شناخت
شناخت
درونی سازی
درونی سازی
بیرونی سازی
بیرونی سازی
شکل (۲‑۱) چهار کارکرد اساسی دانش(رادینگ،۱۳۸۳)
در ادامه به ارائه چند تعریف از دانش می­پردازیم:
ـ دانش، جریان سیال و روانِ تجارب، ارزش­ها، اطلاعات و بینشی تخصصی است که فراهم آورنده جو، و چهار چوبی برای ارزیابی و به هم پیوستن تجارب و اطلاعات جدید است.(داونپورت وپروساک، ۱۹۹۸، ص۱۵)

-هر نوع دانش، یا ضمنی است یا ریشه در دانشِ ضمنی دارد. اسویبی تصریح می­ کند که، دانشِ کانونی و دانشِ ضمنی مکمل یکدیگرند. آن چه ضمنی است از موقعیتی به موقعیت دیگر فرق می­ کند. اسویبی به جنبه­ های دیگری از دانش که بر چگونگی درک دانش و مدیریت دانش اثر می­ گذارد به شرح زیر اشاره می­ کند. (رادینگ۱۳۸۳ ، ص۳).
دانش ، موضوعی است که می­توان آن را در قالب کلمات بیان کرد، وقتی دانش ضمنی از طریق زبان آشکار می­ شود، می­توان جهت تأمل و تفکر، آن را مورد توجه قرار داد.
با بیان دانش در قالب زبان و نشانه­ها، دانش را می­توان توزیع، نقد و تحلیل کرد و به طرق دیگر آن را افزایش داد.
-نوناکا (۱۹۹۴) دانش را مطابق با معرفت شناسی سنتی،"اعتقادصادق تایید شده"بیان می­ کند. اگر چه مباحث سنتی بر"صادق بودن"، به عنوان مشخصۀ ضروری دانش تمرکز دارند، اما امروز توجه به دانش به عنوان یک “اعتقاد” شخصی مد نظر است و باید بر اهمیت “تایید شدن” دانش تأکید شود.
۲-۳) مدیریت دانش
قبل از پرداختن به مفهوم مدیریت دانش باید به این نکته توجه کرد که: تفاوت عمیقی بین مدیریت داده (که مختص به فناوری و فرایند می­باشد) و مدیریت دانش (که بر افراد و تعاملات و همکاری­شان متمرکز است) وجود دارد. این فاصله بین مدیریت دانش و داده ­ها، تنها زمانی برطرف می­ شود که سازمان در زمینه یک فرهنگ جامع تسهیم دانش سرمایه گذاری کرده و به آن نیز متعهد باشد. امروزه پیشرفت قابل توجه­ای در راستای ایجاد چنین فرهنگ­هایی درحال انجام است، اما فاصله بسیاری مانده است تا این کار به طور کامل صورت گیرد.(امین و برگاچ و دونگان و دیگران^[۳۷]،۲۰۰۲، ص۴۹)
۲-۳-۱) تعریف نظری مدیریت دانش
تعاریف زیادی از مدیریت دانش ارائه شده است از جمله :
- مدیریت دانش عبارت است از: یافتن راهی جهت خلق، شناسایی، شکار و توزیع دانش سازمانی به افراد نیازمند.(عبدالکریمی،۱۳۸۲، ص۳۸)
-مدیریت دانش استفاده خلاق و مؤثر و کارآمد از کلیۀ دانش­ها و اطلاعاتِ در دسترس سازمان به نفع مشتری و در نتیجه به سود خود سازمان است.(مک دانلد،۱۳۸۱،ص۲)
-مالهوترا^[۳۸] درتعریف مدیریت دانش بیان می­ کند:"مدیریت دانش، فرایندی است که بواسطۀ آن سازمان­ها در زمینه یادگیری (درونی کردن دانش) کدگذاری دانش(بیرونی کردن دانش) ، و توزیع و انتقال دانش، مهارت­ هایی را کسب می کند". (ابطحی، صلواتی،۱۳۸۵، ص۳۴)
-مدیریت دانش ناظر برکیفیت و چگونگی به کارگیری اطلاعات توسط افراد برای حل مسائل، منابع اطلاعاتی مناسب برای تبدیل به دانش و چگونگی ذخیره دانش برای استفاده توسط کاربران خاص می­باشد. سازمان­های امروزی درحال تلاش برای یافتن روش­هائی هستند که به آنها در تحصیل، سازماندهی، انتقال و به کارگیری مؤثر دانش در کل سازمان کمک کند.(واعظی ،۱۳۸۴ )
-جهانیان مدیریت دانش را مجموع فرایندهایی می­داند که نتیجۀ آنها دانش، کسب، نگهداری و استفاده می­ شود و هدف از آن بهره برداری از دارایی­ های فکری به منظور افزایش بهره وری، ایجاد ارزش­های جدید و بالا بردن قابلیت ­های رقابت پذیری است. (جهانیان،۲۰۱۰)
- مدیریت دانش شامل فراهم آوری دانش، خرد و تجربیات دارای ارزش افزوده افراد درون سازمان است، به طوری که بازیابی و استفاده از دانش را تسهیل نموده و از آن به عنوان دارایی سازمان صیانت می­ کند.(پِرِز^[۳۹]،۱۹۹۹، ص۷۵)
-تعریف جامع و قابل قبول­تری از مدیریت دانش توسط مرکز کیفیت و بهره­وری آمریکا ارائه شده است که عبارت است از: مدیریت دانش، کسب دانش درست، برای افراد مناسب، در زمان صحیح و مکان مناسب است، به گونه ­ای که آنان بتوانند برای دستیابی به اهداف سازمان، بهترین استفاده را از دانش ببرند. مدیریت دانش یک مدل کسب و کار نظام یافتۀ داخلی است که به تازگی درحیطۀ علوم و سازمان­ها پدیدار شده و یک طیف وسیع علمی را با تمام منظرهای آن مورد رسیدگی قرار می­دهد.این طیف وسیع می ­تواند، تولید دانش، تدوین قوانین علمی و مشارکت علمی را شامل شده و نهایتاً به ارتقاء فراگیری و نوآوری منجر شود.(محمد لو،۱۳۸۳)
-مدیریت دانش، راهبردها و فرآیندهایی هستند که قادرند تولید و جریان دانش را به منظور ایجاد و برآورده ساختن انتظارات سازمان، مشتریان و کاربران در کل سازمان به وجود آورند. مدیریت دانش، فرایند گسترده­ای است که امرشناسایی، سازماندهی، انتقال و استفاده صحیح از اطلاعات وتجربیات داخلی سازمان را مورد توجه قرار می­دهد.(البرزی،۱۳۸۴)
-مدیریت دانش عبارت از تلفیقی از کسب و ذخیره­سازی دانش آشکار، همراه با مدیریت سرمایه ­های فکری است دالکر با بررسی بیش از صد تعریف منتشر شده دربارۀ مدیریت دانش درسه دیدگاه آنها را خلاصه کرده است(دالکر،۲۰۰۵،ص۴):
دیدگاه کسب کار: از دیدگاه بارکلی و مورای^[۴۰] مدیریت دانش فعالیتی تجاری است که دو جنبه اصلی دارد. توجه به عنصرِ دانش فعالیت های کسب و کار، به عنوان جزء آشکار کسب و کار که در استراتژی ، خط مشی، و رویه در همۀ سطوح منعکس می­ شود، و همچنین ایجاد رابطۀ مستقیم بین سرمایه ­های فکری و نتایج مثبت کسب و کار. از همین دیدگاه، گری^[۴۱]مدیریت دانش را یک رویکرد تلفیقی و همکارانه برای خلق، کسب، سازماندهی، دسترسی و استفاده از سرمایه ­های فکری سازمان تعریف کرده است.
دیدگاه علم شناختی یاعلم دانش: از نظر ویگ^[۴۲] در این دیدگاه دانش- بینش­ها، ادراکات، و دانش فنی کاربردی- منبعی اساسی است که به ما امکان می­دهد به طور هوشمندانه عمل کنیم. در طول زمان، دانشِ مهم به اشکال دیگر-مثل کتب، فناوری، رویه­ ها، و سنن در درون همه سازمان­ها و به طور کلی در جامعه تبدیل می­ شود. این تغییر شکل­ها به انباشت تجربه منجر و وقتی به طور مناسب استفاده شود، به افزایش اثربخشی منتج می­ شود. دانش یکی از عوامل اصلی است که رفتار هوشمندانه شخصی، و اجتماعی را ممکن می­سازد.
دیدگاه فرایند/فناوری: از نظر اینفورمشن ویک، در این دیدگاه مدیریت دانش مفهومی است که بر اساس آن اطلاعات به دانش قابل کاربرد تبدیل و با تلاش اندک قابل استفاده برای افراد می­ شود که می­توانند آن را به کار برند.
-تعریف اسوان از مدیریت دانش یکی از بهترین تعاریف قلمداد می­ شود، چرا که این تعریف اهداف را تشریح و مدیریت دانش را در جایگاه سازمانی مناسب قرار می­دهد :"مدیریت دانش هر گونه فرایند یا عمل تولید، کسب، تسخیر، ترویج و جامعه پذیری و کاربرد آن است” مدیریت دانش به فرایند شناسایی، انتخاب، سازماندهی، تلخیص و دسته بندی اطلاعات ضروری برای کسب و کار شرکت اشاره دارد، به گونه ای که عملکرد کارکنان و مزیت رقابتی شرکت را بهبود ببخشد. (واعظی، ۱۳۸۴ )
روش­های به کارگیری مدیریت دانش در سازمان را به چهار دسته: دینامیک، انسان محور، سیستم محور و منفعل تقسیم کرده ­اند. (افرازه،۱۳۸۴)
روش منفعل: سازمان­هایی که از این روش استفاده می­ کنند. تمایل کمی به مدیریت دانش دارند و به صورت روشی سیستماتیک اداره نمی­شوند. دراین سازمان­ها، تعریف مناسبی از دانش وجود ندارد، از این رو، اثر بخشی در سازمان های فوق در طول مدت زمان کاهش می­یابد .
روش سیستم محور: سازمان­هایی که از روش نامبرده استفاده می­ کنند، تاکید بیشتری بر کدگذاری و استفاده از دانش آشکار دارند. به این ترتیب، تأثیرپذیری خود را از طریق فناوری اطلاعات افزایش و در مقابل، پیچیدگی­های دسترسی به اطلاعات و استفاده از آن را کاهش می­ دهند. بنابراین، در این روش، هزینه اندک تبادل اطلاعات و جواب سریع­تر به مشتری امکانپذیرتر است و معمولاً دانش آشکار بهترتقسیم می­ شود، و نیز می­توان از استفاده دوباره اطلاعات کدگذاری شده، به سطح مناسب­تری از دانش دست یافت. همچنین برنامه ­های آموزشی استاندارد و گروهی این روش، توانایی­های سازمان­ها را بالا برده، نیاز به داشتن اطلاعات گسترده را در میان اعضای یک سازمان کاهش می­دهد.
روش انسان محور: تاکید بر روش انسان محور، بر پایه تقسیم دانش­های ضمنی است، در این روش، اطلاعات از راه شبکه ­های فردی غیررسمی توزیع می­ شود و افراد می­توانند، روش­های مناسب­تری را شناسایی کنند، چرا که روش مزبور در ارتباط میان اعضای یک سازمان بسیار با ارزش است.
روش دینامیک(پویا): سازمان­هایی که از روش دینامیک استفاده می­ کنند، از هر دو نوع دانش ضمنی و آشکار، بهره می­گیرند و آنها را به بهترین نحو، مورد توجه و استفاده قرار می­ دهند.
سیستم محور
پویا
منفعل
انسان محور
تمرکزبر سطح آشکاری
زیاد
زیاد
کم
کم
تمرکزبر سطح نا آشکاری
شکل ( ۲‑۲) ارتباط نوع مدیریت دانش و نوع دانش(افرازه،۱۳۸۴)
نتایج بررسی­های انجام شده بر روی سازمان­های که روش­های نامبرده را به کار برده­اند، نشان می­دهد که روش دینامیک، نسبت به دیگر روش­ها، کارآمدی بیشتری دارد، زیرا به هر دو نوع از دانش ضمنی و آشکار توجه دارد .
با توجه به نکات بالا و از نگاهی دیگر، می­توان چنین نتیجه گرفت که روش­های مطرح در مدیریت دانش، شامل سه گروه زیر است :(افرازه،۱۳۸۴)
روش­های مبتنی بر رمزگذاری: استفاده دوباره از دانش­ها، تبادل مستندات دانش بر پایه تکنولوژی و تمرکز بر فناوری اطلاعات و ارتباطات.
روش­های مبتنی بر مبنای فرد: بر پایه کار فردی – تبادل دانش بین فردی تمرکز بر مدیریت منابع انسانی.
روش­های مبتنی بر اجتماعی نمود: بر پایه سازمان، تبادل و تولید دانش از طریق ارتباطات، سازماندهی دوباره تمرکز بر ساختار.
-همچنین می­توان چنین جمع بندی کرد که در اصل، باید هر سه روش در کنار یکدیگر به کار گرفته شوند، تا اثر بخشی بهتری به دست آید، چرا که تاکنون بسیاری از سازمان­هایی که فقط یکی از این روش­ها را با توجه به تعریف و برداشت­شان از مدیریت دانش و فرهنگ سازمانی خود محور قرار داده­اند، نتوانسته­اند به خوبی مدیریت دانش را در سازمان­شان به کار گیرند . اما برعکس سازمان­هایی که ترکیبی از این سه روش را به کار گرفته­اند، مدیریت دانش مؤفقی را در سازمان خود تجربه کرده ­اند. (افرازه،۱۳۸۴)