عموماً مسائل مربوط به زیادی کلسیم ناشی از اثرات سمی آن نیست، بلکه به دلیل خاصیت قلیایی و اثر کاهندگی آن در قابلیت جذب عناصر دیگر مثل فسفر، پتاسیم، منگنز، آهن و روی است. برای تشخیص زیاد بود کلسیم تجزیه برگی و تجزیه خاک (کلسیم محلول) انجام می‌گیرد. اگر زیادی کلسیم ناشی از مصرف زیاد آهک باشد، با کاهش مصرف آن می‌توان مشکل را رفع کرد. همچنین از کودهای اسید زا مثل سولفات آمونیوم می‌توان استفاده کرد. مصرف گوگرد هم می‌تواند از طریق تأثیر در آبشویی کلسیم مؤثر باشد (دونالد فوت، ۱۳۸۵).
۱-۳-۷-راه‌های افزایش سطح کلسیم میوه
مدیریت درخت، عملیات کود دهی، عملیات هرس، عدم پرورش میوه بسیار درشت، کمک به انجام گرده‌افشانی به‌منظور افزایش تعداد بذر و تجمع کلسیم، از جمله عواملی هستند که در تنظیم کلسیم نقش دارند.
آکلی و کروئگر (۱۹۸۰) گزارش کردند اگر قبل از بارندگی، کلسیم روی درخت محلول‌پاشی شود ترک‌خوردگی میوه گیلاس به میزان چشمگیری کاهش می‌یابد، همچنین مشاهده کردند نمک‌های کلسیم بعد از آبیاری روی درخت باقی می‌ماند و جذب آب از طریق میوه را کاهش می‌دهد و منجر به کاهش یا عدم ترک‌خوردگی بعد از بارندگی می‌شود (Ackley and Krueger, 1980).
۱-۴- بُر[۱۰]
۱-۴-۱-نقش بُر در فیزیولوژی گیاه
بُر یکی از عناصر ضروری ریزمغذی است که برای رشد طبیعی همه گیاهان موردنیاز است. این عنصر، تنها شبه‌فلز در بین عناصر کم‌مصرف می‌باشد. بُر در عمل لقاح بر روی قابلیت زنده‌بودن دانه گرده، جوانه‌زنی و رشد لوله گرده، توسعه سلولی، تقسیم سلولی، متابولیسم اسید نوکلئیک، متابولیسم کربوهیدرات و پروتئین، در تکامل بافتی با تأثیر در متابولیسم اکسین و فنول، توسعه آوندی و در انتقال مواد فتوسنتزی به محل مصرف و نفوذپذیری غشای سلولی نقش اساسی دارد. بُر همچنین بر فعالیت IAA اکسیداز در ریشه‌ها تأثیر می‌گذارد. بُر در افزایش عملکرد و کاهش بعضی از بیماری‌ها نظیر آتشک گلابی و در محصولات ریشه‌ای مانند چغندرقند و سیب‌زمینی، در انتقال مواد فتوسنتزی خیلی مؤثر است. بُر نقش مهمی در گرده‌افشانی و جوانه‌زنی دانه گرده دارد. در اثر کمبود بُر، تعداد دانه گرده، رشد دانه گرده و لوله گرده کاهش می‌یابد. بُر نقش متابولیکی در کنترل واکنش‌های بیوشیمیایی داشته و بنابراین نقش عمده‌ای در ساختمان دیواره سلول‌های گیاهی و حفظ غشای سلولی دارد. بُر بر مقدار DNA و همچنین بر سنتز آن تأثیر دارد. مقدار RNA نیز در شرایط کمبود بْر به‌شدت کاهش می‌یابد (کشاورز و ملکوتی،۱۳۸۲).
۱-۴-۲-وضعیت بُر در خاک
میزان بُر در خاک‌ها متفاوت و از ۲ تا ۱۰۰ میلی‌گرم در کیلوگرم و یا حتی بیشتر متغیر است. مقدار بُر بر اساس نوع سنگ‌های مادری تشکیل‌دهنده خاک تغییر می‌کند. این عنصر در خاک به‌صورت برات‌های کلسیم و سدیم یافت می‌شود. آب‌های مناطق خشک نیز در حدود دو میلی‌گرم در کیلوگرم بُردارند. در خاک‌های دارای بافت سبک، بر در اثر بارندگی یا آبیاری شسته شده و از دسترس گیاه خارج می‌شود. همچنین در بالاتر از هشت و در خاک‌های آهکی، میزان جذب بُر به مقدار زیادی کاهش می‌یابد. اگرچه غلظت بر در خاک‌های آهکی بیش از خاک‌های اسیدی است، ولی به علت واکنش متقابل بین کلسیم و بُر، جذب این عنصر در خاک‌های آهکی به‌دشواری صورت می‌پذیرد (دونالد فوت، ۱۳۸۵).
قابلیت جذب بر به عواملی چون بافت خاک، مینرالوژی رس‌ها، مواد آلی، درجه حرارت و مقدار رطوبت بستگی دارد. جذب بر همچنین در شرایط خشکی به دلیل کاهش تحرک بُر و پلیمریزه شدن بوریک اسید کاهش می‌یابد. عنصر بُر در محصولات باغی دو نقش متفاوت فیزیولوژیکی و تغذیه‌ای دارد. از میان عناصر کم‌مصرف، بُر دارای بیشترین اهمیت در فرایند تشکیل میوه است (دونالد فوت، ۱۳۸۵). درجه نیاز گیاهان نسبت به بُر متفاوت است، ولی معمولاً نیاز درختان میوه، قابل‌توجه می‌باشد. (جدول ۱-۴)
| جدول ۱-۴ نیاز گیاهان به بُر (اومش، ۱۹۹۳) | |
| کم‌نیاز | چمن، گندم، جو، خیار، باقلا، لیمو، کتان، فلفل، تمشک، چاودار، توت‌فرنگی. |
| میان نیاز | آلبالو، گیلاس، پنبه، پیاز، گلابی، سیب‌زمینی، اسفناج، گوجه‌فرنگی، هویج، کاهو، هلو، تربچه. |
| پرنیاز | یونجه، سیب، انواع کلم، شبدر، کرفس، خردل، بادام‌زمینی، انگور، چغندرقند، آفتابگردان، شلغم. |
۱-۴-۳-عوارض ناشی از کمبود بُر
در گیاهان دارای کمبود بُر دیواره‌های سلولی به‌شدت تغییریافته و ضخامت و مقدار عناصر آن نسبت به وزن خشک کل در بافتهای دارای کمبود افزایش می‌یابد. در این گیاهان مقدار زیادی مواد پکتیکی و نیز گلوکز وجود داشته که در مجاری گیاهی رسوب‌کرده و انتقال شیره گیاهی را دچار اختلال می‌کند. به علت پویایی نسبتاً کم بُر در گیاه، علائم کمبود ابتدا در برگ‌های جوان ظاهر می‌شود (کشاورز و ملکوتی،۱۳۸۲). اولین علامت کمبود بُر در گیاه توقف رشد جوانه انتهایی است که بلافاصله پس‌ازآن برگ‌های جوان می‌میرند. مرگ منطقه مریستمی و کاهش تشکیل میوه، همچنین بدشکل شدن و ترکیدن میوه‌ها و تنه درخت و ایجاد لکه‌های چوب‌پنبه‌ای از دیگر علائم کمبود بْر می‌باشند. یکی از سریع‌ترین واکنش‌ها نسبت به کمبود بُر توقف رشد طولی ریشه است که باعث می‌شود ریشه به‌صورت تنک درآمده و کپه‌ای شکل شود. غلظت کلسیم و منیزیم در گیاهان دارای کمبود بُر به تربیت ۳ و ۲ بار کمتر از گیاهان بدون کمبود می‌باشد. کمبود بُر انتقال مواد قندی را در توسعه گل‌دهی با کاهش میزان قند شهد، کاهش می‌دهد. در اثر کمبود بُر برگ‌ها بدشکل شده، تغییر شکل داده، پیچیده و از رشد بازمی‌مانند و اغلب ضخیم، سخت و شکننده می‌شوند (کشاورز و ملکوتی،۱۳۸۲). بُر نقش عمده‌ای در فعالیت‌های حیاتی گیاه داشته و در تقسیم سلولی بافتهای مریستمی، تشکیل جوانه‌های برگ و گل، ترمیم بافتهای آوندی، متابولیسم قند و مواد هیدروکربنی و انتقال آن‌ها، تنظیم مقدار آب و هدایت آن در سلول، انتقال کلسیم در گیاه و تنظیم نسبت کلسیم به پتاسیم در بافتهای گیاهی، سنتز پروتئین، رشد ریشه، متابولیسم چربی و سنتز پکتین، تشکیل دیواره سلولی و نقل‌وانتقال مواد در بین سلول‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند. این عنصر همچنین مقاومت گیاهان را به سرما و بیماری‌ها افزایش می‌دهد. بْر در درختان خزان کننده و همچنین در هسته دارها برای افزایش تشکیل میوه و جلوگیری از ریزش میوه و افزایش حرکت دانه گرده در لوله گرده و لقاح با تخمک، ضروری است (کشاورز و ملکوتی،۱۳۸۲).
۱-۴-۴-بیش‌بود بُر
سمیت این عنصر نیز موجب کاهش عملکرد محصولات کشاورزی در نواحی مختلف جهان می‌شود. به‌منظور مطالعه و بررسی اثرات سمیت بُر، شناخت منابع و عوامل تأثیرگذار برافزایش این عنصر در خاک و راه‌های تشخیص این عارضه در خاک و گیاه ضروری است. اثرات سمی بر به علت مصرف زیاد کودهای دارای بُر و یا در خاک‌های سرشار از بُرمانند خاک‌های حاصل از رسوبات دریایی و همچنین به علت کیفیت نامطلوب آب آبیاری بروز می‌کند (جدول ۱-۵).
| جدول ۱-۵ محدوده تحمل گیاهان به بُر، بر اساس میزان بر موجود در محلول خاک (میلی‌گرم در لیتر) (اومش، ۱۹۹۳). | ||
| نام گیاه | محدوده تحمل | واکنش |
| لیمو | ۵/۰ | خیلی حساس |
