شاخص های توسعه پایدار در هریک از ابعاد آن، یکی از اجزای مهم و ضروری برای ارزیابی و سنجش کلی میزان پیشرفت و موفقیت در توسعه پایدار است. هرچند شاخص های مختلفی که تا به حال در این مورد وجود دارد مبهم است اما این حقیقت وجود دارد که شاخص های توسعه پایدار در هر زمینه ای که این موضوع مورد بررسی قرار گیرد، متفاوت بوده و متناسب با همان موضوع تغییر می کند. البته مفهوم و دورنمای تمام آن ها در راستای سنجش یک مفهوم مشترک یعنی توسعه پایدار است. (امیرهاشمی و دهقانیان ، ۱۳۹۰)
۲-۳-۲- توسعه پایدار صنعتی
یک صنعت زمانی پایدار تلقی می شود که آنچنان به تولید کالا و خدمات بپردازد که ضمن برآورد کامل نیازهای نسل حاضر، در عین حال توانایی های آینده را در تأمین نیازهای آن روزشان محدود نسازد.
به طور مشخص تر صنعتی پایدار است که :
-
- . سازگار با محیط زیست باشد. یعنی مواد پاکیزه تر را بکارگیرد تا از بروز آلودگی، نابودی، تنوع زیستی و مصرف بی رویه منابع طبیعی ممانعت به عمل آید.
۲ . لیاقت اقتصادی داشته باشد و از نظر اجتماعی پاسخگو باشد. به دیگر معنا سرمایه های انسانی، طبیعی و مادی را در راه تولید ارزش، ثروت و سود صرف کند. (رضایی و طالشی ، ۱۳۹۰)
۳-۳-۲- تعریف زنجیره تأمین پایدار
مصرف رو به رشد سوخت های فسیلی، منابع زیرزمینی و آسیب هایی که به محیط وارد می شود روندی را بوجود آورده است که در صورت ادامه، قطعاً رشد و توسعه حاصل، ناپایدار خواهد بود. فعالیت های صنعتی عامل اصلی حرکت چرخه اقتصادی هستند. همچنین به دلیل ماهیت تکنولوژیشان، عامل بالقوه آلودگی محیط زیست هستند و در نهایت به دلیل پیوندشان با جامعه برای تهیه مواد اولیه، نیروی کار و مشتریان کالاها، معضلات اجتماعی فراوانی به همراه دارند.
از آنجا که زنجیره تأمین، یک محصول را از فراوری مواد اولیه تا تحویل به مشتری و بعضاً عکس آن را (لجستیک معکوس) در نظر می گیرد، تمرکز بر زنجیره تأمین در محیط توسعه پایدار، گامی رو به جلو برای تطبیق وسیع تر محیط تولید با توسعه پایدار خواهد بود. تغییر در سیاست های تولیدی، هم تولید کنندگان و هم محققان را وادار می سازد تا به دنبال بهبود عملیات از منظر توسعه پایدار در زنجیره تأمین باشند. (رضایی و طالشی ، ۱۳۹۰)
تعریف : مدیریت زنجیره تأمین پایدار مدیریت جریان مواد، اطلاعات و سرمایه و همچنین همکاری بین شرکت ها در طول زنجیره تأمین همراه با یکپارچه سازی اهداف از تمام ابعاد سه گانه توسعه پایدار – اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی – که برگرفته از نیازهای مشتریان و ذینفعان است را مد نظر قرار می دهد.
در زنجیره های تأمین پایدار ، معیارهای اجتماعی و زیست محیطی باید توسط اعضاء بکارگرفته شود تا رقابتمندی از طریق پاسخگویی به نیازهای مشتری و معیارهای اقتصادی مرتبط حفظ گردد. در واقع پایداری باید جریان ها، نتایج و خروجی ها را بگونه ای ادغام نماید که از فعالیت های هسته ای زنجیره تأمین مانند طراحی محصول، توزیع، محصولات مستهلک و فرایند بازیافت فراتر رود (سرینگ و مولر[۱۱۳] ، ۲۰۰۸)
ستینکایا و همکاران در کتاب خود، مدیریت زنجیره تأمین پایدار را اینگونه توصیف می نمایند :
حمل و نقل کالا جایی که دارای بیشترین ارزش است توجیه اقتصادی دارد، پیامدهای اجتماعی و زیست محیطی عمده ای وجود دارد. برای مثال ، حمل و نقل محصول از طریق جاده ممکن است به ازدحام و آلودگی منجر گردد. با این حال ، با بسته بندی متراکم تر یک وسیله نقلیه، ما می توانیم تراکم و آلودگی را کاهش دهیم و در نتیجه باعث ایجاد زنجیره تأمین پایدارتر شویم.
بنابراین برای مدیریت زنجیره تأمین پایدار، اقدامی باید صورت گیرد تا دربرگیرنده ی سه بعد کلیدیِ قابل درک باشد : اجتماعی ، اقتصادی و زیست محیطی . این تغییرات نه فقط در محدوده یک شرکت، بلکه باید در جاهایی که ممکن است در ارتباط با شرکای کسب و کار، زنجیره تأمین و محیط خارجی باشد نیز در نظر گرفته شود (ستینکایا و همکاران [۱۱۴]، ۲۰۱۱).
۴-۳-۲- سیرتکاملی زنجیره تأمین پایدار
در ۲۰ سال اخیر بیشتر تحقیقات در زمینه ی زنجیره تأمین پایدار روی جنبه زیست محیطی آن متمرکز بوده است. محیط زیست یکی از عناصر کلیدی خط مشی سه گانه پایداری و یک واسطه برای موضوعاتی مانند تغیرات آب و هوا و افزایش قیمت انرژی بوده است. تا اندازه ای هم، واژه ((پایداری)) و ((زیست محیطی)) به جای هم توسط محققان و مدیران استفاده می شد. این سوء تفاهم خصوصاً در سال های اخیر بسیار رایج بود. محیط زیست اگرچه به عنوان آغاز یک چشم انداز برای شروع زنجیره تأمین پایدار بود، اما اکنون یک درک و کاربرد یکسان از واژه پایداری به صورت خط و مشی سه گانه (اقتصاد، محیط زیست و اجتماع) بوجود آمده است که در حال گسترش است. (کارتر و ایستون[۱۱۵] ،۲۰۱۱).تحقیقات جدید به جای اینکه تنها روی موضوعات زیست محیطی تمرکز کنند، دیدگاه کلی تری را با یکپارچه کردن مسائل زیست محیطی با مسئولیت اجتماعی (اشتراک عملکرد زیست محیطی و اجتماعی) یا پایداری (خط مشی سه گانه) اتخاذ کرده اند. (کارتر و ایستون[۱۱۶] ،۲۰۱۱).روش ها و تئوری های کسب و کار متعددی برای هر یک از جنبه های توسعه پایدار گسترش یافته است. جدول شماره ۱-۲ بیش تر این موضوعات را نشان می دهد. (رضایی و طالشی ، ۱۳۹۰).
جدول ۱-۲- روش ها و تئوری های کسب و کار پایداری در زنجیره تأمین (رضایی و طالشی،۱۳۹۰)
| موضوع | عنوان روش یا تئوری | منبع |
| زیست محیطی | لجستیک معکوس | Zikmund and Stanton(1971) |
| بازاریابی زیست محیطی | Sheth and Parvatiyar (1995) | |
| مدیریت بازاریابی زیست محیطی | Peattie(1996) | |
| مدیریت محیط زیست | Green et al. (1996) | |
| عرضه سبز | Green et al. (1996) |
