مطالعه براساس عوامل محیطی ( اطرافیان و جامعه ) یا رویکرد محیطی
به تعبیر دیگر در حوزه کارآفرینی چهار رویکرد عمده وجود دارد :
رویکرد روانشناسی ، رویکرد جامعه شناسی ، رویکرد انسان شناسی و رویکرد اقتصادی ( دانایی فرد ، ۱۳۸۶)
همچنین یامادا[۵۷] رویکردهای کارآفرینی را در قالب سه رویکرد کلان[۵۸] ، خرد[۵۹] و میانه[۶۰] مورد بررسی قرار می دهد که سطح کلان مبتنی بر محیط گرایی[۶۱] ، سطح خرد کارآفرینی را از دید روانشناختی و جامعه شناختی در سطح خرد بررسی میکند و در سطح میانه به سازمانی رشد محور که در ان بر گردآوری ، انباشت و توزیع منابع تاکید دارد توجه می نماید . ( ناهید ، ۱۳۸۸ )
۲-۲-۷-۱ رویکرد شخصی : در رویکرد شخصی به برخی ویژگی ها که افراد کارآفرین را از غیر کارآفرین متمایز می کند اشاره می شود . ( مرتضوی ، ۱۳۸۳) که خود شامل دو قسمت می باشد:
۲-۲-۷-۱-۱خصوصیات روانشناختی : در خصوص مشخصات روانی و گرایش های کارآفرینان مطالعات نسبتاً زیادی انجام شده است اما از یک سو اشخاصی که خود را واقعاً درگیر کارهای کارآفرینانه می کنند سخت پیدا می شوند و از سوی دیگر هیچ یک از آنها کارآفرین صرف به شمار نمی آیند . بطور کلی ویژگی های شخصی افراد کارآفرین را به شرح زیر می توان برشمرد : احساس نیاز به انجام کارهای بزرگ ، بهره مند از هوش کافی ، تأثیر گذار بر دیگران ، عمل گرا ، تمایل به انجام کارهای ابداعی و نه انطباقی ، خلاق و نوآور ، مقاومت در مقابل شکست ، مسئولیت پذیر ، اعتماد به نفس ، زمان شناس ، امیدواری بالا و تمایل نسبی به پذیرش ریسک (کاظمی ،۱۳۸۶) در واقع این رویکرد خصیصه های شخصی ، ارزش ها ، نگرش ها و انتظارات شخص کارآفرین را توصیف می کند . (دانایی فرد ، ۱۳۸۶ )
۲-۲-۷-۱-۲ خصوصیات جمعیت شناختی : در این مورد سعی بر آن است تا با بهره گرفتن از اطلاعات و داده های آماری مثل سن ، تحصیلات ، سابقه خانوادگی و … مشخصات کلی کارآفرینان در مقایسه با دیگران بررسی شود ( کاظمی ، ۱۳۸۶ )
۲-۲-۷-۲ رویکرد رفتاری (انسان شناسی ) :بر خلاف رویکرد روان شناختی که بر ویژگی های شخصی یا شخصیتی فرد کارآفرین تأکید دارد ، در رویکرد رفتاری بر فعالیت های کارآفرین تأکید دارد .(تجاری ، ۱۳۸۵) در دیدگاه رفتاری فرد کارآفرین به عنوان یکی از عوامل مهم در فرایند کارآفرینی مورد توجه قرار می گیرد . هافروسربرگ در بیان ویژگی های کارآفرینی عوامل رفتاری زیر را در موفقیت فعالیت ها و ایجاد کسب و کارهای جدید موثر می دانند :
کارآفرینان موفق بهتر از دیگران قادر به شناسایی فرصت های بالقوه هستند .
کارآفرینان موفق از نوعی تعجیل در امور برخوردارند .
کارآفرینان موفق معمولاً به جزئیات عوامل کلیدی مورد نیاز برای موفقیت در صنعت اشراف دارند .
افراد کارآفرین معمولاً برای تکمیل مهارت های خود از منابع و افراد خارج از سازمان کمک می گیرند . (کاظمی ، ۱۳۸۶ )
۲-۲-۷-۳رویکرد محیطی (رویکرد جامعه شناسی ) :در رویکرد جامعه شناسی کارآفرین ، کارآفرینی و غیر کارآفرینانه را متأثر از عوامل و پدیده های جامعه شناسی می دانند و تئوری های جامعه شناسی از این منظر به تبیین و توصیف پدیده کارآفرینی می پردازد .رولت به عنوان یکی از عوامل که بستر لازم را برای ارتقای کارآفرینی ایجاد می کند ، در رویکرد جامعه شناسی جای دارد . ( دانایی فرد ، ۱۳۸۶)
اگر برآیند خصوصیات شخصی و رفتاری را در قالب سرمایه ی انسانی یعنی مجموعه ای از توانایی های خدادادی مکتسب کارآفرینان قلمداد نماییم ، سرمایه اجتماعی بعد محیطی فضای کارآفرینی را برجسته می سازد . با این توضیح که سرمایه اجنماعی به وجود فرصت هایی اطلاق می شود که به وسیله ساختار اجتماعی پدید می آید و بر وجود ارتباطات فرد با محیط اجتماعی خود دلالت دارد . در این صورت این دو سرمایه مکمل یکدیگرند . پژوهش هایی نشان داده است که سرمایه اجتماعی بالا موجب افزایش دستیابی کارآفرینان به منابع شده ، لذا هم به لحاظ کمی و هم به لحاظ کیفی فعالیت های کارآفرینان را بهبود می بخشد . (مرتضوی ، ۱۳۸۳)
۲-۲-۷-۴ رویکرد اقتصادی :اقتصاددانان و نویسندگان کارآفرینی ، رفتار کارآفرینی را به عنوان « دستاورد کارآفرینی[۶۲] » تعریف می کنند که در تمامی فعالیت انسان ، نه فقط فعالیت های اقتصادی ، وجود دارد . (عنالویی ، ۲۰۰۹ )ویلکن[۶۳] معتقد است ، کارآفرینی به عنوان یک تسریع کننده ، جرقه ی رشد و توسعه ی اقتصادی را فراهم می کند و عوامل اقتصادی ، عوامل غیر اقتصادی ، عوامل روان شناختی و ترکیب عوامل تولید را برای ظهور کارآفرینی مهم می شمارد . جدول زیر نمایانگر نقش های کارکردی کارآفرینان در نظریه های اقتصادی است :
جدول ۲-۲ نقش های کارکردی کارآفرینان در نظریه های اقتصادی( تجاری ، ۱۳۸۵ )
نقش کارکردی | نظریه پرداز اصلی |
معامله گر | ریچارد کانتیلون[۶۴] |
هماهنگ کننده | ژان باتیست سی[۶۵] |
مالک محصول | فردریک هاولی[۶۶] |
نوآور | ژوزف شومپیتر |
تصمیم گیرنده | فرانک نایت[۶۷] |
واسطه | ایزائیل کرزنر[۶۸] |
از نظر گورول و آستان[۶۹] ، کارآفرینی یک زمینه تحقیقاتی مهمی در میان اقتصاددانان سراسر دنیا بوده است. این اهمیت به دلیل تأثیر فعالیت کارآفرینانه بر اقتصاد و غلبه بر مسائل ناشی از بیکاری و ایجاد فرصتهای شغلی جدید است. از این رو رشد کسبوکارهای کوچک و ایجاد کسبوکارهای جدید بطور گستردهای توسط سیاستهای اقتصادی ملی برای ایجاد ثروت و رشد اقتصادی مورد تشویق قرار گرفته است . ( کاظمی ، ۱۳۸۹)
۲-۲-۸ پیامدهای کارآفرینی :
کارآفرینی از فعالیت هایی است که می تواند برطرف کننده ی بسیاری از چالش های عمده هم چون ، بیکاری ، درآمد پایین ، فقدان تنوع اقتصادی و … باشد زیرا به عقیده بسیاری از اندیشمندان ، کارآفرینی موتور محرکه ی رشد و توسعه اقتصادی در عصر مدرن به شمار می رود . ( حیدری ساربان ، ۱۳۹۱ )همچنین کارآفرینی تأثیر مستقیمی بر توسعه اقتصادی و اجتماعی مردم دارد . هرچه یک جامعه بیشتر در فعالیت های کارآفرینی شرکت کند ، سریعتر به توسعه اقتصادی و اجتماعی دست می یابد . جوامع امروزی به افرادی نیاز دارد که مصمم به کسب موفقیت و قادر به تبدیل رویا به حقیقت و دارای روحیه استقلال طلبانه برای کاوش موقعیت های جدید باشند . علاوه براین ، کارآفرینان پیوسته در حال ابداع و توسعه کالاها و خدمات جدید و نیز به دنبال روش هایی هستند که این کالاها و خدمات را به طور موثر تولید و عرضه کنند ، از این رو کیفیت زندگی را بهبود می بخشند . (هزار جریبی ، ۱۳۸۲) اثرات ترویج کارآفرینی در توسعه اقتصادی ، نوآوری و اشتغال گسترش قابل توجهی یافته است ، با این حال در سطح خرد هنوز هم فقدان تفسیر نظری و نظام مند در مورد مسائل از جمله ویژگی ها و صفات فرد ، کسی که می تواند به راحتی یک سرمایه گذاری را ایجاد کند ، فعالیت های کارآفرینی را انجام دهد و این فعالیت ها را مدیریت کند ، وجود دارد . ( لانگ[۷۰] ، ۲۰۱۰ ) در نتیجه ، تعمیق و گسترش کارآفرینی ، بستری مناسب برای گسترش عدالت در جامعه است . در یک جامعه کارآفرین ، همه انسان ها فرصت های یکسانی پیش روی خود دارند . در این گونه جوامع ، سرمایه یا زمین منشاء تولید ثروت نیست و افراد هوشمند ، مبتکر ، و صاحب اندیشه و نیز پر تلاش و مصمم ، شانس بیشتری برای موفقیت دارند و سرمایه های کلان در انحصار ثروتمندان قرار نمی گیرد . این شرایط زمینه مناسبی برای گسترش عدالت در سطح اجتماع است . ( علائی ، ۱۳۹۰ )