با گسترش زندگی ماشینی و افزایش روز افزون ترافیک در شهرها وجاده ها در نیم قرن اخیر در مقابل فواید اقتصادی و رفاهی ناشی از گسترش ارتباطات و سرعت جابجائی کالا ومسافر ،متاسفانه بر تعداد و شدت تصادفات ترافیکی افزوده گشته و خسارات جانی ومالی ناشی از این تصادفات بار سنگینی بر جامعه بشری تحمیل می کند (کلهری، احمدی نژاد ،۱۳۸۱: ۲۰ ) در دو دهه اخیر در کشور های صنعتی به علت آثار سوء رشد وسایل نقلیه موتوری و بویژه اثرات زیست محیطی آن ، حرکت هایی در راستای بازگشت به گذشته تاریخی پدید آمده است و توسعه تسهیلات پیاده روی برای سفرهای کوتاه در برنامه های تنظیم سیستم حمل ونقل مورد توجه قرار گرفته است ،اما همگام با پیشرفت بشر در صنعت و رشد وسایل نقلیه موتوری پدیده نامیمونی به نام تصادف گریبانگیروی گردید .طبق آمار های منتشره از سوی سازمان بهداشت جهانی ،سالانه حدود ۲/۱میلیون نفر معادل ۳۲۴۲نفر در هرروز در سراسر جهان بر اثر تصادفات ترافیکی جان خود را از دست داده وبین ۲۰تا۵۰ میلیون نفر دچار آسیب های مختلف میگردند. پیش بینی میشودکه درسال ۲۰۲۰تصادفات به عنوان ششمین عامل مرگ ومیر ،دومین عامل سالهای از دست رفته زندگی و سومین عامل سالهای زندگی به همرا ه معلولیت شناخته خواهند شد. (حسن پور ، صفار زاده ۱۳۸۶: ۴۱ ) در شهرها به ازای هر مورد آسیب ترافیکی راه ها، متحمل هزینه های زیادی نظیر اقدامات اورژانسی،مراقبتهای پزشکی وبازتوانی،اقدامات قضائی ،تسویه حساب، بیمه ومستمری از کار افتادگی می شوند. بیشترین گروه های اسیب پذیرعابرین پیاده قرار دارند که دچارحوادث ترافیکی می شوند. عوارض اقتصادی مجروحیت این گروه سنی به علت اینکه کمترین درآمد را دارند و امرارمعاش آنها بیشتر متکی بر فعالیت فیزیکی می باشند بسیار زیانبار است.بر اساس مطا لعات صورت گرفته (بررسی آمارهای تصادفات پلیس راهور) میزان تصادفات ترافیکی در ایران در مقایسه با کشور های پیشرفته و حتی در حال توسعه به مراتب بیشتر است .تلفات نیروی انسانی بدترین پیامد تصادفات بوده که هزینه های گزاف اجتماعی و اقتصادی آن اثرات جبران ناپذیری بر جامعه وارد میکند .با توجه به اینکه پلیس راهور شهرستان دماوند بر اساس شرح وظایف تعیین شده ،تجزیه وتحلیل تصادفات و اراِئه راهکار در جلوگیری از وقوع تصادفات را بر عهده دارد واز طرفی با توجه به اینکه امکانات وتجهیزات مورد نیاز تاثیر گذار وکنترلی در اختیار سایر ادارات مرتبط با ترافیک می باشد . و نظر به اینکه تصادفات عابرین پیاده یک معلول چند عاملی می باشد به منظور تحت کنترل در آوردن تصادفات عابرین پیاده یک همکاری فرا گیر بین سازمانها و ارگانهای مربوطه بایستی انجام پذیرد که در حال حاضر این همکاری به نظر در حد مطلوب نیست لذا از مجموع تعداد ۱۴۰۰فقره تصادف در سالهای ۸۹٫۹۰تعداد ۱۱۵فقره مربوط به عابرین پیاده بوده واز مجموع ۱۲۰۰فقره تصادف در سال ۹۱و۹۲تعداد ۱۷۰ فقره تصادف مربوط به عابرین پیاده بوده است بنابراین تصادفات عابرین پیاده با توجه به آمارسالهای قبل (سالهای ۸۹-۹۰)تعداد ۱۱۵ فقره بوده است که در سالهای ۹۱-۹۲تعداد ۱۷۰ فقره می باشد رو به افزایش است .آمارهای ارائه شده از مراجع قانونی همواره دغدغه مسئولین کنترل ترافیک بوجود آورد که چه عواملی بر بروز این حوادث نقش دارند و ما را بااین سوال مواجه می کند که علل افزایش تصادفات چیست ؟ وچه عواملی در کنترل تصادفات عابرین پیاده تاثیر گذار هستند ؟

۳-۱- اهمیت و ضرورت تحقیق :
علیرغم وجود ضایعه ای به نام تصادفات و تلفات ان بررسی های به عمل آمده در زمینه فعالیت های ایمنی در کشورهای موفق جهان این موضوع را روشن می سازدکه می توان با بکار گیری روش های علمی و اهمیت دادن به موضوع ایمنی در حمل و نقل معابر بخش قابل توجهی ازضایعات را کاهش داد. برای رسیدن به هدف فوق ضرورت دارد که عوامل مؤثر در تصادفات مورد بررسی قرار گرفته و میزان و نحوه تأثیر عوامل مختلف در بروز تصادفات به صورت دقیق و کارشناسی مورد ارزیابی قرار گیرد. این امر مستلزم شناخت عوامل بروز آنهاست. با دانستن قطعی عوامل مسبب حوادث و یافتن رابطه و الگوی تصادفات، نوعی پیشرفت در بهبود ایمنی حمل و نقل حاصل خواهد شد. در تحقیقِ صورت گرفته، با به کارگیری تئوری مجموعه های ناهموار، انواع دلایل احتمالی برای وقوع تصادفات )شامل شرایط آب و هوایی، شرایط نور، شرایط روشنایی جاده، زمان وقوع حادثه، شرایط شانه، شرایط سطح جاده، خط کشی روسازی، شرایط محیط، مشخصات راننده، سرعت و …( و همچنین نتیجه تصادف )شدت تصادف( مورد بررسی قرار گرفته اند. نهایتا سناریوی تصادفاتی که به کرات تحت شرایط خاصی به وقوع پیوسته اند استخراج شده است و روند وقوع انواع تصادفات با فراوانی وقوع زیاد شناخته شده اند. با آگاهی از شرایط و عواملی که این دسته از تصادفات تحت آن وضعیت رخ داده اند، و تمرکز بر روی آنها، می توان راهکارها و تمهیدات لازم و مؤثرتری برای کاهش تصادفات اندیشید.تصادفات رانندگی به خصوص تصادفات عابرین پیاده معمولا منجر به جرح ،مرگ،معلولیت و درد ،کاهش بهره وری ،سوگواری ،مشکلات اجتماعی و روانی را بدنبال دارد .برابر بررسی آمار ارائه شده سالانه ۱میلیون و۲۴۰هزارتن در جهان به دلیل صدمات ناشی از تصادفات جان خود را از دست می دهند که از این تعداد ۲۷۰هزار نفر انها عابرین پیاده هستند .(سازمان جهانی بهداشت^[۱]۲۰۱۳ص۱) . در ایران در سال ۱۳۹۱تعداد ۱۹هزار ۷۲۷فقره تصادف بوقوع پیوسته که سهم عابرین پیاده ۴هزار ۶۰۰نفر می باشد .(سازمان پزشکی قانونی -۱۳۹۱)و همچنین در حوزه مورد مطالعه شهرستان دماوند در یک بازه زمانی ۱۳۹۱و۱۳۹۲ تعداد ۱۲۰۰ فقره تصادف بوقوع پیوسته که از این تعداد ۱۷۰ مورد مربوط به عابرین پیاده است . (آمار تصادفات پلیس راهور دماوند-۱۳۹۱-۱۳۹۲) . توجه به مقایسه امارها اهمیت موضوع را به خوبی نشان می دهد .لذا صدمات ناشی از تصادفات عابرین پیاده به لحاظ جسمی وروان شدید است مطالعات نشان میدهد خطر بروز جراحات برای عابرین پیاده ۵ برابر سرنشینان خودروهاست و نسبت تلفات آنها به مراتب بالاتر است . (ذوقی ،حسن- ۱۳۸۳) معمولا بیشتر تلفات این گروه با توجه به مسافت کوتاه سفرهای انجام شده به شکل پیاده مربوط به افراد بومی یا محلی است که عدم تناسب بین وسیله نقلیه درگیر در تصادف با این گروه از قربانیان باعث بر انگیخته شدن احساسات ساکنین نواحی شهری شده و به دنبال آن تبعات اجتماعی –سیاسی را موجب می شود . همچنین پیشگیری از تصادفات عابرین پیاده در برخی مواقع با صرف هزینه اندک و به ویژه با اقدامات آموزشی و فرهنگی امکان پذیر است . با مطالعه تصادفات عابرین پیاده شهرستان دماوند در بازه زمانی سالهای ۱۳۹۱و۱۳۹۲ تعداد۱۷۰فقره تصادف عابرین پیاده به وقوع پیوسته است که نسبت به مدت مشابه قبل که تعداد ۱۱۵ فقره بوده است. افزایش چشمگیری داشته است( آمار پلیس راهور دماوند ) و این زنگ خطریست که نیاز توجه جدی دارد . با وجود دو محور ترانزیتی شمال کشور که هر دوی آنها از شهرستان دماوند عبور می نمایند تصادفات عابرین در آین محور ها رو به فراوانی دارد با عنایت به اینکه جهت پیشگیری از اینگونه تصادفات همکاری گسترده سازمانهای دیگر(آئین نامه مدیریت ایمنی و حمل ونقل سوانح رانندگی ماده ۱بند ۴) لازم وضروریست . انچه از نتیجه امارها مشخص است در جهت کنترل این تصادفات فرهنگ سازی مناسب تعامل با شهرداریها ، استفاده از تجهیزات ایمنی وآموزشی واطلاع رسانی در مراکز تحصیلی آموزش در جهت ارتقا فرهنگ ترافیک انجام نگرفته است که ضرورت این موضوع بیش از پیش مشهود است.بدیهیست اگر برنامه ریزی اصولی و راهکارهای مناسب وهمکاری سازمانهای دخیل در حمل ونقل وارتقاء فرهنگ ترافیک در این شهرستان صورت نپذیرد تصادفات عابرین پیاده به یک چالش پیش روی مردم تبدیل خواهد شد. با توجه به اینکه در آئین نامه مدیریت ایمنی حمل ونقل و سوانح رانندگی وظایف ادارات دخیل در ترافیک از جمله راهداری ،وزارت کشور، بهداشت و درمان و آموزش پزشکی ، سازمان امداد ونجات هلال احمر ،وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ، وزارت امور اقتصادی ودارایی در جهت ایمنی راه ها ، ارائه خدمات پزشکی ، مدیریت امداد و نجات و تامین بستر مخابراتی و بیمه مشخص گردیده در کنترل اینگونه تصادفات تاثیر گذارند و تعامل وهماهنگی آنها با پلیس راهور موثر خوا هند بود .
۴-۱- اهداف تحقیق :
هدف کلی این تحقیق شناسایی کلیه عواملی که تاثیر گذار در تصادفات عابرین پیاده هستند ومیزان اثر بخشی هریک از عوامل در جهت افزایش ایمنی عابرین پیاده ، معرفی و پیشنهاد وراهکارهای علمی و عملی منا سب و فراهم آوردن زمینه لازم به منظور افزایش ایمنی درون شهری و کاهش تصادفات وتلفات انسانی می باشد . با توجه به اینکه در این تحقیق عواملی که در کنترل تصادفات نقش دارند شناسایی می گردند لذا فرضیه ای در نظر گرفته نمی شود .
۱-۴-۱ - هدف اصلی :
شناسایی و اولویت بندی عوامل تاثیر گذار در کنترل تصادفات عابرین پیاده .
۲-۴-۱- اهداف فرعی :
الف – شنا سایی عوامل تاثیر گذار در کنترل تصادفات با عابرین پیاده .
ب- اولویت بندی عوامل تاثیر گذار در کنترل تصادفات با عابرین پیاده .
ج- تاثیر هر یک نقش مدیریتی پلیس راهور درکنترل تصادفات عابرین پیاده .
د- نقش مدیریتی پلیس راهور درکنترل تصادفات عابرین پیاده .
۵-۱- سوال های تحقیق
۱-۵-۱-سوال اصلی:
عوامل تاثیر گذاردر کنترل تصادفات عابرین پیاده کدام است ؟
۲-۵-۱-سئوال های فرعی :
الف – تعیین عوامل تاثیر گذار در کنترل عابرین پیاده چگونه می باشد ؟
ب- اولویت بندی این عوامل چگونه می باشد ؟
ج- تاثیر هر یک از این عوامل چگونه می باشد ؟
د- پلیس راهور چه نقش مدیریتی می تواند داشته باشد ؟
۶-۱-تعریف مفهومی متغیرها :
به استناد آئین نامه راهور مصوب ۱۳۸۴ تعاریف ذیل اورده شد ه اند :
پیاده : شخصی غیر سوار که بدون استفاده از هیچ نوع وسیله نقلیه موتوری یا غیر موتوری حرکت می نماید ویا مبادرت به جابجایی کالسکه ،چرخ دستی ،جامه دان ، سبدهای چرخ دار و مانند آن می نماید .
پیاده رو : بخشی جدا شده از خیابان که در ا متداد آن و ا قع شده و برای عبور و مرور پیادگان اختصاص یا فته است .
ترافیک : آمد وشد وسایل نقلیه و اشخاص و حیوانات در را ه ها .
تقاطع : محدوده ای است که در آن دو یا چند مسیر به صورت همسطح یا غیر همسطح با یکدیگر تلا قی می کنند .
چراغ راهنما : عبارت از چراغی است که راننده وسیله نقلیه به کار می برد تا به دیگر استفاده کنندگان از راه اخطار نماید که راننده قصد تغییر جهت به راست و یا چپ ، گردش ویا توقف را دارد .
حق تقدم عبور : اولویت حق عبور وسیله نقلیه ای نسبت به وسایل نقلیه دیگر یا نسبت به پیادگان و بالعکس .
خیابان : راه عبور ومرور در محل سکونت و فعالیت مردم که عرض آن بیش از ۶متر باشد .
راه : عبارت است از تما می سطح خیابان ،جاده ، کوچه ، و کلیه معابری که برای عبور ومرور عموم اختصاص داده می شود .
کوچه : راهی در مناطق مسکونی که عرض آن حداکثر ۶ متر باشد .
گذر گاه پیاده :گذر گاهی در تقاطع راه ها، امتداد پیاده روها ، سواره روها ،روگذر ها یا زیر گذر ها یا هر محل دیگری از سواره رو که به وسیله خط کشی یا میخکو بی یا علایم دیگر ، برای عبور پیادگان اختصاص داده شده است .
راننده : کسی که هدایت وسیله نقلیه موتوری و غیر مو توری و همچنین حرکت دادن حیوانات را به صورت واحد یا گله و رمه بر عهده داشته باشد .
علایم : هر نوع علامت عمودی و افقی مانند تا بلو ،چراغ راهنمایی و رانندگی ،خط کشی ، نوشته وترسیم ، و همچنین تجهیزات هدایت کننده ، سوت و حرکت دست و غیره که به وسیله مقامات صلاحیت دار برای کنترل و تنظیم عبور ومرور تعیین و به کار برده می شود .
کمر بند ایمنی : تسمه ای که نیم تنه بالای راننده وهریک از سرنشینان را تحت کنترل و مهار ایمن خود قرار می دهد تادر هنگام ضرورت ، همچون کاهش ناگها نی سرعت یا توقف آنی خودرو که ممکن است ناشی از ترمز یا برخورد با جسم دیگر یا حوادث دیگر باشد ، مانع از جدا شدن سرنشینان و راننده از صندلی خود و اصا بت به شیشه جلو یا دیگر قسمت های درونی ویا پر تاب شدن به بیرون خودرو شود و حداقل دارای دو نقطه اتکا باشد .
وسیله نقلیه : وسایل موتوری و غیر موتوری و موتورسیکلت که برای جابجایی انسان و کالا در راه به کار می رود .
وسیله نقلیه امدادی : وسیله ویژه خدمات انتظامی ،ترافیکی ،پزشکی ،آتش نشانی و امداد اضطراری آب ، برق وگاز که به وسیله راهنمایی و رانندگی تعیین و با علایم ویژه مشخص می شود .
معاینه فنی : بازدید ظاهری و آزمایش های فنی برای تشخیص اصالت خودرو و سنجش میزان سلامت فنی ،ایمنی و زیست محیطی وسیله نقلیه .
نقص فنی : هر نوع نقصان یا تغییر در وضعیت ظاهری وفنی وسیله نقلیه که موجب کاهش ضریب ایمنی در رانندگی ویا افزایش بیش از حد مجاز گاز های آلاینده هوا و یا آلودگی بیش از حد مجاز صدا گردد .تصادف : تصادف عبارت است از وقوع سانحه منجر به فوت ، جرح ، خسارت ، یا ترکیبی از این سه حا لت که در نتیجه برخورد یک وسیله نقلیه یا یک محموله آن با یک یا چند وسیله نقلیه ، انسان ، حیوان ، شی بوجود آید .( روشنی ، ۱۳۸۶، ۹)
فصل دوم:
مبانی نظری پژوهش
فصل دوم:
در این فصل چکیده ای از برخی نظریات ، تجارب وکندو کاوهای صورت گرفته در زمینه موضوع تحقیق و موضوعات مشابه که از کتابها،مقالات ، تحقیقات و پایان نامه ها استخراج شده است اراِ ئه می گردد . سعی شده است مرتبط ترین دستاورد های پژوهشگران قبلی را مورد شناسایی قرار داده تا مشخص شود که تا چه میزان ابعاد این مسئله مورد پژوهش و تحقیق قرار گرفته است. این فصل به دو بخش تقسیم میگردد :
مبانی نظری پژوهش ۲- مطالعات انجام شده
۱-۲- مقدمه
پیشرفت صنعت حمل ونقل و توسعه وسایل نقلیه معابر اگر چه باعث بهبود قابل توجه کیفیت زندگی جوامع شده است به نوبه خود مواردی را نیز در پی داشته است . مقوله تصادفات وسایل نقلیه از جمله موضوعات مهمی است که هم از نظر حفظ سلامت انسانها وایمنی خودرو ها و معابر و هم از نظر کاهش خسارات مورد توجه قرار گرفته است .امروزه توسعه سریع شهر ها و صنعتی شدن جوامع بشری و عدم توسعه هما هنگ ساختارهای فرهنگی همگام با تکنولوژی و کمرنگ بودن نقش علم ،دانش و تحقیقات در کشور های در حال توسعه باعث ایجاد آسیب های اجتماعی و معضلات فراوانی گردیده است که این امر نخبگان و صاحبنظران حوزه حمل ونقل و ترافیک را بر آن داشته تا به نقش عنصر مدیریت در ترافیک و ابعاد ومولفه های مطالعاتی و علمی آن توجه ویژه ای داشته باشد .عابران پیاده به عنوان یکی از کاربران اصلی استفاده کننده از زیرساختهای حمل و نقلی،همواره در معرض آسیبهای ناشی از تصادفات درونشهری قرار دارند. عابران پیاده با توجه به اینکه در معرض برخورد مستقیم وسایل نقلیه قرار دارندو نظر به درجۀ حفاظت بسیارپایین آنها در مقایسه با )انواع( وسایل نقلیه، در صورت بروز تصادف، همواره دچارآسیبهای شده و شانس زنده ماندن آنها در برخورد با وسایل نقلیه به مراتب از سایر کاربران کمتر است.یکی از عناصر مهم در مهندسی ترافیک عابر پیاده است که توجه چندانی به آن نشده است . این عدم توجه به مقوله عابر پیاده در ایران نسبت به کشور های پیشرفته بیشتر است . پیاده روی جایگاه برجسته ای در سیستم حمل ونقل شهری دارد زیرا بخش قابل توجهی از سفرهای درون شهری بصورت پیاده انجام می شوددر یک تصادف رانندگی عابران پیاده از کمتر ین سطح حفاظت برخوردار می باشند عابران پیاد ه، در حوادث رانندگی بیشترین آسیب را متحمل شده و بالاترین درصد تلفات و جراحات را به خود اختصاص می دهند . همچنین بررسی توزیع سنی قربانیان در تصادفات رانندگی بیانگر آن است که نیمی از قربانیان تصادفات را کودکان و سالمندان تشکیل می دهند . باید توجه داشت که اعمال مقررات در مورد عابران پیاده تنهایی قابل اجرا نبوده ودر این مورد باید روش های مهندسی به کار گرفته شود . یکی از اقداماتی که به صورت گسترده در دنیا مورد استفاده قرار می گیرد شیوه های پیشگیرانه (مشکلات ایمنی کاربران مسیر را شناسایی می کند)می شود. تصادفات یک پدیده چند علتی است و نمی توان با در نظر گرفتن عوامل خاص آن را به طور کامل کنترل ودر دست گرفت . میزان تصادفات عابرین پیاده ( تلفات و جراحات ) در سالیان اخیر بخش قابل توجهی از تصادفات رانندگی را به خود اختصاص داده است . در ایران بیش از ۳۰درصد تصادفات و نیز ۲۳ درصد تلفات رانندگی را عابرین پیاده تشکیل میدهند . )آمار تصادفات راهور ، ۱۳۹۳)
طبق آمار منتشر شده از پلیس راهور دماوند، تعداد تلفات رانندگی درحوزه شهری این شهرستان در کلیه تصادفات طی سال های اخیر روند صعودی را طی کرده اما تلفات انسانی ناشی از تصادفات رانندگی با توجه به وسعت ووضعیت آن افزایش چشم گیری داشته به طوری که در سالهای ۹۱و۹۲ متوفیان این بخش حدود ۳۹ درصد افزایش داشته ، تلفات جانی شهرستان دماوند در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، رشد ۱۰ درصدی را نشان میدهد .به طوری که میزان رشد قابل توجه مربوط به تصادفات عابرین پیاده در این شهرستان است )آمار تصادفات پلیس راهور دماوند سال های۹۱-۹۲ ) لذا آسیب شناسی تصادفات این گروه از کاربران معابر درون شهری را دو چندان خواهد ساخت.مهدف اصلی این تحقیق، ارائه راهکارهای قابل اجرا، اثربخش و حتی الامکان در حوزه اختیارات پلیس راهور است به طوری که در کوتا هترین زمان ممکن بتوان تلفات عابرین را د ررا ههای درون شهری شهرستان دماوند کاهش دهد. اگرچه تفکیک جریان عابر از وسایل نقلیه از روش های ایمن سازی محسوب می شود؛ اما تجربه نشان داده است که غالباً به دلیل هزینۀبالا و استفادۀ کمتر عابران ازپلهای عابر پیاده با محدودیتهایی همراه بوده است.لذا سعی شده در این تحقیق عوامل موثر بر تصادفات عابرین پیاده و پارامترها یی نظیر نقش سازمان های دخیل در ترافیک، اصول هندسی و طراحی معابر ،گذر گا های عابرین پیاده ،تجهیزات کنترل ترافیک ، آموزش ، ایمنی وسایل نقلیه ،رنگ لباس عابرین، نوع گواهینامه ، روشنایی معابر، شرایط جوی محل تصادف ، ایمنی وسایل نقلیه،جنسیت عابرین و رانندگان ،سن عابرین و رانندگان مورد بررسی قرار گیرند . به نظر می رسد پارامترهای بالابصورت عوامل بیرونی و عوامل درونی نقش داشته باشند :
۱-عوامل بیرونی :( نقش سازمانهای دخیل در ترافیک ، ساختار و اصول هندسی معابر، تجهیزات کنترل ترافیک ، ایمنی وسایل نقلیه، آموزش،روشنایی معابر )
۲-عوامل درونی : ( جسمانی ، رنگ لباس ، سن ، جنسیت ،نوع گواهینامه، شرایط جوی، تابلو و علائم )