پرنده ای و درختی، گل و گیاهی هست
برای مردم آواره از مصائب جنگ
هنوز در بن تاریک غارها-شاید-
پناهگاهی هست
برای غرق شدن در بهشتِ بی خبری
هنوز راهی هست! (ج۲: ۱۵۱۱ – ۱۵۱۳).
بهشتِ آرزو:
آنچه را ویرانگر پاییز در هم ریخت،
غارت کرد، برد،
آنچه را سرمای دی،
یک سر به نابودی سپرد،
و آنچه را کولاک بهمن،
زیر پای خودفشرد؛
باز میسازد بهار.
روی آن ویرانهها
پرچم رنگین گل را برمیافرازد بهار.
تار و پودش، تشنه ی سازندگی ست.
در نهادش نیروی جان آفرین زندگی ست.
در تکاپویی گران، بی های و هوست.
چهره اش رنگین کمانی از بهشت آرزوست.
با نسیمش، هر چه خواهی:
سبز و سرخ و
رنگ و بوست.
وین همه آبادی و شادی از اوست. (ج۲: ۱۴۴۵ – ۱۴۴۶).
بهشتِ خیال (اضافه تشبیهی)
کنار او بنشست.
به گِرد هم گشتند!
دو بیقرار، دو دوست،
- به غیر دوست جدا از «جهان و هر چه در اوست!» -
به فال نیک گرفتم که در بهشت خیال
یکی از آن دو کبوتر نشانی از من داشت
یکی نشانهی تو! (ج۲: ۱۴۲۵).
بهشتآسا (صفت)
این صبح تابناک اهورایی
نوباوه «طراوت» و «لبخند» است
این بامداد پاک بهشت آسا
آیینه جمال خدواند است
پیروزهگون سپهر درخشانش
چون آسمان آخر اسفند است
آن گونه شسته رفته که از این دور
پیدا در آن شکوه دماوند است
مهری که از نسیم رسد بر گل
همتای مهر مادر و فرزند است (ج۲: ۱۵۵۹).
۴-۲-۴- داستان آفرینش
داستان آفرینش انسان و خلقت جهان در ادیان و آیینهای مختلف، متفاوت بیان شده است. در تورات، آدم (مرد نخستین) پیش از آفرینش بسیاری از موجودات و از جمله پیش از خلقت زن آفریده شده است و زمان آفرینش در طول هفت روز انجام گرفته است: «در کتاب مقدّس، روزهای خلقت هر یک از موجودات تعیین شده است. بر این اساس، روز هفتم خدا کار آفرینش را تمام کرد و از آن دست کشید. بین اهل تورات و انجیل در آغاز و انجام خلقت اختلاف نظر وجود دارد؛ امّا آنچه در تورات هست این است که خداوند خلقت را به روز دوشنبه آغاز کرد و ختم فراغت روز شنبه بود. بدین جهت یهودیان شنبه را عید کردند» (ابراهیمی جویباری، ۱۳۸۹: ۱۱۶).
در حالی که در قرآن، این زمان شش روزه است. «فرمود بدانید که پروردگار این عالم (منظومه شمسی) را در شش روز آفرید که روز یکشنبه شروع شد و روز جمعه خاتمه یافت. روز یکشنبه، آسمان و زمین را بیافرید. روز دوشنبه آفتاب و ماه و ستارگان را خلق کرد. روز سهشنبه، جانوران (موجودات زمین) و موجوداتی جوّی و پرندگان را آفرید. روز چهارشنبه آبهای عالم و دریاها را مسخّر گردانیذ و رودها و نهرها را جاری ساخت و نباتات گوناگون از زمین رویانید و روزیِ جانوران و حیوانات را مقدّر و قسمت هر یک را معین فرمود« (عمادزاده، ۱۳۷۹: ۴۵).
«در روایات اساطیری ایران، مشی و مشیانه عبارتند از نخستین جفت بشری که در کتب مختلف به صورتهای گوناگونی آمده است؛ از جمله ماری و ماریانه (طبری) و مرد و مردانه (خوارزمی)، مهلا و مهلیانه (مسعودی)، ملهی و ملهیانه (بیرونی) و…؛ به این ترتیب که چون مرگ کیومرث فرارسید، نطفهی او که بر زمین ماند، خورشید آن را پاک و مطهر ساخت و پس از چهل سال، گیاه ریواسی رویید که مشی و مشیانه از آن زاده شدند و سپس چهرهی بشری یافتند و روح در آنان دمیده شد» (یاحقّی، ۱۳۶۹: ۳۹۳).
قرآن کریم، به آفرینش و خلقت، موجودات و انسان نخستین «آدم»، در شش روز اشاره نموده؛ ولی به تفصیل تورات نیامده است. در عین حال، قرآن مجید، در ۷ سوره که واژه «سته ایام» در آنها آمده، به طور اختصار و گوناگون به آفرینش آسمان، زمین و دیگر موجودات پرداخته است. بنابراین، با زیربنا قرار دادن آیات فوق به عنوان متن داستان و با بهره گرفتن از آیات دیگر، داستان آفرینش را در شش روز از دیدگاه قرآن پیمیگیریم:
۲-۴-۳-۴ تحلیل عاملی تاییدی متغیر درک سودمندی استفاده
شکل ۳-۴ مدل تحلیل عاملی تاییدی متغیر درک سودمندی استفاده (تخمین استاندارد)
شکل ۴-۴ مدل تحلیل عاملی تاییدی متغیر درک سودمندی استفاده (معناداری ضرایب)
نتایج تحلیل عاملی مندرج در اشکال (۳-۴ و ۴-۴) نشان می دهد که تمامی شاخص های مربوط به متغیر درک سودمندی استفاده از مقادیر تی (بیشتر از ۹۶/۱) و بار عاملی (بیشتر از ۳/۰) مورد قبولی برخوردارند و برای متغیر درک سودمندی استفاده مناسبی محسوب می شوند.
۳-۴-۳-۴ تحلیل عاملی تاییدی متغیر انگیزه و قصد استفاده
شکل ۵-۴ مدل تحلیل عاملی تاییدی متغیر انگیزه و قصد استفاده (تخمین استاندارد)
شکل ۶-۴ مدل تحلیل عاملی تاییدی متغیر انگیزه و قصد استفاده (معناداری ضرایب)
نتایج تحلیل عاملی مندرج در اشکال (۵-۴ و ۶-۴) نشان می دهد که تمامی شاخص های مربوط به متغیر انگیزه و قصد استفاده از مقادیر تی (بیشتر از ۹۶/۱) و بار عاملی (بیشتر از ۳/۰) مورد قبولی برخوردارند و برای متغیر انگیزه و قصد استفاده مناسبی محسوب می شوند.
۴-۴-۳-۴ تحلیل عاملی تاییدی متغیر انتقال دانش
شکل ۷-۴ مدل تحلیل عاملی تاییدی متغیر انتقال دانش (تخمین استاندارد)
شکل ۸-۴ مدل تحلیل عاملی تاییدی متغیر انتقال دانش (معناداری ضرایب)
نتایج تحلیل عاملی مندرج در اشکال (۷-۴ و ۸-۴) نشان می دهد که تمامی شاخص های مربوط به متغیر انتقال دانش از مقادیر تی (بیشتر از ۹۶/۱) و بار عاملی (بیشتر از ۳/۰) مورد قبولی برخوردارند و برای متغیر انتقال دانش مناسبی محسوب می شوند.
۵-۳-۴ مدل سازی معادلات ساختاری
برای بررسی روابط علی بین متغیرها به صورت منسجم کوشش های زیادی در دهه اخیر صورت گرفته است. یکی از این روش ها برای انجام تحلیل عاملی تاییدی، معادلات ساختاری یا تحلیل چند متغیری با متغیرهای مکنون است. مدل سازی معادله ساختاری یک تکنیک تحلیل چند متغیری بسیار کلی و نیرومند از خانواده رگرسیون چند متغیری و به بیان دقیق تر بسط مدل خطی کلی است که به پژوهشگر امکان می دهد مجموعه ای از معادلات رگرسیون را به گونه ای همزمان مورد آزمون قرار می دهد. مدل معادلات ساختاری رویکرد آماری جامع برای آزمون فرضیه هایی درباره روابط بین متغیرهای مشاهده شده[۱۳۲] و متغیرهای مکنون[۱۳۳] است، که گاه تحلیل ساختاری کوواریانس، مدل یابی علی و گاه نیز LISREL[134] نامیده شده است. اما اصطلاح غالب در این روزها، مدل یابی معادله ساختاری یا به گونه خلاصه [۱۳۵]SEM نامیده شده است (هومن، ۱۳۸۸؛۱۱).
در این قسمت تحلیل عاملی تأییدی و نمودارهای مسیر (وزن های استاندارد و معناداری ضرایب) مدل مفهومی تحقیق آورده می شود.
شکل ۹-۴ مدلسازی معادلات ساختاری مدل مفهومی تحقیق (تخمین استاندارد)
شکل ۱۰-۴ مدلسازی معادلات ساختاری مدل مفهومی تحقیق (معناداری ضرایب)
به طور کلی در کار با برنامه لیزرل، هر یک از شاخص های بدست آمده برای مدل به تنهایی دلیل برازندگی مدل یا برازندگی آن نیستند. بلکه شاخص ها را باید در کنار یکدیگر و با هم تفسیر کرد. جدول ۴-۸ بیانگر مهمترین این شاخص ها می باشد، مقادیر تمام شاخص ها نشان دهنده برازش مناسب و قابل قبول مدل مفهومی تحقیق می باشد. بنابراین و بر اساس برازش الگوی مفهومی پژوهش، همخوانی الگوی مفهومی با داده های گردآوری شده مورد تاًیید می شود (کلانتری، ۱۳۸۸).
جدول۸-۴ شاخص های برازش مدل
نام شاخص | حد مجاز | مقدار بدست آمده |
کمتر از ۳ | ۱۴/۲ | |
GFI (نیکویی برازش) | بالاتر از ۹/۰ | ۹۴/۰ |
RMSEA (ریشه میانگین مربعات خطای برآورد) | کمتر از ۰۸/۰ | ۰۶۴/۰ |
برای اندازه گیری مهارتهای کارآفرینی مدیران بر اساس پرسشنامه ها و پژوهش های قبلی اوستربک و همکاران (۲۰۱۰)، گری (۲۰۱۳)، پیترز (۲۰۰۵) و ندوبیسی و افتخار (۲۰۱۲) پرسشنامه ای محقق ساخته تدوین شد. این پرسشنامه دارای ۳۵ سؤال است. ۱۰ سوال مهارت مدیریتی کارآفرینی، ۱۱سؤال مهارت فنی کارآفرینی و ۱۴ سؤال مهارت شخصی کارآفرینی را می سنجند. سؤالات بر اساس طیف پنج درجه ای لیکرت از کاملا مخالفم تا کاملاً موافقم اندازه گیری می شوند.
روشهای تجزیه و تحلیل دادهها
برای تحلیل داده های این پژوهش از آزمونهای توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و استنباطی استفاده خواهد شد. در بخش استنباطی از آزمونهای همبستگی پیرسون، تحلیل عاملی و مدل معادلات ساختاری استفاده خواهد شد. جهت تحلیل داده های پژوهش از نرم افزارهای SPSS و SMART PLS استفاده خواهد شد. تحلیل عاملی تأییدی زمانی استفاده میشود که پژوهشگر بر اساس دانش نظری، تحقیق تجربی و مطالعات قبلی، فرض میکند بین متغیرهای مشاهده شده و عاملهای بنیادی رابطه وجود دارد و سپس به آزمون این فرض میپردازد.
برای غلبه بر محدودیتهای روش های پیشین، نویسندگان بهطور فزایندهای از مدلیابی معادلات ساختاری به عنوان یک راه حل مناسب استفاده کردند. در مقایسه با روش های رگرسیونی، که در آنها فقط یک سطح از رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته به صورت همزمان تحلیل میشوند، در مدلیابی معادلات ساختاری به عنوان روش ثانویه امکان مدلیابی ارتباط میان چندین سازه مستقل و وابسته وجود دارد (گفن، اشتراب و بودرئو،۲۰۰۰). مزایایی که روش های مبتنی بر مدلیابی معادلات ساختاری نسبت به روش های پیشین دارند انعطافپذیری این روشها در بررسی اثر متقابل نظریه و داده ها است. اگر مبانی نظری قوی باشد، محققان میتوانند در تحلیل داده ها بیشتر به نظریه متکی شوند و هنگامیکه مبانی نظری قابل اطمینانی وجود نداشته باشد محققان میتوانند بیشتر به داده های تجربی متکی شوند (عباسزاده و همکاران، ۱۳۹۱). از آنجا که در پژوهش حاضر حجم جامعه آماری کم است و در مدل معادلات ساختاری با بهره گرفتن از نرم افزار لیزرل به نمونه بالا نیاز داریم از رویکرد حداقل مجذورات جزئی با نرم افزار (SMART PLS) استفاده می شود زیرا در این رویکرد حجم نمونه بالا ضروری نیست و با نمونه پایین هم امکان بررسی رابطه متغیرها وجود دارد. علاوه بر این زمانی که رابطه بین متغیرها از لحاظ نظری و تجربی کمتر بررسی شده است استفاده از رویکرد حداقل مجذورات جزئی نسبت به لیزرل ارجح تر است (عباسزاده و همکاران، ۱۳۹۱).
فصل چهارم
تجزیهتحلیل داده ها
مقدمه
برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش آمار توصیفی و استنباطی استفاده گردید. در بخش آمار توصیفی از میانگین و انحراف معیار استفاده شده است.در بخش آمار استباطی از مدل یابی معادلات ساختاری به روش PLS برای برآورد ضرایب مسیر(Beta) و همچنین آزمون فرضیه های پژوهش استفاده شد. همچنین برای محاسبه معنی داری ضرایب مسیر و بدست آوردن آماره T از آزمون بوت استراب (روش باز نمونه گیری از طریق جایگذاری) استفاده شد. شایان ذکر است که جهت وارد نمودن و تجزیه و تحلیل مقدماتی داده ها از نرم افزار Spss18 و جهت مدل یابی به روش PLS از نرم افزار SmartPLS استفاده شد.
رویکرد حداقل مجذورات جزئی به مدل یابی معادلات ساختاری
مدل یابی معادلات ساختاری بر اساس روش های مبتنی بر کوواریانس که در نرم افزار لیزرل مورد استفاده قرار می گیرد، برای پژوهشگران کاملا شناخته شده است. در حقیقت بسیاری از پژوهشگران علوم اجتماعی و رفتاری به طور نامناسبی روش های مبتنی بر کوواریانس را مترادف مدل یابی معادلات ساختاری در نظر می گیرند (چین، ۱۹۸۸). چین (۱۹۸۸) علت این محبوبیت را وجود نرم افزارهای کاربرپسندی مانند، Lisrel، Amosو EQS عنوان می کند. این روشها سعی می کنند پارامترهای جامعه آماری را از طریق یافتن ماتریس کوواریانسی که با ماتریس کوواریانس مشاهده شده در داده ها مطابق باشد، پیش بینی کنند. بر این اساس این روشها نیاز به نرمال بودن توزیع داده ها دارند.
تکنیک دیگری که کمتر معروف است روش حداقل مجذورات جزئی PLS نام دارد. این روش در سال ۱۹۷۵ توسط والد برای حل مسائل اقتصادسنجی مطرح گردید و ترکیبی از روش تحلیل مولفه های اصلی[۱۶۷] و تحلیل رگرسیون چند متغیره می باشد (چین، ۱۹۸۸). روش PLS به علت وابستگی کمتر به مقیاسهای اندازه گیری (لازم نیست سطح سنجش مقیاسها، فاصله ای یا نسبی باشد) ، اندازه نمونه، و توزیع باقیمانده، می تواند به عنوان یکی از روش های توانمند تحلیل مورد استفاده قرار گیرد (چین، مارکولین[۱۶۸] و نیوستد[۱۶۹]، ۱۹۹۶). از این روش علاوه بر آزمون نظریه، جهت مقاصد پیش بینی نیز میتوان استفاده کرد (چین، ۱۹۸۸). به عبارت دیگر هدف PLS بدست آوردن ارزشهای تعیین شده برای متغیرهای نهان با هدف پیش بینی و کمینه ساختن واریانس تمام متغیرهای وابسته می باشد. همچنین PLS نمرات مولفه متغیرهای مکنون را با بهره گرفتن از جمع وزنی نشانگرها ایجاد می کند (چین، مارکولین و نیوستد، ۱۹۹۶). به طور کلی رویکرد مبتنی بر کوواریانس برای آزمون نظریه و رویکرد حداقل مجذورات جزئی برای کشف روابط موجود در دادها و در واقع شکل دادن به نظریه مناسب است (کریسمس[۱۷۰] ، ۲۰۰۵).
بررسی قابلیت اعتماد و اعتبار ابزارهای اندازه گیری (آزمون الگوی اندازه گیری)
مدل PLS نیز همانند دیگر هم خانواده خود، یعنی روش های مبتنی بر کوواریانس، در دو مرحله یا گام آزمون و تفسیر می شود. ۱- الگوی اندازه گیری[۱۷۱] و ۲- الگوی ساختاری[۱۷۲]. الگوی اندازه گیری یا قسمت تحلیل عاملی تاییدی، برای پاسخگویی به سوالات مربوط به اعتبار و قابلیت اعتماد اندازه گیری، تعیین می کند که چگونه متغیرهای نهان یا سازه های فرعی در قالب تعداد بیشتری متغیر قابل مشاهده اندازه گیری شده اند. الگوی ساختاری نیز روابط بین سازه ها (متغیرهای نهان) و قدرت تبیین آنها را نشان می دهد. در این بخش آزمون الگوی اندازه گیری و در ادامه به آزمون الگوی ساختاری می پردازیم.
بررسی قابلیت اعتماد ابزارهای اندازه گیری
آزمون الگوی اندازه گیری شامل بررسی قابلیت اعتماد (همسانی درونی[۱۷۳]) و اعتبار (اعتبار واگرا[۱۷۴]) سازه ها و ابزارهای پژوهش می شود. قابلیت اعتماد آزمون به دقت اندازه گیری و ثبات آن مربوط است، پس دو معنای متفاوت دارد: یک معنای قابلیت اعتماد، ثبات و قابلیت اعتماد نمره های آزمون در طول زمان است. بدین معنا که اگر یک آزمون چند بار در مورد یک پاسخگو اجرا شود، نمره آن در همه موارد یکسان است. معنای دوم قابلیت اعتماد، به همسانی گویه ها اشاره دارد. مفهوم آن این است که سوال های آزمون تا چه اندازه ای با یکدیگر همبستگی دارند (غیاثوند، ۱۳۸۷). جهت بررسی قابلیت اعتماد سازه ها فرنل[۱۷۵] و لاکر[۱۷۶] (۱۹۸۱) سه ملاک را پیشنهاد می کنند که شامل: ۱- قابلیت اعتماد هریک از گویه ها، ۲- قابلیت اعتماد ترکیبی[۱۷۷] هریک از سازه ها و ۳- متوسط واریانس استخراج شده[۱۷۸] AVE . در مورد قابلیت اعتماد هریک از گویه ها، بار عاملی ۶/۰ و بیشتر هر گویه در تحلیل عاملی تاییدی نشانگر سازه خوب تعریف شده است. همچنین بارعاملی گویه ها باید حداقل در سطح ۰۱/۰ معنی دار باشند(گیفن[۱۷۹] و اشتراب، ۲۰۰۵). جهت محاسبه آماره T برای تعیین معنی داری بارهای عاملی از آزمون بوت استراپ[۱۸۰] (با ۳۰۰ زیرنمونه) استفاده شد. برای بررسی قابلیت اعتماد ترکیبی هر یک از سازه ها از ضریب دیلون – گلداشتاین[۱۸۱] (cρ ) استفاده شد. از آنجایی که PLS بر خلاف رگرسیون چندگانه [۱۸۲]OLS از نمرات عاملی آزمودنی ها برای تحلیل استفاده می کند، در نظر گرفتن بار عاملی هر یک از گویه ها در محاسبه شاخص قابلیت اعتماد ضروری است. این در حالی است که ضریب آلفای کرانباخ وزن برابری به گویه ها می دهد و قابلیت اعتماد را کمتر نشان می دهد، بنابراین از ضریب cρ استفاده شد (مانوئل [۱۸۳] و همکاران ، ۲۰۰۹). مقادیر قابل پذیرش cρ باید ۷/۰ یا بیشتر باشند (فرنل و لارکر، ۱۹۸۱). نشانگر سوم بررسی قابلیت اعتماد، میانگین واریانس استخراج شده می باشد (فرنل و لارکر، ۱۹۸۱). فرنل و لارکر مقادیر AVE 5/0 و بیشتر را توصیه می کنند و این امر به معنای آن است که سازه مورد نظر حدود ۵۰ درصد و یا بیشتر واریانس نشانگرهای خود را تبیین می کند (چین، ۱۹۸۸). در جداول ۴-۱ تا ۴-۵ بارهای عاملی،cρ، AVE و ضریب آلفای هر یک از سازه ها ارائه شده اند. مقادیر این جدولها نشان دهنده قابلیت اعتماد کافی و مناسب سازه ها هستند.
جدول ۴-۱: شاخص های قابلیت اعتماد قابلیتهای نوآوری
گویه | بار عاملی | Value T | |
نوآوری تولیدی | ۹۰/۰ | ۸۲/۳۸ | |
نوآوری فرآیندی | ۸۹/۰ | ۳۴/۳۳ | |
نوآوری اداری | ۷۷/۰ | ۰۳/۱۲ | |
cρ | ۸۹/۰ | ||
AVE |
آگاهی جهانیان نسبت به مبانی و مظاهر و اهداف انقلاب اسلامی.
گسترش مناسبات فرهنگی با ملل و اقوام مختلف به خصوص مسلمانان و مستضعفان جهان.
فراهم آمدن زمینه های وحدت میان مسلمین.
بند سوم : وظایف اساسی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
بر اساس ماده ۲قانون اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،مصوب۲۳/۲/۶۶ ،وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که مسؤول اجرای سیاستهای رسمی نظام جمهوری اسلامی ایران در زمینه فرهنگ عمومی است،وظایف اساسی زیر را در تحقق مفاد ۱،عهدهدار میباشد.
۱- «شناساندن مبانی، مظاهر، اهداف انقلاب اسلامی به جهانیان با بهرهگیری از وسائل و امکانات هنری، سمعی و بصری، کتب، نشریات و برگزاری گردهماییهای فرهنگی و سایر اقدامات لازم در داخل و خارج از کشور،با همکاری وزارت امور خارجه و سایر دستگاه های ذیربط.
۲- مطالعه و تحقیق در زمینه تبلیغات رسانههای جهانی و کشف روش های مورد عمل آنها و اتخاذ شیوههای مناسب مقابله با آن در صورت لزوم.
۳- گردآوری و طبقهبندی کلیه مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی،از قبیل فیلم، کتاب، تصویر و سایر انتشارات مربوط به جمهوری اسلامی ایران ونشر موارد لازم.
۴-تمرکز و بررسی اخبار و اطلاعات مربوط به پیشرفت برنامهها و فعالیتهای دستگاه های دولتی و نهادهای انقلاب اسلامی به منظور انتشارآنها.
۵-اجرای قوانین مربوط به مطبوعات و نشریات و تعیین ضوابط و مقررات مربوطه و تمرکز، توزیع و نشر انواع آگهیهای دولتی و اجرای آن درداخل و خارج کشور.
۶-انعقاد قرارداد در زمینه مبادلات فرهنگی، هنری، سینمایی، جهانگردی، خبری، مطبوعاتی و شرکت در جلسات سازمانهای منطقهای وبینالمللی در موارد مربوطه،با همکاری و هماهنگی وزارت امور خارجه،با رعایت قانون اساسی.
۷-ایجاد، توسعه و اداره کلیه امور نمایندگیهای فرهنگی ایران در خارج و تعیین نمایندگان فرهنگی و مطبوعاتی و نظارت کامل بر اجرای وظایفیکه به عهده آنان نهاده میشود.
۸-انجام همکاریهای فرهنگی و ارشادی با مراکز اسلامی و فرهنگی سایر کشورها،به منظور اشاعه فرهنگ اسلامی.
۹-اداره امور حج و اوقاف و امور خیریه در چهار چوب قوانین حج و اوقاف و امور خیریه.
۱۰-گردآوری خبرها، گزارشها، مقالات و عکسهای مربوط به ایران و کشورهای جهان و توزیع آن بین رسانههای گروهی کشور و همچنین پخش و انعکاس رویدادهای مختلف کشور و منطقه ،در زمینه پیشرفت و تحولات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، ورزشی بین وسائل ارتباط جمعیکشورهای جهان.
۱۱-ایجاد و توسعه و بهرهبرداری از تأسیسات ایرانگردی و جهانگردی از هر نوع که مناسب باشد و همچنین تأمین وسائل لازم برای مسافرتهایفردی، جمعی جهانگردان ایرانی و خارجی در داخل کشور اعم از زمینی، هوایی و دریایی و تأمین خدمات جهانگردی و اقدامات لازم برای ارائهپیشرفتهای مملکتی و شناساندن تحولات فرهنگی و تمدن و جاذبههای جهانگردی ایران.
۱۲-تقویت روح تحقیق، تتبع و ابتکار در تمام زمینههای فرهنگی و هنر اسلامی و ایرانی از طریق تشویق و حمایت نویسندگان،شعرا،ادبا،هنرمندان و معرفی و بزرگداشت علما، عرفا و شخصیتهای فرهنگی جهان اسلام و تولید و نشر آثار مربوط به آنان و همچنین پرورش استعدادها و ذوقفرهنگی و هنری افراد.
۱۳-تعیین ضوابط اعطای جوائز در زمینههای فرهنگی و هنری،در چهارچوب آییننامههای مربوط.
۱۴-ایجاد و توسعه و تجهیز و اداره کتابخانههای عمومی و تأسیسات فرهنگی، هنری و سینمایی وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درسراسر کشور.
۱۵-صدور اجازه تأسیس، انحلال و نظارت بر فعالیت مؤسسات خبری و نمایندگیهای خبرگزاریها و رسانههای خارجی و صدور اجازه فعالیت برای خبرنگاران خارجی و داخلی در کشور طبق مقررات مربوطه.
۱۶-صدور اجازه تأسیس، انحلال و نظارت بر نحوه کار و فعالیت کانونهای تبلیغاتی، چاپخانهها و مؤسسات تکثیر و مؤسسات وابسته به صنعتچاپ و نظارت بر کیفیت و محتوای آگهیها و کارهای چاپی طبق ضوابط و مقررات قانونی مربوطه.
۱۷-صدور اجازه تأسیس، توسعه یا انحلال مؤسسات آزاد آموزشهای هنری و فرهنگی و سینمایی و نیز انجمنهای فرهنگی و هنری و تصویبآییننامههای مربوط و نظارت بر اجرای آنها
طبق ضوابط و مقررات قانونی مربوطه.
۱۸-برنامهریزی در جهت ایجاد و اصلاح و یا تکمیل تأسیسات جهانگردی از طریق سرمایهگذاری مستقیم و یا اعطای وام به بخش خصوصی ویا مشارکت با آنها و یا با سازمانهای دولتی و شهرداریها و صدور اجازه و نیز نظارت در تأسیس و اداره واحدهای اقامتی و پذیرایی و دفاتر خدماتمسافرتی و جهانگردی و سیاحت و زیارت فعالیت دارند و درجهبندی و نرخگذاری این تأسیسات با همکاری سازمانهای ذیربط.
۱۹-نظارت بر فعالیتهای فرهنگی، هنری، تبلیغاتی اقلیتهای دینی و مذهبی شناخته شده در قانون اساسی.
۲۰- صدور اجازه ورود و خروج آثار سمعی و بصری، آثار هنری، مطبوعات و نشریات و کلیه مواد تبلیغی و فرهنگی مشکوک،که تعیین مواردمشکوک از غیر مشکوک طبق آییننامهای خواهد بود که به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
۲۱- تهیه و تدوین آییننامهها و ضوابط ناظر بر تشکیل جشنوارهها و نمایشگاههای فرهنگی، هنری و مسابقات سینمایی و ادبی در داخل و خارجکشور.
۲۲- صدور اجازه تأسیس یا انحلال مراکز، مؤسسات و مجامع فرهنگی، مطبوعاتی، خبری، هنری، سینمایی، سمعی و بصری و مؤسساتانتشاراتی و تبلیغاتی در کشور و نظارت بر فعالیتهای آنها و همچنین ناشرین و کتابفروشان در چهارچوب ضوابط و مقررات مربوط.
۲۳-هدایت و حمایت از فعالیت مراکز و مؤسسات فیلمسازی، سناریونویسی، سینماها، کانونها و مراکز نمایش فیلم، عکاسخانهها و تولیدکنندگان نوار سمعی و بصری و صدور اجازه تأسیس و یا انحلال آن گونه واحدها و نظارت بر آنها در چهارچوب ضوابط و مقررات مربوط.
۲۴-نظارت بر فعالیتهای فرهنگی، هنری، تبلیغاتی خارجیان مقیم ایران با همکاری دستگاه های ذیربط.
۲۵-تحقیق درباره اثرات وسائل ارتباط جمعی و سنجش میران تأثیر برنامهها و فعالیتهای گفتاری، تصویری، مطبوعاتی و خبری و متون چاپشده در افکار عمومی با همکاری دستگاه های ذیربط.
۲۶- انجام مطالعات و تحقیقات لازم پیرامون مسائل و مبانی فرهنگ عمومی، هنر، سینما، تئاتر و دیگر زمینههای هنری مربوط، به منظور استفادهاز نتایج حاصل در برنامهریزیهای فرهنگی و هنری و دیگر امور مربوط، و نهایتاً بهبود کیفی و کمی امور محوله.
۲۷-برنامهریزی فرهنگی و تبلیغی در جهت همکاری بیشتر مردم با دولت و بررسی پیرامون اثرات برنامهها و فعالیتهای دولت در افکار عمومی وارائه آن به هیأت وزیران.
۲۸-ایجاد زمینههای گسترش فرهنگ انقلاب اسلامی و اشاعه زبان فارسی در کشورهای مختلف جهان با همکاری وزارت امور خارجه و وزارتفرهنگ و آموزش عالی.
۲۹-تنظیم سیاستهای کلی فرهنگی، هنری، سینمایی کشور و ارائه آنها به مجلس شورای اسلامی جهت تصویب با رعایت اصل ۷۴ قانون اساسیجمهوری اسلامی ایران.
۳۰-تأسیس و اداره مؤسسات آموزشی لازم به منظور آموزش افراد مجرب در رشتههای مختلف فرهنگ، هنر، ارشاد و جهانگردی و امور مربوطدیگر بر حسب مورد با همکاری دستگاه های ذیربط.[۱۸۶]»
ملاحظه میگردد براساس ماده ۱؛مسؤول اصلی و کلان در زمینه رشد اخلاقی، اعتلای فرهنگی، هنری و از طرفی مصونیت فرهنگی جامعه و اعتلای آگاهیهای عمومی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی میباشد. این وظیفه در دو بخش سیاستگذاری و اجرا خلاصه میشود. در بخش اول براساس بند ۲۹ از ماده۲ تنظیم سیاستهای کلی فرهنگی و … کشور و ارائه آنها به مجلس شورای اسلامی جهت تصویب ودر بخش دوم براساس ماده ۲، مسؤول اجرای سیاستهای رسمی نظام جمهوری اسلامی در زمینه فرهنگ عمومی.
در قالب موارد اشاره شده به ویژه مواد ۱ و ۲ این شرح وظایف،به بحث تنظیم سیاستها و اجرای سیاستهای رسمی نظام در زمینه فرهنگ عمومی و اعتلای آگاهیهای عمومی اشاره نموده که بخش وسیع کارمندان و نظام اداری و اجرایی کشور نیز شامل میشود.
گفتار دوم : بررسی وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد در حوزه ی فعالیت های فرهنگی
و هنری
در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی معاونت امور فرهنگی و معاونت امور هنری عهده دار فعالیت در حوزه ی هنر و فرهنگ هستند که برخی از مهم ترین وظایف این دو معاونت عبارت است از:
سیاستگذاری، برنامهریزی، استاندارد سازی و مهندسی امور فرهنگی ، منطبق با اهداف اسلام و انقلاب اسلامی.
سیاستگذاری و برنامهریزی بهمنظور صیانت از استقلال فرهنگی و هویت اسلامی ـ ایرانی.
سیاستگذاری و برنامهریزی جامع توسعه و ترویج امور فرهنگی و هنری مبتنی بر اصول و ارزشهای دینی ، در چارچوب اختیارات حاکمیتی.
سیاستگذاری به منظور تقویت و ترویج فرهنگ نماز، مهدویت، انتظار، اتحاد، جهاد، ایثار و شهادت، تلاش در رشد فضائل اخلاقی با رویکرد خانواده.
برنامهریزی در جهت تولید، توسعه، ترویج، نشر و حمایت از شعر و ادبیات داستانی .
برنامهریزی در جهت پرورش استعداد و ذوق فرهنگی افراد (عوام و خواص)،بهویژه جوانان.
برنامهریزیهای فرهنگی ـ اجتماعی بهمنظور افزایش آگاهیهای عمومی مردم جهت به کار نبردن اصول، افکار، عقاید، باورها، الگوها، واژهها و (فرهنگ) بیگانه در جامعه با هماهنگی و همکاری مراجع ذیربط.
برنامهریزی بهمنظور احیاء و اشاعه فرهنگهای اصیل اسلامی ـ ایرانی فراموش و مبدل شده و جایگزینی آنها با موارد نادرست؛ همچنین ارائه طرحهای مناسب جهت ترغیب و تشویق اقشار مختلف به آنها.
نظارت بر اجرای اصول و سیاستهای فرهنگی کشور در چارچوب اختیارات.
تعیین و تدوین ضوابط مربوط به حمایت از مصنفان، مؤلفان، مترجمان، ویراستاران، تصویرگران (اهل قلم)، واحدهای صنفی آنان و فراهم آوردن زمینههای لازم برای اجرای آنها.
تعیین و تدوین ضوابط مربوط به چگونگی تأسیس، اداره یا انحلال مؤسسات و دفاتر نشر، صدور پروانه نشر (مکتوب و الکترونیک)،همچنین آییننامههای حمایتی، رتبه و سطحبندی ناشران و نظارت بر فعالیت آنان.
فصل اول ـ دستگاه واجی: الف ـ جدول هم خوانها، ب ـ جدول واکهها، ج ـ مشخصات آوایی هم خوانها، د ـ مشخصات آوایی واکهها، ه ـ ساختمان هجا، وـ خوشههای هم خوانی، ز ـ هجاهای تکیهبر؛ فصل دوم ـ دستور: قسمت اول ـ صرف: الف ـ گروه اسمی، ب ـ فعل، ج ـ نقشنماها، د ـ اصوات، ه ـ ساختمان قاموسی واژه، قسمت دوم ـ نحو: الف ـ تعریف جمله و اجزاء آن، ب ـ انواع جمله از نظر نوع فعل، ج ـ انواع جمله از نظر آهنگ کلام، د ـ شناسایی اجزاء جمله و جای آنها، ه ـ تطابق فاعل و فعل از نظر شخص، وـ ضمایر شخصی به عنوان فاعل و مفعول آزاد و غیرآزاد، ز ـ جای ضمایر شخصی پیوسته فاعلی در جمله، ح ـ جای ضمایر شخصی پیوسته مفعولی در جمله، ی ـ جمله شرطی؛ فصل سوم ـ شباهت کردی با فارسی (گونه محاورهای تهران): الف ـ شباهت دستوری، ب ـ شباهتهای واژگانی؛ فصل چهارم ـ جمله و متن کردی.
ــــــ . گویش کلاردشت (رودبارک). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۷۶، بیست و پنج+۲۷۹ص.
فصل اول ـ بررسی آواشناختی و واجشناختی: ۱ـ واکهها ۲ـ هم خوانها ۳ـ ساختمان هجا ۴ـ تکیه ۵ـ تفاوتهای آوایی؛ فصل دوم ـ صرف (ساخت واژه): ۱ـ اسم ۲ـ ضمیر ۳ـ صفت ۴ـ عدد ۵ـ قید ۶ـ نقش نماها ۷ـ اصوات ۸ـ فعل ۹ـ واژههای غیرفعلی از نظر ساختمان؛ فصل سوم ـ نحو (ساخت جمله): ۱ـ انواع گروه در جمله ۲ـ جمله و اجزاء آن ۳ـ تطابق فاعل و فعل از نظر شخص و شمار ۴ـ جمله با فعل اسنادی ۵ـ انواع مفعول ۶ـ انواع جمله از نظر تعداد ۷ـ جمله شرطی ۸ـ انواع جمله از نظر وجه ۹ـ انواع جمله از نظر آهنگ؛ ملحقات.
ــــــ . گویش کلیمیان اصفهان (یک گویش ایرانی). سلسله انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، شماره ۷۶۲. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۷۳، ۲۴۰ص، جدول.
فصل اول ـ بررسی آواشناختی و واجشناختی: واجها و واجگونههای مهم آنها؛ فصل دوم ـ صرف (ساخت واژه): الف ـ ساخت تصریفی واژه: ۱ـ اسم ۲ـ ضمیر ۳ـ صفت ۴ـ قید ۵ـ عدد ۶ـ نقشنماها ۷ـ اصوات ۸ـ فعل، ب ـ ساخت اشتقاقی واژه: ۹ـ انواع واژه از نظر ساخت اشتقاقی ۱۰ـ وندهای اشتقاقی ۱۱ـ انواع فعل مرکب ۱۲ـ انواع واژههای مرکب غیرفعلی؛ فصل سوم ـ نحو (ساخت جمله): ۱ـ تعریف جمله ۲ـ اجزاء جمله و جای آنها ۳ـ گروه و انواع آن در جمله ۴ـ انواع مفعول ۵ـ جای ضمایر شخصی پیوسته به عنوان فاعل یا مفعول در جمله ۶ـ جمله با فعل اسنادی ۷ـ تطابق فاعل و فعل از نظر شخص و شمار ۸ـ انواع جمله از نظر تعداد فعل ۹ـ جمله شرطی ۱۰ـ انواع جمله از نظر آهنگ؛ ملحقات.
کنت، رولاند گراب (kent , Roland Grubb). فارسی باستان: دستور زبان، متون، واژهنامه. ترجمه سعید عریان. سلسله انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی، زبان و ادبیات، شماره ۱۲. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی، ۱۳۷۹، ۷۱۱ ص.
بخش نخست ـ دستور زبان: فصل I زمینه زبان شناسی فارسی باستان، فصل II خط فارسی باستانی، فصل III نظام آوایی، فصل IV ساخت بنهای اسمی و صفتی، فصل Vـ صرف اسامی، صفات، ضمایر فعل، VI بنها و ساخت افعال، VII نحو و سبک؛ بخشها (با اشاره به نکات دستوری آنها)؛ بخش دیگر ـ متنها؛ بخش سدیگر ـ واژهنامه.
کوهپایهای، محمد؛ قهرمانی، پرویز. طرحی از دستور زبان فارسی. اراک: [بینا]، ۱۳۳۵، د+۸۲ص.*
کیا، زهرا (خانلری). فعل در تاریخ بیهقی، ساختمان و کاربرد آن. تهران: توس، ۱۳۷۷، ?ص.*
کیا، صادق. راهنمای گردآوری گویشها. [بیجا]: انتشارات اداره فرهنگ عامه، ۱۳۴۰، ج۱، ۲۶۸ ص.
پیشگفتار؛ پرسش نامه؛واژهها؛ کار واژهها؛ گردانش؛ برخی پرسشهای دستوری؛ برخی پرسشها و گفتگوهای روزانه برای بررسی دستور؛ گفتگو؛ برخی از واژههای فارسی که در این کتاب به کار رفته است.
ــــــ . قلب در زبان عربی. سلسله انتشارات دانشگاه تهران، شماره ۶۷۱. تهران: دانشگاه تهران، ۱۳۴۰، بیست و چهار+ ۴۱۵ ص.
(بیان برخی از موارد قلب که در زبان فارسی همه به کار میرود.)
ــــــ . واژهنامه طبری. تهران: [بینا]، ۱۳۱۶، ?ص.*
ــــــ . واژهنامه گرگانی. تهران: دانشگاه تهران، ۱۳۳۰، ۳۵۰ص.*
گروسین، هادی. واژهنامه همدانی. همدان: مسلم، ۱۳۷۱، ص سیزده ـ بیست و یک.
برخی ویژگی های دستوری گویش همدانی: الف ـ قلب و ابدال، ب ـ اتباع و تکرار، ج ـ صرف ضمایر، صرف افعال، مصدر.
گلبن، محمد. کتاب شناسی خط و زبان. تهران: مرکز اسناد فرهنگی آسیا، ۲۵۳۶=۱۳۵۶، ص ۳ـ۹۶.
بخش اول ـ زبان: کلیات و تاریخ زبان؛ آموزش زبان؛ زبانهای ایرانی.
گلگلاب، حسین؛ کیا، صادق. فرهنگستان ایران و فرهنگستان زبان ایرانی. [تهران]: فرهنگستان زبان ایرانی، ۱۳۵۵،۳۹ص.
گزارشی درباره فرهنگستان زبان ایران: پژوهشگاه واژهگزینی؛ پژوهشگاه واژههای فارسی؛ پژوهشگاه دستور و املای فارسی؛ پژوهشگاه زبانهای ایرانی باستان و میانه؛ پژوهشگاه رابطه زبانهای ایرانی با زبانهای دیگر؛ پژوهشگاه گویششناسی؛ کتابخانه؛ پژوهشگاه؛ آزمایشگاه آواشناسی.
گیلن، آنتوان. مقدمه رساله زبان پارتی. ترجمه مهدی باقی، مهدی ضرغامیان. تهران: سروش، ۱۳۷۶، ص۶۱ـ۶۹.
۵ـ گویششناسی پارتی ۶ـ خط مانوی و دستگاه آوایی پارتی: مصوتها، صامتها.
لازار، ژیلبر(Lazard, Gilbert). دستور زبان معاصر. ترجمه مهستی بحرینی. تهران: شهر کتاب، هرمس، ۱۳۸۱، ۳۰۸ص.*
لوایی، محمدعلی. وندهای پارسی. [تهران: بینا، ۱۳۱۴]، صفحهشمار گوناگون.
زبان پارسی؛ بخش نخست ـ وندهای پارسی دیرینه؛ بخش دوم ـ وندهای اوستایی؛ بخش سوم ـ وندهای پارسی پهلوی؛ بخش چهارم ـ وندهای پارسی کنونی.
لیراوی، الله کرم. گویش و ادبیات عامه مردم لیراوی و دیلم. تهران: پارینه، ۱۳۸۰، ج۱، ص۴۳ـ۱۸۴.
بخش دوم: فصل اولـ سیرتاریخی و ارتباط گویش «لیراوی دیلمی» با زبانهای قبلی، فصل دومـ نماد ساختاری و تحول کلمات در گویش لیراوی دیلمی، فصل سوم ـ دستور زبان گویش لیراوی دیلمی و معادلهای آن در دستور زبان فارسی، فصل چهارم ـ برخی واژههای متروک زنده و رایج در گویش لیراوی و دیلم.
مارتینه، آندره. تراز دگرگونیهای آوایی جستاری در واجشناسی در زمانی. ترجمه هرمز میلانیان. تهران: هرمس، ۱۳۸۰، چهارده+۳۶۶ ص، جدول.
درآمد؛ نقش؛ ساختار؛ تراز؛ نوای گفتار؛ نتیجهگیری.
ماس، دبلیو. ای؛ تجلی، غفار. صداهای زبان انگلیسی و مقایسه آنها با صداهای زبان فارسی. تهران: شرکت سهامی افست، ۱۳۷۸، هفده+۳۶۵ ص، جدول، نمودار.
فصل اول ـ نحو ـ ویژگیهای کلی زبان فارسی؛ فصل دوم ـ صرف: تصریف صرفی، صرف اشتقاقی، فصل سوم ـ واجشناسی: واحدهای واجی، واجآرایی، ویژگیهای زبرزنجیری، قواعد زنجیرهای واژواجی، قواعد زبرزنجیری واژواجی؛ فصل چهارم ـ اندیش آوا و صوت؛ فصل پنجم ـ واژگان: حوزههای ساختاری معنی، لغات پایه.
ماهوتیان، شهرزاد. دستور زبان فارسی از دیدگاه ردهشناسی. ترجمه مهدی سمایی. سلسله انتشارات نشر مرکز، شماره ۴۳. تهران: نشر مرکز، ۱۳۷۸، هجده+ ۳۶۵ ص.
فصل اول ـ نحو: ۱ـ ویژگیهای کلی زبان فارسی ۲ـ مباحث ساختاری ۳ـ هم پایگی ۴ـ منفیسازی ۵ـ ضمیرگذاری ۶ـ ضمیر انعکاسی ۷ـ ضمیر متقابل ۸ـ ساختهای تفضیلی ۹ـ ساختهای همسان ۱۰ـ مالکیت ۱۱ـ ساخت تأکیدی ۱۲ـ برجستهسازی ۱۳ـ جابجایی سازه بلند ۱۴ـ دیگر قواعد جابجایی ۱۵ـ انواع جمله کوتاه ۱۶ـ طبقات دستوری؛ فصل دوم ـ صرف: ۱ـ صرف تصریفی۲ـ صرف اشتقاقی؛ فصل سوم ـ واجشناسی:۱ـ واحدهای واجی ۲ـ واجآرایی ۳ـ ویژگیهای زبرزنجیری ۴ـ قواعد زنجیرهای واژواجی ۵ـ قواعد زبرزنجیری واژواجی؛ فصل چهارم ـ اندیش آوا و صوت: ۱ـ اندیشآوا ۲ـ صوت؛ فصل پنجم ـ واژگان: حوزههای ساختاری معنی ۲ـ لغات پایه.
مبشری، اسدالله. تراز یا روش نویسندگی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۵۹، ص ۱۲۳ـ۲۳۶.
بخش دوم ـ مختصری از دستور زبان پارسی: تعریب دستور زبان، جمله چیست؟، اقسام جمله از حیث مدلول، وجوه افعال، شخص در افعال، زمان در افعال، اسم، صفت، عدد، حرف، صوت، پیشوند و میانوند و پسوند.
مجیدی، محمدرضا. گویشهای پیرامون کاشان و محلات. سلسله انتشارات فرهنگستان زبان ایران، شماره ۱۲. تهران: فرهنگستان زبان ایران، ۱۳۵۴، ص۸ـ۶۶.
بخش دوم ـ گویشهای پیرامون کاشان و محلات و کهک قم: الف ـ گویش واجی ب ـ گویشهای لری و لکی.
محتشم، حسن. فرهنگنامه بومی سبزوار. سبزوار: دانشگاه آزاد اسلامی، ۱۳۷۵، ص۱۳ـ۲۷.
خصوصیات مهم گویش سبزواری: حروف و حرکات، اسم، فعل، ضمایر، قیود، اصوات، اعداد.
محتشمی، بهمن. دستور کامل زبان فارسی شامل: حروف و صداها، هجا، مترادف، متضاد و… . [تهران]: اشراقی، ۱۳۷۰، ۶۴۸ص.
۱ـ کتاب صرف: فصل اول ـ مقدمه، فصل دوم ـ اسم، فصل سوم ـ صفت، فصل چهارم ـ ضمیر، فصل پنجم ـ فعل، فصل ششم ـ قید، فصل هفتم ـ حروف اضافه، فصل هشتم ـ حرف ربط، فصل نهم ـ صوت، فصل دهم ـ پیشوند و پسوند؛ ۲ـ کتاب نحو: فصل اول ـ پیشگفتار، فصل دوم ـ گونههای جمله، فصل سوم ـ جملههای پیرو وصفی؛ ۳ـ بخشهای ضمیمه: ۱ـ عربی در فارسی ۲ـ جدول فعلهای ساده فارسی ۳ـ فعلهای مرکب فارسی ۴ـ آهنگ گویش فارسی.
محجوب، محمدجعفر. سبک خراسانی در شعر فارسی. سلسله انتشارات سازمان تربیت معلم و تحقیقات تربیتی، شماره ۱۹. تهران: تربیت معلم، ۱۳۴۵، ص ۳۱ـ۵۲، ۱۸۱ـ۳۰۱.
گفتار دوم: شعر فارسی در دوره سامانی: الف ـ نشانههای کهنگی؛ گفتار سوم ـ شعر فارسی در دوران غزنوی: ۲ـ نشانههای قدمت در شعر عصر غزنوی.
محسنی، علیاکبر. دستور فارسی و سیر دستورنویسی در ایران. سلسله انتشارات مؤ سسه فرهنگی و انتشاراتی گوهر سیاح، شماره ۳. مشهد: مؤ سسه فرهنگی و انتشاراتی گوهر سیاح، ۱۳۷۹، ۲۰ص، کتابنامه.*
محق، حسین. دستور زبان فارسی. تهران: مروارید، ۱۳۵۱، هفت +۱۷۴.*
محلاتی، سیفالدین محمد. قند پارسی فی مقدمات فارسی. بمبئی: [بینا]، ۱۳۴۴، ۷ج در ۱ مجلد، صفحه شمار گوناگون.
کتاب الحروف ـ در تعریف حرف و اسم و فعل و اقسام حروف؛ کتب الاسماء ـ در تعریف اقسام اسماء مصطلحه در فارسی؛ کتاب الافعال ـ در تعریف فعل و مشتقات و صنیع از آن؛ کتاب المشترکات ـ در بیان الفاظی که در عرب و عجم مشترک الاستعمالاند؛ کتاب حروف عامله؛ کتاب المصطلحات ـ در بیان حرف و کلمه و جمله و لفظ و سطر و مضمون و مطلب؛ کتاب الکلمه و الکلام ـ در تعریف کلمات که از برای ظن و یقین است.
محمدی خُمَک، جواد [سکایی سیستانی]. واژهنامه سکزی (فرهنگ سیستانی). تهران: سروش (انتشارات صدا و سیما)، [?] ،ص بیست و پنج ـ شصت و هشت.
اندکی از دستور سکزی: فعل ماضی، آینده، اکنون (مضارع)، امر؛ اسم؛ ضمیر؛ صفت؛ قید؛ شبه جمله (صوت)؛ حرف؛ تشدید؛ پیشوند؛ تبدیل.
محمود، فیاض؛ عابدی، وزیرالحسن. تاریخ ادبیات فارسی در شبه قاره هند (۱۷۰۷ تا ۱۹۷۲ م). ترجمه مریم ناطق شریف. تهران: نشر رهنمون، ۱۳۷۸، ص۳۳۹ـ۳۵۹، ۴۹۳ـ۵۰۶.
بخش نخست (۱۷۰۷ـ۱۸۵۷م): فصل نهم ـ لغت، زبان شناسی و زبانآموزی؛ بخش دوم (۱۷۰۷ـ ۱۸۷۵)؛ فصل پنجم ـ فرهنگنویسی، زبان شناسی و زبانآموزی، شرحنگاری، دستورنویسی.