۷۲
جدول ضمیمه ۷- جدول باروری شتهی سبز گندم روی رقم سای سونز در پیش آلودگی ۲ روز……………………………………………………………..
۷۳
جدول ضمیمه ۸- جدول باروری شتهی سبز گندم روی رقم سای سونز در پیش آلودگی ۴ روز…………………………………………………………….
۷۴
جدول ضمیمه ۹- جدول باروری شتهی سبز گندم روی رقم سای سونز در پیش آلودگی ۶ روز…………………………………………………………….
۷۵
جدول ضمیمه ۱۰- جدول باروری شتهی سبز گندم روی رقم سای سونز در پیش آلودگی ۸ روز………………………………………………………….
۷۶
فصل اول
مقدمه و مروری بر منابع
مقدمه:
گیاهان تیرهی غلات (Graminae) بطور مستقیم و غیر مستقیم بیشترین اهمیت را در تغذیه انسان داشته و در بین غلات، گندم، Triticum aestivum L.، مهمترین نقش را در دنیا دارد. گندم گیاهی است تک لپهای، علفی و یکساله که دارای گونه های بسیار زیادی میباشد (خدابنده، ۱۳۸۷). گندم احتمالاً یکی از اولین گیاهانی است که توسط انسان کاشته شده و به همین دلیل مهمترین گیاه زراعی به شمار می آید، زیرا کاشت آن از گیاهان دیگر سادهتر بوده و تطابق آن در مناطق مختلف که دارای شرایط آب و هوایی متفاوتی است، بیشتر میباشد. حدود ۶۰ درصد مزارع دنیا زیر کشت غلات میباشد که بیشترین مقدار آن زیر کشت گندم است. براساس گزارش اداره کل آمار و اطلاعات وزارت کشاورزی در سال ۹۲-۱۳۹۱ سطح زیرکشت گندم در کشور ۲۲/۳ میلیون هکتار آبی و ۸۸/۱۳ میلیون هکتار دیم میباشد و سالیانه در حدود ۱۲ تا ۱۳ میلیون تن گندم در کشور تولید می شود. گندم در بیشتر کشورهای جهان به ویژه خاورمیانه، آسیا، روسیه، اروپا، آمریکا، کانادا و ایران مهمترین محصول زراعی است و در طی دوران مختلف، کمبود آن مشکلات زیادی را در جامعه به وجود آورده است (سرافرازی، ۱۳۷۱؛ راشد محصل، ۱۳۷۶). در میان کشورهای جهان، چین، آمریکا و هندوستان از نظر سطح زیر کشت گندم جایگاههای اول تا سوم را دارند (پورصالح، ۱۳۷۴). کشور ایران با دارا بودن مناطق مستعد کاشت گندم تقریبا در بیشتر استانها توان تولیدی زیادی دارد. گندم نیز مانند سایر گیاهان زراعی در دوره رشد خود مورد حملهی آفات مختلفی قرار میگیرد که در این میان شتهها علاوه بر تغذیه مستقیم با انتقال عوامل بیماریزای گیاهی (ویروسها) خسارت مضاعفی را به گیاهان مورد تغذیه تحمیل می کنند. شتهها خرطوم خود را به آوندهای گیاه میزبان وارد نموده و از شیرهی پروردهی آن تغذیه می کنند (نوری و رضوانی، ۱۳۷۳؛ اختر و همکاران[۱]، ۲۰۰۴). در ایران ۱۰ گونه شته به عنوان آفات اصلی و خسارتزای غلات شناسایی شده اند، که شتهی سبز گندم یکی از این شتهها است. شتهی سبز گندم با نام علمی (Fabricius) Sitobion avenae از راسته Hemiptera و خانوادهی Aphididaeعامل انتقال بیماری ویروسی کوتولگی زرد جو[۲] بوده و یکی از آفات مهم غلات در نقاط مختلف جهان محسوب می شود. این شته بیشترین تراکم را در استانهای تهران و گلستان طی سالهای ۷۳-۱۳۷۲ داشته است، به طوریکه در استان تهران حدود ۷/۳۱- ۵/۹۴ درصد (نوری و رضوانی، ۱۳۷۳) و در استان گلستان ۹۷ درصد فراونی جمعیت شتهها، مربوط به این شته بوده است (درویش مجنی و رضوانی، ۱۳۷۴). شتهی سبز گندم علاوه بر برگ و ساقه به خوشههای سبز غلات نیز حمله می کند (فرحبخش، ۱۳۴۰). گیاهان میزبان شتهها (از جمله گندم) از نظر تناسب میزبانی از جمله ارزش غذایی، مواد شیمیایی ثانویه و مورفولوژی میتوانند روی باروری، رشد و بقای شتهها تاثیر گذاشته و باعث تغییر در نرخ مرگ و میر و تولید مثل آنها شوند (اسکوتزکو و بوسک پرز[۳]، ۲۰۰۰). جمعیت شتهها در گیاهان میزبان مناسب افزایش پیدا کرده و رشد و ترجیح تولید مثلی آنها در پاسخ به تغییرات کیفیت میزبان تغییر می کند (هونک، ۱۹۸۷؛ هونک و مارتین کوا[۴]، ۱۹۹۹؛ سکورا و دیکسون[۵]، ۱۹۹۶). ترکیبات شیمیایی دفاعی گیاهان در مقابل گیاهخواران باعث کاهش زادآوری شتهها و یا افزایش طول دوره نشو و نمای قبل از بلوغ آنها میشوند (میچائود[۶]، ۱۹۹۹؛ لگراند و باربوسا[۷]، ۲۰۰۰). مطالعات اخیر نشان دادهاند که آلودگیهای قبلی گیاهان به حشرات باعث القای مقاومت شیمیایی در گیاهان نسبت به حشرات می شود. یعنی هنگامی که گیاه مورد حمله و تغذیه یک حشرهی آفت قرار میگیرد، در واکنش به خسارت حشره در گیاه ترکیبات دفاع شیمیایی تولید شده و یا بر غلظت آنها افزوده می شود و بدین ترتیب نوعی مقاومت القایی در گیاه ایجاد می شود. لذا هدف از اجرای این تحقیق بررسی امکان استفاده از مقاومت القایی در گندم نسبت به شتهی سبز گندم برای استفاده در مدیریت تلفیقی این آفت بوده است.
- شتهی سبز گندم[۸]
- جایگاه شتهی Sitobion avenae در رده بندی حشرات به شرح زیر میباشد (بلکمن و استوپ[۹]، ۲۰۰۶)
Kingdom: Animalia
Phylum: Arthropoda
Class: Insecta
Order: Hemiptera
Suborder: Sternorrhyncha
Superfamily: Aphidoidea
Family: Aphididae
Subfamily: Aphidinae
Genus: Sitobion
Scientific name: S. avenae F.
