و یا ناصر خسرو ویژگیهای نیک اخلاقی ایشان را بیان میدارد :
علی از تبار رسول است و نیست
به صد سال اگر مدح گوید کسی
به مردی و علم و به زهد و سخا
مگر شیعت حق تبار علی
نگوید یکی از هزار علی
بنازم بدین هر چهار علی
(ناصر خسرو، ۱۳۷۸: ۵۱۷)
همان طور که میدانیم منقبت در شعر شاعران شیعه مذهب بسیار است، وحشی بافقی هم در منقبت ائمه اشعاری زیبا سروده است از جمله چند قصیده در ستایش امام علی (ع) و دو قصیده یکی در ستایش امام هشتم (ع) و دیگری در ستایش امام دوازدهم (ع) که در ادامه به تحلیل آنها پرداخته میشود.
۲-۳-۲. منقبت امام علی (ع)
شیعیان از یکی از مهمترین ابزارهای احساسی و عاطفی یعنی ادبیات، آن هم قالبِ شعر که نقطه اوج بیان احساس است، برای نشر دیدگاههای مذهبی خود بهره بردند.
دربارهی وجود پربرکت حضرت مولی متقیان علی (ع) تاکنون کتب و مقالات و شعرهای بسیاری نوشته شده است و شاعران نیز هر کدام به اندازهی وسع و بضاعت خود تلاش نمودهاند تا زوایای گوناگون زندگی و ابعاد شخصیتی آن امام همام را نشان بدهند.
در این میان، فضائل امام علی علیهالسلام مهمترین دست مایه برای پر کردن محتوا و مضمون اشعار منقبت بود و از میان این فضائل، حدیث غدیر یکی از بهترینها به شمار میآمد، به طوری که صدها غدیریه[۵] به عربی و بعدها به فارسی سروده شد.
وحشی بافقی شاعر شیعه مذهب عهد صفوی پنج قصیده و قسمتهایی از مثنوی فرهاد و شیرین را به ستایش امام علی (ع) اختصاص داده که ضمن ستایش امام به ذکر اوصافی چون علم، عدل، حکمت، شجاعت و جنگاوری و … پرداخته و مضامینی در خور توجه خلق کرده است. مدح و منقبت حضرت امیر (ع) در تمام اشعار وحشی به بیان صفات و ویژگیهای بارز ایشان اختصاص دارد. اهم فضایل حضرت علی (ع) که در اشعار وحشی آمده عبارتند از:
علم علی (ع):
وحشی بافقی ابیات زیر را پیرامون علم و دانش بینظیر امام علی(ع) سروده است :
زهی احاطه علم تو آنچنان که تو را
زنکته ای شد مکشوف سر چار کتاب
(دیوان: ۱۲۵)
علی (ع) قرآن ناطق وجیح همهی علوم زمان خود و بعد و قبل خود است آنچنان که میگویند حضرت علی (ع) از آن علمی بهرهمند بوده است که در اختیار خداوند بوده و خاص همه نیست و آن را علم لَدُین مینامند.
باعث سلسله هستی ملک و ملکوت
عالم کلی مسأله ادیان و ملل
(دیوان: ۱۶۳)
علی ولی والی ملک هستی
که دانش بنای جهان راست بانی
(دیوان: ۱۸۶)
عدل علی (ع):
همان طور که میدانیم از دیدگاه اسلام، یکی از ویژگیهای اهل ایمان، اعتدال و میانهروی و دوری از هرگونه ظلم و ستم است؛ چرا که خداوند متعال همواره مؤمنان را به عدل و نیکی سفارش نموده است.
وحشی بافقی نیز در ابیات مختلفی از عدل علی (ع) سخن رانده است و میگوید در جایی که عدل بی همتای امام علی حکمفرما باشد میتواند کارهای نادر و خارق العاده ای صورت بگیرد مثلا شرارت وبدی از طبع وذات شراب بیرون برود