در پاسخ به سوال اول که «نظامهای اداری هخامنشیان از چه اجزایی تشکیل شد است؟»، چهار خرده نظام «منابع مالی»، «منابع انسانی»، «مقررات و قوانین» و «پایش» معرفی شدند.
در پاسخ به سوال دوم که «هر یک از این خرده نظامها چه ویژگیهایی دارند؟»، به صورت کامل و مشروح، ویژگیهای آن ها توضیح داده شد.
در فصل بعدی تلاش خواهد شد تا برای هر کدام از خرده نظامهای شناسایی شده، الگو یا مدل و برخی پیشنهادهای عملی ارائه شود؛ انشاء ا… .
فصل پنجم: یافتهها و پیشنهادها
۵-۱- مقدمه
هر پژوهشی در پی یافتن هدفهایی انجام میشود که نتیجههای آن، نشاندهنده میزان دستیابی به آن هدفها میباشند. این پژوهش به منظور «بررسی و تبیین نظام اداری امپراتوری هخامنشیان، اجزا نظام اداری در آن دوره و ویژگیهای هر یک از این اجزا» طراحی و اجرا شده است.
در این فصل تلاش خواهد شد تا نتیجههای بدست آمده ـ که در قالب سوالهای پژوهش، خود را نمایان ساختهاند ـ در قالب الگو یا مدل برای هر کدام از خرده نظامهای شناسایی شده ارائه شوند. در پایان نیز به پیشنهادها و محدودیتهای پژوهش مطرح خواهد شد.
۵-۲- یافتههای پژوهش
همان گونه که در فصل دوم اشاره شد، نظام اداری از خرده نظامهایی تشکیل شده که تعامل آنها با یکدیگر بخشی از رفتار آن را میسازد؛ اگر پوسته بیرونی نظام اداری را کناری بزنیم و عوامل و عناصر درونی آن را بکاویم، به خرده نظامهای در حال تعامل زیر برمیخوریم: ۱٫ خرده نظام انسانی؛ ۲٫ خرده نظام مدیریتی؛ ۳٫ خرده نظام قوانین و مقررات؛ ۴٫ خرده نظام مالی.
خرده نظامهای امپراتوری هخامنشیان شامل: ۱٫ خرده نظام منابع انسانی؛ ۲٫ خرده نظام قوانین و مقررات؛ ۳٫ خرده نظام مالی؛ ۴٫ خرده نظام پایش میباشند که که خرده نظام اول آن با خرده نظامهای کنونی مطابقت دارد و تنها خرده نظام پایش است که یکی از ویژگیهای خاص آن امپراتوری بر شمرده میشود. از آن جا پایش (کنترل/ نظارت) یکی از وظایف مدیریت برشمرده میشود میتوان آن را با نظام مدیریت برابر دانست؛ البته باید توجه داشت که پایش در آن دوره آنچنان گسترده، فراگیر و نظاممند بود که به تنهایی یکی از خرده نظامهای نظام اداری امپراتوری هخامنشیان شمرده میشد. در ادامه الگو یا مدل پیشنهادی برای هر یک از این خرده نظامها ارائه میشود.
۵-۲-۱- خرده نظام مالی
با توجه به دادههای اولیه پژوهش و شیوه و روش تحقیق (مقولههای اصلی، زیر مقولهها، فرموله کردن، رمزگذاری و ایجاد مقوله) میتوان برای خرده نظام مالی، ورودی، فرایند و خروجیهایی به شرح نگاره زیر در نظر گرفت.
نگاره ۵ ـ ۱ ورودی، فرایند و خروجیهای خرده نظام مالی امپراتوری هخامنشیان (پژوهشگر)
| ورودی |
| انوع مالیاتها نقدی: طلا، نقره جنسی: غلات و میوهها مثل: گندم، جو، لوبیا، خردل، خرما، گردو، آبمیوه، نوشیدنی، روغن، ادویه، آرد، پشم، چهارپایان مثل: گاو، بز و گوسفند، پوست حیوانات ضبح شده، سنگ لاجوردی، مرمر، سنگهای قیمتی، ابزار فلزی، اشیا و ظروف گرانبها، پارچههای زربافت و ارغوانی اعلا، خاک طلا و … |
| امتیازهای مالیاتی مثل: در اختیار گذاشتن ناوگان دریایی فنیقیه، استقاده از بردگان معابد، تامین غذای کارکنان دولت (دبیران و …) چراگاه ۵۰ هزار اسب نسیانی (در ماد)، تهیه علوفه و آذوقه اسبهای سلطنتی (در بابل) و … . |
| عوارض مثل: عوارض دروازههای شهر، عوارض باربری از کانال، عوارض راهها که به صورت نقدی دریافت میشد. |
| درآمدها درآمد حاصل از املاک سلطنتی و دامها (زمینها، باغها، گوسفندان و …)؛ درآمد حاصل از فتوحات (خزانه کشور مفتوحه، ثروت معابد، غنیمتهای جنگی و …)؛ درآمد حاصل از معادن |
| سایر درآمدها مثل: ضبط اموال مقصران، یاغیها، شورشیان و … |
| هدیه و پیشکش مثل: عاج فیل، چوب (تنه) درخت آبنوس، کندر، سگهای شکاری، اسب سفید، غلامان اخته، دختران و پسران زیبا و سالم، اسب و قاطر، کره اسب نسیانی، پسربچه حبشی و … |
| نیروی انسانی متخصص مثل: مامور عالی رتبه اخذ مایات، حسابداران و حسابرسان مالیاتی و … |
| اطلاعات اطلاعات حاصل از سرشماری/ جمعیت، میزان زمین زیر کشت، میانگین محصول سالهای قبل، درجه حاصلخیزی، گزارشهای بازرسان، گزارشهای ساتراپها، لیست اموال و دارایی افراد، موقعیت تجاری/ بازرگانی یا کشاورزی منطقه |
