- برقراری ارتباط الکترونیکی بین واحد پایاپای اوراق وشرکتها ی پذیرفته شده در بورس .
- برقراری ارتباط بین واحد پشتیبانی کارگزارها با هسته معاملات وواحد سپرده گذاری مرکزی در سازمان .
دسته دوم پیش نیازهای انجام معاملات الکترونیکی سهام ،عملیاتی است که به ارتباط کارگزار وسازمان بورس و سرمایه گذاران مربوط می شود که به شرح زیر است :
- استقرار واحد پشتیبانی در شرکتهای کارگزاری وبرقراری ارتباط متقابل با هسته معاملات و واحد سپرده گذاری مرکزی .
- استقرارواحد ارتباطی چند جانبه در شرکتهای کارگزاری یعنی ارتباط واحدی در کارگزاری جهت اتصال مناسب کارگزاربا مردم .(در حال حاضر این نوع ارتباط الکترونیکی نیست .)
- بکارگیری نظام پرداخت الکترونیکی مناسب .
- به کارگیری نظام شناسایی وثبت مشخصات سهامداران (تبریزی ،۱۳۸۲)
۲-۲-۲۲)چالش های اینترنت وبورس
اینترنت ،روز به روز فعالیتهای مربوط به اوراق بهادار رادگرگون می کند واستفاده از آن توسط سرمایه گذاران وفعالان بازار اوراق بهادار ،چالش های تنظیمی ونظارتی متعدد ی ایجاد می کند .برخی از علل ایجاد این چالشها را می توان به صورت زیر بر شمرد :
- اینترنت ابزاری مجازی برای برقراری ارتباط در سطح جهانی است که مرز جغرافیایی خاصی را نمی شناسد .

- اینترنت ،دسترسی مشتریان خرد را به خدمات اوراق بهادار وسر مایه گذاری به میزان چشم گیری افزایش می دهد.
- اینترنت ،قدرت فناوری اطلاعات را تحت کنترل خود در می آورد ونتایج مهمی از جمله افزایش سرعت معاملات ،دسترسی به حجم گسترده تر اطلاعات واتکا به فناوری رادر پی دارد .
- اینترنت درحال مهندسی مجدد فرایندهای کسب وکار است که باعث ورود بازیگران جدید از جمله شرکتهای غیر مالی به بازار می شود وگزینه های پیش رو ی سرمایه گذاران را افزایش می دهد .
سازمان بین المللی کمیسیون های اوراق بهادار در سال ۱۹۹۸، گزارشی تحت عنوان “نقش اینترنت در بازار اوراق بهادار “منتشر کرد که در آن توصیه هایی برای شناسایی برخی از این چالشها مطرح شد . از زمان انتشار این توصیه ها ،استفاده از اینترنت به عنوان شبکه ارتباطی وساز وکاری برتای مدیریت سفارش های معاملاتی ،افزایش قابل ملاحظه ای داشته است .
۲-۲-۲۳)زیر ساختهای معاملات الکترونیکی سهام :
برای راه اندازی بورس الکترونیک نیازمند به داشتن زیر ساختهای تجارت الکترونیک در کشور می باشیم . امروزه خیلی از خرید وفروش ها در محیط الکترونیکی صورت می گیرد . اگر ما نتوانیم وارد این عرصه شویم فرصتهای زیادی را از دست می دهیم .
این بدان معناست که باید اجزا حلقه بزرگ تجارت الکترونیکی را سازمان بدهیم . لوازم تجارت الکترونیکی در چند بخش تفکیک می شود . بخشی برمی گردد به زیر ساختهااعم از فنی ،نیروی انسانی ،حقوقی وقضایی وبخشی بر می گرددبه لجستیک که در این بحث باید به گمرک ،حمل ونقل وبانکداری را اشاره کنیم . اما در این میان بانکداری الکترونیکی دارای نقش خاصی است . در هر حال ایجاد وتوسعه بانکداری الکترونیکی نیز مستلزم برخورداری از برخی زیر ساختهای مناسب اقتصادی واجتماعی است .
بنابراین برای توسعه وگسترش مناسب بانکداری الکترونیکی وتجارت الکترونیکی در کشور باید نسبت به ایجاد زیر ساختهای مناسب مخابراتی ،امنیت در تبادل اطلاعات ،تدوین قوانین ومقررات حقوقی مناسب،بستر سازی فرهنگی ،آشنا کردن مردم وبنگاههای اقنتصادی با مزایای تجارت الکترونیکی وپرداخت الکترونیکی وتسریع در شکل گیری دولت الکترونیکی به صورت جدی اهتمام ورزید .(دژپسند ،۱۳۸۳)
۱- زیرساخت مخابراتی (اینترنت): برای ایجاد یک سیستم دادوستد مستقیم بین مشتریان وکارگزاران باقابلیت دسترسی از راه دور وبه صورت مجازی نیازمند بسترهای مخابراتی لازم از جمله اینترنت در جامعه می باشیم .
۲- زیرساخت بانکداری الکترونیکی : یک سیستم دادوستد یکپارچه بی نیاز به کاغذ از طریق اینترنت مستلزم پرداخت الکترونیکی است . بنابراین باید صنعت بانکداری این فرصت را فراهم کند تا با تامین مولفه های لازم،بانکداری الکترونیک در کشور توسعه یابد. می دانیم که بانکداری الکترونیکی عبارتند از پرداخت یا دریافت هر گونه وجه در فضای اینترنتی بدون داشتن محدودیت زمانی ومکانی .
۳- زیرساخت ایمنی وامنیتی :بورس الکترونیک به عنوان یک سیستم فناوری اطلاعات ،احتیاج به ویژگی های امنیتی گوناگون دارد که اگر هر یک ار این ویژگی ها نقص شوند سیستم مورد حمله قرار می گیرد . سیستم باید در برابر تهاجم هکرها ایمن باشد .
۴- زیر ساخت قانونی وحقوقی : برای بکارگیری بورس الکترونیکی دربازار سرمایه ،نیاز به قانون تجارت الکترونیک در کشور است زیرا انها ،مولفه های لازم برای رسیدگی به شکایات وجرایم اینترنتی را فراهم می کند.
۵- زیرساخت فرهنگی : برای راه اندازی بورس الکترونیکی در بازار سرمایه باید بستر سازی فرهنگی در جامعه انجام شود . مشتریان وکارگزاران آموزش هاوآمادگی لازم جهت مبادلات غیرفیزیکی را کسب کنند. (بتوخه وهمکار ، ۱۳۸۵ ص ۶و۷ ).
۲-۲-۲۴)بانکداری الکترونیک وبورس
دادوستد الکترونیکی سهام بدون حضور فیزیکی سرمایه گذار در بورس اوراق بهادار وبا استفاده از اینترنت صورت می گیرد . بنابراین پرداخت وجه سر مایه گذاری نیز باید به صورت الکترونیکی واز طریق اینترنت انجام شود . از این نظر می توان ایجاد وگسترش بانکداری الکترونیک را به عنوان یک راهکار اساسی در توسعه بورس الکترونیک دانست .آنچه از بانکداری الکترونیک دردادوستد الکترونیکی سهام بیشترین استفاده رادارد،خدمات الکترونیکی بانکی است وپرداختها با اینترنت،عملیات بانکی توسط چک الکترونیکی ،کارت هوشمند ویا غیره انجام می شود . دراینجا بانکداری الکترونیک به عنوان یک عامل پشتیبان در امور پرداخت است .
سرمایه گذار بعداز آن که سهمی را انتخاب کرد،جهت خرید آن به صورت الکترونیکی وپرداخت اینترنتی وجه آن از طریق کارگزارخود بانک مربوطه متصل واز طرف دیگر ،فروشنده هم برای دریافت وجه از طریق کارگزاری به بانک متصل می شود .در این حالت ،شبکه پرداخت الکترونیکی گزارش این پرداخت را برای بازار ارسال می کند تا فرایند دادوستدکامل شود .بنابراین می توان به اهمیت بانکداری الکترونیک در فرایند دادوستد الکترونیکی سهام پی برد (ابرزی وصفری ،۱۳۸۴ ص ۱۵).
۲-۲-۲۵)سیستم دسترسی مستقیم سرمایه گذاران به بازارسهام
منظور از این سیستم ،مهیا سازی تسهیلات الکترونیکی لازم جهت دسترسی مستقیم سرمایه گذاران به بازار است وبا استفاده از آن سرمایه گذاران همچنان از تسهیلات کارگزاران استفاده می کنند . تفاوت آن با سیستم سنتی آن است که سر مایه گذاران کنترل بیشتری برروی معاملات خود دارند وتاثیرات جانبی کارگزار برروی معاملات کاهش می یابد .
در این مدل کارگزار به عنوان واسط معاملات کاملا حذف شده ومعامله گران ،قابلیت ارسال مستقیم سفارشات رابه بازارهای مورد نظردارند . این مدل در سالهای اخیر با توجه به پیشرفت های بدست آمده در فناوری اطلاعات مورد توجه قرارگرفته وهنوز دز آغاز راه قراردارد. این مدل علاوه برحمایت از مزایای مدل های معاملاتی موجود،سعی درافزایش کارایی بازار،بالا بردن سرعت ثبت سفارش در بازار وبالابردن دسترسی معامله گران به اطلاعات بازار دارد .
در این سیستم می توان نقشهای دیگری همچون مدیریت ریسک ،سبد گردانی ومشاوره برای کارگزاردر نظر گرفت . مسئله ای که باید دراین مدل محض مورد توجه قرارداداین است که چون بازار به روی کلیه مشارکت کنندگان گشوده می شود اول باید زیر ساخت امنیتی قوی جهت جلوگیری از دستکاری غیر مجاز در بازار ایجاد شود ضمن اینکه علاوه بر کارگزاران ،بازارهای مورد نظر نیز باید استانداردfixراپیاده کنند . البته این عوامل باعث می شود که هزینه راه اندازی مدل محض در مقایسه با مدل سنتی افزایش یابد
.زیرساخت ارتباطی مناسب جهت برقراری ارتباط بین بازار ومعامله گران،بستر امنیتی قوی جهت جلوگیریاز دستکاری معاملات وقیمت ها ،وطراحی وپیاده سازی واسط مناسب جهت ارتباط سیستم معاملاتی بازار با پروتکل fix از جمله این نیازمندی ها است .
۲-۲-۲۶)عوامل بنیادی بورس الکترونیک
دربررسی بازارهای معاملات سهام واوراق قرضه در کشورهای گوناگون ،مشاهده می شود که دربیشترآنهامعاملات بورس ها ازطریق سیستم های الکترونیکی وخودکار صورت می گیرد .امروزه بیشتر کارگزاران ،سفارشات خودراازطریق سیستم های ثبت سفارش خودکاردریافت وبا استفاده ازشبکه های ارتباط الکترونیک نسبت به ارسال آنها به بورس ها اقدام می کنند.
عوامل بنیادی در پیاده سازی بورس الکترونیکی شامل ۳ دسته است :
۱- سازمان بورس :درسازمان برای پیاده سازی الکترونیکی معاملات نیاز به تغییرات در ۳ بخش کلی است :هسته معاملات –سیستم نظارت – شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهاداروتسویه وجوه.
۲- کارگزاری ها :کارگزاری ها باید ازدو منظر مورد بررسی قرارگیرد :
۳- سیستم گزارش : شامل عوامل زیر می باشد : دریافت اطلاعات شرکت ها (کودال) – سیستم ثبت اطلاعات مرکزی (کودال ) – سیستم ارتباطی.
هسته معاملاتی
سامانه معاملاتی قبلی ۱۴سال سابقه کاردربورس تهران داشت . این سیستم نیمه مکانیزه درسال۷۳ ازکانادا خریداری شده بود . اما قبل از این سال ،کارگزاران دور یک میز می نشستند وحراج به صورت شفاهی واصطلاحا دستی انجام می شد .یعنی هر کارگزاری که قیمت بالاتری پیشنهاد می کرد ، سهام به آن کارگزار فروخته می شد ودر هر لحظه امکان فروش بیش از یک نوع سهم وجود نداشت .
در سال۱۳۸۳شورای بورس برای خرید سیستم معاملاتی جدید برنامه ریزی های لازم راانجام داد.این سیسنم ازیک شرکت خارجی که زمینه های نرم افزاری سابقه طولانی دارد خریداری شد. این شرکت مدعی است ۴۵درصد کل معاملات دربورس های دنیا توسط این سیستم انجام می شود.
استفاده از سیستم جدیدباعث افزایش معاملات روزانه از۲۰به ۱۵۰هزار دفعه،امکان افزایش ایستگاههای معاملاتی از۴۸۰به۲۰۰۰ایستگاه ،به کارگیری ابزارهای جدید معاملاتی وامکان افزایش حجم معاملات تاچند میلیارد دلار می شود. این نرم افزار تحت سیستم عامل ویندوز است. کابرپسند بودن ،استفاده آسان از ابزارها ،ارتباط آسان با نرم افزارهای کاربردی دیگر ونیز دقت بالاازدیگر ویژگی های نرم افزار جدید است .
با نصب سامانه جدید ،بستر تجارت الکترونیک درزمینه های دریافت وپرداخت الکترونیکی (پرداخت پایاپای وجوه )به روال معمول جهانی انجام می شود وکارگزاران وسهامداران می توانند بدون مراجعه حضوری وبا سرعت ،همه امورمعاملاتی خودرااعم ازدرخواست خریدوفروش سهام ،پیگیری بازار ،درخواست ها ،برداشت وواریز وجوه ،اطلاع از اخبار بازار واطلاعیه های سازمان به طور مستمر ومطمئن انجام دهند . سامانه جدید همانند هر سامانه ای از چند واحد اصلی تشکیل شده است . از مهمترین آنها می توان به هسته اصلی معاملات ،کنترل بازار ،اطلاعات مرجع ، هسته معاملات ، شاخص ،سامانه کارگزاری، سامانه راه دور کارگزار ونظارت بر بازار اشاره کرد .
۲-۲-۲۷)نمونه خرید وفروش اینترنتی سهام
بانک توسعه صادرات ایران درراستای گسترش وارائه خدمات نوین بانکی به ویژه بانکداری الکترونیکی ، برای اولین بار در کشورامکان خرید وفروش سهام از طریق اینترنت رادرتاریخ ۲۴/۹/۸۲ دراختیار مشتریان قرارداده است .
۲-۲-۲۷-۱) نحوه دریافت کد شناسایی وکلمه عبور خرید وفروش اینترنتی سهام عبارتنداز :
۱- افتتاح ویاداشتن هرگونه حساب نزد هریک ازشعب بانک توسعه صادرات ایران .
۲- دریافت کدشناسایی وکلمه عبور ازشعبه ای که نزد آن حساب دارید .
بنابراین مشتریانی که دریکی از شعب این بانک حساب دارند می توانند ازطریق سایت اینترنتی آن وبا استفاده از کدشناسایی،کلمه عبور وصورتحساب اینترنتی خوداقدام به خریدوفروش سهام کنند. درصورتی که مشتری نزدیکی ازشعب بانک حساب داشته ولی تاکنون کدشناسایی ونیزکلمه عبور صورت حساب اینترنتی رادریافت نکرده است می تواند به شعبه مربوطه مراجعه واقدام به دریافت آن کند.