هر چه روش های به کار گرفته شده توسط معلم جذابیت و تنوع داشته باشد ، بیشتر باعث جذب انگیزه ، علاقه و دقت فراگیران خواهد شد. استفاده از روش هایی که یکنواخت و خسته کننده باشند ، مانع از موفقیت روش در دستیابی به هدف می گردد ، زیرا یادگیران ، مدام در تلاش برای رهایی از شرایط حاصل و فرار از خستگی ناشی از آن هستند.
۶-۲-۶-تناسب روش با توانائیها و ویژگی های یادگیرنده:
در تمامی مراحل تدریس ، یادگیرنده از جمله عوامل اساسی هستند که بایستی مورد توجه جدی قرار گیرند ، روش تدریس نیز نبایستی به گونه ای باشد که خارج از سطح درک و فهم و توان یادگیری، یادگیرنده باشد در انتخاب و روش بایستی سطح معلومات یادگیرنده و سن و قابلیت های مربوطه به مراحل رشد یادگیرندگان مورد توجه قرار گیرد.
۶-۲-۷-تناسب با شرایط و امکانات محیطی و مالی:
شرایط و امکانات محیط معمولاً نحوه آموزش و انتخاب روش های تدریس را تحت تاثیر قرار می دهد (میرزا بیگی ، ۱۳۸۰: ۲۷۴).
در استفاده از هر روش بایستی امکانات محیطی و مالی توجه کرد که آیا امکان پرداخت هزینه های ناشی از اجرای روش وجود دارد ، آیا محیط مناسبی برای اجرای هر روش وجود دارد؟ آیا محدودیتی بر سر اجرای روش وجود ندارد؟
به طور مثال : برای اجرای آموزش ارزش ها از طریـق روش قرار گرفتن در محیط ارزشی ، مربـی
بایستی به این نکته توجه نماید که آیا امکان پرداخت هزینه ها از طرف مدرسه و یا احیاناً اولیاءِ فراگیران وجود دارد؟ یا این که آیا در یک کلاس پر جمعیت می توان از یک روش خاص مثلاً بحث گروهی استفاده کرد؟
۶-۲-۸-کمک به فراگیران در انجام فعالیت و ایجاد تفکر:
روش ها باید به گونه ای تدارک دیده شوند که فراگیران را به اندیشه و فعالیت وادار نماید و منجر به پویایی فراگیر گردد؛ زیرا روش هایی که توان به فعالیت واداشتن فراگیران را نداشته باشند خیلی زود منجربه ایجاد خستگی و کسالت آن ها می گردند و از طرفی عدم انجام فعالیت و یا تفکر توسط فراگیر، مانع از توجه به جریان آموزش و در نتیجه عدم جذب عمیق مطالب می شود.
۶-۲-۹-تناسب روش با محتوا:
یکی از مسائلی که بین برنامه ریزان آموزشی مورد تاکید قرار می گیرد« رابطه محتوا و روش ارائه آن »است. باید بین محتوا و روش ارائه آن ،هماهنگی عملی وجود داشته باشد. به عبارتی هر محتوایی با هر روشی قابل انتقال نخواهد بود. از طرف دیگر توجه بیش از حد به محتوا یا روشِ ارائه آن موجب نادیده گرفتن یکی از آن هاست به عنوان یک اصل توجه افراطی به هر کدام می تواند اثر بخشی برنامه آموزشی را زیر سئوال ببرد(عزیزی ، ۱۳۸۷ :۶۳ ).
-ارائه روش آموزش ارزش ها:
۶-۳-روش پله کانی آموزش ارزش ها:
روشی که محقق در این تحقیق جهت آموزش ارزش ها ارائه نموده است روش جدیدی است با عنوان «روش پلهکانی آموزش ارزش ها» این روش، خود از سه مرحله اصلی تشکیل شده است که عبارتند از:
الف ).مرحلهی قبل از آموزش: این مرحله تحت عنوان مرحلهی «آمادگی و آگاهی» نسبت به ارزش ها نامیده میشود و در آن مربی با بیان هدف و طی مراحل شناخت با توضیح و تبیین ارزش ها و ضد ارزش ها، زمینه و آمادگی لازم را در متربی ایجاد کرده و آگاهی او را نسبت به مقولهی ارزش ها بالا میبرد.
ب ).مرحلهی آموزش: این مرحله تحت عنوان مرحلهی «پایه گذاری» شده است که در این مرحله محقق به ارائه انواع روشهای آموزش ارزش ها میپردازد. و مربیان ائم از رسمی یا غیر رسمی میتوانند از هر یک از این روشها یا ترکیبی از چند روش جهت آموزش ارزش ها استفاده نمایند.
پ ).مرحلهی بعد از آموزش: این مرحله تحت عنوان مرحلهی «پرورش» نام گذاری شده است. در این مرحله مربی سعی میکند تا با ایجاد بینشی عمیق، متربی را از سطحی نگری دور ساخته و با مهارتهای لازم، قدرت تشخیص آنها را در جهت ایجاد تمایز میان ارزش ها، ضد ارزش ها و شبه ارزش ها بالا برد.
پس از طی شدن مرحلهی سوم میتوان امید پیدا کردکه متربی به سمت درونی شدن ارزش ها پیش رفته است.
غزالی معتقد است که هر فرد با فرد دیگر متفاوت است. همان گونه که اجسام و ابدان مردم از لحاظ مزاج متفاوتند و نمیتوان همه آنها را با یک روش و دارو درمان نمود؛ بدینسان نفوس از لحاظ طبایعشان مختلف هستند. درمان چنین نفوس مختلفی با یک روشی از تمرین و ریاضت اکثر این نفوس را گرفتار هلاک و نابودی میسازد (عثمان، ترجمه حجتی، ۱۳۶۱: ۳۳۹).
لذا در مرحلهی آموزش، انتخاب روش صحیح، بر حسب موقعیت، توان، تفاوتهای فردی و سن متربی از اهم و اجبات میباشد. اگر به کارگیری مراحل یا دشده توسط مربی (پرورش دهنده روح) را به کار یک طبیب (پرورش دهنده جسم) تشبیه کنیم میتوان مراحل فوق الذکر را تحت عنوان تشخیص، درمان و ارائه راهکارهایی جهت پیشگیری از ابتلاء مجدد بیان نمود.
در این جا به تشریح مراحل یاد شده پرداخته می شود:
۶-۳-۱-مرحله اول:مرحله قبل ازآموزش (مرحله آمادگی وآگاهی):
در زمینه آموزش ارزش ها مربی بایستی ذهن متربی را از عوامل نادرست پاک نموده و زمینه را
برای آموزشی مناسب فراهم سازد و متربی را آمادهی آموزش نماید. این مرحله نیز ،مراحل دیگری را در بر میگیرد که به شرح زیر میباشند:
الف.تعیین هدف:
موسوی لاری( ۱۳۷۶: ۱۲۱ - ۱۲۰) معتقد است که آن چه آدمی را به سوی مقام والای خود میکشاند و در نتیجه به رشد شخصیتش می انجامد، داشتن هدفهای ارزنده در زندگی است، هر چه هدفها عالیتر باشند، شخصیت آدمی رشد بیشتری خواهد یافت. «آلپورت» روانشناس معروف آمریکایی میگوید: «مقاصد»، صفات ویژه و پیچیده شخصیت به شمار میروند، داشتن قصد و نیت نشان دهندهی اولین روشی است که هر فرد برای راهنمایی خود در آینده در نظر میگیرد. مقاصد و نیتهای فرد، محرکات را به نفع خود گلچین میکنند، نوع انتخاب و گزینش را معلوم مینمایند، موارد نهی شده و ممنوع را مشخص میکنند و در جریان رشد، اثرات بسیاری را بر جای میگذارند. تعیین هدف از دو جهت حائز اهمیت است:
۱-به عنوان نقشه ی کار برای مربی در جهت تأمین لوازم و پیشبرد فعالیت براساس برنامهای منظم و حساب شده.
۲- وضوح هدف برای متربیان. مربی باید بداند که متربیان را تا کجا میخواهد برساند؟ و از چه راهی باید به این مقصد دست یابد؟ لوازم مورد نیاز برای حرکت چیست؟ و موانع احتمالی موجود در راه کدامند؟ مشخص شدن هدف برای متربی و یادآوری آن برای خود مربی میتواند بهترین انگیزه و محرک حرکت باشد.
یزدی( ۱۳۸۱: ۵۳) میگوید پیگیری و دنبال کردن هر هدفی بر دو رکن اساسی استوار است:
۱- آگاهی و اطمینان از وجود آن
۲- امکان دسترسی و باور آن.
به طور مثال برای استخراج یک گنج نهفته و پنهان دو چیز لازم و ضروری است اول اینکه باید خارجاً گنجی وجود داشته باشد و انسان از وجود آن آگاه و مطمئن باشد. دوم اینکه دسترسی به آن را در حیطهی قدرت خویش دانسته و تحصیل آن را باور نموده و آن را امکان پذیر بداند.
این مطلب عیناً در مورد احیاء استعدادهای درونی و تربیت انسان قابل انطباق است. مربی برای متربیان روشن میکند که هدف او از آموزش ارزش ها، مزین ساختن آنها به ارزش های والای دینی و اخلاقی میباشد، تا در پرتو به کارگیری این ارزش های جاودان و نمودار کردن آنها در رفتار فردی یا جمعی خود، به سوی اهداف عالی حیات که همانا دستیابی به سعادت دنیوی و اخروی و رسیدن به درجهی قرب الهی در سایه سار عبودیت و بندگی خالصانه میباشد حرکت کند و حقیقتاً شایستهی مقام خلیفه الهی گردد و این میسر نمیشود مگر با کسب فضائل و دوری از رذایل.
ب .ایجاد عشق و علاقه و انگیزه نسبت به وصول هدف:
وقتی متربی به اهمیت یک ارزش پی برده و از نقش آن در زمینه حفظ و دوام زندگی از جنبههای
فردی و اجتماعی آگاهی یابد کمترین انگیزهای، قادر است او را به پایبندی به آن ارزش ترغیب و
تشویق کند (رهنما، ۱۳۸۸).
رسیدن به هدف منوط به فراهم نمودن وسایل و ملزومات مورد نیاز، رفع موانع احتمالی و ایجاد انگیزه و شوق جهت نیل به هدف در متربی میباشد. به نظر میرسد که عامل سوم یعنی ایجاد انگیزه به حدی میتواند مهم و قابل توجه باشد که خود میتواند راهگشای حصول به دو مورد نخست باشد.
علوی( ۱۳۸۸: ۱۰۵) معتقد است برای این که شاگرد نقش مهمی را در جریان یادگیری به عهده گیرد، باید علاقمند به امور یادگیری باشد. رغبت و علاقهی شاگرد کوشش او را برمیانگیزد و او را تحریک میکند تا در مقابل محیط عکس العمل مناسب نشان داده و خود را بهتر با موقعیتهای جدید سازش دهد بنابراین معلم باید علاقه و رغبت شاگردان را نقطه شروع کار خود قرار دهد. حضرت امیر المؤمنین میفرمایند:
«دلها میلی دارند و اقبالی و ادباری، کوشش کنید دلها را از ناحیه میل آنها پرورش بدهید، آنها را به زور وادارشان نکنید؛ زیرا که قلب اگر مورد اکراه و اجبار قرار گیرد، کور میشود یعنی خودش واپس میزند.»
آموزش ارزش ها در حقیقت بیدار کردن عشق و علاقه و انگیزه برای رسیدن به هدف برتر یعنی قرب و رضای الهی در سایه عمل به ارزش های والای انسانی است. عشق و میل به وجود برتر ولایزال الهی چون شعلهی افروختهای است که راه را در تاریکی مینمایاند و سراپای وجود آدمی را به التهاب و عطش و خواستن و حرکت کردن وا میدارد.
یک مربی ماهر بایستی هدف را چنان بیان نماید که متربی رسیدن به آن را عین نیاز خود بداند.
علوی( ۱۳۸۴: ۶۷) به نقل از شعبانی بیان میکند که در صورتی که هدفهای تربیتی انعکاسی از احتیاجات و تمایلات شاگردان باشد و به طور مشخص و واضح بیان شوند به افزایش انگیزه شاگردان کمک میکند.
از آنجایی که تمایلات فطری متربی نیز همسو با هدف یاد شده میباشد ؛ لذا انگیزه خارجی ایجاد
شده توسط مربی و انگیزه درونی موجود در متربی بهترین عامل سوق دهنده حرکت و فعالیت در جهت کسب ارزش های والای انسانی میباشند.
پ .شناخت متربی و تعیین نقطه شروع:
بهترین و مطمئنترین راه برای حصول به یک هدف تربیتی، شناخت متربی و تشخیص میزان آمـادگی یا معلومات قبـلی وی میباشد ، کشـف این موضوع به مربی کمک میکند تـا بتـواند بـه
راحتی موقعیت فعلی متربی را تشخیص داده نقطهی شروع آموزش را تعیین کند.
نگارش پایان نامه در مورد روش شناسی آموزش ارزش ها- فایل ۲۲