مدیر بر نظارت و کنترل زیر دستان تاکید می ورزد
مدیر دید کوتاه مدت دارد
مدیر از وقت انجام کار و چگونگی آن می پرسد
مدیر دنباله رو تقلید کننده است
مدیر وضع موجود و فعلی را به راحتی می پذیرد
مدیر وظیفه خود را سرباز خوب بودن ، می داند
همان طور که از توصیفات فوق پیداست، رهبری در اصل نسبت به مدیریت از مفهوم وسیع تر و بارزتری برخوردار است تا جایی که هرسی بلانچارد و جانسون (۲۰۰۱) از مدیریت به عنوان نوع خاصی از رهبری یاد می کنند که اولویت و برتری[۹۹] اصلی در آن با حصول اهداف سازمانی است. ولی تمایز اساسی و چشمگیر دو سازه فوق در این واقعیت نهفته است که رهبران به دنبال فتح و دستیابی به محیط های متلاطم[۱۰۰] و پرآشوب ، ابهام آمیز[۱۰۱] و دارای عدم اطمینان و ناپا بوده و در مقابل چنین محیط ها و نیرو های موجود در آن که دائما آنان و سازمانشان را در محاصره خود نگه داشته و برای خاموشی کشاندن و از کار انداختن آن همه پیمان شده اند، بصورت فعال، با نشاط و با بصیرت کامل عمل می نمایند. درحالی که مدیران در مواجه با چنین بافت ها و محیط هایی تسلیم آن ها شده و عرصه را به نفع نیرو های محیطی ویرانگر خالی می کنند .
۲-۱-۲-۸-۳- رویکردها و نظریههای رهبری
از انتشار نخستین پژوهش درباره رهبری، تاکنون پژوهشگران علوم مدیریت و علوم رفتاری همواره کوشیدهاند تئوریای ارائه دهند تا رهبران سازمانی بتوانند با تکیه بر آن به رهبری اثربخش تبدیل شوند. سیر تکاملی نظریه پردازی درباره رهبری شامل رویکرد سنتی، رویکرد رفتار رهبری، رویکرد اقتضایی، رویکرد جستجوی جانشین برای رهبری، رویکرد برداشت یادگیری اجتماعی و رویکرد ویژگیهای فردی میباشد. که در این میان فقط به رویکرد ویژگیهای فردی و نظریههای موجود در آن که نوع رهبری تحولی از زیر مجموعه های آن محسوب گشته، پرداخته میشود.
۱- رویکرد ویژگیهای فردی
عدم موفقیت رویکردهای رهبری سنتی، رفتار رهبری و اقتضایی جستجوی جانشین برای رهبری و برداشت یادگیری اجتماعی در ارائه راه حلی کامل در اثربخشی رهبری یا به عبارت دیگر، رهبری اثربخش، توجه اندیشمندان را بار دیگر به رویکرد ویژگیهای فردی رهبری جلب کرد (باس، ۱۹۹۹). مجموعه نظریههای ویژگی فردی شامل نظریههای رهبری خدمت گزار، کاریزماتیک، معنوی و تحولی میشود. پژوهشگر بر این اعتقاد است که نوع رهبری تبادلی نیز به دلیل اعمال برخی رفتارهای فردی خاص مدیران در سازمانها و بنا به مدنظر قرار دادن نظریه بس و اوولیو (۲۰۰۰) که رهبری تبادلی را نیز در مقایسه با رهبری تحولی مطرح کردهاند، جزء رویکرد ویژگی های فردی محسوب نمود. هر چند که این نوع رهبری در محیطهای سازمانی چندان خوشایند نیست و به نسبت دیگر رویکردهای رهبری در ویژگیهای فردی بیشتر گرایش به نوعی شرطی سازی امور سازمانی دارد. پس این رویکرد نیز در حیطه ویژگیهای فردی مورد بررسی قرار گرفته و مهمتر اینکه جزء متغیرهای پژوهش میباشد.
۲- نظریه رهبری خدمتگزار
نظریات سازمان و مدیریت پیوستاری را از پیش نوگرایی[۱۰۲]، نوگرایی[۱۰۳] و فرانوگرایی[۱۰۴] طی نموده اند. مهمترین ویژگیهای این سه دوره را به ترتیب سکون، ثبات و تلاطم دانستهاند. در شرایط متلاطم، مدیران باید در جستجوی روش های خلاق و انعطافپذیر باشند که محصور در روش های از پیش تعیین شده نباشد. فرانوگرایی در سازمان و مدیریت، رویکردی است برای مشاهده وضعیت موجود سازمان، انتقادکردن از آن و ارتقاء آن. سازمانهای فرانوگرا بر خصوصیاتی همچون پویایی، بهبود مستمر، کار تیمی، خلاقیت و در رهبری بر خدمتگزاری، یاددهی و یادگیری تاکید دارند (رجایی پور، طاهرپور و جمشیدیان، ۱۳۸۸). رهبری در فرانوگرایی، رهبری خدمتگزار است. در جدول شماره(۱) تفاوتهای رهبر پیش نوگرا، نوگرا و فرانوگرا با هم مقایسه میشوند.
جدول شماره ۲-۳٫ مقایسه رهبری پیش نوگرا، نوگرا و فرانوگرا (بوج و دنهی، ۱۹۹۹)[۱۰۵].
رهبری پیش نوگرا
رهبری نوگرا
رهبری فرانوگرا
• کارفرما
• مستبد
• ارباب
• دیکتاتور
• برگزیده
• حاکم
• کارفرمای حرفهای
• ناظر کل
• اقتدار طلب
• سازمانی
• هرمی شکل
• رأس
• بازرس
• تمرکزگرا
• خدمتگزار
• آرمانی
• شبکهساز
• تیمساز
• تفویض کنندهاختیار
• نقلکننده داستانها و حکایت
• دو جنس، هم مرد و هم زن
