در سال ۱۹۳۰ برای گریز از منطق دو ارزشی منطق چند ارزشی توسط لوکاسیه ویچ منطق دان ارائه شد در واقع منطق فازی نیز یک منطق چند ارزشی است در این منطق به جای درست یا نادرست ،سیاه یا سفید ،صفر یا یک ،طیف نامحدودی از خاکستری بین سیاه و سفید وجود دارد لذا منطق فازی را می توان منطق خاکستری نامید.( عطائی،۱۳۸۹)
در سال ۱۹۶۵ ،دانشمند بزرگ ایرانی به نام پرفسور لطفی عسگرزاده تئوری ای جهت کمی سازی پدیده های تقریبی ارائه کرد که به «تئوری فازی »معروف شد .هدف اولیه او در آن زمان توسعه ی مدلی کارآمدتر برای توصیف فرایند پردازش زبان های طبیعی بود.او مفاهیم و اصطلاحاتی هم چون مجموعه های فازی ،رویدادهای فازی ،اعداد فازی و فازی سازی را وارد علوم ریاضیات و مهندسی کرد .یکی از اولین کاربردهای مهم عملی این فرضیه در سال ۱۹۷۴ بود،هنگامی که ممدانی و آسیلیان از منطق فازی برای تنظیم یک موتور بخار استفاده کردند. (امیری ،۱۳۹۲)
فازی بودن به معنای چند ارزشی بودن است این بدان معناست که در پاسخ به هر سوال سه انتخاب یا بیشتر وجود دارد و شاید طیف نامحدودی از انتخاب ها به جای فقط دو انتخاب نهایی وجود داشته باشد (اسماعیل پور و همکاران،۱۳۸۸)
یک مجموعه فازی توسط یک تابع عضویت مشخص شده است که به هر کدام از عضوهای آن درجه ای از عضویت میان ۰ تا ۱ اختصاص می یابد .این درجه ی عضویت نشان می دهد هر کدام از اعضا به چه اندازه عضو مجموعه هستند .در نتیجه در منطق فازی واژگان تعریفی همانند خوب ،بد و یا متوسط می توانند به اعداد تعریف شده ی مشخص تفسیر شوند.( معمارزاده ،۱۳۹۰)
براساس نظریه فازی ،یک عدد فازی ،مجموعه فازی خاصی به صورت(۳-۱) می باشد که در آن مقادیر حقیقی عضو مجموعه را می پذیردو تابع عضویت آن به صورت می باشد.بیشترین اعداد فازی مورد استفاده ،اعداد فازی مثلثی و ذوزنقه ای هستند.اعداد فازی مثلثی ،به دلیل محاسبات ساده تر بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند، این عدد می تواند به صورت عدد فازی مثلثی نشان داده شود. شکل (۲-۳)این تابع عضویت را نشان می دهد (تقی زاده و فضلی ،۱۳۹۰)
نمودار (۳-۲) تابع عضویت
۱
۳-۸-۶تکنیک دیمتل فازی :
روش دیمتل برای ساختاردهی به یک دنباله از اطلاعات مفروض کاربرد دارد ،به طوری که شدت ارتباط را به طور امتیازدهی مورد بررسی قرار می دهد و بازخوردهای بین معیارهای اصلی را تواما با اهمیت آنها جستجو می کند (حاجی میرزا ،۱۳۹۰)این تکنیک را اولین بار دانشمندان آمریکایی در بین سال های ۱۹۲۶ تا ۱۹۷۲ ارائه کردند و روشی برای مسائل پیچیده بود و براساس تئوری گراف ساخته شده بود که قادر بود مسئل را با روش ساده حل کند ولی عیبی که بر تکنیک دیمتل وارد است ؛یعنی تصمیم گیری در شرایط عدم اطمینان موجب ارائه تکنیک دیمتل فازی شد .روش دیمتل فازی با بهره گرفتن از متغییرهای زبانی فازی ، تصمیم گیری را در شرایط عدم اطمینان محیطی آسان می نماید و این تکنیک در زمینه های تولید ،مدیریت سازمان ،سیستم های اطلاعات و علوم اجتماعی کاربرد دارد .(جمالی و هاشمی ،۱۳۹۰)
در حل به روش دیمتل فازی نیازمند تعیین معیارهایی برای تصمیم گیری هستیم .برای رفع عدم اطمینان باید معیارها را با توجه به معیارهای زبانی جدول (۱-۳) در اختیار تصمیم گیرنده بگذاریم تا با توجه به این معیارهای زبانی ،شاخص ها با هم مقایسه شوند (جمالی و هاشمی ،۱۳۹۰)مقیاس این جدول براساس پژوهش لین و وو lin ,wu2008 می باشد.
| ارزش معادل متغییر های زبانی | متغییر های زبانی –اعداد متناظر |
| ( ۰ ,۰ , ۰/۲۵ ) | بدون تاثیر(NO)-0 |
| (۰ ,۰/۲۵ ,۰/۵) | تاثیر بسیار کم(VL)-1 |
| (۰/۲۵ ,۰/۵,۰/۷۵) | تاثیر کم(L)-2 |
| (۰/۵,۰/۷۵,۱) | تاثیر زیاد(H)-3 |
| (۰/۷۵,۱,۱) | تاثیر بسیار زیاد(VH)-4 |
جدول (۳-۱) ارزش معادل متغییر های زبانی براساس پژوهش لین و وو lin ,w u
۳-۸-۶-۱حل روش دیمتل فازی:
قدم اول: تشکیل ماتریس تصمیم فازی
ابتدابرای اینکه بتوان تاثیر متقابل هر یک از معیارهار را نسبت به همدیگر بدست آوردیم پرسشنامه مقایسات زوجی طراحی کرده و و به چند تن از خبرگان توزیع می شود . برای تعیین میزان تاثیر هر یک از عوامل روی عوامل دیگر از اعداد ۰ تا ۴ استفاده شد، بدین صورت که مطابق جدول (۲-۳) بترتیب از بدون تاثیر تا تاثیر خیلی زیاد عوامل روی یکدیگر درجه بندی شده و توسط خبره ها مورد ارزیابی قرار می گیرد. بعد از جمع آوری پرسشنامه ها، ماتریس مقایسات زوجی مطابق با جدول (۲-۳) به اعداد فازی مثلثی تبدیل می شوند.
جدول (۳-۲) تاثیر متقابل معیارها
| ۰ | بدون تاثیر |
