تجربیات توسعه گردشگری مبتنی بر سیاستهای منطقی، برنامه با ساختار فیزیکی منطقی و عناصر نهادی بهنگام و پیشرفته را منعکس می‌کنند. همچنین توجه زیادی به وجود یک تعادل، بین اهداف در ابعاد محیطی، فرهنگی ـ اجتماعی و اقتصادی دارند. همچنین آنها در برسمیت شناختن اهمیت توسعه گردشگری و ارتباط آن با تقاضا دربازار بسیار منطقی هستند. شاید به این باورند که محصولات جدید نوعی تملک را برای آنها در بازار گردشگری ایجاد کند به نحویکه در آن تخصّص داشته باشند.

درمورد اجرا، به ایجاد یک سیستم کنترل دائم در داخل چارچوب مشارکت بین بخش عمومی و خصوصی معتقدند. توجه به گرایشات و تمایلات متنوع نیز اهمیت زیادی دارد. در سطوح محلی نیز تدوین رهنمودهای اجراء را ضروری دانسته‌اند.
تشویق و یا عدم تشویق برای سرمایه‌گذاری، یک تکنیک بسیار مهم در بکارگیری استراتژی‌های توسعه است. عمل تشویق باید براساس زمینه‌های منتخب و مشخص درطول زمان و با توجه به تغییر شرایط انجام شود.
تمامی انواع آموزش و تربیت نیروی انسانی برای موفقیت گردشگری اساسی هستند و باید به دقت برنامه‌ریزی و اجرا شوند. کارکنان زیر بخش‌های مختلف بخش گردشگری باید بخوبی آموزش ببینند. عموم مردم و جمعیت ساکن در نواحی گردشگری نیز باید آموزش عمومی ببینند. به گردشگران هم باید آگاهی هایی در مورد مقصدها، وضعیت جغرافیایی، تاریخی، الگوهای فرهنگی و اجتماعی داده شود.
حکومتها و نهادهای مدیریتی در سطوح ملی و منطقه‌ای در ابتدا باید ضوابط توسعه و استانداردهای کیفی را برای توسعه گردشگری تنظیم کنند تا اطمینان حاصل گردد که برنامه بطور مناسب اجراء شود. نهادهای مدیریتی در سطوح محلی نیز باید در تنظیم و اعمال استانداردهای مناسب همکاری داشته باشند.(الیوت،۲۰۰۸، ۴۹)
استمرار در هشداردهی (بازبینی و کنترل) در مدیریت ناحیه گردشگری بسیار اساسی است. تکنیک‌های هشداردهی و توصیه‌های مربوط به آن باید در فرایند توسعه قرارداده شوند و در اجرای برنامه و در حین پیشرفت برنامه گردشگری بکارگرفته شوند. هشدار‌دهی می‌تواند مشکلات و تغییر شرایط را که بناچار در توسعه گردشگری رخ می‌دهند را در مراحل اولیه پیدا کرده و پس ازاصلاح، دوباره برای اجراء ارائه دهد. مدیریت مؤثر گردشگری یک عمل مستمرّ است و در حیطه هر دو بخش خصوصی و عمومی می‌باشد.
اگرچه در برنامه‎ ریزی گردشگری از اصول و رهیافت‌هایی تبعیت می‌شود، اما این فعالیت اغلب یک فرایند مستمر است. موارد مطالعه شده اگر چه بطور معقولی منعطف بوده‎اند، اما رویکردهای بکارگرفته شده در آنها هنوز اصول اساسی از جمله: ”نیل به توسعه پایدار در ارتباط با ارزشهای فرهنگی“ و”توزیع منافع اقتصادی“ را، منعکس می‌کنند.“این نمونه‌ها می‌توانند الگوهایی مناسب برای سایر کشورها و مناطق در تدوین اسناد برنامه باشند که تصورات برنامه‎ریزان و تصمیم‎گیران را نمود عینی بخشیده‎اند، از جمله برای کشور ما.

۲-۲۱ پیشنهادات برای بهبود عمومی برنامه ریزی گردشگری در ایران

زدودن رویکرد برنامه ریزی جامع از سیستم و نظام برنامه ریزی کشور در سطوح گوناگون و جایگزین کردن رویکردهای اخیر برنامه ریزی از جمله رویکرد برنامه ریزی فراگیر بلند مدت و رویکرد برنامه ریزی استراتژیک. تدوین شرح خدمات تهیه طرح های توسعه گردشگری در سطوح گوناگون متناسب با رویکرد های اخیر برنامه ریزی و بستر سازی برای بکارگیری این رویکرد برنامه ریزی.
تعریف و ایجاد سیستم قوی فن آوری اطلاعات به منظور ایجاد انواع پایگاه های داده و اطلاعات و جریان مستمر داده و اطلاعات بنحوی که تمامی تغییرات و تحولات در سیستم، محیط و اجزاء آن بصورت بهنگام در اختیار برنامه ریزان و مدیران قرار گیرد.
ضعف و ناتوانی در زمینه فناوری اطلاعات و فناوری ارتباطات و اطلاعات از محدودیت های اساسی است که صنعت گردشگری بدون تکیه بر این فن آوری هرگز توسعه مطلوب را بخود نخواهد دید. این محدودیت نیز امکان برنامه ریزی، مدیریت ، بازخورد مستمرّ عملکرد سیستم و ارزیابی را با مشکل مواجه مینماید. لذا بکارگیری و سیستم اطلاعات جغرافیایی و سیستم اطلاعات مکانی و برای تهیه نقشه های گردشگری پیشنهاد میگردد.
ایجاد یک فرایند باز خورد و ارزیابی مستمرّ با بکارگیری سیستم فن آوری اطلاعات و واحد کنترل (پیشنهاد شده در دو بند فوق)بسیاری از طرح ها و برنامه های توسعه گردشگری تدوین شده در کشور ما متاسفانه فاقد بخش ضوابط و مقررات هستند. در حالیکه قوانین، ضوابط و مقررات اهمیت بسیار زیادی در عملی شدن و موفقیت برنامه ها دارند. تهیه و تصویب برنامه های توسعه گردشگری بدون تدوین ضوابط و مقررات همواره محکوم به شکست خواهد بود. هر برنامه توسعه گردشگری باید و ضوابط و مقرراتی را برای کیفیت و کمیت توسعه داشته باشد.
گردشگری فعالیتی پیچیده، دارای ابعادی متنوع و جزو علوم بین رشته ای است. از اینرو توسعه آن از حیطه یک تخصّص خاص خارج بوده و مشارکت متخصّصین در رشته های گوناگون از جمله: روانشناسی، ،مدیریت، حقوق، برنامه ریزی شهری و منطقه ای، معماری، شهرسازی، محیط زیست، کشاورزی، بازاریابی ،جغرافیا، جامعه شناسی، مردم شناسی و غیره را می طلبد. موفقیت گردشگری در یک پهنه جغرافیایی در گرو مشارکت واقع بینانه تمام عوامل موثر خواهد بود. و امور برنامه ریزی گردشگری به مشاوران و متحصصین ذیصلاح و واجد شرایط سپرده شود. ناظر ذیصلاح برای نظارت بر نحوه و کیفیت برنامه های توسعه گردشگری انتخاب گردد.
هدفمند نمودن تحقیقات و پژوهش های بخش علمی و دانشگاهی کشور با نیازهای بخش گردشگری. بسیاری از پایان نامه ها و تحقیقات یا بصورت تکراری انجام میشوند و یا به دلیل سلیقه ای بودن، موضوعات آنها در اولویت قرار ندارد. در عین حال بسیاری از موضوعات منتخب متناسب با سطح علمی و نیاز کشور ما نیستند. این مشکل به هدر رفتن بخش عظیمی از سرمایه های علمی و رشد آرام و نا متوازن گردشگری منجر میگردد.
در حال حاضر مدیریت رایج در کشور ما عموماٌ مدیریت سنتی است. در بخش گردشگری نیز چنین وضعیتی مشهود است. حرکت از مدیریت سنتی به سمت مدیریت مدرن و علمی هنوز در کشور ما و بخصوص در بخش دولتی و عمومی تحقق نیافته است.روند تصمیم سازی و تصمیم گیری در بخش گردشگری ایران بالتّبع از نظام برنامه ریزی موجود کشور چندان مبتنی بر بکارگیری و تحلیل داده و اطلاعات نیست بلکه بیشتر ماهیت سلیقه ای و سنتی دارد.
در نهایت یادآوری این نکته ضروری است که هرچند اعمال این تغییرات در نظام برنامه ریزی شهری و منطقه ای کشور هزینه بر میباشد با این وجود مزایای آن در بلند مدت بمراتب بسیار بیشتر و چشمگیر تر و گام بلندی در نیل به توسعه گردشگری خواهد بود.(ابراهیم زاده،۱۳۸۸، ۲۵)

۲-۲۲ تعریف گردشگری ساحلی

ریشه گردشگری در مناطق ساحلی را باید در دوران روم باستان، هنگامی که اولین خانه‌های رومی در بخش شمالی اَپِنین پِنینسولا ساخته شد، جستجو کرد. در طول قرن‌ها فرهنگ آن رشد کرده، به‌گونه‌ای که از نیمه قرن ۱۸، به عنوان یکی از ویژگی‌های وابسته به دریا مطرح شده و از نیمه دوم قرن بیستم نیز تفرجگاه‌های ساحلی با گسترش انبوه گردشگران روبه رو شده‌ است.(آقاجانی،۱۳۸۷، ۱۲)
آنچه مسلم است ساحل به عنوان یکی از ظرفیت‌های ارتقای منظر شهری و جذب توریست، نقش مهمی را در جذب گردشگر ایفا می کند. گذراندن اوقات فراغت در کنار برقراری تعاملات اجتماعی و همچنین خاطره‌انگیزی و ارتباط با جنبه‌های گوناگون آب و …، عرصه طبیعی سواحل را به یک مکان دلپذیر و محبوب گردشگران تبدیل کرده است. تفرجگاه‌های ساحلی، با رویکردهای جدیدی در ارتباط با توسعه وگسترش رو به رو است؛ از مهم‌ترین تغییرات حاصله در فرایند شکل‌گیری و گسترش گردشگری ساحلی، می‌توان تغییر نوع نگاه گردشگر در برخورد با تفرجگاه ساحلی را نام برد. زمانی، نیاز گردشگران تنها در بازدید از ساحل و دریا تعریف می‌شد، در حالی که گردشگر امروزی در جستجوی تجربیات متفاوتی از فعالیت‌های ورزشی، تفریحی، فرهنگی و میراث طبیعی است.
قدر مسلم جوابگویی به این تغییر نگاه، مستلزم برنامه‌ریزی همه جانبه است؛ چراکه در غیر این ‌صورت صنعت گردشگری که آن را «صنعت بدون دود» نیز نامیده‌اند، موجب از دست رفتن منابع فرهنگی و طبیعی می‌شود. از این رو مبحث ظرفیت تحمل۲ به عنوان یک نکته مهم در توسعه پایدار تفرجگاه‌های ساحلی باید مد نظر قرار گیرد (Gunn, 1994). ظرفیت تحمل را می‌توان حداکثر تعداد افرادی که بدون افت کیفیت تجربه تفریحی از محیط استفاده می‌نمایند، تعریف کرد. البته باید به این تعریف، عبارت بدون ایجاد اثرات منفی ناخوشایند بر جامعه، اقتصاد و فرهنگ مقصد گردشگری را نیز اضافه نمود (Inskeep, 1991). از این رو گردشگری هم می‌تواند اثرات مثبت بر محیط زیست بگذارد و هم اثرات منفی و یا اینکه هیچ اثر قابل توجهی نداشته باشد؛ که این امر در ارتباط با برنامه توسعه و چگونگی برنامه‌ریزی و مدیریت مشخص می‌شود. پیامدهای مثبت آن، در ایجاد و افزایش امکانات رفاهی، زمینه‌های اشتغال، تعاملات فرهنگی، آشنایی با ناشناخته‌ها و بهبود پایه‌های اقتصادی تحقق می‌یابد و اگر توسعه گردشگری و برنامه‌ریزی آن با دقت صورت نگیرد، شاهد اثرات منفی و نامطلوبی همچون انواع آلودگی‌ها در زمینه‌های اکولوژیکی و زیست‌محیطی خواهیم بود (آقاسی زاده،۱۳۸۷، ۱۵)

۲-۲۳ انواع گردشگری ساحلی

این گردشگری شامل ۴ منطقه ی زیر است :
- منطقه آبهای ساحلی : این منطقه نزدیک ساحل ، از فلات قاره شروع می شود و تا ساحل ادامه دارد . این منطقه غنی ترین منطقه برای ماهیگیری است .
- منطقه ساحل : محدوده ای بین دریا و خشکی را شامل می شود . بسیاری از بازی ها و ورزش های آبی ِ گروهی در این منطقه انجام می شود .
- منطقه پهنه ی کرانه ای : به ناحیه ی پشت منطقه ساحل اطلاق می شود . بسیاری از تفریحات دریایی مثل چادر زدن ، پیک نیک و … در این منطقه انجام می شود . همینطور چشم انداز مهم این منطقه ، منظره ی دریاست .
- منطقه پَس کرانه : اراضی پشت مناطق ساحلی را تشکیل می دهد.(رمضانی،۱۳۸۸، ۲۶)

فصل سوم

معرفی منطقه مورد مطالعه

نقشه ۳-۱ : موقعیت جغرافیایی استان بوشهر در کشور

منبع : دفتر جغرافیایی ماهوان ۱۳۹۲

نقشه ۳-۲ : استان بوشهر به تفکیک شهرستان ها

منبع : استانداری استان بوشهر ۱۳۹۳

۳-۱ معرفی استان بوشهر

استان بوشهر با وسعت ۵/۲۳۱۶۷ کیلومتر مربع در جنوب غربی جمهوری اسلامی ایران و در حاشیه خلیج فارس به طول ۶۲۵ کیلومتر وقاع شده است . جمعیت استان بوشهر مطابق آخرین برآوردهای انجام شده بالغ بر ۸۰۰ هزار نفر است . این استان پیش از ورود آریاییها به ایران محل سکونت اقوام و گروه های نژادی گوناگون بوده است . گویش غالب مردم استان بوشهر به زبان فارسی لهجه دار ، در برخی مناطق گویش لری و زبان تعدادی از ساکنین مناطق جنوبی عربی است . بیش از ۹۹ درصد ساکنین استان بوشهر مسلمان و شیعه ، در برخی مناطق جنوبی استان اهل تسنن و تعداد اندکی نیز شامل اقلیت های مذهبی می باشند .
استان بوشهر یکی از جنوبی ترین استانهای کشور است که در جنوبغربیایرانودرفاصله ۲۷ درجهو ۱۸ دقیقهتا ۳۰ درجهو ۱۴ دقیقهعرضجغرافیاییو ۵۰ درجهو ۸ دقیقهتا ۵۲ درجهو ۵۷ دقیقهطول جغرافیایی واقع گردیده است. این استان از شمال به استانهای خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد، از جنوب به خلیج فارس و استان هرمزگان، از مشرق به استان فارس و از غرب به خلیج فارس محدود بوده و با ۶۲۵ کیلومتر مرز آبی، طولانی ترین همسایگی را با آبهای نیلگون خلیج فارس دارد  .
استان بوشهر با ۵/۲۳۱۶۷ کیلومتر مربع وسعت حدود ۴/۱ درصد از مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده و از این لحاظ هفدهمین استان کشور محسوب می گردد . در سال ۱۳۸۵ استان بوشهر دارای ۹ شهرستان شامل بوشهر، تنگستان، دشتستان، دشتی، کنگان، دیر، گناوه ، دیلم و جم ونیز ۲۲ بخش، ۴۳ دهستان و ۲۹ شهر بوده است. تعداد آبادیهای استان نیز ۸۷۸ موردبودهاست . جمعیت استان ۸۸۶۲۶۷ نفردرسال ۱۳۸۵ بوده است که ۱۶/۶۵ درصد آن شهرنشین و ۲۳/۳۴ درصد آن روستایی و ۶۱/۰ درصد آن غیرساکن می‌باشند . نرخ رشد جمعیت در استان بین سالهای ۱۳۸۵- ۱۳۷۵ برابر ۷۷/۱ می باشد . ۴۳/۸۶ درصد از جمعیت استان باسواد هستند و نرخ اشتغال ۹۴/۹۰ می باشد  .
بوشهر از استان‌های جنوبی ایران است که در حاشیه خلیج فارس قرار دارد. این استان با مساحتی حدود ۲۷۶۵۳ کیلومتر مربع؛ از شمال به استان خوزستان و کهکیلویه و بویراحمد، از جنوب به خلیج فارس و استان هرمزگان، از شرق به استان فارس و از غرب به خلیج فارس محدود است. استان بوشهر با خلیج فارس بیش از ششصد کیلومتر مرز دریایی دارد و از اهمیت راهبردی و اقتصادی قابل توجهی برخوردار است. استان بوشهر دارای ۹ شهرستان به نام های: بوشهر (مرکز استان)، تنگستان، دشتستان، دشـتی، دیر، کنـگان، گنـاوه و جم می باشد.(ابراهیم زاده،۱۳۸۸، ۶۲)
منطقه بوشهر به لحاظ موقعیت سوق الجیشی و وجود شرکت های بزرگ نفتی و اجرای طرح های صنعتی بزرگ مانند نیروگاه اتمی، کشتی سازی، نیروی انسانی فعال استان های مجاور و مناطق دیگر را به خود جذب کرده است. مردم این استان به زبان فارسی و با گویش محلی تکلم می کنند. لهجه ها در روستا ها بیشتر از شهرها تنوع دارد. برخی از اهالی “جزیره شیف” و بنادر کنگان و عسلویه نیز به زبان عربی صحبت می کنند. لهجه های فارسی به گویش بردستانی، دشتی، تنگستانی و کازرونی در استان بوشهر رواج دارد.
این منطقه به دلیل نزدیکی به خط استوا و کمی ارتفاع به طور کلی دارای آب و هوای گرم است که در داخل استان گرم و خشک و در سواحل گرم و مرطوب می باشد. حداکثر مطلق دمای استان بالاتر از ۵۰ درجه سانتیگراد و حداقل مطلق درجه حرارت به کمی کمتر از ۰ درجه سانتیگراد می رسد. میانگین دمای سالانه بوشهر حدود ۲۵ درجه سانتیگراد است.
میانگین بارش سالانه استان بوشهر ۲۲۰ میلیمتر است که بیشتر در فصول پاییز و زمستان روی می دهد. به طور کلی استان بوشهر ۶ ماه از سال گرم، دو ماه تقریبا معتدل تا سرد و حدود چهار ماه از سال معتدل تا گرم می باشد. نم موجود در ساحل دما را تا حدودی متعادل می کند اما درصد رطوبت در برخی از ماه ها چنان بالا می رود که به حد اشباع می رسد. در این حالت هوا از فعل انفعال می افتد و هوای دم کرده و کم تحرکی به وجود می آید که اصطلاحا به آن شرجی می گویند.
براساس آخرین اصلاحات صورت گرفته در تقسیمات کشور ، استان بوشهر دارای نه شهرستان به این شرح است که در ادامه درباره آنها توضیحاتی ارائه خواهد شد : شهرستانهای بوشهر ( مرکز استان ) دیلم ع گناوه ، دشتستان ، تنگستان ، دشتی ، دیر ، کنگان ، جم.
آب و هوای غالب مناطق استان بوشهر گرم و بیابانی است . میانگین دمای سالانه ۲۷ درجه ساتنی گراد ، رطوبت نسبی حدود ۶۵ درصد و میانگین بارندگی ۲۵۰ میلیمتر می باشد.سابقه سکونت بر کرانه های دریای پارس به حدود شش هزار سال قبل بر می گردد . از زمان شروع امپراتوری ایلام ، لیان ( بوشهر کنونی ) از وزنه های مهم ایلام در استان ساحلی جنوبی ( از حدود بندر دیلم تا بندر سیراف قدیم که آثار بر جای مانده از آن در حوالی بندر طاهری در شهرستان کنگان واقع است ) از لحاظ حفاظت دریایی مرزهای جنوبی ، تجارت با حوزه جنوب شرقی دریای پارس شامل نواحی اقیانوس هند و جنوب شرقی آسیا و موقعیت مهم مذهبی به لحاظ وجود معبد ایزد بانوی بزرگ لیان به شمار می رفت بندر بوشهر بعلاوه پنج بندر مهم دیگر واقع در این استان ساحلی در دوران هحامنشیان ، سلوکیان ، اشکانیان و ساسانیان نیز به لحاظ موقعیت ویژه خود خمورد توجه قرارداشتند لیکن در زمان افشاریه و قاجار بندر بوشهر مرکز توجه قرار گرفت و بتدریج از اهمیت سایر بنادر کاسته شد تا جائیکه اکنون از برخی از آنها فقط نامی باقی مانده است .استان بوشهر به لحاظ موقعیت جغرافیایی خود دارای ویژگیهایی منحصر بفرد است که ساختار اقتصادی و سرمایه گذاری و اشتغال غالب استان براساس آنها شکل گرفته است .
ذخایر عظیم نفت و گاز و استقرار پالایشگاه گاز فجر جم ، مجتمع پتروشیمی خارگ ، استقرار بزرگترین پایانه نفتی خاورمیانه در جزیره خارگ ، سرمایه گذاریهای عظیم صورت گرفته در نطقه ویژه اقتصادی پارس، تولید ۷۰ درصد نفت فلات قاره کشور ، استقرار میادین گازی متعدد از جمله پارس جنوبی و شمالی، و کنگان با مجموع ذخیره ای معدل ۱۲ میلیارد متر مکعب گاز ه واقع شدن درصد ذخایر گازی کشور و ۷ درصد ذخایر در منطقه عسلویه ، استان بوشهر را به قطب اصلی تولید انرژی کشور و مبنای بسیاری از برنامه ریز های توسع ای نطقه مبدل و برنامه ریزیهای گسترده نیز جهت استقرار صنایع انرژی بر با پیش بینی ۵۰۰ هزار فرصت شغلی در سند توسعه استان پیش بینی شده است .
گستردگی مرزهای استان بوشهر با دریا ، مزایای حمل و نقل دریایی ، ارتباطات گذشته و فعلی بازرگانی با کشورهای حوزه خلیج فارس ، آسیاس جنوب شرقی و شرق دور موجب شده است تا بازرگانی خارجی و فعالیت های مرتبط با آن بویژه حمل و نقل دریایی به عنوان یکی از مهمترین شاخص های استان مطرح و مورد توجه قرار گیرد .
ارتباط با مرزهای طولانی آبی ، تنوع چشمگیر انواع آبزیان خلیج فارس ، استعداد اراضی حاشیه ساحل برای پرورش میگو و فعالیت گسترده صید و صیادی و آبزی پروری ، صنایع شیلاتی را بهعنوان یکی از مهمترین محورهای توسعه استان بوشهر مطرح نموده است . هم اکنون بالغ بر ۶۰۰۰۰ هکتار از اراضی استان بوشهر در هفت شهرستان ساحلی شناسایی شده که از این میان ۲۳۰۰۰ هکتار در حال مطالعه ، ۱۳۵۰۰ هکتار در حال واگذاری ، ۶۰۰۰ هکتار در دست ساخت ، ۲۲۰۰ هکتار در مرحله بهره برداری و ۱۵۰۰ هکتار زیر کشت می باشد.(منصور،۱۳۹۰، ۵۵)
استان بوشهر به عنوان بخشی از حاشیه جنوب غربی رشته کوه زاگرش که در جبهه کوهستانی این ارتفاعات و در کنار خلیج فارس قرار دارد ، دارای معادن شناسایی شده متعدد و قابلیت مصرف داخلی و صادرات از انواع رسوبی آهکی ، گچی ، مارنی و نمکی و انواع اندیسها از قبیل سنگ های ساختمانی ، سنگ گچ ، مارن ، سنگ نمک ، فسفات ، بوکسیت ، دولومیت ، سلستین و مرمریت و میان برآورد شده بالغ بر ۱۶۰۰ میلیون تن می باشد . این مزیت موجب شکل گیری انواع صنایع مرتبط و احداث اسکله های اختصاصی صادراتی و اشتغال قابل توجه در این بخش گردیده است .
وضعیت آب و هوایی مناطقی از استان بوشهر موجب ایجاد نخلستانهای متعدد و تولید خرما گردیده است که بر همین اساس استان بوشهر با دارا بودن بالغ بر ۶ میلیون اصله نخل و تولید ۱۳۰ هزار تن خرما بین ۱۲ تا ۱۴ درصد از سطح زیر کشت و تولید خرمای کشور را بخود اختصاص داده است . در این بخش علاوه بر اشتغال فعلی ، امکان سرمایه گذاری در چرخه های مختلف کاشت ، داشت و برداشت این محصول علی الخصوص در بخش بسته بندی ، فرآوری و صنایع جانبی و تبدیلی وجود دارد .
شرایط خاص اقلیمی و جغرافیایی استان ، کوتاه بودن فصل کشاورزی و امثالهم موجب گرایش بخش قابل توجهی از اشتفال به صنایع دستی گردیده است که بر همین اساس تولید مصنوعات دست ساز از قبیل قالی ، قالیچه ، گلیم و گبه ، عبا و تزیینات دریایی و صنایع حصیری و غیره از جایگاه خاصی برخوردار است که در این میان گلیم و گبه و عبای تولیدی مناطقی از استان دارای وجوه تمایز با سایر تولیدات کشور است و صادر می شود .
استان بوشهر بدلیل سابقه سکونت اقوام و تمدن های مختلف بویژه در عد ایلامیان ، هخامنشیان و ساسانیان دارای جاذبه های گردشگری و میراث فرهنگی گرانقدر است و سالانه مورد بازدید جهانگردان و ایرانگردان قرار می گیرد . همچنین وجود جزایر متعدد در استان بوشهر موجب ایجاد جاذبه های طبیعی ، زیستگاهها و محل مهاجرت انواع پرندگان و گونه های نادر دریایی گردیده و مناطقی از استان بوشهر به عنوان مناطق حفاظت شده مامن این جاذبه های اکولوژیک می باشد . در مناطق جنوبی استان بوشهر جنگل مانگرو (حرا) با زیبایی خاص خود از جاذبه های منحصر بفرد این استان در سطح جهانی قرار دارد.(مدهوشی،۱۳۸۹، ۲۰)

۳-۲ معرفی شهرهای اصلی استان بوشهر

۳-۲-۱ شهرستانبوشهر–بندربوشهر

قدمت این بندر تاریخی به عهد ایلام ( حدود ۴۰۰۰ سال قبل ) می رسد که در آن زمان با عنوان لیان شناخته می شده است . در دوره ساسانی نام آن بخت اردشیر بوده و چنانکه می گویند روستایی بوده که بدست اردشیر ساسانی توسعه یافته است . هم اکنون ویرانه های قلعه ریشهر که از آثار بجای مانده از ان دوران است در ۱۲ کیلومتری جنوب بندر بوشهر واقع است .