان را درآن ایالت همراهی نموده است(هالینگبری، ۱۳۶۳: ۵۴).
به علاوه، چند سالی هم (حدود۱۲۲۰-۱۲۲۲ق) وزارت آن ایالت را با سرداری کرمان داشته است. در سال۱۲۲۲ق، نصرالله خان قراگوزلو همراه با افواج اردلانی کردستان در لشکرکشی به خاطر بازستانی شهر زور «نزدیک سلیمانیه عراق» از تصرف عساکر پاشای عثمانی بغداد شرکت داشت.
در اطاق نگارستان فتحعلی شاه قاجار در تهران (مورخ ۱۲۲۸ق) تصویر نصرالله خان قراگوزلو همراه با سرجان­ ملکم انگلیسی و دیگر رجال آن زمان، از جمله: محمدحسین خان قراگوزلوی عاشقلو (وزیر لرستان و خوزستان) نگاشته آمده است، قابل ذکر است که نصرالله خان قراگوزلو از بزرگان بوده و شعر هم می­سروده، که برخی از اشعارش با تخلص «نصر» همدانی در بعضی تذکره­ها است، وگویا «دیوان» هم داشته است. در تبارنامۀ حاجیلوها از فرزندان حاج «نصرالله» خان هیچ یاد نشده است، حتی نام خود او هم از قلم افتاده است(اذکایی، بی­تا: ۵۴).
حاجی «فضل­الله» خان بیگ رویانی(- عموی دیگر مجذوب) امیری که بزرگ و ریش سفید تیرۀ (حاجیلو) به شمار آمده وگمان می­رود که در(۱۳۳۰) فوت کرده است. به نظر می­رسد که راسته یا کاروانسرای «حاج فضل­الله» همدان بدو منسوب است. چهار فرزند پسر از او باقی مانده است:
۱– «علی­خان»، که در یکی از عملیات افواج «قراگوزلو» در شیراز کشته می­ شود. ۲- «حاج محمدحسین» رویانی، ظاهراً همان خرقانی که همواره با «فضل­الله خان» قراگوزلوی (عاشقلو) شورینی در سال ۱۲۴۵ق، جزو ملتزمان رکاب فتحعلی شاه قاجار در سفر فارس بوده ­اند
(اعتماد­السلطنه، ۱۳۶۵-۶۷: ۲۲۰). و ظاهراً هموست که ناصرالدین شاه قاجار در مسافرت (۱۳۰۹ق) به عراق عجم، دهات خرقان را به نام او یاد کرده است.(سفرنامه،۱۸۳). دو فرزند از وی باقی مانده است.
۱- سرهنگ علی­محمد خان موزیکانچی که در جزو صاحب منصبان افواج همدانی سردار اکرم امیرنظام (یکم) لتگاهی در مأموریت خوزستان (۱۳۱۵-۱۳۱۶ ق) بوده، و فرزند او«غلامعلی خان» نام داشته است(مجیدی، ۱۳۸۲: ۲۱).
۲- شفیع ­خان ویانی که در سال ۱۳۲۴ق (ذیقعده) از وی در همدان یاد گردیده و گویا حاجی شده و «ساعدالممالک» لقب یافته، زیرا در ذیحجۀ ۱۳۳۲ق، یک دعوای حقوقی(به مبلغ چهارهزار تومان) در عدلیه همدان علیه او(- حاجی شفیع­خان ساعدالممالک) اقامه گردیده، که او خود را پنهان ساخته و مورد تعقیب شده است(بامداد، ۱۳۵۰: ۱۱۵). فرزند وی، سرهنگ «صادق خان» جزو صاحب منصبان فوج فدوی (گارد ویژه) همدان سردار اکرم امیرنظام مذکور در مأموریت فارس (۱۳۱۰-۱۳۱۱ق) بوده، آن­گاه منصب سرتیپی یافته، که نیز در مأموریت سردار اکرم (ساعدالسلطنه) امیرنظام به خوزستان (۱۳۱۵-۱۳۱۶ق) شرکت داشته و نایب­الحکومۀ شوشترگردیده است.
حسینعلی خان، که چهار فرزند از وی باقی مانده است: یکم، میرزا سلطان دوم، عبدالرحمان خان؛ سوم حیدرقلی خان که درست گویا همان (سرتیپ حیدریۀ همراه با فریدالملک همدانی در سفر از کرمانشاه به همدان شعبان ۱۳۲۴ق)، یاد گردیده است؛ چهارم، نجف­قلی خان، که یک پسرش سرتیپ علی­ خان روآنی در سال ۱۳۰۶ق، نایب­الحکومۀ حاجیلو یاد شده است. وی از صاحب منصبان افواج سردار اکرم (ساعدالسلطنه) امیرنظام بوده و در سال ۱۳۱۳ق، جزو اعیان همدان به­ شمار آمده و در همان سال (ربیع الثانی) همراه با دسته­ای سوار نظام برای دستگیری سارق کوریجانی در دهستان قرخلر^[۷] مأمور می­ شود(سالور، ۱۳۷۴: ۵۰۴-۵۰۵).
سرتیپ علی­ خان در سال ۱۳۲۸ق، ریاست قراسواران (سواران امنیه) ولایت همدان را داشته است. اما پسر دوم «نجف­قلی ­خان» قراگوزلو (روآنی) همانا سرتیپ «محمدطاهر خان» مفتح­الدوله باشد، که نخست با سمت یاور جزو صاحب منصبان فوج فدوی همدان سردار اکرم «امیرنظام» مذکور در مأموریت فارس (۱۳۱۰-۱۳۱۲ق) و در سال ۱۳۱۲ق، همانجا با عنوان سرهنگ، سپس در مأموریت خوزستان امیرنظام (۱۳۱۵-۱۳۱۶ق) با منصب سرتیپی در دزفول و بختیاری همراه با «فریدالملک» همدانی یاد شده است. این دو در صفر ۱۳۲۱ق، از «داق داق آباد» جلاءالملکی و قرخلر خودشان دیدن کرده ­اند؛ آن­گاه سرتیپ طاهرخان با لقب «مفتح­الدوله» در سال ۱۳۲۴ق، جزو خوانین حاجیلو(- صاحب عین­آباد) یاد گردیده، که گویا پس از آن تاریخ بر اثر بیماری درگذشته باشد. ظاهراً خاندان «طاهری» از تبار او باشند(سالور، ۱۳۷۶: ۲۲۶۷-۲۲۶۸).