بسم الله الرحمن الرحیم
دانشگاه آزاد اسلامی
واحد دامغان
دانشکده حقوق
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته حقوق

گرایش بین الملل
عنوان :
بررسی جرائم سازمان یافته در حقوق بین الملل و ایران با تاکید بر قاچاق انسان
استاد راهنما:
دکتر علیرضا حسنی
استاد مشاور:
دکتر علی پورقصاب امیری
نگارنده:
مهسا کلایی
دی-۹۱
با تقدیر و تشکر
از استاد راهنمای ارجمند جناب آقای دکتر علیرضا حسنی که با راهنماییهاو سعه صدر کمک شایانی در تدوین این پایان نامه نمودند. همچنین باتشکر خاص ازجناب آقای دکتر علی پور قصاب امیری استاد مشاور و جناب آقای دکترمحمدحسن حسنی استادداور بعلت اختصاص وقت ارزشمندشان در تکمیل و دفاع این پایان نامه.
فهرست مطالب:
چکیده……………………………………………………………………………………………………………………………..۱
مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………۲
فصل اول- جرائم سازمان یافته
بخش اول:تعریف جرم سازمان یافته…………………………………………………………………………………….۵
بخش دوم: ویژگی ها، مفهوم و عناصر متشکله جرائم سازمان یافته و سازمانهای جنایی……………۱۰
۱- غیر ایدئولوژیک بودن سازمان ……………………………………………………………………………………..۱۰
۲- وجود سلسله مراتب……………………………………………………………………………………………………۱۱
۳- استمرار جرم در طول زمان………………………………………………………………………………………….۱۱
۴- ارتکاب فساد اداری…………………………………………………………………………………………………….۱۱
۵- استفاده از ارعاب و خشونت………………………………………………………. ………….. ………………..۱۱
۶-اقدام به تطهیر و پول شویی…………………………………………………………………………………………..۱۱
بخش سوم: دلایل و عوامل گسترش یافتن جرائم سازمان یافته……………………………………………..۱۲
۱-ارتکاب جرائم بصورت گروهی…………………………………………………………………………………….۱۲
۲-عدم وجود توازن بین امکانات بازدارنده و امکانات سازمانهای مجرمانه………………………………۱۲
۳-گسترده شدن موضوعات مجرمانه………………………………………………………………………………….۱۲
۴-بالاتر بودن منافع مالی جرائم سازمان یافته نسبت به جرائم سنتی……………………………………….۱۲
۵-وجود خلأهای قانونی در مورد جرائم جدید…………………………………………………………………..۱۳
بخش چهارم: تقسیم بندی جنایات سازمان یافته از لحاظ حوزه فعالیت…………………………………..۱۳
بخش پنجم: انواع جرائم سازمان یافته………………………………………………………………………………..۱۳
گفتار اول: قاچاق انسان……………………………………………………………………………………………………۱۴
گفتار دوم: قاچاق اسلحه…………………………………………………………………………………………………..۱۴
گفتار سوم: قاچاق زنان و کودکان………………………………………………………………………………………۱۵
گفتار چهارم: قاچاق مهاجران غیر قانونی…………………………………………………………………………….۱۵
گفتار پنجم: قاچاق مواد هسته ای………………………………………………………………………………………۱۶
گفتار ششم:قاچاق اعضای بدن…………………………………………………………………………………………۱۷
گفتار هفتم:قاچاق مواد مخدر و روانگردان……………………………………………………………………….۱۷
گفتار هشتم:پولشویی…. ………………….. ……………………………………………… …………………………..۱۸

علامه جعفری در تفسیر تشبیههایی که در این خطبه به کار رفته است مینویسد: « دو تشبیهی که امیرالمؤمنین علی (ع) در این جملات فرمودهاند، فوقالعاده با عظمت و آموزنده اند. تشبیه یکم: آن مرد سست عنصر و پیرو هوا مانند شترانی هستند که ساربان ندارند. هر عامل دیگری که آنها را از یک طرف جمعآوری کند، از طرف دیگر پراکنده میشوند. علت این پراکندگی برونی و ناتوانی از اجتماع و تشکّل، عبارت است از پراکندگی روانی؛ یعنی هنگامی که روان هر یک از افراد جامعه، مبتلا به بیماری چندشخصیتی یا تجزیۀ شخصیت شد. تردیدی نیست که از تجمع و تشکل برونی با دیگر افراد جامعه ناتوانتر خواهد بود. تشبیه دوم: که واقعا از لحاظ ظرافت بسیار شگفتانگیز است این است که امیرالمؤمنین احساس راحتی و نجات آن مردم را در موقع جنگ به وسیلۀ پراکنده شدن از آن حضرت به احساس راحتی و نجات زنی که بچه بزاید تشبیه فرمودهاست. زیرا زن همین که بچه را بزاید مانند این است که عامل مرگ و درد و اضطراب را از خود دور کرده است. (جعفری: ۱۳۷۵: ۲۰۶-۲۰۷ ج ۱۷).
۶-۳-۱-۳ کنایه
کنایات زیبا نیز بخشی از اعجازهای بلاغی نهجالبلاغه را در حوزۀ علم بیان تشکیل میدهد. در خطبۀ ۱۶۵ که امام (ع) به توصیف طاووس پرداخته است در بخشی از بیانات ایشان آمده است: « مإذا رمی ببَصرِه إلی قوائِمه زَقأ مُعولاً بِصوتٍ یکادُ یبینُ عن استغثاتهِ و یشهدُ بصادقِ توجُّعِه لأنَّ قوائمِهِ حُمشٌ کقوائمِ الدیکَه الخَلاسیَّه» (و در آن هنگام که به پاهایش مینگرد، صدایی ناله مانند بر میآورد چنان جانداری که درپناهجویی خود را آشکار میکند و فریاد او به صدق احساس و دردش گواهی
میدهد؛ زیرا پاهایی سیاهرنگ و زشت و نازک دارد، مانند پاهای خروس خلاسی.) علامه جعفری این کلام امام (ع) را کنایه از بیان قانونِ حفظ تعادل میداند:
«امیرالمؤمنین (ع) در این جملات صریحاً نمیفرماید که علت نالۀ طاووس در هنگام نگریستن به پاهایش معلول شدت احساس زیبایی بال و پر و دیگر اعضای اوست، ولی این احتمال که ممکن است چنین باشد منتفی نیست. باید دقیقا بیاندیشیم در این که:
گیرم که خارم خاربد، خار از پی گل میزهد صراف زر هم مینهد جو بر کف مثقالها.
آیا قانونی بسیار یا اهمیت به نام قانون حفظ تعادل در پشت پرده وجود دارد که نمیگذارد حیات از تعادل خود منحرف گردد…؟ (جعفری: ۱۳۷۵: ۲۵۰-۲۵۱ ج ۲۶).
۲-۳ بررسی زندگی آراء و اندیشه های مولانا
در ادامه به اختصار به زندگی و اندیشه های مولانا و معرفی آثار وی میپردازیم:
۱-۲-۳ زندگی مولوی
مولانا جلال الدین محمد بلخی، در ششم ربیع الاول ۶۰۴ در شهر بلخ دیده به جهان گشود. برخی به پارهای قراین ولادت او را قریب پانزده سال پیش از این تاریخ دانستهاند. مولانا همراه پدر، شهر به شهر از بلخ تا بغداد رفت. کاروان پدر بر سر راه خود در نیشابور به ملاقات شیخ فریدالدین عطار رفت عطار نسخهای از اسرارنامۀ خود را به مولانا هدیه کرد . سلطان ولد از بغداد به حج رفت در بازگشت قریب چهار سال در ملطیه مقیم شد و سپس به لارنده رفت و هفت سال در این شهر بود، ظاهرا در سال ۶۲۶ یا ۶۲۷ به دعوت علاءالدین کیقباد سلجوقی به قونیه رفت و سرانجام در هجدهم ربیعالاخر ۶۲۸ در قونیه درگذشت و در همان شهر به خاک سپرده شد.
در آن هنگام مولانا ۲۴ سال داشت. او در سال ۶۲۲ هجری در هجده سالگی در لارنده با گوهر خاتون، دختر خواجه لالای سمرقندی ازدواج کرده بود. دو پسر مولانا به نامهای بهاءالدین محمد معروف به سلطان ولد و علاءالدین محمد از گوهر خاتون به دنیا آمده بودند.
مولانا تحصیل خود را در بلخ آغاز کرده بود و با علمایی که با پدر او نشست و برخاست داشتند آشنا شده بود. پس از وفات پدر برای تحصیل با حلب رفت و در مدرسۀ حلاویّه منزل گرفت. پس از حلب به دمشق رفت و هفت یا چهار سال در آن شهر اقامت گزید. در آن ایام شیخ محیالدین عربی آخرین سالهای حیات خود را در دمشق میگذرانید. ظاهرا مولانا بیش از چهارسال در دمشق اقامت نکرده است زیرا در سال ۶۳۸ که سال وفات محیّالدین عربی و سید برهان الدین محقق ترمذی بود از قیصریه به قونیه بازگشته بود.

در سن سی و سه سالگی به قونیه بازگشت و به ارشاد برهانالدین به ریاضت پرداخت. برهان الدین در کودکی هم تعلیم مولانا را عهده دار بود. وی در سال ۶۳۸ ه.ق در قیصریه وفات کرد و در همان شهر به خاک سپرده شد.
مولانا که پس از وفات پدر در سال ۶۳۸ه به خواهش مریدان و وصیت پدر بر مسند ارشاد نشسته بود، تا سال ۶۴۲ ه به تدریس فقه مشغول بود.
روز شنبه ۲۶ جمادیالآخر سال ۶۴۲ ه بزرگترین حادثۀ زندگی مولانا رخ داد. شمسالدین محمد بن ملک داد تبریزی ناگهان به قونیه آمد و در خان شکر فروشان یا برنج فروشان منزل گرفت. در آن تاریخ مولانا ۳۸ سال داشت. آنچه از یگانه اثر برجای مانده از شمس که به مقالات شمس معروف است بر میآید وی مرید شیخی به نام ابوبکر زنبیل باف یا سله باف تبریزی بود. گویا شمس و فخرالدین عراقی هر دو از تربیت یافتگان باباکمال جندی و از خلفای نجمالدین کبری بودند. خود گوید: با خدا راز و نیاز میکردم که پروردگارا مرا با اولیای خود آشنا کن شبی در خواب مرا گفتند آن ولی که تو
میجویی در روم است.
پس از دیدار مولانا با شمس ، مولانا درس و تحصیل را رها کرد و به منزل صلاحالدین زرکوب رفت. خلوت با شمس سه ماه یا بیشتر طول کشید. بهاءالدین پسر مولانا ، به چشم پدر شمس را به دیدۀ احترام مینگریست. اما علاءالدین محمد پسر دوم در این ماجرا جانب مخالفت را گرفته بود.
مولانا از علاقۀ خود به شمس به عشق تعبیر میکرد. شمس مولانا را از مطالعۀ کتب باز
میداشت. حتی به او اجازۀ مطالعۀ معارف سلطان ولد را نمیداد و دیوان متنبی را از او دریغ میکرد. شمس به مولانا آموخت که برای رهایی از کتاب و درس و دفتر و مدرسه جرأت به خرج دهد. همین مسائل به مخالفتهای بیشتری در برعلیه شمس منجز میشد که سرانجام تصمیم به کشتن او گرفتند.
پس از غیبت ناگهانی شمس مخالفان شادمان شده بودند و گمان میکردند دوباره مولانا را در جمع خواهند دید اما این بار فردی امی و روستایی به نام صلاحالدین فریدون زرکوب قونیوی پس مردی ماهیگیر و کشاورز به نام یاغیبسان را در برابر خود یافتند. درست است که صلاحالدین دانشی نداشت اما دارای چنان بینشی بود که مولانا را از جوش و خروش اقیانوس وارش به آرامش و کمال رسانید.
مولانا پس از وفات صلاحالدین، حسامالدین چلبی را به خلافت برگزید. مولانا حسام الدین را از مدتی پیش از ورود شمس به قونیه میشناخت. اگر حسام الدین در مجلسی حاضر نمیشد مولانا ساکت مینشست. حسام الدین شبی به مولانا میگوید غزلیات زیاد شده است آیا وقت آن نیست که کتابی به طرز حدیقه و بر وزن منطقالطیر سروده شود که یاران آن را بخوانند؟ مولانا کاغذی از دستار بیرون آورد که در آن هجده بیت اول مثنوی سروده شده بود و آن را به حسامالدین داد و فرمود: اگر تو بنویسی من میسرایم.
مولانا سرانجام در روز یکشنبه، پنجم جمادی الاخر ۶۷۲ هجری پس از ماه ها تحمل بیماری چشم از جهان فروبست. (گولپینارلی ۱۳۸۸ و فروزانفر ۱۳۵۴ و زرین کوب ۱۳۷۰).
۲-۲-۳ آراء و اندیشه های مولوی
خداشناسی:
مولوی نیز مانند سایر عرفان سعادت انسان را در معرفت و شناخت خدا میداند. میتوان گفت که خدا و شناخت او یکی از مهمترین اصول مورد توجه اوست. به طوری که رد پای آن را در
جایجای مثنوی میتوان دید. او به انحاء مختلف از مسائل مربوط به شناخت خداوند، ذات، افعال و صفات و … سخن گفته است. به عنوان مثال او از این که چگونه میتوان دربارۀ خدا اندیشید، از اندیشه در باب خداوند، ترس از خدا، مسببالاسباب بودن خدا، راه رسیدن به او، این که منشأ همۀ هستیها خداوند است، نعمتها، هدف خداوند از خلقت جهان، چگونگی یاد کردن خدا، تقرب به او، مناجات او و … همه از جمله مسائلی است که در رابطه با جهانبینی الهی و خداشناسی مولوی در مثنوی میتوان یاد کرد.
در نظریات او در زمینۀ پرستش خداوند، اگرچه همه یک حقیقت واحد را میجویند اما باز در همین راه هم همۀ انسانها به شناخت درست و حقیقت اصلی دست نمیبایند و چه بسا که رنگها و تعینات آنها را از جادۀ حقیقت دور میسازد:

مولانا، در موارد مختلف به اثبات وجود خدا از طریق نشانه ها و آثاری که در جهان وجود دارد اشاره کرده است:

در این فصل با عوامل مؤثر بر تغییرات نرخ حاشیه سود بانکی (حاشیه سود) شناسایی شد همچنین برخی از عوامل که بر روی نرخ حتشیه سود مؤثر است ولی به صورت مستقیم در الگو ظاهر نمی‌شود نیز معرفی شد؛ بعد از آن تعاریف متداول متغیر وابسته و دلیل انتخاب تعریف مورد استفاده ذکر گردید.
با توجه به اینکه قرار است الگوی استخراج شده به روش حداقل مربعات معمولی (OLS) برآورد گردد، مراحل انجام این برآوردها شامل تعیین پایائی، همجمعی، بررسی نقض فروض و تخمین برای روش OLS به صورت تفصیلی مورد بررسی قرار گرفت.

به لحاظ ساختار تحقیق بهترین الگوی ممکنه که قادر به پاسخ‌گویی به سئوالات ما باشد، تصریح شد که در فصل آتی جهت بررسی صحت فرضیات و پاسخ‌گویی به سئوالات تحقیق با روش‌های اقتصاد سنجی مورد برآورد قرار خواهد گرفت.
فصل چهارم
تخمین الگو
۴-۱- مقدمه
در این فصل الگوی معرفی شده، بصورت تجربی و با بهره گرفتن از رهیافت اقتصاد سنجی مورد برآورد قرار خواهد گرفت. قبل از تخمین الگو، پایائی متغیرها با روش‌های ذکر شده در فصل چهارم مورد بررسی قرار می‌گیرد. در ادامه ضرایب معنادار به لحاظ مفهوم اقتصادی آنها تفسیر خواهند شد.
۴-۲- تخمین الگو
همانطور که ذکر شد قبل از تخمین الگو باید پایا بودن تک تک متغیرهای مورد استفاده در برآورد الگو، بررسی شود با بهره گرفتن از آزمون ریشه واحد ثابت می‌شود که هیچکدام از متغیرها، اعم از متغیرهای مستقل و وابسته در سطح^[۲۳] پایا نیستند؛ یعنی (O)I نبوده و همگی با یکبار دیفرانسیل‌گیری پایا می‌شوند(چون برآورد بصورت دو طرف لگاریتمی صورت گرفته صورت است پس آزمون‌های صورت گرفته بر روی لگاریتم متغیرها بوده است نه خود متغیرها) به عبارت اقتصاد سنجی متغیرها همگی هم انباشته از مرتبه یک (۱)I هستند. با این حساب نمی‌توان این متغیرها را در برآورد الگو مورد استفاده قرار داد ولی تفاضل اول آنها قابلیت برآورد دارد.
۴-۳- تصریح الگو و برآورد مدل
با تصریح الگو بدین شکل داریم:
که طبق تعریف، متغیر وابسته همان نرخ حاسیه سود بانکی (SPN) و متغیرهای مستقل به ترتیب عبارتند از نسبت مطالبات معوق و سررسید گذشته بانک‌ها به کل تسهیلات اعطائی (PDN)، نرخ ذخیره قانونی (LRR)، نرخ تورم (INFL)، نسبت هزینه‌های عملیاتی بانک‌ها به کل تسهیلات (NFC)، سهم بانک‌ها از بازار سپرده‌ها (MS)، شاخص هرفیندال هیرشمن (HERF) و شاخص رشد تولیدات صنعتی (GRIP).
۴-۳-۱- نتایج برآورد الگو و آزمون فرضیه‌های تحقیق
برای تجزیه و تحلیل داده‌ها و آزمون فرضیه‌های تحقیق با بهره گرفتن از این الگو به این صورت عمل می‌کنیم که در ابتدا با بهره گرفتن از روش حداقل مربعات معمولی (OLS) ضرایب مربوط به هر یک از پارامتر‌ها را تخمین می‌زنیم، در ادامه در پاسخ به این سئوال که آن متغیر مورد نظر بر نرخ حاشیه سود بانکی تاثیر دارد یا خیر، با بهره گرفتن از آماره t به آزمون معنی‌دار بودن آن مبادرات می‌ورزیم. به عنوان مثال برای تعیین اثر نسبت مطالعات معوق و سر رسید گذشته به کل مطالبات بر روی نرخ حاشیه سود بانکی ابتدا a₂ را تخمین می‌زنیم که آن را با _۲ نشان می‌دهیم، بعد به آزمون این فرضیه می‌پردازیم.
اگر این فرضیه رد شود به این معنی خواهد بود که مطالبات معوق بر حاشیه سود بانکی مؤثر است و اگر رد نشود به این معنی خواهد بود که نرخ حاشیه سود بانکی متاثر از نسبت مطالبات معوق نیست. آماره مورد استفاده در این آزمون آماره t است که به شکل زیر محاسبه می‌شود.
که در آن همان انحراف معیار ناشی از تخمین ضریب است. به همین نحو برای تک تک متغیرها همین کار را انجام می‌دهیم.
نتایج برآورد بدین شرح است:
مقدار آماره t محاسبه شده جهت آزمون فرضیه برابر صفر بودن پارامتر در جامعه می‌باشد. این آماره برای آزمون برابر صفر بودن هر متغیر به شکل زیر مورد محاسبه قرار می‌گیرد.
که i به i امین متغیر اشاره دارد. از آنجایی که برای آزمون فرضیات a_i =o ها آزمون شده‌اند عملاً آمارهt تبدیل به می‌شود. یه صورت یک معیار سرانگشتی اگر مقدار آماره t بدست آمده بزرگتر از ۲ باشد فرضیه برابر صفر بودن ضریب رد می‌شود که به این معنی است که فرضیه مربوط به آن متغیر در تحقیق ما پذیرفته می‌‌شود.
بقیه متغیرها هم از لحاظ آماری معنادار نیستند. معیار بعدی مورد استفاده در این تحقیق ضریب تعیین یا همان R² است. این آماره برای پاسخ به این سئوال مورد استفاده قرار می‌گیرد که این متغیرهای مورد استفاده در الگو به عنوان متغیرهای مستقل به چه میزان قادرند تغییرات متغیر وابسته را توضیح دهند. برای این منظور آماره R² مقدار تغییرات توضیح داده شده ESS را به مقدار کل تغییرات TSS تقسیم می‌کند، یعنی مقدار R² عبارت است از:
اگر مقدار ضریب تعیین بالا باشد مؤید این مطلب است که الگوی مورد استفاده خوب است چون می‌تواند تغییرات را به خوبی توضیح دهد. مقدار ضریب تعیین R² برابر ۸۹۶/۰ درصد می‌باشد. که نشان از توضیح دهندگی بالای الگوی مورد برآورد دارد.
مقدار R² برخی مواقع نشانگر واقعیت نیست چون که R² بصورت مکانیکی، با ورود متغیرهای جدید (هر چند بی‌ربط) بالا می‌رود معمولا از معیار ضریب تعیین تعدیل شده ^[۲۴]، جهت بررسی میزان توضیح دهندگی الگو استفاده می‌شود. ضریب تعیین تعدیل شده این مشکل را ندارد چرا که در صورت و مخرج این آماره تعداد متغیرهای مستقل حضور دارد که باعث می‌شود اگر متغیر وارد شده بی‌ربط باشد دیگر اثر بر روری R² نگذارد. بنابراین زمانی که تعداد متغیرهای مستقل بیش از یک متغیر باشد ضریب تعیین تعدیل شده قابلیت اعتماد بیشتری دارد.
مقدار آماره دوربین – واتسون که جهت نشان دادن خود همبستگی سریالی جزء خطا مورد بررسی قرار می‌گیرد برابر ۱۸۹/۲ می‌باشد که با حالت ایده‌آل برابر ۲ ، که در حالت عدم وجود خود همبستگی سریالی بین جملات خطا رخ می‌دهد، تفاوت دارد. آماره دوربین – واتسون آماره‌ای است که جهت بررسی فرض خود همبستگی سریالی بین جملات اخلال مورد استفاده قرار می‌گیرد که یکی از حالت‌های نقض فروض استاندارد کلاسیک است و بایستی تشخیص داده شده و رفع شود.
۴-۳-۲- بررسی نقض فروض استاندارد کلاسیک
حال که پارامترها تخمین زده شدند، زمانی تخمین‌ها از اعتبار لازم برخوردار هستند که همه فروض استاندارد کلاسیک برقرار باشد. آماره D.W با وارد کردن MA(1) در حد مطلوب قرار گرفت و خود همبستگی رفع شد.
ابتدا به آزمون نرمال بودن متغیر پاسخ (spn) پرداختیم برای این کار از آزمون ناپارامتری کولموگروف-اسمیرنوف استفاده شد. فرض صفر در این آزمون نرمال بودن متغیرها و فرض مقابل عدم نرمال بودن آن‌هاست. نتایج این آزمون به شرح زیر است.
جدول۴-۱. آزمون ناپارامتری کولموگروف- اسمیرنوف

۲-۵-آشنایی مقدماتی با مبحث فازی
۲-۵-۱- مبحث فازی و استدلال تقریبی
منطق فازی در سال ۱۹۶۵ از سوی پروفسور لطفی زاده استاد دانشگاه برکلی کالیفرنیا، از طریق چاپ مقاله‌ای با عنوان «مجموعه‌های فازی» معرفی شد. منطق فازی معتقد است که ابهام در ماهیت علم است. بر خلاف دیگران که معتقدند که باید تقریب‌ها را دقیق‌تر کرد تا بهره‌وری افزایش یابد، لطفی زاده معتقد است که باید به دنبال ساختن مدل‌هایی بود که ابهام را به عنوان بخشی از سیستم مدل کند. نظریه فازی برای بیان و تشریح عدم قطعیت و عدم دقت در رویدادها بکار می‌رود؛ و کلید اصلی نظریه فازی از منسطق چند ارزشی بو جود آمده است. [۲۷]

عدم اطمینان (ابهام) زمانی ایجاد می‌شود که اطلاعات ناقص باشند اما اطلاعات به شیوه‌های مختلف ناقص و ناکارا مد می‌شوند. ماهیت عدم قطعیت (عدم اطمینان) با توجه به مسئله مورد بررسی می‌بایست توسط تحلیل گر مشخص شود؛ زیرا عدم اطمینان می‌تواند ناشی از «شانس (تصادفی بودن)»، «ابهام»، «کمبود دانش آگاهی» و یا «از عدم دقت» و ابهام ناشی از ناسازگاری (تعارض یا ناهمگنی و اختلاف)، عدم بیان صریح و یا تمایز روشن، گنگ و مغشوش بودن اطلاعات و … باشد. [۲۷]
۲-۵-۲-نظریه فازی
ریاضیات فازی یک فرا مجموعه از منطق بولی است که بر مفهوم درستی نسبی، دلالت می‌کند. منطق کلاسیک هر چیزی را بر اساس یک سیستم دوتائی نشان می دهد ولی منطق فازی درستی هر چیزی را با یک عدد که مقدار آن بین صفر و یک است نشان می‌دهد. رابطه بین مجموعه S و عضو a به صورت زیر است که F مجموعه فازی مجموعه S است. [۲۶]
اعداد فازی رویکردی نوین به تئوری مجموعه ها است که قادر است در حالت‌هایی که برای بیان موضوع خاصی قطعیت وجود ندارد آن را با بهره گرفتن از مجموعه‌ای پیوسته و محدود از اعداد بیان کند. مجموعه‌هایی که اجزایشان با درجات مختلف به آن‌ها تعلق دارند. همچنین مقدار جزئی تابع عضویت، درجه عضویت نامیده می‌شود. [۲]
مهم‌ترین قابلیت مجموعه فازی توانایی آن در نشان دادن داده‌های مبهم و نامشخص است. ویژگی آن مجموعه تابع عضویت است که در آن به هر عضو، درجه عضویتی بین صفر و یک تعلق می‌گیرد. [۳]
در ریاضیات، نظریه احتمال برای پیش بینی نتیجه یک رویداد در آینده بکار می‌رود. رویدادی که در آینده قرار است اتفاق بیافتد و نتیجه آن در حال حاضر مشخص نیست. در واقع نظریه احتمال به رویدادهای تصادفی مرتبط می‌باشد. در حالی که فازی به «بی دقتی» و مفاهیم نادقیق که در زبان طبیعی بکار می‌روند مرتبط است و همیشه با یک رویداد همراه نیست. در واقع نظریه فازی عدم قطعیت غیر احتمالی ^[۴۹]را پشتیبانی می‌کند. [۲۶]
۲-۵-۳-منطق فازی و کاربرد آن در تصمیم‌گیری
منطق فازی^[۵۰] مبتنی بر تئوری مجموعه فازی است و یک نوع منطق است که روش‌های نتیجه‌گیری در مغز بشر را جایگزین می‌کند. دلیل اینکه از منطق فازی برای این‌گونه تصمیم‌گیری‌ها استفاده می‌شود توانایی این منطق برای در نظر گرفتن قواعد و آگاهی مبهم تصمیم‌گیرنده مخصوصا برای مشکلات با مدل‌های ریاضی که استنتاج آن‌ها کمی مشکل است و از طرفی این منطق تحت اطلاعات ناقص یا نامشخص به تصمیم‌گیرندگان در تعیین مقادیر تخمینی کمک می‌کند. [۲۸]
تصمیم‌گیری انتخاب یک راهکار از بین راهکارهای گوناگون با در نظر گرفتن محدودیت‌ها برای دستیابی به یک هدف مشخص است؛ به عبارت دیگر «تصمیم نقطه تلاقی هدف‌ها و محدودیت‌هاست». در فرایند تصمیم گیری دستیابی به هدف‌های مشخص با در نظر گرفتن محدودیت‌های معین تعقیب می‌شود. تصمیم گیری با بهره گرفتن از منطق فازی به دو روش صورت می‌گیرد:۱- تصمیم گیری با اشتراک هدف‌ها و محدودیت‌های توصیف شده به وسیله مجموعه‌های فازی. ۲- تصمیم گیری با ترکیب هدف‌ها و محدودیت ها با بهره گرفتن از میانگین فازی. [۴]
هدف اصلی منطق فازی فراهم کردن مفاهیمی است که استدلال تقریبی را اجرا کند. منطق فازی درجه‌ای از وابستگی در دامنه صفر تا یک را فرض می‌کند و به عنصر مجموعه فازی امکان می‌دهد تا یک اندازه درست یا یک اندازه غلط باشد. تصمیم گیری بر پایه اطلاعات صورت می‌گیرد. به علت غیرقطعی بودن اطلاعات مورد نیاز در فرایند تصمیم گیری، در محیط فازی سعی می‌شود برای نیل به هدف، یک عضو از مجموعه فازی با بالاترین درجه عضویت در مجموعه انتخاب شود. [۴]
ساختار عمومی سیستم فازی شامل چند مرحله اصلی است :۱- فازی‌سازی ۲- قوانین استنتاج ۳- استنتاج ۴-فازی‌زدایی [۲۶]
۱-فازی‌سازی: تبدیل داده‌های کیفی به داده‌های کمّی در فرایندی است که عمومی سازی^[۵۱] (تعمیم دادن) گفته می‌شود. در این مرحله مجموعه فازی و اعضای مجموعه و متغیرهای ورودی و خروجی تعریف می‌شود.۲-قوانین استنتاج: برای تبدیل ورودی‌های سیستم به خروجی لازم است. این قوانین در فرم قوانین if-then هستند که توسط دانش فرد خبره قابل استخراج می‌باشند.
۳-استنتاج: استنباط در مورد روابط بین متغیرها برم بنای قواعد تعیین شده در مرحله قبل است. در این مرحله قواعد «اگر … آنگاه» شکل می‌گیرد و درجه عضویت تعیین و به زبان فازی بیان می‌شود. سپس قواعد مورد ارزیابی قرار گرفته و خروجی فازی شکل می‌گیرد.
۴-فـازی‌زدایــی: فـراینـد تبـدیـل داده‌هـای کیـفـی بـه داده‌هـای کمّـی است که در این مرحله از خروجی به دست آمده فازی‌زدایی می‌شود و نتیجه تصمیم بیان می‌گردد. روش میانگین^[۵۲]، روش متوسط مرکز ^[۵۳]و روش ریفت ^[۵۴] از متدهای مهم قابل استفاده در فازی‌زدایی می‌باشند. [۲۶]
۲-۵-۴-روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره^[۵۵]
تصمیم‌گیری چندمعیاره یکی از شاخصه‌های شناخته شده است که مسائل تصمیم‌گیری را تحت تعدادی از معیارهای تصمیم بررسی می‌کند. فرایند تحلیل سلسله مراتبی، فرایند تحلیل شبکه،TOPSIS و. از جمله روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره هستند. در تصمیم‌گیری‌های چندمعیاره، تئوری مجموعه فازی ممکن است روش عمومی باشد که با عدم قطعیت سروکار دارد.
۲-۵-۴-۱-متد AHP^[56]
یکی از کارآمدترین تکنیک‌های تصمیم‌گیری گیری با معیارهای چندگانه، فرایند تحلیل سلسله مراتبی است که اولین بار توسط توماس ال ساعتی مطرح شد؛ که بر اساس مقایسه‌های زوجی و استفاده از مقیاس ارجحیت ۱ تا ۹ بنا نهاده شده و امکان بررسی سناریوهای مختلف را به مدیران می‌دهد. شرایط استفاده این متد آن است که در یک سطح مابین معیار ها وابستگی وجود نداشته باشد. تصمیمات به وسیله وزن‌های به دست آمده از ارزیابی عوامل گرفته می‌شود.
در ابتدا فرایند تصمیم‌گیری را فرموله کنیم؛ معیارهای کیفی و کمی مختلف را در نظر بگیریم؛ گزینه‌های تصمیم‌گیری را وارد مسا له کنیم؛ اهمیت روی معیارها و زیر معیارها را تحلیل کنیم، بعلاوه این که سازگاری و ناسازگاری تصمیم را بد ست آوریم که از ویژگی‌های ممتاز این فرایند می‌باشد.
در این متد بعد از بررسی معیارها با هم وارد کردن درجه اهمیت آن‌ها، ماتریس مقایسات زوجی شکل می‌گیرد. آزمون سازگاری نشان می‌دهد که تا چه اندازه می‌توان به اولویت‌های حاصل از ماتریس‌های زوجی اعتماد کرد. برای تعیین نرخ ناسازگاری (C.R) در روش AHP، بعد نرمال کردن ماتریس، میانگین سطری گرفته، آنگاه میانگین سطری در اعداد موجود در ماتریس به صورت ستونی ضرب می‌شود و جمع سطری می‌شود سپس حاصل جمع سطری بر بردار به دست آمده از میانگین سطری تقسیم و از خارج قسمت میانگین گرفته می‌شود و به عنوان max λ است و فرمول زیر محاسبه می‌شود:
که n تعداد سطر ها یا ستون ماتریس است و محاسبه می‌شود. مقادیر C.R کمتر از ۰٫۱ نشان دهنده سازگاری قابل قبول است.
مطابق اصل همبستگی در AHP عناصر هر سطح صرفاً به عناصر سطح بالاتر وابسته‌اند، یعنی ضرایب اهمیت عناصر هر سطح لزوماً بر اساس سطح بالاتر مشخص می‌شود؛ در حالی که در بیشتر اوقات بین آلترناتیوهای (کاندید) تصمیم و معیارهای تصمیم‌گیری، روابط و همبستگی متقابل وجود دارد.  فرایند تجزیه و تحلیل شبکه‌ای می‌تواند به عنوان ابزاری سودمند در مسایلی که تعامل بین عناصر سیستم تشکیل ساختار شبکه‌ای می‌دهند، به کار گرفته شود در حالی که AHP روابط یک طرفه را بین سطوح تصمیم به کار می‌گیرد. فرایند تجزیه و تحلیل شبکه‌ای شرایطی را مهیا می‌کند که روابط متقابل بین سطوح تصمیم‌گیری و معیارهای تصمیم به شکل کلی تری مورد بررسی قرار گیرند.
۲-۵-۴-۲-متد ANP ^[۵۷]
ANP تعمیمی بر AHP است.ANP برای تصمیم‌گیری چند معیارهاست که بتوان مسائل پیچیده تصمیم‌گیری را به اجزای کوچک‌تر تقسیم کرده و به واسطه مقدار دهی معقولانه و ادغام آن‌ها، تصمیم‌گیری نهایی را انجام داد. این مدل دارای دو قسمت معیارهای کنترلی و زیر معیار ها و دسته جایگزین^[۵۸] ها می‌باشد و قسمت دوم شبکه ای از بردارها و کمان‌ها که نشانه وابستگی ها و بازخوردهای موجود در سیستم تصمیم‌گیری می‌باشد.
این روش بر پایه مقایسات زوجی AHP و مقیاس ارجحیت ۱ تا ۹ ساعتی است. مقایسات شامل دو قسمت اصلی مقایسه دسته‌ ها و مقایسه عناصر دسته‌ ها می‌باشد. مقایسه دسته ها برای به دست آوردن اثر متقابل آن‌ها بر هم با اولویت آن‌ها بر یکدیگر می‌باشد. در این مرحله کنترل ناسازگاری قضاوت‌ها، دارای اهیمت است و اگر نرخ ناسازگاری از ۰٫۱ بیشتر شود، باید در قضاوت‌ها تجدید نظر کرد. با داشتن n عنصر به n(n-1)/2 قضاوت نیاز است تا اعضای شبکه مقایسه زوجی شوند. ساعتی نشان داد که میانگین هندسی روش خوبی برای تلفیق قضاوت‌های افراد است چون خاصیت عکس پذیری مقایسات حفظ می‌شود. [۲۹]بعد محاسبه ماتریس مقایسات زوجی، باید بردار ویژه محاسبه شود که بعد نرمال کردن ماتریس، مقدار میانگین هر سطر به عنوان وزن عامل مورد نظر تعیین می‌شود. نتایج محاسبات سوپر ماتریس^[۵۹] است و با ارزیابی‌های مفهومی امکان رتبه بندی هر معیار بر اساس وزن وجود خواهد داشت.مفهوم سوپر ماتریس شبیه فرایند زنجیره مارکوف است و قادر به محدود کردن ضرایب برای محاسبه تمامی اولویت ها و در نتیجه اثر تجمیعی هر عنصر بر سایر عناصر در تعامل است. هر زیر ماتریس از سوپر ماتریس، متشکل از روابط مابین دو گروه در یک ساختار شبکه متصل می‌باشد.سوپر ماتریس فاقد وزن یک ماتریس بخش‌بندی شده است که هر زیر ماتریس یا بلوک آن بردارهای وزنی ستونی را شامل می‌شود. برای محاسبه سوپر ماتریس ابتدا مقادیر وزن محاسبه شده (بردار ویژه) برای تمامی مقایسه‌های زوجی در ماتریسی به نام ماتریس «سوپر ماتریس فاقد وزن»، وارد می‌شود. [۲۹]
در سوپر ماتریس فاقد وزن در صورتی که حاصل جمع عناصر یک نباشد در این صورت نمی‌توان گفت که تاثیر نهایی ملاک کنترلی مورد نظر بر تمامی عناصر به درستی نشان داده شده است و برای جلوگیری از این مشکل، حاصل ضرب مقادیر سوپر ماتریس فاقد وزن در مقادیر متناظر ماتریس مقایسه‌های معیارها، محاسبه شده و ماتریس سوپر ماتریس وزن‌دار محاسبه می‌شود. بعد نرمال کردن این ماتریس و از آنجا که بعضی تاثیرات پنهان در شبکه ای از وابستگی‌ها وجود دارد که به خاطر عدم وجود ارتباط مستقیم رسم نمی‌شوند بدین‌سان برای اشکار کردن این تاثیرات و وابستگی‌ها، سوپر ماتریس به توان‌های حدی می‌رسد تا اولویت‌های کلی محاسبه شود. در این حالت دنباله‌ای از توان‌های سوپر ماتریس را خواهیم داشت که هر یک مبین اوزان درجه‌ای از ارتباطات مابین عوامل می‌باشند. [۲۹] [۳۰] در ANP تجمیع نظرات خبرگان با میانگین هندسی انجام می‌شود و فرض می‌شود که حتی خبرگانی که پرسشنامه را پر می‌کنند دارای وزن یکسانی هستند [۲۹]
در تجزیه و تحلیل داده ها با روش فازی در هنگام انجام مقایسات زوجی، تصمیمات غیر قطعی به صورت مجموعه‌های فازی در نظر گرفته می‌شوند با این روش از متغیرهای زبانی استفاده می‌کنیم. این متغیر ها باید با بهره گرفتن از یکی از طیف‌های فازی به اعداد فازی تبدیل شوند.
۲-۵-۵- بررسی چند مدل ارزیابی با بهره گرفتن از تئوری فازی
در این قسمت به بررسی کاربرد چند مدل فازی در ارزیابی سیستم‌های مشابه می‌پردازیم.
۱-در مقاله [۲۸] و [۳۰] نگاه جدیدی در تعیین آمادگی سازمانی برای پیاده‌سازی ERP ارائه شده و با فرایند تحلیل شبکه ای فازی، چارچوب ارزیابی آمادگی برای پیاده‌سازی ERP، توسعه می‌یابد. در این مدل ابتدا مدل مفهومی برای تشریح بهتر ابعاد مختلف پروژه ارائه شده و از آن واحدهای ارزیابی استخراج شده‌اند، بعد از کشف عوامل بحرانی موفقیت و تعیین عوامل ارزیابی، عوامل گروه‌بندی می‌شوند و چارچوب ارزیابی ساخته می‌شود و از تئوری فازی و مدل ANP، برای آن استفاده می‌شود. در شکل (۴) چارچوب ANP برای ارزیابی آمادگی ERP نشان داده شده است. الگوریتم FANP با متد تحلیلی چانگ^[۶۰] ساخته شده است. در ابتدا چارچوب ANP متشکل از اهداف، زیر اهداف، عوامل و زیر عوامل تشکیل شده و ارتباطات درونی آن‌ها مشخص می‌شود. با مقایسات زوجی، وزن‌های نسبی عوامل و زیر عوامل مشخص می‌شود. در این مرحله با این فرص که عوامل به یکدیگر وابستگی ندارند، با یکدیگر مقایسه می‌شوند. برای محاسبه وزن‌های نسبی، مقادیر فازی با فرمول‌های زیر محاسبه می‌شوند. [۲۸] [۳۰],
در مرحله بعدی، ماتریس وابستگی داخلی هر عامل با در نظر گرفتن سایر عوامل، با مقیاس فازی ایجاد می‌شود و جواب ها به صورت متغیرهای زبانی داده می‌شود، بعد از محاسبه وزن نسبی عوامل و درج در ماتریس وابستگی، این ماتریس در ماتریس حاوی وزن‌های نسبی عوامل در گام قبل ضرب می‌شود تا وزن‌های داخلی عوامل محاسبه شود. وزن نهایی ^[۶۱] زیر عوامل با ضرب وزن‌های نسبی زیر عوامل در وزن عاملی که به آن تعلق دارد محاسبه می‌شود.اهمیت زیر عوامل با متغیرهای زبانی بین می‌شود و از توابع مثلثی فازی استفاده شده است.با جمع کردن وزن‌های نهایی هر زیر عامل به دست آمده در دو گام قبل و متغیرهای زبانی متناسب آن در گام قبلی ،میزان آمادگی شرکت به دست می‌اید.این مدل در بخش مالی شرکت برق ایران استفاده شده است. [۲۸] [۳۰],
شکل (۴)-چارچوب ANP برای ارزیابی آمادگی ERP، [۲۸] [۳۰],
۲-در مقاله [۲] تکنیک فرایند تحلیل شبکه‌ای برای انتخاب تامین‌کننده ارائه شده و برای پوششش حالات مبهم تصمیم‌گیری به وسیله تئوری مجموعه‌های فازی، یک مدل بهینه‌سازی غیر خطی جهت استخراج مقادیر ویژه ماتریس قضاوت‌های فازی ارائه شده است. یکی از مشکلات اساسی مطرح در ANP، قسمت انجام مقایسات زوجی می‌باشد. این مشکل که در AHP هم وجود دارد به خاطر آن است که یک تصمیم‌گیرنده همراه با حالات دقیق نظرخواهی مواجه نبوده و در بسیاری از تصمیمات، تصمیم‌گیرندگان نمی‌توانند با قطعیت در مورد مقایسات زوجی تصمیم‌گیری کنند. تمامی مراحل آن همانند ANP است. یکی از راه حل‌های متداول در مقایسات زوجی، استفاده از مقایسات فازی است که حالات ابهام را مدل‌سازی می‌کند در اینجا استفاده از مدل مقیاس ساعتی برای استخراج وزن‌های اولویت امکان‌پذیر نسیت. در این مقاله روش ANP با تئوری فازی توسعه داده شده است تا حالات غیرقطعی را مدل‌سازی کند. منتهی در قسمت استخراج وزن‌های مقایسات فازی، مدل بهینه سای غیرخطی ریاضی توسعه داده شده است. طبق ضابطه مثلثی:
مقدار b محتمل‌ترین مقدار می‌باشد و با فرض اینکه مقادیر وزنی w منحصر به و چون قضاوت‌های فاصله‌ای در محدوده بازه (l,u) اند بهترین حالت برای نسبت/wj wi و_قتی است که کمترین فاصله با میانگین بازه را داشته باشد با این دیدگاه تابع عضویت جدیدی تعریف می‌شود: [۲]
₌
که تابع مثلثی با قاعده بالا است و محتمل‌ترین میزان هدف در نقاط ابتدایی و انتهایی بازه اتفاق می‌افتد این تابع شاخص میزان فاصله نسبت /w_j w_i از میانگین است_. بردار وزنی وقتی بیانگر بهترین قضاوت است که تابع زیر و یا درجه دوم آن را کمینه کند.
این مدل علاوه بر استخراج رتبه‌های جایگزین، وزن نهایی هر یک از ملاک‌های وارد شده در تصمیم‌گیری را محاسبه کند این وزنه‌ها بیانگر اهمیت واقعی هر معیار به نسبت هدف اصلی مسا له می‌باشد؛ و کلیه تاثیرات عناصرم قابل، وارد محاسبات می‌شوند. [۲]
۳-در مقاله[۳] مدلی برای ارزیابی عملکرد هوش تجاری ارائه شده است. در این مقاله بعد از تعیین عوامل بحرانی موفقیت‌آمیز هوش تجاری و تعیین معیار ها و زیر معیارهای اندازه گیری عملکرد بر اساس فرایند تحلیل شبکه ای فازی و تعیین نحوه تعاملات با نرم‌افزار super decision تجزیه و تحلیل و اولویت ها انجام‌شده است. از اعداد فازی مثلثی و روش‌های فازی برای در نظر گرفتن عدم قطعیت در مقایسات زوجی استفاده شده است. برای تصدیق جواب‌های به دست آمده همان با مسئله با ANP در حالت قطعیت و روش, FAHP حل شده و جواب ها مقایسه شده است. در این مدل متغیرهای مدل در ۵ دسته تطابق با نیازهای کسب و کار و کاربران، کارکرد سیستم هوش تجاری، انعطاف‌پذیری سیستم، تأمین و براورده کردن الزامات سازمان، توانایی یکپارچه‌سازی و ادغام تجارب و نیازها دسته بندی شده و در کل ۱۴ زیرمعیارفرعی هم تشخیص داده شده است. در انتها میزان اولویت و درجه اهمیت معیار ها و زیر معیارها برای سازمان مشخص شده است. این مطالعه در شرکت آرین سیستم پرداز انجام‌شده است. [۳]
۴-در[۳۱] مدلی برای ارزیابی آمادگی الکترونیکی سازمان‌های دولتی ایران با رویکرد FAHP پیشنهاد می‌دهد. مزیت FAHP در اولویت دهی معیارهای کیفی در محاسبه شاخص‌های ارزیابی به کار گرفته شده است. مدل ارائه شده در این مقاله شامل ۶ بعد است: تعهد مدیریتی، زیر ساختار فناوری اطلاعات، استراتژی ها و سیسات‌های فناوری، ابعاد خاص مدیریتی، توسعه منابع انسانی و فرایندهای فناوری که این مدل با ترکیب دو مدل از مدل‌های ارزیابی آمادگی سازمانی دیگر ساخته شده است. برای ارزیابی مدل و اهمیت ابعاد از پرسش‌نامه استفاده شده است و از اعداد فازی توابع عضویتی مثلثی در محاسبه اهمیت ابعاد و اوزان استفاده شده است. مطالعه موردی در شرکت بورس تهران انجام‌شده است. [۳۱]
۲-۶-جمع‌بندی
منشا رویش معماری سرویس‌گرا در حوزه فناوری بوده درحالی‌که معماری سازمانی از حوزه مدیریت حرفه آمده است. از جمله خواص معماری سرویس‌گرا، استفاده از استانداردهای مستقل از فناوری و مورد توافق برای ارائه مؤلفه‌های نرم‌افزاری تحت قالب سرویس، معرفی کننده یک روش مشخص و مورد توافق برای تعریف و ارتباط بین مؤلفه‌های نرم‌افزاری، استفاده مؤلفه‌های نرم‌افزاری منفرد در ساخت دیگر نرم افزارها و … می‌باشد. [۱] اما مهم‌ترین دستاورد آن انعطاف‌پذیری و چابکی فناوری اطلاعات در برابر تغییرات حرفه است و هم راستایی ما بین کسب و کار سازمان و فناوری اطلاعات می‌باشد. [۲۴]اگر مدل فرآیندی روش اجرایی رفتار واحدهای سازمانی را در قالب فعالیت ها، شرط ها و قوانین مشخص می‌کند، مدل سرویس بر اساس نگاه نتیجه گرا و کیفی است و طریقه درخواست سرویس و دغدغه ها و توصیفات سرویس و دریافت نتیجه را از نگاه ذینفع ترسیم می‌کند؛ اما صرف ترسیم مدل سرویسی، ضامن سرویس‌گرا بودن نیست، بعد از اینکه مدل سرویس تعریف و مصوب شد نوبت به بهبود سرویس‌ها بر اساس شاخص‌های سرویس‌گرایی می‌رسد. در اینجا با مجموعه‌ای از شاخص‌های مخصوص سرویس‌گرایی سر و کار داریم که هر چه این شاخص‌ها را در سرویس‌ها به بلوغ و عینیت بیشتری برسد، درجه بلوغ سرویس‌ها و در نتیجه سطح سرویس‌گرایی سازمان بالا می‌رود.
فصل سوم
روش تحقیق
۳-۱-مقدمه
امروزه فناوری اطلاعات و به خصوص معماری سرویس‌گرا فرصت‌هایی را در جهت بهبود و چابکی و تسریع در تطبیق نیازمندی‌های کسب و کار با زیر ساخت فناوری اطلاعات به وجود آمده است. در استفاده این فناوری با چالش‌های زیادی از قبیل چگونگی تعریف سرویس، مدیریت طراحی، طراحی ساختار تصمیم‌گیری و معیارهای ارزیابی مواجه می‌شویم، به منظور جلوگیری از صرف زمان و هزینه فراوان در سازمان‌های ایرانی به منظور پیاده‌سازی معماری سرویس‌گرا که بر اثر توجه بیش از حد به یک عامل و عدم توجه کامل به سایر عوامل سازمانی، ممکن است نهایتاً منجر به شکست پروژه پیاده‌سازی و بعضاً ورشکستگی سازمان شود؛ لازم است ابزار و روش‌هایی در اختیار مدیران و کارشناسان قرار گیرد تا قبل از به اجرا در آمدن آن، با دقت میزان آمادگی سازمان را مورد ارزیابی قرار دهند تا نتیجه‌بخش بودن آن را بررسی کنند.با به‌کارگیری فعالانه ارزیابی، سازمان‌ها می‌توانند نقاط قوت برنامه معماری سازمانی خود را تقویت نموده و نیز حیطه‌های نیازمند بهبود را شناسایی و برنامه‌های خود را مطابق آن‌ها تنظیم کنند، در نتیجه تأثیر مثبت معماری سازمانی در تصمیم‌گیری برای سرمایه گذاری در فناوری اطلاعات بیشتر خواهد شد.
منطق فازی نظریه‌ای برای اقدام در شرایط عدم اطمینان است .این نظریه قادر است بسیاری از مفاهیم،متغیرها و سیستم‌هایی را که نادقیق و مبهم هستند، (چنانچه در عالم واقعیت در بیشتر موارد چنین است) را صورت بندی ریاضی ببخشد و زمینه را برای استدلال، استنتاج، کنترل و تصمیم‌گیری در شرایط عدم اطمینان فراهم آورد.

حال برآنیم اهمیت سود را با توجه به موارد فوق مورد بررسی قرار دهیم و برای این سوال که اهمیت سود تا چه اندازه است پاسخی جامع پیدا کنیم. پاسخ این سوال که به دیدگاه ما مربوطه بستگی دارد. اگر ما تمام منابع اطلاعاتی را که در تعیین قیمت سهام تاثیر گذار می‌باشند در نظر بگیریم سودها تنها قسمت کمی از این منابع را تشکیل می‌دهند. با وجود این، سودها نیز حداقل به‌اندازه‌ی سایر منابع اطلاعاتی نقش دارند، به ویژه اگر واکنش قیمت سهام را نسبت به نوعی اعلام سود که بطور متوالی صورت می‌گیرد، در نظر بگیریم. علاوه بر این، سایر داده‌ها ممکن است که منابع اطلاعاتی درباره سود باشند. حال اگر سودها به عنوان اطلاعات مهم در نظر گرفته شوند، طبیعی است که سرمایه‌گذاران سعی کنند تا اطلاعات دیگر را که در پیش‌بینی سود مؤثرند، به دست آورند.

باید یادآوری شود که شواهد تجربی نشان نداده‌اند که قیمت‌هامستقیماً به سودها واکنش نشان می‌دهند. برای مثال سایر داده‌ها اغلب با اعلام سود همراه می‌باشند. تغییرات سود ممکن است همبستگی بالایی را با تغییرات قیمت نشان دهند چون آنها با سایر داده‌ها که قیمت‌هانسبت به آنها واکنش نشان می‌دهند، همبستگی دارند. لذا باید گفت که اهمیت سود هنوز به خوبی روشن نیست.
۲-۲-۴ چارچوب مفهومی‌گزارشگری
طبق چارچوب ‌مفهومی، هدف حسابداری، گزارشگری مالی به گونه‌ایست که اطلاعات ارائه شده منجر به اتخاذ تصمیمات مفید از سوی استفاده‌ کنندگان شود. بایستی اطلاعات ارائه‌شده دارای ویژگی‌هایی باشند که از آن‌ها تحت ویژگی‌های کیفی یاد شده‌است؛ ویژگی‌های کیفی^[۱۸]برای اولین‌بار توسط هیأت استانداردهای حسابداری مالی (FASB) پس از آن‌که اهداف حسابداری را شرح و بسط داد در بیانیه مفاهیم حسابداری مالی شماره۲ (۲ SFAC)^[19] ارائه شد، بیانیه مفاهیم حسابداری مالی شماره ۲ پلی است میان SFAC شماره۱ مربوط به اهداف گزارشگری مالی از یک طرف و در طرف دیگر سایر بیانیه‌های مفاهیم حسابداری مالی چارچوب مفهومی. دو ویژگی ‌کیفی اولیه که به مدد آن‌ها می‌توان اطلاعات بهتر و با کیفیت‌تر را جهت تصمیم‌گیری تشخیص داد عبارتند از مربوط بودن و قابل اتکا بودن و سود به عنوان یکی از اطلاعات مهم گزارشگری مالی نیز از این قاعده مستثنی نیست.
سودی با کیفیت‌تر است که قابل اتکا بودن و مربوط بودن بالایی داشته باشد و هر چه این ویژگی‌های اطلاعات افزایش یابد جهت تصمیم‌گیری فایده‌مند‌تر خواهند بود. با توجه به محدودیت‌های مربوط به هزینه اطلاعات و اهمیت آن‌ها، می‌توان گفت که هر چه مربوط بودن و قابل اتکا بودن اطلاعات افزایش یابد اطلاعات برای استفاده‌ کنندگان مفید‌تر خواهد بود(پرتوی و پوریا‌‌نسب، ۱۳۸۰).
در اتخاذ تصمیم‌ یکی از مهم‌ترین نکات مورد‌ توجه نتیجه تصمیم ‌است که به دلیل ارتباط نتیجه تصمیم ‌به آینده تعیین نتیجه و پیامد تصمیم ‌از طریق پیش‌بینی صورت می‌گیرد. بنابراین اطلاعات حسابداری برای این که بتواند در راستای تسهیل تصمیم‌گیری به سرمایه‌گذاران کمک کند، باید دارای توان پیش‌بینی باشد. ارزش پیش‌بینی از این جهت که می‌تواند با ارتقاء (افزایش) توانایی تصمیم‌گیرندگان باعث ایجاد تفاوت در تصمیمات شود به بعد مربوط بودن اطلاعات وابسته است، زیرا این قابلیت می‌تواند از طریق ایجاد نظارات در مورد جریان‌ وجه‌نقد و سودهای آتی بر تصمیمات تأثیرگذار باشد.
ویژگی‌های کیفی اطلاعات حسابداری عبارت است از صفت و کیفیتی از اطلاعات حسابداری که مفید بودن و اثر‌بخشی آن را افزایش می‌دهد. در واقع ویژگی‌های کیفی خصوصیاتی هستند که اطلاعات را فراهم شده و گزارشات را برای استفاده‌ کنندگان قابل استفاده می‌سازند. یکی از دو بعد اصلی ویژگی‌های کیفی مربوط بودن می‌باشد، به این مفهوم که اطلاعات برای این که قابل استفاده باشند باید به نیازهای تصمیم‌گیری استفاده‌ کنندگان مربوط باشند و اطلاعات آن‌‌گاه دارای کیفیت مربوط بودن هستند که بتوانند از طریق کمک به استفاده‌ کنندگان در ارزیابی رویدادهای گذشته، حال و آینده، یا از طریق تأیید یا اصلاح ارزیابی گذشته آنها، تصمیمات اقتصادی آنان را تحت تأثیر قرار دهند(بهرام‌فر و رسولی، ۱۳۸۷).
۲-۳- خصوصیات‌کیفی‌اطلاعات‌‌^[۲۰]‌ مالی
خصوصیات‌ کیفی ‌به‌ خصوصیاتی‌اطلاق‌ می‌شود که ‌موجب‌ می‌گردد اطلاعات ‌ارائه ‌شده‌ در صورت‌های ‌مالی ‌برای ‌استفاده‌ کنندگان‌ در راستای‌ ارزیابی ‌وضعیت ‌مالی‌، عملکرد مالی ‌و انعطاف‌پذیری ‌مالی ‌واحد تجاری ‌مفید واقع‌ شود. برخی‌ خصوصیات ‌کیفی ‌به ‌محتوای ‌اطلاعات ‌مندرج‌ در صورتهای ‌مالی ‌و برخی‌دیگر به‌ چگونگی‌ ارائـه ‌این ‌اطلاعات‌ مربوط ‌می‌شود.
خصوصیات‌ کیفی ‌اصلی‌مرتبط ‌با محتوای ‌اطلاعات‌، «مربوط‌بودن»^[۲۱]‌ و «قابل‌اتکابودن»^[۲۲]‌ است‌. هرگاه‌اطلاعات ‌مالی‌ مربوط ‌و قابل ‌اتکا نباشد، مفید نخواهد بود. اطلاعاتی‌ مربوط‌ تلقی ‌می‌شود که‌ بر تصمیمات ‌اقتصادی ‌استفاده‌ کنندگان‌ در ارزیابی ‌رویدادهای‌گذشته‌، حال‌ یا آینده ‌یا تائید یا تصحیح‌ ارزیابی‌های ‌گذشته ‌آنها مؤثر واقع ‌شود.
جدول ۲-۱- رابطه بین خصوصیات کیفی اطلاعات مالی
اهمیت
اطلاعاتی که حائز اهمیت نیست نمی‌تواند مفید باشد کیفیت آستانه ای
قابل اتکابودن
مربوط بودن
نوعی موازنه لازم است خصوصیات کیفی اصلی مرتبط با محتوای اطلاعات
اطلاعاتی که عاری از اشتباه و تمایلات جانبدارانه باشد اطلاعاتی که بر تصمیمگیریها تاثیر گذارد
ارزش تاییدکنندگی و پیش بینی کنندگی
انتخاب خاصه
کامل بودن
احتیاط
بیطرفی
بیان صادقانه
رجحان محتوا برشکل
قابل فهم بودن
قابل مقایسه بودن
میزان توان استفاده کننده
ادغام و طبقه ­بندی
اقشای مناســب مثل: رویه­های حسابداری و ارقام مقایسه­ ای
ثبات رویه
موازنه بین خصوصیات کیفی
به موقع بودن
ملاحظات منفعت و هزینه
۲-۳-۱ کیفیت‌«اهمیت»^[۲۳]‌
اهمیت ‌یک‌کیفیت ‌آستانه‌ای‌است‌. اهمیت ‌به ‌جای ‌اینکه‌ یک ‌خصوصیت ‌کیفی ‌اصلی‌لازم ‌برای ‌اطلاعات‌باشد یک ‌نقطه ‌انقطاع ‌است ‌و باید قبل ‌از سایر خصوصیات ‌کیفی ‌اطلاعات ‌مورد توجه ‌قرار گیرد. اگر اطلاعات ‌با اهمیت ‌نباشد نیازی‌ به ‌بررسی‌بیشتر آن ‌نیست‌.
اطلاعاتی ‌با اهمیت‌ است‌ که ‌بتواند بر تصمیمات ‌اقتصادی ‌استفاده‌ کنندگان‌ که بر مبنای‌ صورت‌های ‌مالی‌ اتخاذ می‌شود، تأثیر گذارد. اگر اطلاعات‌، نادرست ارائـه ‌شود یا حذف ‌گردد، اهمیت ‌ارائـه ‌نادرست ‌یا حذف ‌اطلاعات‌، به ‌میزان‌ و ماهیت ‌قلم ‌مورد بحث‌ براساس ‌قضاوتی ‌که ‌در شرایط ‌مربوط ‌اعمال‌ می‌شود، بستگی‌دارد. جنبه‌هایی ‌از ماهیت ‌که ‌بر قضاوت ‌در مورد اهمیت ‌یک ‌قلم‌ تأثیر می‌گذارد شامل ‌معاملات‌ و سایر رویدادهای‌ بوجود آورنده آن ‌و نیز سرفصل‌های ‌خاص‌صورت‌های‌ مالی ‌و افشائیاتی‌است که‌ تحت ‌تأثیر قرار گرفته‌است‌. مواردی ‌که‌ باید مدنظر قرار گیرد شامل‌سایر عناصر صورت‌های‌ مالی در کلیت ‌آن‌ و دیگر اطلاعات ‌در دسترس ‌استفاده‌ کنندگان‌است‌که ‌بتواند بر ارزیابی‌آنها از صورت‌های‌ مالی ‌تأثیر گذارد. این‌ امر به‌طور مثال ‌متضمن ‌ملاحظه‌ تأثیر آن‌ قلم ‌بر ارزیابی‌ روندهاست‌. در مورد دو یا چند قلم ‌مشابه‌، اهمیت‌ مجموع‌ و نیز تک‌تک ‌آنها باید مدنظر قرار گیرد.
۲-۳-۲ مربوط‌بودن‌^[۲۴]
اطلاعاتی ‌مربوط‌ تلقی‌ می‌شود که ‌برتصمیمات ‌اقتصادی ‌استفاده‌ کنندگان‌ در ارزیابی‌ رویدادهای ‌گذشته‌، حال‌یا آینده ‌یا تائید یا تصحیح ‌ارزیابی‌های‌ گذشته ‌آنها مؤثر واقع ‌شود.
۲-۳-۳ ارزش‌پیش‌بینی‌کنندگی‌و تأییدکنندگی‌
«اطلاعات ‌مربوط»، یا دارای ‌ارزش‌ پیش‌بینی‌کنندگی‌ و یا حائز ارزش ‌تأییدکنندگی‌ است‌. نقش‌های ‌پیش‌بینی‌کنندگی‌ و تأییدکنندگی‌ اطلاعات‌ به ‌هم‌ مربوط‌ می‌باشند. به‌ طور مثال‌، اطلاعات‌ در مورد سطح ‌و ساختار فعلی‌داراییهای‌ واحد تجاری‌، برای ‌استفاده‌کنندگانی‌ که ‌سعی‌ دارند توان ‌واحد تجاری ‌را در استفاده ‌از فرصتها و واکنش‌ به‌ شرایط ‌نامطلوب ‌پیش‌بینی‌ کنند، دارای ‌ارزش ‌است‌. همین ‌اطلاعات‌ دارای ‌نقش ‌تأییدکنندگی ‌در مورد پیش‌بینی‌های‌ گذشته ‌مثلاً درباره‌ ساختار واحد تجاری و ماحصل‌عملیات‌ می‌باشد.
اطلاعات‌ در مورد وضعیت ‌مالی‌و عملکرد مالی‌گذشته ‌اغلب‌برای‌پیش‌بینی‌وضعیت‌مالی‌و عملکرد مالی‌آتی‌و سایر موضوعات ‌مورد علاقه ‌مستقیم‌ استفاده‌ کنندگان‌ از قبیل‌ پرداخت سود سهام‌و دستمزد، تغییرات‌در بهای‌ اوراق ‌بهادار و توانایی ‌واحد تجاری‌جهت ‌ایفای‌ تعهدات‌ خود در سر رسید، مورد استفاده‌قرار می‌گیرد. برای‌ اینکه ‌اطلاعات‌دارای ‌ارزش‌ پیش‌بینی‌کنندگی ‌باشد نیازی‌ نیست‌ که ‌در قالب‌ یک ‌پیش‌بینی ‌صریح ‌ارائه ‌شود. معهذا توان ‌پیش‌بینی ‌براساس ‌صورت‌های ‌مالی ‌تحت ‌تأثیر نحوه ‌نمایش ‌اطلاعات‌ در مورد معاملات‌ و سایر رویدادهای ‌گذشته ‌ارتقا می‌یابد. به ‌طور مثال‌ هرگاه ‌اقلام ‌غیرمعمول‌، غیرعادی‌ و غیرتکراری ‌درآمد یا هزینه‌ جداگانه‌ افشا شود، ارزش ‌پیش‌بینی‌کنندگی‌صورت‌های ‌عملکرد مالی‌افزایش‌می‌یابد.
۲-۳-۴ انتخاب‌خاصه‌
برای ‌ارائه ‌اقلام‌ در صورت‌های‌ مالی ‌باید خاصه ‌قلم ‌مورد ارائه ‌انتخاب ‌شود. صورت‌های ‌مالی ‌تنها می‌توانند آن‌ خاصه‌هایی‌ را ارائه ‌کند که ‌برحسب ‌واحد پول ‌قابل ‌بیان ‌است‌. چندین ‌خاصه ‌پولی وجود دارد که ‌می‌توان‌ در صورت‌های‌ مالی ‌ارائه ‌کرد از قبیل ‌بهای ‌تمام‌ شده ‌تاریخی‌، بهای ‌جایگزینی ‌یا خالص ‌ارزش‌ فروش‌.انتخاب ‌خاصه‌ای‌ که‌ قرار است‌ در صورت‌های‌ مالی ‌گزارش‌ شود باید مبتنی ‌بر مربوط ‌بودن‌ آن ‌به‌تصمیمات ‌اقتصادی ‌استفاده‌ کنندگان‌ باشد. اطلاعات‌ در مورد سایر خاصه‌ها از جمله‌ خاصه‌های غیرقابل ‌بیان‌به‌ پول ‌از قبیل‌ مقادیر و سررسیدها را می‌توان‌ با شرح ‌اقلام ‌در صورت‌های ‌مالی ‌یا یادداشت‌های‌ توضیحی ‌به ‌استفاده‌کننده‌ انتقال ‌داد.
۲-۳-۵ قابل‌اتکا بودن‌^[۲۵]
برای‌ اینکه ‌اطلاعات ‌مفید باشد باید همچنین ‌قابل‌ اتکا باشد. اطلاعاتی ‌قابل ‌اتکاست ‌که ‌عاری ‌از اشتباه ‌و تمایلات‌ جانبدارانه‌ با اهمیت ‌باشد و به ‌طور صادقانه‌ معرف‌آن‌ چیزی ‌باشد که ‌مدعی ‌بیان‌ آن ‌است‌ یا به‌ گونه‌ای‌ معقول‌ انتظار می‌رود بیان‌کند.
اطلاعات‌ ممکن‌است ‌مربوط ‌باشد لیکن‌ ماهیتاً یا در بیان‌ چنان‌غیرقابل‌ اتکا باشد که‌ شناخت آن‌ در صورت‌های ‌مالی ‌به‌ طور بالقوه‌ گمراه ‌کننده ‌شود. به طور مثال ‌اگر اعتبار و مبلغ ‌یک ‌ادعای ‌خسارت‌ در یک ‌اقدام‌ قانونی ‌مورد سئوال‌ واقع ‌شود، ممکن‌است‌شناخت‌کل ‌مبلغ ‌ادعا در ترازنامه‌ برای‌ واحد تجاری ‌نامناسب‌باشد گرچه‌ افشای ‌مبلغ‌ و شرایط ‌ادعا می‌تواند مناسب‌ باشد.
۲-۳-۶ بیان‌صادقانه‌
اطلاعات ‌باید اثر معاملات ‌و سایر رویدادهایی ‌را که‌ ادعا می‌کند بیانگر آن است ‌یا به‌گونه‌ای ‌معقول‌ انتظار می‌رود بیانگر آن ‌باشد به ‌طور صادقانه ‌بیان ‌کند. بدین‌ترتیب ‌مثلاً ترازنامه ‌باید بیانگر صادقانه‌ اثرات‌معاملات ‌و سایر رویدادهایی ‌باشد که‌ منجر به‌ عناصری ‌در تاریخ ‌ترازنامه‌شوند که‌معیارهای‌شناخت ‌را احراز کرده‌باشند.
بیشتر اطلاعات‌ مالی ‌تا حدی‌در معرض‌این ‌مخاطره‌قرار دارند که‌آنچه‌ را که‌ مدعی ‌نمایش‌آن‌ هستند کاملاً به‌طور صادقانه ‌بیان ‌نکنند. این ‌بدان دلیل ‌است‌ که‌ در تشخیص ‌معاملات ‌و سایر رویدادهایی‌که‌قرار است‌اندازه‌گیری ‌شود یا در طراحی‌ و اعمال ‌روش‎‌های‌ اندازه‌گیری‌ و ارائه‌ای‌که‌ بتواند پیامهای‌ مرتبط ‌با آن ‌معاملات‌و سایر رویدادها را انتقال ‌دهد، مشکلات‌ذاتی‌وجود دارد. در برخی‌ موارد اندازه‌گیری ‌اثرات ‌مالی ‌اقلام‌ممکن‌است ‌آنقدر مبهم ‌باشد که‌ واحدهای ‌تجاری ‌عموماً از شناخت‌آنها در صورت‌های ‌مالی ‌خودداری‌کنند. معهذا در مواردی ‌دیگر ممکن‌ است ‌شناخت ‌اقلام‌ در صورت‌های‌ مالی ‌مربوط ‌تلقی ‌شود و خطر اشتباه‌ مربوط ‌به‌ شناخت ‌و اندازه‌گیری ‌آنها نیز افشا گردد.
۲-۳-۷ رجحان‌محتوا بر شکل‌
اگر قرار است ‌اطلاعات ‌بیانگر صادقانه‌ معاملات‌ و سایر رویدادهایی ‌که‌ مدعی‌ بیان‌ آنهاست ‌باشد، لازم‌است ‌که‌ این ‌اطلاعات ‌براساس‌محتوا و واقعیت ‌اقتصادی ‌و نه‌ صرفاً شکل ‌قانونی‌ آنها به‌حساب ‌گرفته ‌شود. محتوای ‌معاملات ‌و سایر رویدادها همواره ‌با شکل ‌قانونی ‌آنها سازگار نیست‌. هرچند اثرات‌ خصوصیات‌قانونی ‌یک ‌معامله ‌خود بخشی ‌از محتوا و اثر تجاری‌آن ‌است‌، این‌ اثرات ‌بایستی ‌در چارچوب ‌کلیت‌ معامله‌از جمله ‌هرگونه ‌معاملات ‌مرتبط ‌مورد تفسیر قرار گیرد. به‌طور مثال ‌یک ‌واحد تجاری‌ ممکن‌ است ‌مالکیت‌ قانونی ‌یک‌ کالا را به ‌شخص‌دیگری ‌واگذار کند. لیکن‌ هرگاه‌ به‌ شرایط ‌معامله ‌از یک ‌دیدگاه ‌کلی ‌نگریسته ‌شود، ممکن ‌است ‌این ‌مطلب ‌آشکار شود که ‌ترتیباتی ‌وجود داشته‌است‌ که ‌از ادامه ‌دسترسی‌ واحد تجاری‌ به ‌منافع‌ اقتصادی ‌آتی ‌آن‌ کالا اطمینان ‌حاصل ‌شود. در چنین ‌شرایطی ‌گزارش ‌معامله‌ به ‌عنوان ‌یک ‌معامله فروش ‌از لحاظ ‌مقاصد گزارشگری‌، بیان ‌صادقانه ‌معامله ‌انجام ‌شده ‌نمی‌باشد.
۲-۳-۸ بی‌طرفی^[۲۶]‌