ب) تعدادگلچه در گلآذین
مقایسه میانگین داده ها در چهار فصل سال نشان دادکه بیشترین مقدار این صفت در ژنوتیپ Afc از A. filipendulina (50/49 عدد) بود و ژنوتیپ ها تفاوت زیادی در این صفت نشان دادند. گونه aucherii .A با ۵۰/۵ کمترین بود(نمودار ۳-۷). ژنوتیپ های Ap71 (۶۶/۳۶ عدد)، Am35 (833/39 عدد) و Af26 (16/ عدد ۳۸) تفاوت معنا داری نداشتند(جدول ۳-۳).
۱) فصل بهار: بیشترین تعداد در فصل بهار متعلق به گونه A. filipendulina (66/85 عدد) بود و کمترین تعداد در گونه aucherii .A با عدد ۶ بود. تفاوت در بین گونه ها بارز بود، به نحوی که در ژنوتیپهای Ap71 (۳۳/۷۱ عدد) و Ap16 (۲۷ عدد) از گونه pachycephala .A مشخص بود. گونه A. millefolium، ژنوتیپهای Am35 باتعداد گلچه در گلآذین ۶۶/۷۷ عدد ، Amuk با ۳۳/۴۳ عدد و AmlitR با عدد ۴۳ تفاوت معناداری داشتند. تفاوت در گونه A. filipendulina چشمگیر بود و در ژنوتیپ Afc (عدد ۹۷) بیشتر بود(نمودار ۳-۷). در گونه های nobilis .A (33/ عدد ۲۴) و A. tenuifolia (39 عدد) تفاوت مشخص بود(جدول ۳-۴).
^{نمودار ۳-۷- مقایسه میانگین صفت تعداد گلچه در گل آذین در فصول مختلف بین ژنوتیپهای بومادران.}
۲) فصل تابستان: تغییرات گلچه در گلآذین به واسطه تابستان بارز بود به طوریکه گونه A. filipendulina بالاترین تعداد را داشت. و تغییرات در بین ژنوتیپ های این گونه (Afc با ۱۰۱ عدد و Af26 با ۳۳/۷۸ عدد) زیاد بود. کمترین تعداد متعلق به گونه aucherii .A با۱۰ عدد بود. تفاوت در گونه A. millefolium، ژنوتیپهای Am35 باتعداد گلچه در گلآذین ۶۶/۸۱ عدد ، Amuk با ۳۳/ عدد ۴۷ و AmlitR با ۴۷ عدد تفاوت معنا داری داشتند. در گونه های nobilis.A (33/28 عدد) و A. tenuifolia (43 عدد) تفاوت مشخص بود(نمودار ۳-۷). در ژنوتیپهای Ap71 (۳۳/۷۵ عدد) و Ap16 (۳۱ عدد) از گونه pachycephala .A تفاوت معنا داری داشتند(جدول ۳-۴).
۳) فصل پاییز: در پاییز تفاوت در این صفت به خوبی نشان داد به نحوی که برخی ژنوتیپ ها گلدهی رخ نداد و صفر بود. بیشترین تعداد گلچه متعلق به گونه nobilis.A (66/45 عدد) بود و کمترین متعلق به گونه aucherii .A با۶ عدد بود. تفاوت در بین گونه زیاد بود و در ژنوتیپ Amuk از گونه A. millefolium با ۴۷ عدد مشخص بود(نمودار ۳-۷). در زمستان گلدهی در هیچ کدام از ژنوتیپ ها رخ نداد (جدول ۳-۴).
ج) روز تا شروع گلدهی
مقایسه میانگین داده ها در چهار فصل سال نشان دادکه سریعترین تاریخ متعلق به ژنوتیپ AmlitR با ۲۱ روز بود و دیرترین تاریخ گلدهی متعلق به ژنوتیپ Amuk با ۸۵ روز از گونه A. millefolium بود. دو گونه nobilis.A (56 روز) و aucherii .A ( 59 روز) در گروه دیرترین تاریخ گلدهی جای داشتند(جدول ۳-۳).
۱) فصل بهار: ژنوتیپ AmlitR با ۴۶ روز (اواخر فروردین ماه ) زودتر به گل رفت. دیر ترین تاریخ متعلق به ژنوتیپ Amuk از گونه A. millefolium با ۱۱۶ روز (اواخر خرداد) بود. تفاوت این صفت در گونه A. millefolium چشم گیر بود و ژنوتیپ Am35 با ۷۲ روز (اواخر اردیبهشت) مشخص بود. در ژنوتیپ های (Afc با ۹۴ روز و Af26 با ۷۴ روز ) گونه A. filipendulina تفاوت بارز بود. تفاوت این صفت در بین ژنوتیپ های Ap71 با ۸۲ روز (اوایل خرداد) و Ap16 با ۷۴ روز، گونه pachycephala .A کمتر بود(نمودار ۳-۸). سه گونه nobilis.A ( 74 روز)، aucherii .A ( 78 روز) و A. tenuifolia ( 77 روز) تفاوت کمتری در این صفت در بهار نشان دادند (جدول ۳-۴).
^{نمودار ۳-۸- مقایسه میانگین صفت تعداد روز تاگلدهی در فصول مختلف بین ژنوتیپهای بومادران.}
۲) فصل تابستان: تغییرات صفت روز تا شروع گلدهی به واسطه تابستان بارز بود به طوریکه گونه A. filipendulina دیر ترین تاریخ گلدهی (اواخر شهریور) را داشت. تفاوت در داخل این گونه بارز بود و ژنوتیپهای Afc با ۸۷ روز و Af26 با ۶۹ روز به خوبی آن را نشان دادند. در بین گونه A. millefolium ژنوتیپ ها به سه گروه دیرگلده، میانگلده، زودگلده دسته بندی شدند و AmlitR با ۳۹ روز (اواخر تیرماه ) در دسته زودگلده، Amuk با ۱۰۹روز (اواخر شهریورماه) در دیرگلده و Am35 با ۶۵ روز (اواخرمرداد ماه) در میانگلده دسته بندی شدند. تفاوت این صفت در گونه بارز نبود و در کل ژنوتیپ ها (Ap71 با ۷۵ روز و Ap16 با ۶۹ روز ) میانگلده بودند(نمودار ۳-۸). گونه های nobilis.A (67 روز)، A. tenuifolia (70) و aucherii .A ( 71 روز) تاریخ گلدهی در اواخر مرداد ماه بود(جدول ۳-۴).
۳) فصل پاییز: در پاییز برخی گونه ها گل ندادند و مقدار صفر بود. ژنوتیپ Amuk ( ۱۱۵ روز) از گونه A. millefolium دیر ترین تاریخ گلدهی (اواخر آذرماه) را داشت. گونه های nobilis.A با ۸۲ روز (اوایل آذر)، aucherii .A 87 روز(اوایل آذر) میانگلده بودند(نمودار ۳-۸). در زمستان گلدهی در هیچ کدام از ژنوتیپ ها رخ نداد(جدول ۳-۴).
د) روز تا %۵۰ گلدهی
مقایسه میانگین داده ها در چهار فصل سال نشان دادکه سریعترین تاریخ ۵۰ % گلدهی متعلق به ژنوتیپ AmlitR با ۲۶ روز و دیرترین تاریخ روز تا %۵۰ گلدهی متعلق به ژنوتیپ Amuk با ۱۰۵ روز ازگونه A. milifolium بود. گونه nobilis.A با ۶۴ روز در دسته دیرترین تاریخ روز تا %۵۰ گلدهی بود(جدول ۳-۳).
۱) فصل بهار: گونهA. filipendulina دیرترین تاریخ روز تا %۵۰ گلدهی در بهار داشت. تفاوت بین گونه چشمگیر نبود و ژنوتیپ ها ( Afc با ۱۱۰ روز و Af26 با ۹۴ روز ) در دسته دیرشکوفا بودند. گونه های nobilis.A (86 روز)، A. tenuifolia (84) و aucherii .A ( 83 روز) در دسته میانشکوفا بودند. در بین گونه A. milifolium تفاوت بارز بود بطوریکه هر سه دسته را شامل شد. ژنوتیپ های AmlitR با ۵۶ روز در دسته زودشکوفا، Amuk با ۱۲۷روز در دیرشکوفا و Am35 با ۷۶ روز در میانشکوفا دسته بندی شدند(نمودار ۳-۹). تفاوت در بین گونه pachycephala .A کمتر بود و ژنوتیپ ها (Ap71 با ۸۴ روز و Ap16 با ۸۲ روز) میانشکوفا بودند (جدول ۳-۴).
۲) فصل تابستان: تغییرات روز تا %۵۰ گلدهی به واسطه تابستان بارز بود به طوریکه گونهA. filipendulina دیرترین تاریخ روز تا %۵۰ گلدهی در تابستان داشت. گونه pachycephala .A تفاوت بین گونه کمتری نشان داد و ژنوتیپ ها Ap71 با ۷۶ روز و Ap16 با ۷۴ روز از لحاظ روز تا %۵۰ گلدهی میانشکوفا بودند. گونه A. milifolium تفاوت صفت روز تا %۵۰ گلدهی در تابستان بارز بود و ژنوتیپ های AmlitR با ۴۸ روز در دسته زودشکوفا، Amuk با ۱۱۹روز در دیرشکوفا و Am35 با ۶۸ روز در میانشکوفا دسته بندی شدند. تفاوت بین گونه A. filipendulina به روشنی مشخص بود و ژنوتیپهای Afc با ۱۰۲ روز در دیرشکوفا و Af26 با ۸۶ روز در میانشکوفا دسته بندی شدند(نمودار ۳-۹). گونه های nobilis.A (78 روز)، A. tenuifolia (76 روز) و aucherii .A ( 75 روز) در دسته میانشکوفا بودند (جدول ۳-۴).
۳) فصل پاییز: در پاییز برخی ژنوتیپ ها به گل نرفتند و ژنوتیپ Amukاز گونه A. milifolium با ۱۷۵روز دیرشکوفا بود. گونه های nobilis.A (95 روز) و aucherii .A ( 106 روز) در دسته دیرشکوفا بودند(نمودار ۳-۹). در زمستان گلدهی در هیچ کدام از ژنوتیپ ها رخ نداد (جدول ۳-۴).
^{نمودار ۳-۹- مقایسه میانگین صفت تا ۵۰% گلدهی در فصول مختلف بین ژنوتیپهای بومادران.}
ر) روز تا %۱۰۰ گلدهی
مقایسه میانگین داده ها در چهار فصل سال نشان دادکه سریعترین تاریخ تا گلدهی کامل متعلق به ژنوتیپ AmlitR با ۳۰ روز از گونه A. milifolium بود. دیرترین آن متعلق به ژنوتیپ Amuk با ۱۱۶ روز تا گلدهی کامل بود(جدول ۳-۳).
۱) فصل بهار: سریع ترین تاریخ تا گلدهی کامل در بهار متعلق به گونه A. tenuifolia (97 روز) بود. دیرترین تاریخ تا گلدهی کامل متعلق به گونه A. filipendulina (146 روز) بود. در گونه pachycephala .A بین ژنوتیپها (Ap71 با ۹۹ روز و Ap16 با ۸۶ روز ) تفاوت زیادی در صفت روز تا %۱۰۰ گلدهی بود. ژنوتیپهای متعلق به گونه A. filipendulina ، Afc با ۱۹۱ روز و Af26 با ۱۰۱ روز اختلاف چشمگیری داشتند. تفاوت در بین ژنوتیپهای گونه A. milifolium بارز بود و در سه دسته زود، میان، دیرگلدهی کامل قرار گرفتند. ژنوتیپ های AmlitR با ۶۸ روز در دسته زودگلدهی کامل ، Amuk با ۱۳۳روز در دیرگلدهی کامل و Am35 با ۱۰۲ روز در میانگلدهی کامل دسته بندی شدند۳) فصل پاییز: در پاییز برخی ژنوتیپ ها به گل نرفتند و ژنوتیپ Amukاز گونه A. milifolium با ۱۷۵روز دیرشکوفا بود. گونه های nobilis.A (95 روز) و aucherii .A ( 106 روز) در دسته دیرشکوفا بودند(نمودار ۳-۱۰). در زمستان گلدهی در هیچ کدام از ژنوتیپ ها رخ نداد (جدول ۳-۴).گونه های nobilis.A (115 روز) و aucherii .A ( 100 روز) در دسته میانگلدهی کامل بودند(جدول ۳-۴).
۲) فصل تابستان: تغییرات روز تا %۱۰۰ گلدهی به واسطه تابستان بارز بود به طوریکه pachycephala .A سریعترین تاریخ تا گلدهی کامل را دارا بود. دیرترین تاریخ تا گلدهی کامل متعلق به گونه nobilis.A (99 روز) بود. تفاوت تاریخ تا گلدهی کامل تابستان در بین ژنوتیپهای گونه A. milifolium بارز بود و در سه دسته زود، میان، دیرگلدهی کامل قرار گرفتند. ژنوتیپ های AmlitR با ۵۲ روز در دسته زودگلدهی کامل ، Amuk با ۱۱۷روز در دیرگلدهی کامل و Am35 با ۸۶ روز در میانگلدهی کامل دسته بندی شدند. تفاوت تاریخ تا گلدهی کامل در ژنوتیپ های (Ap71 با ۸۳ روز و Ap16 با ۷۰ روز ) گونه pachycephala .A بارز بود(نمودار ۳-۱۰). گونه aucherii .A ( 84 روز) در دسته میانگلدهی کامل بود (جدول ۳-۴).
^{نمودار ۳-۱۰- مقایسه میانگین صفت تعداد رووز تا۱۰۰%گلدهی در فصول مختلف بین ژنوتیپهای بومادران.}
۳) فصل پاییز: پاییز تغییرات مشخص بود و به طوریکه aucherii .A ( 129 روز) سریعترین تاریخ تا گلدهی کامل را دارا بود. دیرترین تاریخ تا گلدهی کامل متعلق به ژنوتیپ گونه Amuk از گونه A. milifolium (214 روز) بود. nobilis.A ( 135 روز) در دسته میانگلدهی کامل بود(نمودار ۳-۱۰). در زمستان گلدهی در هیچ کدام از ژنوتیپ ها رخ نداد(جدول ۳-۴).
ز) تعداد گل در شاخه اصلی
مقایسه میانگین داده ها در چهار فصل سال نشان دادکه بیشترین تعداد گل در شاخه اصلی متعلق به گونه nobilis.A بود و ژنوتیپ های دیگر در گروه مشابه، کمتر بودند(جدول ۳-۳).
۱) فصل بهار: گونه pachycephala .A (99/1) بیشترین تعداد گل در شاخه اصلی را در بهار داشت. گونه های aucherii .A ( 33/1) و A. tenuifolia (33/1) دارای تعداد کمتری گل در شاخه اصلی بودند. تفاوت در بین گونه ها بارز بود بطوریکه در ژنوتیپهای Ap71 با ۳۳/۲ و Ap16 با ۶۶/۱ ( pachycephala .A) مشخص بود. در بین گونه A. filipendulina ( Afc با ۳۳/۱ و Af26 با۳۳/۱) تفاوت معناداری نبود. در بین گونه A. milifolium ژنوتیپها شامل کمگل و متوسط (AmlitR و Am35 با۳۳/۱، Amuk با ۶۶/۱) بودند(نمودار ۳-۱۱). nobilis.A ( 66/1) در دسته متوسط تعداد گل بود(جدول ۳-۴).
۲) فصل تابستان: تغییرات تعداد گل در شاخه اصلی به واسطه تابستان بارز بود به طوریکه گونه pachycephala .A (99/2) بیشترین تعداد گل در شاخه اصلی را داشت. تفاوت در بین ژنوتیپهای Ap71 با ۳۳/۳ و Ap16 با ۶۶/۲ ( pachycephala .A) مشخص بود. در بین گونه A. filipendulina ( Afc با ۳۳/۱ و Af26 با۳۳/۲) تفاوت بسیاری بود. در داخل گونه A. milifolium زیاد نبود و ژنوتیپ ها در یک گروه بودند(نمودار ۳-۱۱). گونه های nobilis.A (66/2)، A. tenuifolia (33/2) و aucherii .A ( 33/2) در تعداد گل در شاخه اصلی مشخص بودند(جدول ۳-۴).
^{نمودار ۳-۱۱- مقایسه میانگین صفت تعداد گل در گل اذین اصلی در فصول مختلف بین ژنوتیپهای بومادران.}
۳) فصل پاییز: در فصل پاییز بیشترین تعداد گل در شاخه اصلی متعلق به گونه nobilis.A (33/2) بود. و در ژنوتیپ های دارای گل گونه aucherii .A ( 33/1) کمترین تعداد گل در شاخه اصلی را داشت. تفاوت تعداد گل در شاخه اصلی، ژنوتیپ Amuk (۲) از گونه A. milifolium در بین این دو گونه بود(نمودار ۳-۱۱). در زمستان گلدهی در هیچ کدام از ژنوتیپ ها رخ نداد(جدول ۳-۴).
و) تعداد گل در شاخه فرعی
مقایسه میانگین داده ها در چهار فصل سال نشان دادکه بیشترین تعداد گل در شاخه فرعی متعلق به گونه های nobilis.A و A. milifolium (Amuk) بود. گونه های A. filipendulina و A. tenuifolia دارای تعداد کمتری گل در شاخه فرعی بودند(جدول ۳-۳).
۱) فصل بهار: گونه های nobilis.A (33/2) و A. milifolium (33/2) بیشترین تعدادگل در شاخه فرعی در این فصل را دارا بودند. گونه A. tenuifolia (1) و A. filipendulina (1) کمترین تعداد گل در شاخه فرعی را داشتند. در بین ژنوتیپهای ( Afc با ۱ و Af26 با۱) متعلق به گونه A. filipendulina تفاوت معناداری نبود. در داخل گونه pachycephala .A ژنوتیپهای Ap71 با ۲ و Ap16 با ۲ تعدادگل در شاخه فرعی تفاوت معناداری نداشتند(نمودار ۳-۱۲). تفاوت تعداد گل در شاخه فرعی در بین ژنوتیپ های گونه A. milifolium بارز بود و به سه دسته کمگل، پرگل و متوسط تفکیک شدند. ژنوتیپهای AmlitRبا ۱، Am35 با۲ و Amuk با ۳ تعداد گل در شاخه فرعی بودند (جدول ۳-۴).
^{نمودار ۳-۱۲- مقایسه میانگین صفت تعداد گل در گل آذین فرعی در فصول مختلف بین ژنوتیپهای بومادران.}
۲) فصل تابستان: در تابستان تغییرات بسیار بود و گونه های nobilis.A (4) و A. milifolium (4) بیشترین تعدادگل در شاخه فرعی در فصل تابستان را دارا بودند. کمترین تعدادگل در شاخه فرعی متعلق به گونه A. filipendulina (3) بود. در بین ژنوتیپهای( Afc با ۳ و Af26 با۳) متعلق به گونه A. filipendulina تفاوت معناداری نبود. در تابستان، در داخل گونه pachycephala .A ژنوتیپهای Ap71 با ۴ و Ap16 با ۴ تعدادگل در شاخه فرعی تفاوت معناداری نداشتند(نمودار ۳-۱۲). در بین ژنوتیپهای گونه A. milifolium، Amuk با ۵ تعداد گل در شاخه فرعی پرگل و AmlitR با ۳ ، Am35 با۴ بترتیب کمگل و متوسطگل بودند(جدول ۳-۴).
۳) فصل پاییز: تغییرات تعداد گل در شاخه فرعی به واسطه پاییز بارز بود به طوریکه گونه aucherii .A ( 66/1) کمترین تعداد گل در شاخه فرعی را داشت. دو گونه nobilis.A (4) و A. milifolium (3) با یکدیگر متفاوت بودند(نمودار ۳-۱۲). در زمستان گلدهی در هیچ کدام از ژنوتیپ ها رخ نداد (جدول ۳-۴).
در مطالعه مشابهی که در کشور لیتوانی به منظور مطالعه تنوع مورفولوژیکی در ژنوتیپهای جمع آوری شده گونه A. millefolium انجام شد؛ بسیاری از صفات مختلف رویشی و زایشی مورد بررسی قرار گرفت. به دلیل مطالعه ژنوتیپ های متعلق به یک گونه در بسیاری از صفات اختلاف معنی داری در مطالعه این محققین مشاهده نشد. صفاتی چون طول ساقه گل دهنده، تعداد برگ، تعداد شاخه های جانبی و وزن خشک اندام هوایی از جمله صفاتی بودند که اختلاف معنی دار از خود نشان دادند]۲۰[.
۳-۲- اندازه گیری کل ترکیبات فنولیک
نتایج تجزیه واریانس تنوع بسیار معنیداری (P < 0/01) بین ژنوتیپهای مورد مطالعه برای درصد اسانس، میزان فنول تام و اثر آنتی اکسیدانی (IC₅₀) نشان دادند(جدول۳-۵). همچنین نتایج تجزیه واریانس تفاوت بسیار معنی داری (P <0/01) بین فصول مختلف سال برای صفات مورد ارزیابی نشان دادند (جدول۳-۵).

۳-۲-۱-شاخه و برگ
مقایسه میانگین داده ها در چهار فصل سال نشان دادکه فنول تام اندازه گیری شده باروش فولین- سیوکالتو در شاخه و برگ تفاوت معناداری بین ژنوتیپها داشت. بیشترین میزان آن در ژنوتیپ ۷۱pA از pachycephala .A با ۵۸/۱۰۵ میلی گرم تانیک اسید بر گرم ماده خشک بود(نمودار ۳-۱۳). سه گونه aucherii .A (mgt/gdm13/23)، A. tenuifolia (mgt/gdm ۰۲۶/۲۴) و ژنوتیپ ۱۶AP از pachycephala .A با ۷۳/۲۲ میلی گرم تانیک اسید بر گرم ماده خشک کمترین مقدار فنول تام در چهار فصل سال را نشان دادند(جدول۳-۷).
^{نمودار ۳-۱۳- مقایسه میانگین صفت میزان فنول تام در فصول مختلف بین ژنوتیپهای بومادران.}
۱)فصل بهار: گونه pachycephala .A با ۰۵/۱۷۵ میلی گرم تانیک اسید بر گرم ماده خشک دارای بیشترین مقدار در فصل بهار بود. گونه های aucherii .A (mgt/gdm71/26) و A. tenuifolia (mgt/gdm ۱۸/۲۶) کمترین مقدار فنول تام در فصل بهار را نشان دادند. تفاوت در داخل گونه ها نیز بارز بود در ژنوتیپهای ۱۶AP (mgt/gdm ۴۷/۳۹) و ۷۱pA (mgt/gdm63/310) به روشنی مشخص بود(نمودار ۳-۱۳). در ژنوتیپهای (Afc با mgt/gdm32/49 و Af26 با mgt/gdm 609/51) گونه A. filipendulina تفاوت زیادی نداشتند. تفاوت در گونه A. millefolium بارز بود و ژنوتیپ Am35 با ۳۰۸/۸۴ میلی گرم تانیک اسید بر گرم ماده خشک مقدار بیشتری نسبت به Amuk (mgt/gdm ۳۷/۵۹) و AmlitR (mgt/gdm ۱۴/۴۴) نشان داد (جدول۳-۸).
^{جدول ۳-۲- تجزیه واریانس صفات مورد مطالعه در ژنوتیپهای بومادران.}
۵۱