E = H‘/lnS
E = شاخص یکنواختی شانون
H‘= شاخص تنوع شانون
S = تعداد گونه در نمونه
۲-۲-۳- شاخص تنوع شانون کل برای هر کدام از گیاهان میزبان
در تحقیق حاضر شاخص تنوع شانون کل و نیز شاخص یکنواختی کل برای گونه های لارینوس روی هر کدام از گیاهان میزبان نیز محاسبه شد. این کار در چهار تکرار انجام شد. داده های حاصله در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار تجزیه واریانس شدند. برای مقایسه میانگینها از آزمون توکی در سطح احتمال پنج درصد استفاده گردید.
۲-۲-۴- شاخص شباهت تنوع گونه ای موریسیتا- هورن در بین گیاهان میزبان
شاخص شباهت تنوع گونه ای موریسیتا-هورن بین صفر تا یک متغیر است. عدد صفر نشان دهنده نبود شباهت تنوع گونه ای بین دو گونه گیاه میزبان است و عدد یک نشان میدهد که تنوع گونه ای بین دو گونه گیاه میزبان کاملا شباهت دارد. به عبارت دیگر، هر چه مقدار این شاخص از عدد صفر به عدد یک نزدیکتر می شود، شباهت تنوع گونه ای بین دو گونه گیاه میزبان بیشتر می شود. شاخص شباهت تنوع گونه ای موریسیتا- هورن بین شش گیاه میزبان بر اساس فرمول زیر محاسبه شد (مگیوران، ۲۰۰۴):
CMH = ۲ ∑ (ai bi)/(da+db)*(Na*Nb)
Na = تعداد کل افراد در گیاه A
Nb = تعداد کل افراد در گیاه B
ai = تعداد افرادگونه i ام در گیاه A
bi = تعداد افراد گونه i ام در گیاه B
da و db از فرمولهای زیر محاسبه میشوند:
db = ∑bi2/Nb2
da = ∑ ai2/Na2
۲-۳- تراکم جمعیت L. affinis در مراحل مختلف رشدی گیاه E. aucheri
۲-۳-۱- تعیین تعداد نمونه
در سال اول اجرای این تحقیق از واحد نمونهبرداری یک بوته گیاه میزبان جهت تخمین تراکم جمعیت مراحل مختلف زیستی سرخرطومی استفاده شد. نمونهبرداریهای اولیه از زمان فعالیت سرخرطومیهای خارج شده از پناهگاه زمستانی روی گیاهان میزبان آغاز گردید، ابتدا یک نمونهبرداری اولیه با تعداد ۲۵ نمونه در هر مرتع آزمایشی انجام گرفت. سپس با بهره گرفتن از داده های به دست آمده آماره تغییرات نسبی[۸۳] ( ) از رابطه زیر تعیین گردید. بدیهی است اگر مقدار از مقدار قابل قبول (۲۵ درصد) بیشتر باشد باید تعداد نمونه را افزایش داد (ساوث وود و هندرسون[۸۴]، ۲۰۰۰).
پس از اینکار تعداد نمونه لازم با بهره گرفتن از فرمول زیر محاسبه گردید:
در این رابطه، N تعداد نمونه مناسب، S انحراف معیار داده های حاصل از نمونهبرداری اولیه، میانگین داده های نمونهبرداری اولیه و عدد جدول مربوطه می‌باشد که با در نظر گرفتن ۱/۰ برای α، مقدار آن برابر ۹۶/۱ می‌گردد (هسو و همکاران[۸۵]، ۲۰۰۱). D نیز سطح دقت آزمایش بوده که مقدار آن به طور معمول ۲۵/۰ در نظر گرفته می شود (ساوث وود، ۱۹۷۸).
۲-۳-۲- مطالعه تراکم جمعیت سرخرطومی L. affinis
طبق مشاهدات انجام یافته حشرات کامل ماده این سرخرطومی داخل جوانههای گل E. aucheri تخمگذاری می کنند و لاروها از دانه های در حال تشکیل داخل طبقهای گیاه میزبان تغذیه کرده و داخل طبق به شفیره تبدیل میشدند. لذا برای مطالعه تراکم جمعیت این سرخرطومی در مراحل مختلف رشدی گیاه E. aucheri نمونهبرداریها طی پنج مرحله رشدی ظهور طبقها، رشدونمو طبقها، گلدهی، اوایل و اواخر رسیدگی طبقهای گیاه میزبان E. aucheri انجام شد. واحد نمونهبرداری یک بوته گیاه انتخاب شد و در هر نوبت نمونهبرداری تعداد ۲۰ گیاه مورد بررسی قرار گرفت. نمونهبرداریها به فاصلهی سه روز در هر یک از مراحل رشدی گیاه میزبان انجام شد. تعداد هر کدام از مراحل مختلف زیستی L. affinis شامل تخم، لارو، شفیره و حشرات کامل در نمونه‌های جمع آوری شده (با یادداشت کردن مشخصاتی همچون تاریخ نمونهبرداری و مرحله رشدی گیاه) شمارش شدند. لازم به ذکر است که تعداد هر کدام از مراحل نابالغ این سرخرطومی شامل تخم، لارو و شفیره با تشریح طبقهای آلوده در آزمایشگاه زیر استریومیکروسکوپ شمارش شدند. نمونهبرداریها تا اواخر شهریورماه ادامه یافت. این کار برای هر یک از سالهای ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ تکرار شد. داده های حاصل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی تجزیه واریانس شدند. برای مقایسه میانگین داده ها از آزمون توکی در سطح احتمال پنج درصد استفاده گردید.
۲-۴- ویژگیهای چرخه زندگی سرخرطومی L. affinisروی گیاه میزبان E. aucheri
ویژگیهای چرخه زندگی L. affinis به عنوان گونه غالب در منطقه کرمان در منطقه دهسرد از توابع استان کرمان روی گونه گیاهی E. aucheri تحت شرایط صحرایی مطالعه شد. تعیین طول دوره نشوونمای جنینی تخمهای این سرخرطومی به دلیل قرار دادن تخمها درون حفرهای در طبق گل، مشکل بود. بنابراین، برای مطالعه طول دوره نشوونمای جنینی، تخمهای یکروزه گذاشته شده درون طبقهای گل پس از تشریح طبقها با تیغ و با بهره گرفتن از ذرهبین X30 بیرون آورده شده (شکل۲-۶) و سپس هر کدام از تخمها به صورت انفرادی درون لولههای آزمایش پلاستیکی مات با حجم دو میلیلیتر قرار داده شدند. دهانه این ظروف با تور ابریشمی جهت تهویه پوشانده شدند. همچنین جهت تامین رطوبت مورد نیاز تخمها، لولههای آزمایش مذکور درون ظرف بزرگی (به قطر ۱۰ سانتیمتر) که در قسمت تحتانی آن پنبه خیس شدهای قرار داده شده بود ، چیده شدند (شکل۲-۵). سپس سرپوش ظرف بزرگ که حاوی سوراخی به قطر ۵ سانتیمتر جهت تهویه بود در جای خود قرار داده شد. سپس این ظرف بزرگ در شرایط دمایی ۲±۲۵ درجه سلسیوس، رطوبت نسبی ۵±۶۰ و دوره نوری طبیعی نگهداری شد. روزانه پنبه داخل ظرف بزرگ با آب استریل خیس میشد و تخمهای داخل ظروف کوچک تا زمان تفریخ تخمها بررسی میشدند (سوبحین و فورناصری، ۱۹۹۴).
