- وامهای موسسات اعتباری:
وام های بلند مدتی که توسط واحد های اقتصادی بیمه و موسسات مالی به شرکت اعطا میشود - نرخ بهره اینگونه وام ها بیش تر از بهره وام های بانکی است - این نوع وام ها معمولا نیازمند مانده جبرانی نیست .
- وام های دولت:
وام های که توسط دولت اعطا میشود- شرکت های دولتی وابسته به دولت.
فصل دوم
ادبیات نظری و پیشینهی تحقیق
۲-۱ مقدمه
تامین هزینه های مالی فعالیت های تجاری دغدغه بسیاری از فعالان این زمینه میباشد.تامین هزینه ها ی مالی یا توسط دارایی های شخصی تاجر و شرکایش صورت میگیرد و یا از طریق دریافت وام بانکی و همکاری با شرکت های فعال در زمینه فاینانس صورت میپذیرد که تجار موفق ترکیبی از هردو راه را انتخاب میکنند. شرکت های فاینانس علاوه بر مشاوره در جهت دریافت تسهیلات و وام در صورت نیاز خود نیز میتوانند اقدام به پرداخت وام نمایند. یکی از تصمیماتی که مدیران واحد اقتصادی به منظور حداکثر ساختن ثروت سهامدارن اتخاذ می نمایند، تصمیمات مربوط به تامین هزینه های مالی می باشد این نوع تصمیم گیری ها مربوط به ساختار سرمایه و همچنین تعیین و انتخاب بهترین شیوه تامین مالی و ترکیب کردن آن می باشد. منابع مالی هر واحد اقتصادی از منابع داخلی و خارجی تشکیل شده است ,که، منابع داخلی شامل جریان های نقدی حاصل از عملیات، وجوه حاصل از فروش دارایی ها و منابع خارجی شامل استقراض از بازارهای مالی و انتشار سهام می شود. معمولاّروش های تامین مالی در دو گروه تامین مالی کوتاه مدت و بلند مدت مورد مطالعه قرارمیگیرند(تقوی،۱۳۸۰). تامین مالی کوتاه مدت برای پشتیبانی سرمایه گذاری موقت در دارایی های جاری مورد استفاده قرارگرفته و معمولاّ مدیر مالی پس از برنامه ریزی سرمایه گذاری در دارایی های جاری و پیش بینی منابع مورد نیاز واحد اقتصادی در سال آینده باید به فکر تامین مالی برنامه خود باشد و در مورد شیوه تامین مالی تصمیم گیری نمایدمعمولا” برای سرمایه گذاری موقت در دارایی های جاری از وام کوتاه مدت استفاده می شود. در عرصه مدیریت مالی دوره کوتاه مدت معمولا به بدهی های مربوط شده که سر رسید آن ها در فاصله ای کمتر از یکسال میباشد. اما اصطلاح تامین مالی بلند مدت به طور دقیق تعریف نشده. برخی واحدهای اقتصادی دور ه میان مدت رابرای تاریخ های سر رسید بیش از یکسال و کمتر از ۱۰ سال به کار می برند. برای برخی اشخاص وام ۸ ساله کوتاه مدت و برای بعضی بلند مدت محسوب میشود. ولی به طور کلی وام های دارای سر رسید بیش از یک تا دو سال بلند مدت نامیده میشوند(دهقانی احمدآبادی، ۱۳۷۷).

۲-۲ منابع تامین مالی کوتاه مدت
هر شرکتی در جریان کسب و کارش، سرمایه اش را از انواع واقسام منابع تامین می کند. مقداری از سرمایه راکارپردازان بستانکاران، ومالکین فراهم آورده اند، در حالیکه سایر سرمایه ها از در آمدهای محفوظ در کسب و کار ناشی می گردد(حسینی بنهنگی، ۱۳۷۸).
۲-۲-۱ منابع اصلی تامین مالی کوتاه مدت
برای انتخاب منابع مالی کوتاه مدت مدیر مالی با پنج جنبه سر و کار دارد:
۲-۲-۱-۱ اعتبار تجاری
هنگامی که شرکتی از شرکت دیگر کالا خریداری می کند معمولا مجبور نیست بهای کالا را فورا پرداخت کند در طول دوره تحویل کالا و پرداخت بهای آن به فروشنده خریدار به فروشنده بدهکار است.این بدهی در ترازنامه خریدار به عنوان بدهی و در حسابهای پرداختنی ثبت می شود.و در حساب فروسنده طلب مزبور در حسابهای دریافتنی ثبت می شود. بنابراین معاملات عادی تجاری بین شرکتها برای شرکتی خاص یک منبع تامین مالی کوتاه مدت ایجادمی کنند منبع مزبور همان اعتبار تجاری است زیرا بین دریافت کالا و پرداخت وجه یک فاصله زمانی وجود دارد. ویژگی های جالب اعتبار تجاری به عنوان تامین مالی این است که با افزایش خریدها به سرعت افزایش می یابد . چنانچه خریدار خرید روزانه را دو برابر کند اعتبار تجاری وی نیز دو برابر می شود(لاگران و ریتر^[۹]، ۲۰۰۸).
هزینه استفاده از این منبع مالی به چند عامل بستگی دارد :
یکی از این عوامل شرایط اعتباری فروش کالاست، شرایط مزبور بسته به نوع صنعت متفاوت هستند اما در داخل یک صنعت مشابه اند. حجم پولی خریدهای شرکت مورد نظر میزان اعتبار تجاری را که در دسترس شرکت قرار می گیرد تعیین می کند. این شکل تامین مالی پس از خرید کالا اگر پرداخت نقدی انجام ندهد در دسترس شرکت قرار می گیرد . اعتبار تجاری برای پرداخت سایر صورت حسابها بطور مستقیم وجه نقد بدست نمی دهد(ماریا و گارسیا^[۱۰]، ۲۰۰۶). علاوه بر این شرکتی که بطور مستمر صورتحسابهای خود را پرداخت نمی کند ارزش اعتباری پایینی برای خود ایجاد می کند . ممکن است فروشندگان تمایلی به اعطای اعتبار به این شرکت نداشته باشند و برای شرکت مشکلاتی به اشکال زیر ایجاد کند . اول ممکن است شرکت نتواند از منابع دیگر اعتبار تحصیل کند . بدین ترتیب مقدار موجودی شرکت محدود می شود و میزان فروش و سود کاهش می یابد دوم ، از دست دادن اعتبار تجاری هزینه به بار می آورد(یوجن و کنیف^[۱۱]، ۲۰۰۹).
۲-۲-۱-۲ وام بانکی
دومین منبع عمده تامین مالی کوتاه مدت برای شرکتها ، وام بانکهای تجاریست وامهای کوتاه مدت بانکهای تجاری ممکن است مدت دار یا دیداری باشند.در صورت مدت دار بودن غالبا وامها ۳۰ ، ۹۰ روزه یا یکساله هستند.
۲-۲-۱-۳ وامهای فصلی
عمده ترین نوع اعتبار بانکی وامهای فصلی است. وامها برای افزایش تامین مالی افزایش موقتی موجودیها و حسابهای دریافتنی که به وجه نقد تبدیل می شوند و منابع را برای باز پرداخت وام تامین می کنند دریافت می شود . غالبا بین بانک و مشتری توافقی غیر رسمی در باره حداکثر مقدار اعتبار اعطایی وجود دارد با این حال در صورت درخواست مشتری بانک از نظر قانونی هیچ تعهدی برای اعطای وام ندارد(راجل و نادوالد^[۱۲]، ۲۰۰۶). بانکها معمولا از مشتریانی که وام کوتاه مدت دریافت می کنند می خواهد که متوسط حداقل سپرده دیداری نزد بانک داشته باشند این مقدار(مانده جبرانی) نامیده و بر حسب درصد از وام بیان می شود. یک راه برای محاسبه نوع بهره موثر سالانه وام تعیین هزینه سالیانه(بهره بعلاوه هرنوع کار مزدی که وجود دارد) و تقسیم آن بر مقدار وام در دسترس شرکت است. در صورتیکه برای بخشهای استفاده شده و استفاده نشده مانده جبرانی وجود داشته، محاسبه مقداری که باید وام گرفته شود پیچیده تر است. در این حال از فرمول زیراستفاده میکنیم(جفری و والکلر^[۱۳]،۲۰۰۵ ).
در صد مانده جبرانی اعتبار استفاده نشده + درصد مانده جبرانی -۱/کل مبلغ * درصد مانده جبرانی اعتبار استفاده نشده + وجه مورد نیاز= مقدار وام
۲-۲-۱-۴ تامین مالی مقدماتی
از وام کوتاه مدت بانکی مقاطعه کاران معمولا برای تامین مالی اولیه ساختمان واحدهای مسکونی ، جاده و سد و شرکتهای تولیدی برای سرمایه گذاری در ماشین آلات و تجهیزات استفاده می کنند . در این حالت ، تامین مالی نهایی از طریق وام بلند مدت انجام می گیرد . این نوع استفاده از وام کوتاه مدت ، تامین مالی مقدماتی نامیده می شود ، زیرا وام کوتاه مدت برای تامین منایع مورد نیاز ،قبل از دریافت وام بلند مدت مورد استفاده قرار می گیرد . شرکتهای تولیدی می توانند از این نوع وام برای تامین مالی ایجاد واحدهای تولید قبل از انتشار اوراق بهادار استفاده کنند(گرین و نایک^[۱۴]، ۲۰۱۰) .
۲-۲-۱-۵ نرخ بهره وامهای بانکی
۲-۲-۱-۵-۱ نرخ بهره چیست
هرگاه ۱۰۰ ریال به وام داده شود و در پایان سال ۱۰۵ ریال دریافت گردد، نرخ بهره سالانه برابر خواهد بود با ۵ درصد یا:
۰۵/۰ = ۱۰۰ / ( ۱۰۰- ۱۰۵)
معمولاً نرخ بهره برای یک سال محاسبه می شود و هرگاه مدت آن مشخص نشود منظور همان دوره سالانه است. باید توجه داشت که در هر زمان نرخ های بهره گوناگونی می توان یافت که به انواع مختلف وام مانند وام سرمایه گذاری ثابت، وام مسکن، وام سرمایه در گردش، قروض کوتاه مدت یا بلند مدت دولتی و غیره مربوط می شود(کوهن و توماس^[۱۵]، ۲۰۰۶).
۲-۲-۱-۵-۲ علت های وجود این نرخ های متفاوت
۲-۲-۱-۵-۳ رجحان زمانی
مبلغ وام داده شده در حقیقت پس اندازی است که در اثر تعویق مصرف به وجود آمده است. هر اندازه تمایل به مصرف حال پول نسبت به مصرف آینده آن زیادتر باشد بدیهی است که مبلغ بیشتری باید برای تعویق مصرف پول پرداخت، یعنی نرخ بهره بیشتر خواهد بود.
۲-۲-۱-۵-۴ امکان غیر نقدینگی
وام دادن عموماً به معنای مبادله پول با یک دارایی غیر پولی مانند اوراق قرضه یا اسناد خزانه است که به عنوان یک وسیله پرداخت برای کالاها و خدمات مورد پذیرش همگانی نیست. هر گاه قبل از تاریخ سر رسید، نیاز وام دهنده به پول بیش از موجودی او باشد، ناچار باید یا دارایی غیر پولی خود را به پول تبدیل کند، یا دست به استقراض بزند. این تبدیل دارایی غیر نقدی به وجه نقد ممکن است با مشکلات، تاخیر و حتی زیان همراه باشد، و لذا معاوضه ی یک دارایی نقدی (یعنی پول) با دارایی دیگری که از نقدینگی کمتری برخوردار است می تواند در صورت نیاز وام دهنده به پول متضمن ریسک زیان برای او باشد. بنابراین در جریان وام دادن تقبل این ریسک باید جبران گردد، و همین است که ضرورت وجود نرخ بهره را ایجاب می کند(سودیپتو^[۱۶]، ۲۰۰۹).
۲-۲-۱-۵-۵ امکان نکول
ممکن است وام دهنده نسبت به باز پرداخت وام از سوی وام گیرنده مطمئن نباشد و وام در حقیقت نکول نشود. تقبل این ریسک نیز دلیل دیگری است برای وجود نرخ بهره، و میزان چنین ریسکی نیز به نوع وام پرداختی بستگی دارد.
۲-۲-۱-۵-۶ تورم
هرگاه تورم قیمت ها در اقتصاد وجود داشته باشد، ارزش واقعی مبلغ وام تا زمان سررسید به نسبت میزان تورم کاهش خواهد یافت. بدین ترتیب برای جبران خطر کاهش قدرت خرید پول وام دهنده، وجود نرخ بهره ضرورت می یابد.
عوامل بالا دلایل وجود نرخ بهره مثبت را بیان می کنند. نرخ بهره پرداختی برای هر نوع وام اساساً قیمت آن وام به شمار می رود؛ یعنی قیمتی که برای استفاده از پول پرداخت می شود(اسکات و ریچارد، ۲۰۰۶). بر این اساس اقتصاددانان تعیین نرخ بهره را بر پایه عرضه و تقاضا بیان کرده اند: تقاضا برای وام برای مصرف کنندگانی که قصد خرید اعتباری دارند و بنگاه هایی که در پی سرمایه گذاری هستند؛ و عرضه توسط صاحب پس اندازهایی که قصد وام دادن آن را دارند. نرخ بهره وامهای بانکی از طریق مذاکره بین بانک و وام گیرنده نعیین می شود هرچه مخاطره اعطای وام بیشتر باشد یا وام گیرنده پر مخاطره تر باشد نرخ بهره نیز بالاتر می رود . با این حال بانکها به مشتریان پر مخاطره وام نمی دهند . بهره وامهای بانکی ممکن است به سه روش پرداخت شود . شکل پرداخت بهره را توافق بین وام گیرنده و بانک مشخص می کند. و هزینه دریافت وام بستگی به شکل پرداخت آن دارد . در روش اول ، معمولا بهره عادی در سر رسید وام پرداخت می شود . دوم، پرداخت بهره پرداخت به شکل تنزیل اوراق بهادار شرکت است روش سوم، پرداخت بهره پرداخت بر اساس نرخ شناور است . در این حالت نرخ بهره وام با نرخ بهره پایه بانکی تغییر می کند، رابطه بین این دو نرخ در موافقتنامه وام مشخص می شود(کول و پینکاز^[۱۷]، ۲۰۰۸).
۲-۲-۳ اسناد تجاری
اسناد تجاری اوراق بهادار کوتاه مدت قابل فروش در بازار هستند که شرکتها آنها را به سرمایه گذاران می فروشند سرمایه گذاران مزبور غالبا شرکتهای دیگر، بانکهای کوچک و نهادهای مالی هستند . اسناد تجاری، وام تضمین نشده اند و معمولا سر رسیدی از ۳۰ تا۱۸۰ روز دارند اسناد تجاری را غالبا در موسسات و نهادهای مالی منتشر می کنند . مهمترین مزیت اسناد تجاری بر وامهای کوتاه مدت بانکی، هزینه کمتر آنهاست. نرخ بهره اسناد تجاری غالبا کمتر از نرخ پایه بانکی کوتاه مدت است.
۲-۲-۳-۱ وامهای تضمین شده
از شرکتهایی که دارای ارزش اعتبار بالایی نیستند تا بتوانند از وامهای تضمین شده و اسناد تجاری استفاده کنند در خواست می شود که بخشی از دارایی خود را برای تضمین وام به وثیقه گذارند(رمضانی، ۱۳۸۳).
۲-۲-۳-۲ حسابهای در یافتنی به عنوان وثیقه
حسابهای دریافتنی معرف پولیست که شرکت مورد نظر از افراد یا شرکتهایی که به انها اعتبار داده است طلب دارد بطور طبیعی حسابهای دریافتنی دارایی نسبتا ایمنی اند . به همین دلیل بهترین وثیقه برای وامهای شرکت هستند .تنها درصورتی وام دهنده نمی تواند وام خود را پس بگیرد که شرکتهای بدهکار همرا با شرکت مزبور ور شکست شوند(نجفی، ۱۳۸۵). به منظور استفاده از حسابهای دریافتنی به عنوان وثیقه دو روش وجود دارد :
روش اول هزینه کمتر اما برای وام دهنده مخاطره بیشتری دارد .در این روش کل مانده حسابهای دریافتنی وثیقه وام مورد نظر قرار می گیرد . روش دوم : وام گیرنده صورتحسابهای خود را به میران کافی به عنوان وثیقه ارائه می دهد .در این حالت وام دهنده می تواندبرخی از صورت حسابها را بدلیل پر مخاطره بودن مشتری نپذیرد(رضایی، ۱۳۸۲).
۲-۲-۳-۳ حسابهای دریافتنی به جای وثیقه گذاری
بجای وثیقه گذاری حسابهای دریافتنی برای دریافت وام، شرکتها حسابهای دریافتنی خود را به موسسات مالی، که در این امر تخصص دارند می فروشند .فروش حسابهای دریافتنی(فاکتورینگ) نامیده می شود، فاکتور موسسه خریدار، اسناد دریافتنی است( هلسی^[۱۸]، ۲۰۱۰).
۲-۲-۳-۴ موجودیها به عنوان وثیقه